Wikipedia

Cluj-Napoca

Cluj-Napoca (Tocante a esti soníu /'kluʒ na'po.ka/ (?·i), húngaru: Kolozsvár, en llatín medieval: Castrum Clus o Claudiopolis (Napoca pola fortaleza romana), n'alemán: Klausenburg o Clausenburg) ye un conceyu del noroeste de Rumanía, alcontráu nel valle del Someşul Mic, a 440 quilómetros de Bucarest. Capital histórica de la rexón de Transilvania, anguaño Cluj-Napoca ye capital del distritu de Cluj y de la rexón económica del Noroeste.

Cluj-Napoca
coat of arms of Cluj-Napoca (en) Traducir
Alministración
PaísBandera de Rumanía Rumanía
Județ (es) Traducir Cluj (es) Traducir
Tipu d'entidá conceyu de Rumanía
Mayor of Cluj-Napoca (en) Traducir Emil Boc
Nome oficial Cluj-Napoca (ro)
Nome llocal Cluj-Napoca (ro)
Kolozsvár (hu)
Cluj (ro)
Klausenburg (de)
Códigu postal 400001–400930
Xeografía
Coordenaes 46°46′48″N 23°33′34″E / 46.78°N 23.5594°E / 46.78; 23.5594
Cluj-Napoca alcuéntrase en Rumanía
Cluj-Napoca
Cluj-Napoca
Cluj-Napoca (Rumanía)
Superficie 179.5 km²
Altitú 410 m
Demografía
Población 286 598 hab. (1r avientu 2021)
Porcentaxe 100% de Cluj (es) Traducir
1.5% de Rumanía
Densidá 1596,65 hab/km²
Más información
Fundación 1213
Prefixu telefónicu 264 y 364
Estaya horaria UTC+02:00 (horariu estándar)
UTC+03:00 (horariu de branu)
Llocalidaes hermaniaes
primariaclujnapoca.ro
Cambiar los datos en Wikidata

Segunda ciudá de Rumanía (324.576 habitantes en 2011), Cluj ye'l principal polu económicu del Noroeste. La ciudá estremar por un sector secundariu bien diversificáu y por un sector terciariu empobináu sobremanera escontra les TIC, escontra los servicios financieros, la educación y la investigación científica. Cluj-Napoca y la so rexón tienen un gran potencial de desenvolvimientu turísticu.

Puesto que la ciudá tien dos grandes comunidaes, d'idioma rumanu y húngaru, Cluj-Napoca ye una ciudá fondamente bicultural. La so hestoria, rica y solmenada, mandó un patrimoniu arquiteutónicu de primer orde. Tocantes a la cultura viva, anguaño la ciudá de Cluj ye coles mesmes el centru cultural más grande de la comunidá húngara de Rumanía y unu de los más importantes centros culturales rumanos: les sos instituciones culturales (teatros, biblioteques, galeríes d'arte, dellos festivales etc.) son unes de los meyores en tol territoriu del país.

Coles mesmes, Cluj-Napoca ye'l polu universitariu más grande de Transilvania y el segundu polu universitariu de toa Rumanía. Les varies universidaes y escueles de la ciudá aseguren un altu nivel d'instrucción nos trés idiomes históricos de Transilvania (rumanu, alemán y húngaru), según en francés y n'inglés. Estes condiciones favorecen l'aumentu del númberu de los estudiantes estranxeros, tantu europeos como estracomunitarios.

Historia editar

 
Bastión de los Xastres

L'Imperiu romanu conquistó Dacia ente 101 y 106 AD, mientres el reináu de Traxanu. L'establecimientu romanu de Napoca foi conseñáu per primer vegada nuna piedra miliaria descubierta en 1758 na proximidá de la ciudá.[1] El socesor de Traxanu, l'emperador Adriano, ufiertó a Napoca l'estatutu de conceyu, col títulu municipium Aelium Hadrianum Napocenses. Más tarde, nel sieglu II d. C.,[2] la ciudá ganó l'estatutu de colonia romana, Colonia Aurelia Napoca. Napoca aportó a una capital provincial de la Dacia Porolissensis, y polo tanto la sede d'un procurador. La colonia foi sacupada en 274 polos romanos.[1] Nun hai referencies d'un establecimientu urbanu nesti sitiu mientres cuasi un mileniu dempués.[3]

De primeres de la Edá Media, dos grupos d'edificios esistíen na actual locación de la ciudá: la fortaleza de madera de Cluj-Mănăştur y l'establecimientu civil desenvueltu alredor de l'actual Piața Muzeului (Plaza del Muséu), nel centru de la ciudá.[4] Anque l'intervalu exactu de la conquista de Transilvania polos húngaros nun ta claro, los artefautos húngaros más antiguos de la rexón daten de la primer parte del sieglu X.[5] Dempués d'esti sieglu, la ciudá foi incorporada al Reinu d'Hungría.

El rei Esteban I d'Hungría fixo de la ciudá la sede del distritu Kolozs, y el rei Ladislao I fundó l'abadía de Kolozsmonostor, destruyida mientres les invasiones de los tártaros de 1241 y 1285. Tocantes a la colonia civil, un castiellu y un pueblu fueron construyíos al noroeste de l'antigua Napoca, non antes del final del sieglu XII. Esti nuevu pueblu foi colonizáu por grupos importantes de saxones transilvanos, sofitaos pol rei Esteban V d'Hungría, Duque de Transilvania.

La primer mención fiable del establecimientu data de 1275, nun documentu del rei Ladislao IV d'Hungría, cuando'l pueblu (Villa Kulusvar) foi ufiertáu al Obispu de Transilvania.[6] Nel 19 d'agostu de 1316, mientres el reináu de Carlos I d'Hungría, Cluj recibió l'estatutu de ciudá (civitas), como compensa pola contribución de los saxones a la derrota del voivoda de Transilvania, Ladislao Kán quien taba en rebeldía.[6]

Munchos gremios fueron establecíos na segunda metá del sieglu XIII, y un estratu patriciu basáu nel comerciu y la producción artesanal sustituyó a l'antigua élite terrateniente nel mandu de la ciudá.[7] Al traviés del privilexu concedíu por Segismundo de Luxemburgu en 1405, la ciudá decidió salir de la xurisdicción de los voivodes, vice-voivodas y xueces reales, y llogró el derechu a escoyer un xuráu constituyíu por dolce miembros cada añu.[8] En 1488, el rei Matías Corvino (en rumanu Matei Corvin, nacíu en Cluj en 1440) ordenó que'l conseyu de la ciudá, constituyíu per cien miembros, fora compuestu la metá por homines bone conditiones (los ricos), y la otra metá por artesanos; xuntos, escoyeríen al xuez supremu y al xulgáu.[8] Entrín y non, llegar a un alcuerdu qu'axustaba que'l conseyu había de ser constituyíu metá por húngaros y metá por saxones, y que los cargos xudiciales habíen de ser alternaos.[9]

En 1541, Klausenburg aportó a parte del Principáu independiente de Transilvania, dempués de que los otomanos ocuparon la parte central del Reinu d'Hungría; un periodu de florecimientu económicu y cultural siguió.[9] A pesar de que Alba Iulia sirvió de capital política pa los príncipes de Transilvania, Klausenburg beneficiar en gran midida del sofitu de los príncipes, estableciendo conexones colos centros más importante del Centru d'Europa d'esi tiempu, como Kosice, Cracovia, Praga y Viena.[8]

 
Bulevar de los Héroes.

Tocantes a la relixón, les idees protestantes llegaron per primer vegada escontra la metá del sieglu XVI. Mientres l'actividá de Gáspár Heltai como predicador, el movimientu luteranu ganó n'importancia, según la doctrina suiza del calvinismu.[10] Escontra 1571, la dieta de Turda adoptara una relixón más radical, el unitarismu de Ferenc Dàvid, carauterizáu pola llibre interpretación de la Biblia y la negación del dogma de la Trinidá.[10] Esteban Báthory fundó una academia xesuita en Klausenburg, col propósitu de promover el movimientu contrarreformista: sicasí, nun tuvo enforma ésitu.[10] Mientres un añu, 1600-1601, Cluj aportó a parte de la unión personal del voivoda rumanu Miguel el Valiente.[11][12] Col Tratáu de Karlowitz de 1699, Cluj aportó a parte de la monarquía Habsburga.[13]

Nel sieglu XVII, Cluj sufrió por culpa de grandes calamidaes, tando suxeta a la peste y a fueos devastadores.[10] El fin d'esti sieglu traxo consigo'l fin de la soberanía otomana, pero la ciudá perdió enforma de la so fortuna, la so llibertá municipal, la so centralidad cultural, la so relevancia política ya inclusive parte de la so población.[14] Volvió ganar gradualmente la so posición importante dientro de Transilvania, como sede del "Gubernium" y de les Dietes ente 1719 y 1732, y de nuevu en 1790 hasta la Revolución de 1848, cuando'l Gubernium treslladar a Sibiu (Hermannstadt).[15] En 1791, un grupu d'intelectuales rumanos escribieron un pidimientu, conocida como Supplex Libellus Valachorum, que foi mandada al emperador en Viena. El pidimientu pidía la igualdá de la nación rumana en Transilvania con al respective de les demás naciones gobernaes pol Unio Trium Nationum, pero foi refugada pola Dieta de Cluj.[10]

Empezando con 1830, la ciudá pasó a ser el centru del movimientu nacional húngaru dientro del principáu.[16] Este españó mientres la Revolución húngara de 1848, cuando por un tiempu los austriacos empezaron a tomar el control en Transilvania, aisllando a los húngaros ente dos frentes. Sicasí, l'exércitu húngaru, lideráu pol xeneral polacu Józef Bem, empezó una ofensiva en Transilvania, consiguiendo recapturar Cluj hasta la Navidá de 1848.[17] Dempués de les revoluciones de 1848 un réxime absolutista foi establecíu, siguíu por un réxime lliberal que llegó al poder en 1860. Foi nesti periodu cuando se concedieron derechos iguales a los rumanos, pero solu por un curtiu tiempu, yá qu'en 1865 la Dieta de Cluj anuló les lleis votaes en Sibiu, y proclamó la vieya llei de 1848, tocante a la unión de Transilvania con Hungría.[16] Antes de 1918, les úniques escueles en idioma rumanu de la ciudá fueron dos escueles primaries entamaes pola Ilesia, y el primer periódicu rumanu foi editáu en 1903.[14]

Dende la unión de Transilvania con Rumanía en 1918, Cluj convirtióse nuna ciudá de mayoría rumana y nun centru cultural, educativu y económicu de la rexón.

En 1944, los nazis entamaron el Guetu de Cluj/Kolozsvár.

En 1974, Ceaușescu añadió Napoca a Cluj (como Drobeta a Turnu Severin) por recalar los oríxenes llatinos del pueblu rumanu.

Xeografía editar

Ta asitiada en noroeste del país, nel județ de Cluj, del que ye la so capital. La ciudá ye travesada pel ríu Someș Pequeñu (Someșul Mic, una de les fontes de ríu Someş).

Ocupa una superficie de 197,5 km² y la so población ye de 318.000 habitantes.

Clima editar

Cluj-Napoca tien un clima continental, carauterizáu per branos templaos y húmedos ya iviernos fríos. El clima ta influyíu pola proximidá de la ciudá a los montes Apuseni, según pola urbanización. Delles influencies del oeste del Atlánticu tán presentes mientres l'iviernu y la seronda. Les temperatures pel hibiernu suelen ser inferiores a 0 °C, anque escasamente cayen per debaxo de -10 °C. En permediu, la nieve cubre'l suelu mientres 65 díes cada iviernu. Nel branu, la temperatura medio ye d'aproximao 18 °C (la media de xunetu y agostu), a pesar de que, n'ocasiones, les temperatures algamen los 35-40 °C a mediaos del branu nel centru de la ciudá. Anque'l permediu de precipitación y mugor mientres el branu ye baxa, hai nubes frecuentes y de cutiu violentes. Mientres la primavera y la seronda, les temperatures varien ente 13 °C y 18 °C, y la precipitación mientres esti tiempu tiende a ser mayor que pel branu, con periodos más frecuentes y más nidiu d'agua.

   Parámetros climáticos permediu d'Observatoriu de Cluj-Napoca, 410 msnm (1971-1990)  
Mes Xin Feb Mar Abr May Xun Xnt Ago Set Och Pay Avi añal
Temperatura máxima absoluta (°C) 14.0 19.3 26.6 30.2 32.5 36.0 38.0 38.0 33.7 32.6 26.0 18.7 38.0
Temperatura máxima media (°C) 0.3 3.2 9.9 15.0 20.3 22.6 24.5 24.3 20.7 14.6 6.3 1.8 0
Temperatura media (°C) -3.4 -1.2 4.1 9 14.2 16.6 18.2 17.8 14.1 8.5 2.4 -1.5 8.2
Temperatura mínima media (°C) -6.5 -4.7 -0.6 3.9 8.6 11.3 12.7 12.2 8.9 3.8 -0.7 -4.2 0
Temperatura mínima absoluta (°C) -34.2 -32.5 -22.0 -8.4 -3.5 0.4 5.2 3.5 -3 -8.8 -22.3 -27.9 -34.2
Precipitación total (mm) 24 20 22 48 69 95 81 60 36 31 30 32 548
Díes de precipitaciones (≥ 1 mm) 6 5 5 9 11 11 10 8 6 6 7 7 91
Hores de sol 70.9 98.9 165.2 174.7 230.8 238.6 273.8 261.6 204.8 166.2 74.9 54.7 0
Fonte: Observatoriu Hong Kong,[18] (estremes 1901–2000)[19]

Demografía editar

 
Vista del Someş Pequeñu al so pasu por Cluj Napoca.

Dende la Edá Media, Cluj-Napoca caracterizóse por ser una ciudá multicultural, con una importante diversidá de credos. Escontra 2002, la ciudá cuntaba con 318.027 habitantes, lo cual convertir na tercer aglomeración más populosa de Rumanía (namái por detrás de la capital Bucuresti y d'Iaşi).

La composición étnica, d'alcuerdu a les fontes oficiales de 2002, ye la siguiente:

  • 252.433 rumanos (79,4%)
  • 60.287 húngaros (19%)
  • 1% xitanos, 0,24% alemanes y 0,06% xudíos.

Evolución poblacional editar

Los censos oficiales amuesen la siguiente evolución poblacional en Cluj-Napoca:

  • 60.808 habitantes al 19 d'avientu de 1910; (de los cualos el 81,6% yera húngaru)
  • 100.844 habitantes al 29 d'avientu de 1930; (de los cualos el 53,3% yera húngaru)

N'agostu de 1940, y tres el Segundu Dictáu de Viena nel cual diose la metá norte de Transilvania a Hungría, producióse un exiliu masivu de los habitantes rumanos.

  • 114.984 habitantes en 1941; (de los cualos el 87,1% yera húngaru)

Escontra 1941, un total de 16.763 xudíos vivíen en Cluj. En 1944, fueron confinaos a guetos pola ocupación alemana, y ente mayu y xunu d'esi añu fueron deportaos a Auschwitz.

Nativos famosos y habitantes reconocíos editar

 
Cai I. Maniu. La construcción d'esta cai simétrica foi entamada mientres el sieglu XIX.


Cultura editar

Na ciudá esiste inda una fuerte influencia húngara, sobremanera na so arquiteutura. El palaciu Bánffy (barrocu - sieglu XVIII) convertir nel muséu d'arte de la ciudá. Cluj-Napoca tien la ilesia católica más grande del país, Sfântul Mihail (Szent Mihály n'húngaru) (San Miguel), fundada nel sieglu XIV. Lamentablemente la mayor parte de les sos escultures y pintures fueron destruyíes mientres el periodu de la Reforma.

La ciudá ye conocida pola so xardín botánicu, fundáu pol profesor Alexandru Boza.

Educación editar

Cluj ye la segunda ciudá universitaria más grande del país (sede de la universidá más grande de Rumanía, Universitatea Babeş-Bolyai), dempués de la capital Bucuresti. Anguaño hai más de 80.000 estudiantes na ciudá, partíos en 6 universidaes públiques y 5 privaes.

Les 6 universidaes públiques son:

Medios de comunicación editar

Llugares d'interés editar

 
Ilesia Franciscana.

Organización alministrativa editar

La ciudá de Cluj ye la capital del distritu de Cluj.

Salú editar

En 2009 había 11 hospitales na ciudá.

Deportes editar

Equipu !Deporte !Competición


Estadiu !Creación
FC Universitatea Cluj   Fútbol Lliga I Cluj Arena 1919
CFR Cluj   Fútbol Lliga I Dr. Constantin Radulescu 1907
CS Sănătatea Cluj-Napoca   Fútbol Lliga III Clujana 1986
FC Universitatea Cluj (O-BT)   Baloncestu Lliga Natională BT Arena 1947
FC Universitatea Cluj (O-Alexandrion) Balonmano (fem.) Lliga Florilor BT Arena 1968
FC Universitatea Cluj Balonmano (mas.) Lliga Natională BT Arena 1953
 
El modernu Cluj Arena, inauguráu en 2011.

Nel campu de la automoción, Cluj-Napoca acueye dos etapes nel Campeonatu Nacional de Rally. El Raliul Clujului celebrar en xunu,[20] el Rally de Avram Iancu, celebráu en setiembre, entamóse oficialmente dende 1975, anque hubo años en que nun se celebró.[21] Esti postreru empieza na plaza Cipariu y escurre al traviés de la contorna de la ciudá.[22]

Los deportistes aficionaos tamién son activos en Cluj-Napoca, con piscines, campos de minigolf, pistes de tenis, campos de paintball y víes ciclables,[23] según esquí, bobsleigh, patinaxe, espeleoloxía, senderismu, caza, pesca y deportes estremos pela redolada.[24] N'abril de 2011 tuvo llugar la primer edición añal del Maratón Internacional de Cluj, una competición que tien llugar nes cais del centru de la ciudá.

Economía editar

Al ser un gran centru industrial allugar nes sos proximidaes fábriques de metal, productos químicos y cerámica.

Tresportes editar

 
Les mines de sal de Turda.

Tresporte aereu editar

Ferrocarril editar

Carreteres editar

Autobuses editar

  • 18 llinies d'autobuses (metropolitanu)
  • 40 llinies d'autobuses (urbanu)
  • 7 llinies de trolebús
  • 3 llinies de tranvía

Itinerarios ciclistes editar

Cluj cuenta con munchos tramos de carril bici (alredor de 42km).

Ciudaes hermaniaes editar

Cluj-Napoca atópase hermanada coles siguientes ciudaes:

Ver tamién editar

Referencies editar

  1. ↑ 1,0 1,1 Lazarovici et al. 1997, páxs.202-3 (6.2 Cluj in the Old and Ancient Epochs)
  2. ↑ Lazarovici et al. 1997, p.17 (2.7 Napoca romană)
  3. ↑ Brubaker et al. 2006, p.89
  4. ↑ Alicu 2003, p.9
  5. ↑ Madgearu, Alexandru (2001). Românii în opera Notarului Anonim. ISBN 973-577-249-3.
  6. ↑ 6,0 6,1 Lazarovici et al. 1997, p.204 (6.3 Medieval Cluj)
  7. ↑ Brubaker et al. 2006, páxs.89-90
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Lazarovici et al. 1997, p.38 (3.1 De la Napoca romană la Clujul medieval)
  9. ↑ 9,0 9,1 Brubaker et al. 2006, páxs.90-1
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 Lazarovici et al. 1997, p.205 (6.3 Medieval Cluj)
  11. ↑ Martâniuc, Cristina. «Probleme actuale ale calităţii de subiect de drept internaţional public contemporan» (rumanu). CNAA (Republic of Moldova). Archiváu dende l'orixinal, el 8 de xineru de 2007. Consultáu'l 17 de marzu de 2008. «În istoria poporului român, o uniune personală a fost creată în anul 1600 prin unirea politică a celor trei ţări Româneşti – Transilvania, Moldova şi Ţllabra Românească – sub un singur domnitor: Mihai Vodă Viteazul (Na hestoria del pueblu rumanu, una unión personal foi creada en 1600, cola unión política de los trés provincies rumanes - Transilvania, Moldavia y Valaquia - so un solu dueñu : Miguel el Valiente)»
  12. ↑ Ciorănescu, George (1 de setiembre de 1976). Michael the Brave - Evaluations and Revaluations of the Walachian Prince. Radio Free Europe Research: RAD Background Report/191. Consultáu'l 15 de marzu de 2008.
  13. ↑ «Treaty of Carlowitz». Encyclopædia Britannica. Consultáu'l 14 de marzu de 2008.
  14. ↑ 14,0 14,1 Brubaker et al. 2006, p.91
  15. ↑ Lazarovici et al. 1997, páxs.42,44,68 (3.1 De la Napoca romană la Clujul medieval; 4.1 Centru al el mioşcării naţionale)
  16. ↑ 16,0 16,1 Lazarovici et al. 1997, p.206 (6.4 Cluj in Modern Times)
  17. ↑ «Bem's Campaign in Transylvania; Revolutionary Consolidation and Its Contradictions». MEK (Hungarian Electronic Library). Consultáu'l 14 de marzu de 2008.
  18. ↑ «Climatological Information for Cluj, Romania». Hong Kong Observatory. Consultáu'l 4 de setiembre de 2012.
  19. ↑ «Air Temperature (monthly and yearly absolute maximum and absolute minimum)». Romanian Statistical Yearbook: Geography, Meteorology, and Environment. Institutu Nacional d'Estadística de Rumanía. Consultáu'l 26 de xineru de 2014.
  20. ↑ «Istoric» (rumanu). Raliul Clujului Mobil1. Consultáu'l 12 de marzu de 2008.
  21. ↑ «Istoricul Raliului Avram Iancu» (rumanu). Raliul Avram Iancu. Archiváu dende l'orixinal, el 20 de setiembre de 2008. Consultáu'l 12 de marzu de 2008.
  22. ↑ «Raliul Avram Iancu - Plan orar». Motorhome Napoca Rally Team. Archiváu dende l'orixinal, el 20 de setiembre de 2008. Consultáu'l 12 de marzu de 2008.
  23. ↑ «Strategia de Dezvoltare a Judeţului Cluj 2007-2013» (rumanu) páx. 143. Cluj County Council. Archiváu dende l'orixinal, el 31 de mayu de 2014. Consultáu'l 21 de xineru de 2012.
  24. ↑ «Pentru o dezvoltare durabilă: viziunea, priorităţile strategice şi industriile motoare ale ZMC» (rumanu). Cluj-Napoca City Hall. Archiváu dende l'orixinal, el 27 de febreru de 2012. Consultáu'l 21 de xineru de 2012.

Bibliografía editar

Enllaces esternos editar



 
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Cluj-Napoca&oldid=4174476»