Cordyline australis

Cordyline australis;
Estáu de caltenimientu
	Non amenazáu
Clasificación científica
Reinu:	Plantae
División:	Magnoliophyta
Clas:	Monocotiledónea Liliopsida
Orde:	Asparagales
Familia:	Asparagaceae
Subfamilia:	Lomandroideae
Xéneru:	Cordyline
Especie:	C. australis; (G.Forst.) Endl.
Distribución
Consultes
Royal Botanic Gardens, Kew	Royal Botanic Gardens, Kew
World Flora Online	World Flora online
	[editar datos en Wikidata]

Cordyline australis (Tī kāuka o Tī rākau n'idioma maorí) ye una monocotiledónea endémica de Nueva Zelanda.

Carauterístiques

Crez hasta 15 m d'altor, primero con un tarmu únicu pa dempués ramificase profusamente, cada caña puede llevar un tarmu floral. Les fueyes tienen forma d'espada, de 40 a 90 cm de llargor y de 3 a 7 cm d'anchu na base, con numberoses venes paraleles. Flores cremoses o blancucies, alredor de 1 cm de diámetru con seis tépalos, surden nun trupu recímanu de 50 a 100 cm de llargu. El frutu ye una baga globosa de 5 a 7 mm de diámetru.

Usos

Por cuenta del so altu conteníu de carbohidratos puede faese digestible por cocción, fueron una importante fonte d'alimentu mientres siquier los primeres 8 sieglos de la ocupación maorí de Nueva Zelanda. La datación por radiocarbono indica'l so usu dende aproximao l'añu 1000. Otros árboles emparentaos fueron probablemente apreciaos n'Oceanía. Los raigaños de felechos yeren les úniques otres sustancies natives de fontes de carbohidratos.

La península d'Otago ye'l llugar onde l'arqueoloxía demostró l'usu real del "Árbol Col" como alimentu. Fuexos d'hasta 7 m d'anchu, son les muertes de los umu-tī (fornos d'árbol col). Dempués d'enfornalos mientres dos díes, los fexes de los árboles nuevos yeren ensugaos al sol, y asina calteníos podíen durar años.

Árbol col en Manukau, Auckland.

Tamién son pervalibles como fonte de fibra. El tueru y los raigaños puédense trenzar para cuerdes, y les fueyes texer pa ropa y calzáu. El zusmiu de la planta utilizar contra les infeiciones. Los primeres misioneros preparaben una "cerveza de sabor aceptable d'ésti"^{[ensin referencies]}. El so valor comercial entá nun foi totalmente estudiáu. Podría usase como endulzante de baxes caloríes (por cuenta de que ye dos veces más duce que l'azucre) y como biofuente d'etanol.

Ye llargamente utilizáu como árbol ornamental, tantu en Nueva Zelanda, na Europa occidental (inclusive nes Islles Britániques) y la mariña noroeste de los Estaos Xuníos.^[1] Por cuenta de la so meyor tolerancia al clima fríu qu'otres monocotiledónees arbóreas (qu'algamen el tamañu d'árboles), esta especie ye frecuentemente llantada por persones deseoses de recrear un ambiente tropical y una apariencia exótica nos sos patios y xardinos. L'efectu visual ye crear l'efectu de les palmeres, (n'ocasiones ye llamáu equivocadamente "Palma de Cornualles", "Palma de Torbay" o "Palma Manx" nes Islles Britániques por cuenta del so usu estensivu en Torbay y como símbolu oficial d'esa zona so la so identidá alternativa de Riviera inglesa).

La subespecie (o variedá) atropurpurea ye especialmente notable pola so xamasca coloráu y dellos de los cultivares tán disponibles nel mercáu. Tamién s'atopa n'ItaliaError de cita: Etiqueta <ref> non válida; nomes non válidos, p.ex. demasiaos y en Noruega.^[2]

En 1986, el científicu Barry L. Frankhauser escribió una tesis sobre'l so usu y realizóse un documental entrevistándo-y na televisión de Nueva Zelanda y darréu, en 2004, na televisión Maorí.

Cultivar "Sensación colorada".

Dende 1987, los árboles col de Nueva Zelanda tán siendo afeutaos por una enfermedá llamada "Muerte súbita" causada pol patóxenu Phytoplasma australiense, que provoca la desfoliación cuasi total del árbol afeutáu nun plazu de 2 a 12 meses.

Taxonomía

Cordyline australis describióse por (G.Forst.) Endl. y espublizóse en The Gardeners' Chronicle & Agricultural Gazette 792. 1860.^[3]

Etimoloxía

Cordyline: nome xenéricu que deriva de la pallabra griega kordyle que significa "club", en referencia a los tarmos soterraños o agrandamientu de los rizomas.^[4]

australis: epítetu llatín que significa "del sur".^[5]

Sinonimia

Dracaena australis G.Forst., Fl. Ins. Austr.: 24 (1786).
Charlwoodia australis (G.Forst.) G.Don in J.C.Loudon, Hort. Brit.: 130 (1830).
Dracaenopsis australis (G.Forst.) Planch., Fl. Serres Jard. Eur. 6: 110 (1850).
Terminalis australis (G.Forst.) Kuntze, Revis. Xen. Pl. 2: 716 (1891).
Cordyline indivisa Regel, Gartenflora 1859: 331 (1859), nom. illeg.
Cordyline superbiens K.Koch, Wochenschr. Gärtnerei Pflanzenk. 2: 381 (1859).
Dracaenopsis calocoma H.Wendl., Bot. Zeitung (Berlin) 17: 277 (1859).
Cordyline lentiginosa Linden & André, Ill. Hort. 17: t. 35 (1870).
Cordyline veitchii Regel, Gartenflora 20: 149 (1871), nom. inval.
Cordyline forsteri F.Muell., Select Pl.: 58 (1872).
Cordyline calocoma (H.Wendl.) Baker, J. Linn. Soc., Bot. 14: 542 (1875).
Cordyline sturmii Colenso, Trans. & Proc. New Zealand Inst. 15: 331 (1883).^[6]

Ver tamién

Referencies

↑ «Árbol col en Washington Park Arboretum». Seattle Government. Archiváu dende l'orixinal, el 2009-03-24. Consultáu'l 18 de xunu de 2009.
↑ «Árbol col en Noruega». GIT Forestry Consulting. Consultáu'l 18 de xunu de 2009.
↑ «Cordyline australis». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultáu'l 28 d'agostu de 2013.
↑ Bok-mun Ho. «Cordyline obtecta». Australian National Botanic Gardens. Consultáu'l 12 d'abril de 2008.
↑ N'Epítetos Botánicos
↑ «Cordyline australis». Royal Botanic Gardens, Kew: World Checklist of Selected Plant Families. Consultáu'l 6 d'agostu de 2010.

Bibliografía

«Cordyline australis». New Zealand Plant Conservation Network. Archiváu dende l'orixinal, el 2008-06-05. Consultáu'l 20 de xunetu de 2007.
A. L. Poole (1966). «Cabbage Tree - Ti». An Encyclopedia of New Zealand. Editor: A. H. McLintock. Originally published in 1966. Consultáu'l 20 de xunetu de 2007.
«Traditional Plant Use By Māori». Eske Style New Zealand. Consultáu'l 20 de xunetu de 2007.
«Cordyline australis Cabbage Palm». The Garden Flora of Northern Ireland. Archiváu dende l'orixinal, el 2012-03-11. Consultáu'l 20 de xunetu de 2007.

Enllaces esternos

[Seattle.gov-1] «Árbol col en Washington Park Arboretum». Seattle Government. Archiváu dende l'orixinal, el 2009-03-24. Consultáu'l 18 de xunu de 2009.

[GIT-Foorestry-2] «Árbol col en Noruega». GIT Forestry Consulting. Consultáu'l 18 de xunu de 2009.

[Trop-3] «Cordyline australis». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultáu'l 28 d'agostu de 2013.

[4] Bok-mun Ho. «Cordyline obtecta». Australian National Botanic Gardens. Consultáu'l 12 d'abril de 2008.

[5] N'Epítetos Botánicos

[Kew-6] «Cordyline australis». Royal Botanic Gardens, Kew: World Checklist of Selected Plant Families. Consultáu'l 6 d'agostu de 2010.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]