Wikipedia

Cecropia peltata

El yagrumo, yarumo o guarumbo (Cecropia peltata), ye un árbol representativu de la zona intertropical americana y estiéndese dende Méxicu hasta América del Sur, incluyendo les Antilles. Ye común en clima templáu, anque puede llegar a crecer a altores de más de 2.000 metros nes fasteres montascoses, en zones conocíes como selva borrinosa, monte nublu, montes caducifolios, siempreverdes y morichales. El so nome en francés ye coulequin y n'inglés trumpet tree.

Cecropia peltata
Clasificación científica
Reinu: Plantae
División: Magnoliophyta
Clas: Magnoliopsida
Orde: Rosales
Familia: Urticaceae
Xéneru: Cecropia
Especie: Cecropia peltata
L.
Consultes
Royal Botanic Gardens, Kew Royal Botanic Gardens, Kew
World Flora Online World Flora online
[editar datos en Wikidata]

Descripción

editar
 
Corteza anillada del yarumo
 
Bráctea qu'envolubra les inflorescencies inmadures, que al reparase de lloñe pueden trate como un gorru frigio.
 
Espiga, na punta d'una caña.

El yarumo ye un árbol de 5 a 30 m d'altor, col tueru derechu, buecu, produciendo col tiempu raigaños zancudos o contrafuertes; corteza llisa, gris clara, con grandes repulgos circulares de les estípules cayer y abondosu lenticelas; cañes grueses, horizontales. Ramillas bueques, tabicaes, con numberosos repulgos anulares y lenticelas. Yemes de 10-12 cm de llargu, cubiertes por una estípula pubescente, caediza. Fueyes peltaes, arrondaes, coriacees, de 30-40 cm de diámetru, estremaes en 7-11 lóbulos xuníos cerca de la base, enteros o daqué tropezosos; tienen el fexe aspru al tactu, y el viesu blancu-tomentoso, cola nervadura sobresaliente nel viesu.

Flores y frutos

editar

Ye un árbol dioicu, ye dicir que tien flores masculines dispuestes n'espigues, y éstes en grupos de 15 a 40, de 3-5 cm de llargor, sobre pedúnculos de 4-12 cm de llargu, con espatas de 2,5-6,5 cm de llargor y femenines dispuestes n'espigues, y éstes en grupos de 4 a 5, de 4-7 cm de llargu, sobre pedúnculos de 2-9 cm de llargu, con espatas de 1,5-4 cm de llargor.

Les flores femenín y masculín de los yagrumos o guarumbos son producíes n'árboles distintos. Estes flores son diminutes y vienen entamaes n'espigues conocíes como amentos, que tienen la forma de los deos d'una mano. Les inflorescencies masculines del yarumo tienen unos 10 amentos, ente que les femenines traen namái 4. Depués de les flores, desenvuélvense los frutos, que son pequeños y carnosos y constitúin un alimentu favorito de munches aves (como tangaras, mirlas, cotingas, paves y tucanes) y mamíferos (monos, galbaniegos, esperteyos, etc.) que los comen y esvalixen les sos granes. Estes pueden reparase en mayu y ochobre.

Variedá blanca o platiada

editar

El yagrumo blancu, tamién conocíu como guarumbo plateáu, ye especial dientro d'esti grupu, mesmu sobremanera de climes calientes y templaos, por crecer nos montes andinos hasta unos 2500 metros d'altor sobre'l nivel del mar. Presenta amás una carauterística bien inusual: les sos fueyes tienen un color blancu plateáu que les fai destacar inclusive a gran distancia. Unu de los espectáculos de los montes de monte constitúi, precisamente, el rellumu que se repara equí y allá nel dosel cuando decenes o cientos d'estos árboles crecen xuntos.

 
Un yarumo blancu metanes un monte nativu en Rionegro (Antioquia)

Lo más estelante ye qu'esta coloración ye namái una ilusión óptica una y bones les fueyes del guarumbo nun tienen un pigmentu blancu o plateáu. Vistes de cerca, son verdes como na mayoría de les plantes, y l'efectu plateáu ye producíu pola trupa capa de pelos que cubre les fueyes, que difractan la lluz qu'incide sobre ellos y producen asina'l rellumu carauterísticu que podemos apreciar a cierta distancia. Trátase, en realidá, d'una adautación a la vexetación de selva borrinosa (1800-2200 msnm) col fin de faer más eficiente'l llume de les mesmes fueyes.

Ecoloxía

editar

Presenta simbiosis con unes agresives formigues arborícoles, que s'agospien nes sos cañes bueques ([1])

Ye de crecedera rápida, los sos raigaños son superficiales y la so vida ye curtia. Ye un árbol típicu de la vexetación pionera, crez nos rastroxos, polo que ye ideal pa proyeutos de reforestación. Puede crecer en cualesquier parte, incluyendo les parés y pilastres de cementu de les pontes y otres construcciones, tal como podemos reparar nel Monumentu a les Batalles de La Puerta en Venezuela.

 
Un yagrumo crez na paré desnuda del monumentu a les batalles de La Puerta, xunto al ríu Guárico en Venezuela. Puede trate la buelga dexada pola meteorización producida pola mesma planta

Puede trate na imaxe de La Piedra de la Virxe, más d'una decena de yagrumos a entrambos llaos de la carretera de Santa Elena de Uairén, lo que nos amuesa'l calter pioneru d'esti tipu d'árbol, yá que invade rápido cualquier espaciu abiertu apocayá. Sicasí, si enfusáramos na selva, ye bien probable que nun pudiéramos atopar nengún exemplar del mesmu. Coles mesmes, nun puede falase d'una especie invasora, yá que solo ocupa espacios descubiertos de vexetación, sumiendo asina la vexetación natural refaise o restablez.

Fauna acomuñada

editar
 
El tucanete o tucancito realiza'l so nial nun tueru de yagrumo, del cual tamién llogra'l so alimentu
 
páxaru pendilexu.

Propiedaes

editar

Indicaciones: El látex d'esti árbol ye astrinxente y corroyente, usar contra les verrugues, durezs, herpes, úlceres, disentería y enfermedaes venérees. La corteza ye antiblenorrágica, los raigaños antibiliosas y el frutu emulgente. Les fueyes son analxésiques, emenagogas, antiasmátiques, y tamién s'usen n'afecciones del fégadu y hidropesía. Polo xeneral plantégase que tien propiedaes hipostenizantes, cardiovasculares, como febrífugo, diuréticu, suavizante de la piel, tónicu-capilares y cicatrizantes. En Colombia considerar eficaz contra la Corea, el mal de Parkinson y como sustitutu de la digitalina, tamién la so corteza en fervinchu sirve pa la Solazu y la Tos ferina. Los cogollos fervíos usar contra'l dolor de mueles. Facilita'l partu y les molesties menstruales.[2]

Usos

editar

El tueru principal del árbol ye sólidu y compuestu d'una nidia, débil, y fráxil madera. Combinar col cementu pa faer paneles d'aislamientu y conviértese en Excelsior, cerilles, caxes, xuguetes, les particiones d'espacios en viviendes, y nel llogru de pupia de papel. La madera enciéndese fácilmente a partir del resfregón y fai bona yesca. Del látex nel interior de la corteza llógrase una fibra gruesa. Les fueyes utilícense dacuando como papel de llixa. Los tarmos buecos moldiáronse en preseos musicales, xarrés de pesca, salvavides, bebezones d'agua, alcantarielles, botelles y tapones de corchu. Les fueyes seques de color caoba escuru debaxo, marrón y blancu enriba enrósquense n'interesantes formes escultóriques que pueden ser utilizaos n'arreglos ensugaos.

 
Cuadru del pintor Camille Pissarro de la vexetación tropical realizáu mientres los tiempos de la so estadía en Venezuela, nel que pueden vese dellos exemplares de yagrumos, tantu nun primer planu a la derecha como nun segundu planu a la izquierda.
 
La Piedra de la Virxe nel tramu conocíu como La Escalera, al entamu de la Gran Sabana, nel Estáu Bolívar, Venezuela.

Taxonomía

editar

Cecropia peltata describióse por Carlos Linneo y espublizóse en Systema Naturae, Editio Decima 2: 1286. 1759.[3]

Etimoloxía

Cecropia: nome xenéricu dedicáu a la figura mitolóxica griega Cecrops, quien supuestamente foi'l primer rei ateniense.

peltata: epítetu del llatín, peltatus-a-um = "peltado", n'alusión a les sos fueyes.

Delles tribus americanes cortaben pieces d'un par de metros de llargor y utilizar como conductos pa l'agua, tamién s'utilizó y entá güei día ven preseos musicales de vientu fechos con cañes curties por cuenta del so cuéncanu y facilidá de trabayar, lo qu'esplica'l so nome popular n'inglés trumpet tree.

Sinonimia:
  • Ambaiba peltata (L.) Kuntze
  • Ambaiba surinamensis (Miq.) Kuntze
  • Cecropia amphichlora Standl. & L.O.Williams
  • Cecropia arachnoidea Pittier
  • Cecropia asperrima Pittier
  • Cecropia dielsiana Snethl.
  • Cecropia digitata var. grisea Miq.
  • Cecropia goodspeedii Cuatrec.
  • Cecropia hondurensis Standl.
  • Cecropia humboldtiana Klotzsch
  • Cecropia propinqua Schott ex Miq.
  • Cecropia scabrifolia V.A.Richt.
  • Cecropia schiedeana Klotzsch
  • Cecropia surinamensis Miq.
  • Ambaiba humboldtiana (Klotzsch) Kuntze
  • Ambaiba propinqua (Miq.) Kuntze
  • Ambaiba schiedeana (Klotzsch) Kuntze
  • Cecropia argentea Vis.
  • Coilotapalus peltata Britton
  • Coilotapalus peltata Hitchc.[4]

Ver tamién

editar


Referencies

editar
  1. ↑ Jesús Hoyos F. Guía d'árboles de Venezuela. Caracas: Sociedá de Ciencies Naturales La Salle, Monografía N° 32, 1983, p. 230
  2. ↑ «Cecropia peltata». Plantes útiles: Linneo. Consultáu'l 26 de payares de 2009.
  3. ↑ «Cecropia peltata». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultáu'l 24 de mayu de 2013.
  4. ↑ Cecropia peltata en PlantList

Bibliografía

editar
  • "Catálogu_Llanos">"Catálogu anotáu ya Ilustráu de la Flora Vascular de los Llanos de Venezuela", R. Duno, G. Aymard, O. Huber; Fundación Empreses Polar, añu 2007, ISBN 980-379-157-5

Enllaces esternos

editar
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Cecropia_peltata&oldid=4241908»