Citrus medica

Citrus medica, comúnmente llamáu cidro o citrón, ye un arbustu de la familia de les rutácees cultiváu pola so fruta, llamada cidra, llimón poncil, llimón francés o toronja, qu'escasamente se consume fresca, pero que la so piel usar en preparaciones de repostería y como aromatizante pol so fuerte conteníu n'aceites esenciales. Foi probablemente'l primera cítricu conocíu n'Europa, documentáu dende la dómina del Imperiu romanu. La Naturalis Historia de Pliniu'l Vieyu describir (xii.7), y menta los sos usos melecinales.

Citrus medica
Clasificación científica
Reinu:	Plantae
División:	Magnoliophyta
Clas:	Magnoliopsida
Orde:	Sapindales
Familia:	Rutaceae
Xéneru:	Citrus
Especie:	Citrus medica L.
Sinonimia
Sinonimia de Citrus medica
Consultes
Royal Botanic Gardens, Kew	Royal Botanic Gardens, Kew
World Flora Online	World Flora online
[editar datos en Wikidata]

Ilustración.

Flor.

Descripción

Ye un árbol pequeñu o arbustu perennifoliu, de 2,5 a 5 m d'altor, col fuste retorcigañáu y cañaje trupu y ríxidu, con escayos nes axiles foliares. Les fueyes, de pecíolus curtios, son simples, alternes, elíptiques a llanceolaes, d'hasta 18 cm de llargu, de superficie coriácea y color verde escuru pol fexe, con un distintivu arume de llimón. Produz flores hermafrodites, fragantes, de bon tamañu, blanques o purpúreas, formando recímanos pequeños. Tienen de 4 a 5 pétalos, con 30 a 60 estames.

El frutu ye un hesperidio oblongo o globosu, raramente piriforme, d'hasta 30 cm de diámetru, variando enforma ente exemplares y entá nel mesmu exemplar, col estilu bien marcáu. Ta recubiertu d'un pulgu gruesu, carnosa, pegada al endocarpu, de color mariellu o verdosu, con glándules oleoses pequeñes y frecuentemente rugosa. Tien 10 a 15 carpelos, firmes, pocu jugosos, duces o ácidos según la variedá. De normal les granes son pequeñes, monoembriónicas, llises, blanques per dientro y abondoses.

Distribución y hábitat

Desconozse'l so orixe, pero Esisten documentos de granes doméstiques dende'l IV mileniu e.C.; probablemente l'exércitu d'Alexandru Magnu introducir na cuenca del Mar Mediterraneu, y rápido estendióse'l so cultivu. Na antigua Roma emplegóse como melecinal, y a partir del sieglu II como alimentu; ye mentáu tantu por Dioscórides como por Plinio. Tien de cultivase en Xudea en dómina bíblica, yá que'l so frutu llamáu etrog n'hebréu— ye una de les especies rituales utilizaes na fiesta de Sucot. N'Italia sumió cola cayida del Imperiu romanu, calteniéndose namái en Sicilia, Cerdeña y la rexón napolitana.

Llegó a América al traviés d'España; los conquistadores introducir en Florida, Puertu Ricu y finalmente California; anque se desenvolvieron plantíos comerciales, eventualmente la dificultá de la so crecedera llevó al so abandonu. En Centroamérica, Brasil y Colombia naturalizóse, y esisten plantíos de dalguna estensión, sobremanera pa esportación.

Cultivu

Imáxenes de diversos tipos de cidras, los frutos del cidro.

Vista de la planta.

Escasamente cultívase de grana; reproducir con facilidá por fraes tomaos de cañes de 2 a 4 años y plantaes ensin defoliar. Con más velocidá reproducir por inxertu sobre base de naranxal duce (Citrus × sinensis), naranxal amargosa (Citrus × aurantium) o pomelu (Citrus × paradisi), pero les frutes asina llograes son de menor tamañu y l'ensiertu crez dacuando con más rapidez de la que'l pie puede soportar. Rique abondo sol, suelu bien ventiláu, y tolera mal los estremos de temperatura y mugor; a diferencia d'otros cítricos, nun traviesa una fase iverniza de reposu. Pol pesu de los frutos tien de tenese curiáu de podar les cañes llargues, o asitia-yos soportes por qu'aguanten mientres tou la crecedera d'estos. Ye frecuente tamién la práutica de cortar los escayos pa evitar dañu a la fruta nos plantíos comerciales.

Inflorescencia.

Ta en flor la mayor parte del añu, produciendo fruta constantemente, anque la mayor parte produzse en primavera. Tarda unos trés meses n'algamar la forma madura, cola piel mariello intensu y un fondu arume. Pa usu culinariu de normal recoyer entá verde, con ente 12 y 15 cm de diámetru. La producción normal ta en redol a los 30 kg añales, anque en circunstancies favorables puede algamar el triple d'esto.

La variedá «Cidra de Córcega» foi bien cultivada en Córcega a finales del sieglu XIX en bancales en terraza, protexíos del vientu. La producción, la mayor a escala mundial nesta dómina, destinábase sobremanera a industries alimenticies d'Italia y Europa del Norte, anque localemente fabricábase un llicor típicu bien arumáu y apreciáu, la «cédratine». Güei día, el cultivu práuticamente sumió de Córcega y solamente realízase, a gran escala, en Marruecos, Italia, China y Suramérica.

Usos

Ritual

El frutu d'un cultivar de C. melecina, llamáu n'hebréu etrog, emplégase como una de los cuatro especies (ארבעה מינים, arba'a minim) que se ximielguen na fiesta de Sucot, na seronda septentrional, nuna ufrienda prescrita.

Melecinal

Exteriormente esti frutu asemeyar a un llimón pero a diferencia d'ésti tien bien pocu zusmiu. Dende l'antigüedá utilizar con fines terapéuticos (contra problemes pulmonares, intestinales y otros). L'aceite esencial de cidra considérase un antibióticu.

El zusmiu de cidra con vinu creíase que yera un antídotu efectivu contra los venenos polo xeneral.

Anguaño valórase enforma l'arume del cidro. El so frutu (incluyida la piel) ye oxetu de comerciu internacional y utilízase enforma como ingrediente na industria agroalimentaria.

Taxonomía

Citrus medica describióse por Carlos Linneo y espublizóse en Species Plantarum 2: 782, nel añu 1753.

Nome común

• Acimboa, acimboga, acimbogo, acimboguero, alambor, azamboa, azamboero, cedru, cidra, cidráu de Valencia, cidra duce, cidra (frutu), cidral, cidra llimón, cidra real, cidras figuraes, cidrera, cidrero, cidro, cimboa, cimboa real, cimboga, cimboga real, cimbogo, cimboguero real, llimones de figures, llimones poncíes, llimón poncil, naranxal agria, naranxal real, pomelu, poncil, toronja, toronja allimonada, toronjo, zamboa, zamboero.

Bibliografía

1. Macbride, J. F. 1949. Rutaceae, Flora of Peru. Publ. Field Mus. Nat. Hist., Bot. Ser. 13(3/2): 655–689.
2. Molina Rosito, A. 1975. Enumeración de las plantas de Honduras. Ceiba 19(1): 1–118.
3. Schatz, G. Y., S. Andriambololonera, Andrianarivelo, M. W. Callmander, Faranirina, P. P. Lowry, P. B. Phillipson, Rabarimanarivo, J. I. Raharilala, Rajaonary, Rakotonirina, R. H. Ramananjanahary, B. Ramandimbisoa, A. Randrianasolo, N Ravololomanana, Z. S. Rogers, C. M. Taylor & Wahlert. 2011. Catalogue of the Vascular Plants of Madagascar. Monogr. Syst. Bot. Missouri Bot. Gard. 0(0): 0–0.
4. Small, J. K. 1933. Man. S.E. Fl. i–xxii, 1–1554. Published by the Author, New York.
5. Standley, P. C. & J. A. Steyermark. 1946. Rutaceae. In Standley, P.C. & Steyermark, J.A. (Eds), Flora of Guatemala - Pa rt V. Fieldiana, Bot. 24(5): 398–425.
6. Stevens, W. D., C. O. O., A. Pool & O. M. Montiel. 2001. Flora de Nicaragua. Monogr. Syst. Bot. Missouri Bot. Gard. 85: i–xlii, 1–2666.
7. Vásquez M., R. 1997. Flórula de las Reservas Biológicas de Iquitos, Perú: Allpahuayo-Mishana, Explornapo Camp, Explorama Lodge. Monogr. Syst. Bot. Missouri Bot. Gard. 63: i–xii, 1–1046.
8. Wunderlin, R. P. 1998. Guide Vasc. Pl. Florida i–x + 1–806. University Press of Florida, Gainseville.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Citrus medica.

• «Citrus medica». Germplasm Resources Information Network (GRIN) online database.

• Datos: Q150064
• Multimedia: Citrus medica
• Especies: Citrus medica