Digitalis purpurea
L'estallón[1], calza de raposu[2], calzones de raposu[3], calzones de cuquiellu[4], calzones del cuquiellu[5], campanón[6], capuchín[7], estamplón[8], estalleta[9], plantera del deu[10], restallón[11], sanxuán[12] o sanxuaniegu[13] (Digitalis purpurea) ye una especie de planta yerbácea bienal de la familia de les plantaginacees.
Distribución y hábitat
editarSon natives d'Europa, el noroeste d'África y Asia central y occidental. N'estáu montés suelse alcuéntrase en terremplénes, llenderos montiegos o ente peñascos en zones montascoses. En países de Suramérica como Chile foi introducida dende Europa, algamando gran espardimientu na zona sur ente'l Maule y Magallanes, siendo frecuente en La Araucanía y Los Lagos.[14] Los mapuches conocer como "chollol-peshquin". N'Arxentina dar nes provincies de Jujuy, Neuquén, Río Negro y Tierra del Fueu, ye común atopala más al norte tamién especialmente en Colombia.
Esta planta alcuéntrase de normal en medios montascosos como claros de montes, márxenes de caminos y turries, terremplénes, cantiles, ente roques, zones de recién balta, y polo xeneral, alcuéntrase en terrenes húmedos y silícicos (raramente en terrenes caliares).
N'Europa apaez con mayor frecuencia cerca de carbayos, fayedales y abetos, anque tamién puede vese con encines y sufreres nel sur de la península ibérica. Predomina en zones de climes templaos, de solombra o semi-solombra.
La so dómina de floriamientu ye de branu a seronda, según l'altitú.
Carauterístiques
editarLa dixital desenvolver nun ciclu de dos años; nel primeru, en granando, produz namái una roseta de fueyes basales, ovales, dentaes y de llargu peciolu, ente que mientres el segundu añu desenvuélvese un tarmu llargu (0,50 a 2,5 m) y cubiertu de fueyes sésiles y rugosas; toles fueyes d'esta planta son llixeramente pubescentes, dentaes, simples y alternes, col viesu finamente texturado; fáense más pequeñes escontra'l visu del tarmu.
Les flores formen recímanos colgantes terminales; son tubulares, d'hasta 5 cm de llargu, con pétalos de color que varia dende'l mariellu pálido hasta'l rosa intensu pel esterior y púrpura nel interior de la corola. Florien de xunu a setiembre nel hemisferiu norte, dando llugar depués a una cápsula. La polinización ye realizada por abeyes. Les granes son esvalixaes pol vientu.
Cultivo
editarLa dixital ye apreciada como ornamental, amás de pol valor melecinal del so principiu activu. Prefier los climes templaos, la solombra o semisombra, y los suelos acedu y húmedu. Naturalizar con facilidá, pero nun ye invasiva.
La dixital foi oxetu d'intensu cultivu, y dellos cultivares espublizáronse ente los xardineros. Alba produz flores de color blancu; Giant Shirley, flores acampanaes de gran tamañu, con pintes de color purpúreo; Gloxinioides tien flores de color claru, con marques pintaes nel esterior; Foxy floria dende'l primer añu, produciendo flores de pequeñu tamañu y color intensu.
Droga
editarL'órganu de la planta utilizáu poles sos virtúes melecinales son les fueyes. Presenten escasu golor, anque carauterísticu, y un sabor amargoso. Son fueyes grandes (10-30 x 5-10 cm), ovalanceolaes y con un llimbu irregularmente dentáu. Son d'un color verde escuru y glabro pol fexe y de un verde ablancazáu y bien pubescente nel viesu. Presenten nervadura reticulada y bien prominente (carauterísticu).
Micromorfoloxía
editar- Presenta abondosos pelos tectores pluricelulares (3-5 célules) de parés delgaes finamente puntiaes.
- Escasos pelos secretores, xeneralmente de pies unicelular y cabeza bicelular, anque dacuando'l pie puede ser pluricelular y la cabeza unicelular.
- Presenta amás estomas anomocíticos.
La cantidá de principios activos que contienen les fueyes varia enforma mientres tol día. Mientres la tarde atrópase la máxima cantidá, depués empieza a escayer, porque la mesma planta destrúi los principios activos formaos. A l'amanecida, les fueyes escarecen total o cuasi totalmente d'ellos.
Ye por eso que la recoyida facer mientres les primeres hores de la tarde, y recuéyense les fueyes inferiores más sanes y enteres, cuando yá s'empezaron a abrir les primeres flores de la planta. Otra manera, encamiéntase faer de menos les fueyes vieyes, de la parte esterna de la roseta basal, según les de la parte cimera.
Les fueyes tienen de ser rápido desecaes ente 55-60 º C, darréu dempués de ser recoyíes, pa poder caltener los sos principios activos. Los glucósidos cardiotónicos son sensibles al calor y el mugor. Un escesu de mugor desencadenaría unes reacciones enzimáticas que produciríen la perda de l'actividá farmacolóxica.
Química
editarLa distintiva flor de la dixital - que la so forma, similar a un alferga, dio llugar al so nome- y los sos fueyes, contienen una poderosa toxina, la digitalina, qu'afecta'l funcionamientu cardiacu. Desaxeradamente venenoses si peracábense, l'estractu del principiu activu foi emplegáu como medicación pa l'arritmia y otros defectos cardiacos dende finales del sieglu XVIII.
La digitoxina y la digoxina presentes nes fueyes, flores y granes de la dixital protexer del ataque de predadores. El so ingesta ye fatal con frecuencia. Actúen tornando la bomba sodiu-potasiu ATPasa, polo cual amóntase'l calciu intracelular. Esta medría produz un efeutu inotrópico positivu. Tamién se produz un efeutu vagal nel sistema nerviosu parasimpáticu, y por esta razón utilizar na regulación de les arritmies cardiaques y pa enlentecer les pulsaciones del ventrículu na fibrilación ventricular. Debíu al efeuto vagal la dixital nun tien efeutividá cuando'l paciente tien el sistema nerviosu simpáticu a la llende, lo cual ye'l casu de les persones gravemente enfermes.
La toxicidá de la dixital (intoxicación digitálica) ye la resultancia d'una sobredosificación y produz una visión mariella (xantopsia) y l'apaición de visión de perfiles desdibuxaos (halos),[15] amás de bradicardia en casos estremos. Por cuenta de que unu de los efeutos secundarios de la dixital ye l'amenorgamientu del mambís, dellos individuos abusaron d'ella como una ayuda na perda de pesu.
La dixital ye un exemplu clásicu de droga derivada d'una planta y d'antiguo usada por herboristas, quien va tiempu que la dexaron d'utilizar debíu al estrechu marxe de seguridá terapéutica y la dificultá, arriendes d'ello, de determinar la cantidá de sustancia activo fayadiza nes preparaciones yerbácees.
Cuando se conoció la utilidá de la dixital na regulación del pulsu, emplegar con una gran variedá de propósitos, incluyíu'l tratamientu de la epilepsia y otros desórdenes, anque anguaño reconocióse que yera un usu desaveniente.
- Principios activos
Contién heterósidos cardiotónicos (0,30%) derivaos de la digitoxigenina (digitoxina y otros), y de la gitoxigenina y gitaloxigenina (gitoxina, etc.). Flavonoides. Saponósidos.[16]
Taxonomía
editarDigitalis purpurea describióse por Carlos Linneo y espublizóse en Species Plantarum 2: 621–622. 1753.[17]
El nome de Digitalis purpurea deber a la forma y color de les flores. Asina'l nome xenéricu de Digitalis provién de la pallabra llatina digitus que significa deu, y purpurea significa lila o purpúreo.
- Digitalis miniana Samp.
- Digitalis nevadensis Kunze
- Digitalis tomentosa Hoffmanns. & Link[18]
- Digitalis purpurascens Lej.
- Digitalis minor L.
- Digitalis libertiana Dumort.
- Digitalis alba Schrank
- Digitalis speciosa Salisb. [nom. illeg.][19]
- Digitalis campbelliana W.Baxter
- Digitalis carnea Meigen & Weing.
- Digitalis fucata Ehrh.
- Digitalis gloxinioides Carrière
- Digitalis gyspergerae Rouy
- Digitalis Entemedia Lapeyr.
- Digitalis longiflora Lej.
- Digitalis media Elmig.
- Digitalis purpureolutea G.Mey.
- Digitalis thapsi Bertero ex Nyman[20]
Nome común
editarEsta especie ye conocida nel dominiu llingüísticu asturlleonés colos siguientes nomes comunes: estallón[1], calza de raposu[2], calzones de raposu[3], calzones de cuquiellu[4], calzones del cuquiellu[5], campanón[6], capuchín[7], estamplón[8], estalleta[9], plantera del deu[10], restallón[11], sanxuán[12] y sanxuaniegu[13].
Ver tamién
editarReferencies
editar- ↑ 1,0 1,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 3 avientu 2024.
- ↑ 2,0 2,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 3 avientu 2024.
- ↑ 3,0 3,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 3 avientu 2024.
- ↑ 4,0 4,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 3 avientu 2024.
- ↑ 5,0 5,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 3 avientu 2024.
- ↑ 6,0 6,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 3 avientu 2024.
- ↑ 7,0 7,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 3 avientu 2024.
- ↑ 8,0 8,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 3 avientu 2024.
- ↑ 9,0 9,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 3 avientu 2024.
- ↑ 10,0 10,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 3 avientu 2024.
- ↑ 11,0 11,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 3 avientu 2024.
- ↑ 12,0 12,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 3 avientu 2024.
- ↑ 13,0 13,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 3 avientu 2024.
- ↑ Quiroz, Constanza L. et. al. (2009). Plantes Invasores_d'el_Centro-Sur_de_Chile.pdf Manual de plantes invasores del centro-sur de Chile. Concepción: Llaboratoriu d'Investigaciones Biolóxiques, Institutu d'Ecoloxía y Bíodiversidad; Facultá de Ciencies Forestales, Universidá de Concepción. páxs. 47. http://www.lib.udec.cl/archivos_descargues_pdf/Manual_de Plantes Invasores_d'el_Centro-Sur_de_Chile.pdf. Consultáu'l 17 de febreru de 2013.
- ↑ «Archived copy». Archiváu dende l'orixinal, el 2015-09-23.
- ↑ «Digitalis purpurea». Plantes útiles: Linneo. Consultáu'l 28 de payares de 2013.
- ↑ «Digitalis purpurea». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultáu'l 26 de payares de 2013.
- ↑ Sinónimos en Real Xardín Botánicu
- ↑ Sinónimos en Tela Botánico
- ↑ Digitalis purpurea en PlantList
Bibliografía
editar- AFPD. 2008. African Flowering Plants Database - Base de Donnees des Plantes a Fleurs D'Afrique.
- CONABIO. 2009. Catálogo taxonómico de especies de México. 1. In Capital Nat. Méxicu. CONABIO, Mexico City.
- Flora of China Editorial Committee. 1998. Flora of China (Scrophulariaceae through Gesneriaceae). 18: 1–449. In C. Y. Wu, P. H. Raven & D. Y. Hong (eds.) Fl. China. Science Press & Missouri Botanical Garden Press, Beijing & St. Louis.
- Hokche, O., P. E. Berry & O. Huber. (eds.) 2008. Nuevu Cat. Fl. Vasc. Venezuela 1–860. Fundación Instituto Botánicu de Venezuela, Caracas.
- Idárraga-Piedrahita, A., R. D. C. Ortiz, R. Callejas Posada & M. Merello. (eds.) 2011. Fl. Antioquia: Cat. 2: 9–939. Universidá d'Antioquia, Medellín.
- Luteyn, J. L. 1999. Pandoriales, a checklist of plant diversity, geographical distribution, and botanical literature. Mem. New York Bot. Gard. 84: viii–xv, 1–278.
- Méndez-Larios, I. & J. L. Villaseñor Ríos. 2001. La familia Scrophulariaceae in Mexico: diversidá y distribución. Bol. Soc. Bot. Méxicu 69: 101–121.
- Zuloaga, F. O., O. N. Morrone, M. J. Belgrano, C. Marticorena & E. Marchesi. (eds.) 2008. Catálogo de las plantas vasculares del Cono Sur. Monogr. Syst. Bot. Missouri Bot. Gard. 107: 3 Vols., 3348 p.
Enllaces esternos
editarWikispecies tien un artículu sobre Digitalis purpurea. |
- Flora Europaea: Digitalis purpurea
- Ecological flora of the British Isles: Digitalis purpurea
- Skye Flora: Digitalis purpurea Archiváu 2018-08-18 en Wayback Machine
- Purple Foxglove USDA Plantes Invasivas de los EE.XX.]
- Cangrande della Scala, el poderosu señor de Verona, morrió envelenáu con polvu de ‘digitalis purpurea’ (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).