Graz
Graz [ˈɡʁaːt͡s] ye una ciudá austriaca, capital del estáu federáu d'Estiria (n'alemán, Steiermark). Con una población de 269 997 (1-1-2014) habitantes ye la segunda ciudá más grande del país. Ciudá universitaria por excelencia, foi nomada Capital Europea de la Cultura nel añu 2003.
 Graz | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  Austria | ||||
| Estáu federáu | Estiria | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'Austria | ||||
| Cabezaleru/a del gobiernu | Elke Kahr | ||||
| Nome oficial | Graz (de) | ||||
| Nome llocal |
Graz (de) Grätz (de) Gratz (de) | ||||
| Códigu postal |
8010, 8020, 8036, 8041, 8042, 8043, 8044, 8045, 8046, 8047, 8051, 8052, 8053, 8054 y 8055 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 47°04′15″N 15°26′19″E / 47.0708°N 15.4386°E | ||||
  Graz Graz (Austria)  | |||||
| Superficie | 127.57 km² | ||||
| Altitú | 353 m | ||||
| Llenda con | |||||
| Demografía | |||||
| Población | 292 630 hab. (1r xineru 2022) | ||||
| Porcentaxe | 23.48% de Estiria | ||||
| Densidá | 2293,88 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Prefixu telefónicu |
316 | ||||
| Estaya horaria |
UTC+01:00 (horariu estándar) UTC+02:00 (horariu de branu) | ||||
| Llocalidaes hermaniaes | |||||
| graz.at | |||||
 | |||||
Situación
editarGraz ta asitiada a veres del ríu Mur al sureste d'Austria. Atopar a 189 quilómetros de Viena, la capital de país. Llenda al norte con Gratkorn, Stattegg y Weinitzen; al este con Kainbach bei Graz, Hart bei Graz y Raaba; al sur con Gössendorf, Feldkirchen bei Graz, Seiersberg y Unterpremstätten, y al oeste con Attendorf y Thal.
Historia
editar
Primer referencia documentada
editarLa primer mención de la ciudá apaeció nun documentu escritu por del margrave d'Estiria Leopoldu I. Na actualidá nun se dispón del orixinal anque esiste una copia del sieglu XV.
Edá Media
editarEl postreru representante de la dinastía Otakar foi Otakar IV d'Estiria, margrave d'Estiria y duque dende 1180. Otakar nun tenía descendencia y contraxera la llepra. Nel añu 1186 Otakar axuntar col duque Leopoldu V, de la Casa de Babenberg, na llocalidá d'Enns onde roblaron el Pactu de Georgenberger por aciu el cual Otokar designaba a los Babenberg como socesores.
En 1379 Graz convertir na residencia de los Habsburgu al ser nomada capital de la Austria interna (n'alemán Innerösterreich), territoriu qu'entendía Estiria, Carintia, Carniola y delles posesiones n'Italia. La estancia de la familia imperial enllargar hasta 1619.
Edá contemporánea
editarEl 10 d'abril de 1797, les tropes franceses fixeron la so entrada en Graz per primer vegada. Dos díes más tarde, Napoleón llegó a Graz, onde permaneció unos díes hasta la so marcha a Göss, cerca de Leoben. El 14 de payares de 1805, l'exércitu francés, al mandu del xeneral Marmont, invadió la ciudá per segunda vegada. La ocupación remató'l 11 de xineru de 1806 cola retirada de les tropes gales. El 30 de mayu de 1809 producióse la tercera incursión de la lexón francesa, esta vegada so les órdenes de MacDonald. El 4 de xineru de 1810 los franceses abandonaron Graz definitivamente.
Mientres la Segunda Guerra Mundial el 16 % de los edificios fueron destruyíos y 1788 persones perdieron la vida de resultes de la ofensiva. El cascu históricu nun se vio afeutáu polos ataques, sacante la Tummelplatz. La estación central y les plantes industriales del sur y l'oeste de la ciudá fueron los oxetivos de los bombardeos.
Nos años posteriores a la proclamación de la independencia del país en 1955, produciéronse munchos de los cambeos que conformaron la imaxe actual de la ciudá. Nel planu cultural destaca la creación de dellos festivales. En 1968 celebróse la primer edición del steirische herbst, el festival d'arte contemporáneo más antiguu d'Europa. En 1985 inauguróse'l Styriarte, festival dedicáu a la música clásica. Dambos festivales celebren cada añu y son de gran importancia pa la capital d'Estiria. La fisionomía de Graz va esperimentar socesivos cambeos y ampliaciones. Con éses construyéronse nueves pontes y en 1972 abrióse la primer zona piatonal. A finales de los años 80 tien llugar una importante crecedera de la zona sureste. En 1988, Puntigam foi consideráu como distritu independiente de Straßgang, quedando establecíos los diecisiete distritos nos que s'estrema Graz anguaño.
En 1993 la ciudá recibió un premiu de la organización ecoloxista Greenpeace. Esi mesmu añu entamó'l Mes de la cultura européu por encargu de la Xunión Europea.
Xeografía
editarDistrito
editarGraz estremar en 17 distritos:
- I. Innere Stadt
- II. St. Leonhard
- III. Geidorf
- IV. Lend
- V. Gries
- VI. Jakomini
- VII. Liebenau
- VIII. St. Peter
- IX. Waltendorf
- X. Ries
- XI. Mariatrost
- XII. Andritz
- XIII. Gösting
- XIV. Eggenberg
- XV. Wetzelsdorf
- XVI. Straßgang
- XVII. Puntigam
Demografía
editarEvolución histórica
editarNesti gráficu amuésase la evolución demográfica de Graz dende 1869 hasta 2007.[1]
| Evolución demográfica | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Xéneru y edá
editarEL 51,97 de les persones que viven en Graz son muyeres. El 18,14 % de los habitantes de Graz tien menos de 20 años; el 64,58 %, tien ente 20 y 65 años. El 17,27 % supera los 65 años d'edá.
Procedencia ya idiomes
editarEl 85 % de la población son ciudadanos austriacos. Un 5 % pertenez a países de la Xunión Europea. El restu provién d'otros países d'Europa y d'otros continentes. La mayoría de los ciudadanos estranxeros residentes en Graz vienen de los siguientes países:[2]
| País | Nᵘpersones |
|---|---|
| Bosnia y Herzegovina | 4604 |
| Croacia | 4260 |
| Alemaña | 3918 |
| Turquía | 3801 |
| Rumanía | 2651 |
| Rusia | 1258 |
Clima
editar Parámetros climáticos permediu de Graz 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mes | Xin | Feb | Mar | Abr | May | Xun | Xnt | Ago | Set | Och | Pay | Avi | añal |
| Temperatura máxima media (°C) | 2.8 | 5.8 | 10.7 | 15.3 | 20.5 | 23.4 | 25.3 | 24.7 | 20.4 | 14.6 | 7.7 | 3.6 | 14.6 |
| Temperatura media (°C) | -1.0 | 1.0 | 5.1 | 9.6 | 14.6 | 17.7 | 19.5 | 18.9 | 14.7 | 9.4 | 3.7 | 0.1 | 9.4 |
| Temperatura mínima media (°C) | -3.8 | -2.9 | 1.0 | 4.9 | 9.5 | 12.7 | 14.7 | 14.3 | 10.6 | 5.9 | 0.9 | -2.3 | 5.5 |
| Precipitación total (mm) | 23.9 | 30.4 | 44.1 | 49.0 | 86.0 | 117.8 | 125.1 | 113.0 | 81.1 | 61.7 | 51.9 | 34.9 | 818.9 |
| Díes de precipitaciones (≥ 1 mm) | 4.8 | 4.8 | 6.6 | 7.9 | 10.6 | 11.5 | 10.7 | 9.7 | 7.5 | 6.3 | 6.5 | 5.2 | 92.1 |
| Hores de sol | 90.4 | 117.8 | 145.7 | 166.4 | 210.0 | 213.0 | 234.4 | 226.9 | 174.0 | 139.6 | 93.0 | 78.8 | 1890.0 |
| Fonte: Climatedata.eu[3] | |||||||||||||
Política
editarLlista d'alcaldes de la ciudá
editarLlugares d'interés
editar| Patrimoniu de la Humanidá — UNESCO | |
|---|---|
 Torre del reló, Grazer Schloßberg. | |
| Llugar |
 Austria |
| Criterios | Cultural: ii, iv |
| Referencia | 931 |
| Inscripción | 1999 (XXIII Sesión) |
| Estensiones | 2010 |
| Área | Europa y América del Norte |
| | |
Cascu históricu
editarEl cascu antiguu de Graz foi declaráu Patrimoniu de la Humanidá pola Unesco en 1999.
- A veres del ríu Mur atópase una llomba llamada Schlossberg, que tien un altor de 475 metros. Hai más de 1.000 años construyó un castiellu que dio'l nome a la ciudá (que se deriva de la pallabra eslovena gradec, que significa "pequeñu castiellu"). Dende l'añu 1125 la llomba allugó una impresionante fortaleza. En 1809 Napoleón ordenó destruyila. En dicha llomba edificar en 1560 la Torre del reló, unu de los símbolos de la ciudá.
- Ente les distintes cais que formen parte del distritu Innere Stadt destaca la cai Sporgasse. La cai ye más antigua que la ciudá yá que fueron los romanos los primeres que trazaron una vía que diba dende'l valle del ríu Mur hasta la ciudá romana de Savaria (actual Szombately, n'Hungría). Los artesanos que trabayaben nesta cai son los que dieron el nome a la cai. Na actualidá, la Sporgasse ye una cai dedicada al comerciu.
Periferia
editarCastiellu y palacios
editar
Los monumentos más visitaos atópense fora del cascu históricu. El más destacáu ye'l castiellu o palaciu de Eggenberg (Schloss Eggenberg), al oeste de la ciudá. Esti llugar ye visitáu añalmente por más d'un millón de persones. D'estilu barrocu, ye'l palaciu más importante d'Estiria. Foi construyíu nel sieglu XVII siguiendo los planos de Giovanni Pietro de Pomis, quien s'inspiró nel Monesteriu d'El Escorial pa diseñar el castiellu. Foi propiedá de la familia Eggenberg. Na segunda metá del sieglu XVIII, los condes de Herberstein tresformaron l'antiguu teatru nuna ilesia d'estilu barrocu. L'interior ta decoráu con pintures del pintor Hans Adam Weissenkircher. Nes parés pueden vese los signos del zodiacu. Cuenta con 365 ventanes como símbolu de los díes del añu.
Non lloñe d'ellí atópase les ruines del castiellu de Gösting. Esti castiellu controlaba'l valle del ríu Mur, al norte de Graz. En 1723 un rayu estrozó'l castiellu, que nun volvió ser reconstruyíu. Nel so llugar, los condes de Attems mandaron construyir, al pie del monte, el castiellu de Neugösting, que convirtióse en residencia de la familia.
Bona parte de les ilesies asítiense fora del cascu urbanu. Ente elles destaca la ilesia del Sagráu Corazón. Esta ilesia ye la más grande de Graz. Otres ilesies relevantes son la ilesia de San Leonardo y la ilesia de Marigrün. Al nordeste de la ciudá puede visitase la Basílica de Mariatrost, perteneciente al distritu del mesmu nome, unu de los llugares de pelegrinación más importantes d'Estiria.
Cultura
editarGraz foi y ye referente cultural. En 1993 entamó'l Mes cultural européu. Años más tarde, en 1999, la UNESCO incluyó'l cascu históricu na so llista de Patrimoniu de la Humanidá. Nel 2003 la ciudá foi Capital Europea de la Cultura.
Museos
editarLa ciudá ufierta una amplia variedá d'esposiciones. Destaquen:
- Muséu provincial Joanneum: ye unu de los más antiguos ya importantes d'Austria.La so coleición inclúi oxetos de diverses árees como la Mineraloxía, Botánica, la Xeoloxía, la Paleontoloxía o la Zooloxía.
- Kunsthaus Graz: muséu d'arte contemporáneo que foi construyíu en 2003.
- Muséu de la perceición
- Muséu Johann Puch: tien una coleición de más de 500 coches antiguos de l'antigua fábrica Puch.
- Muséu diocesanu
- Muséu aeronáuticu
- Muséu del xuguete
- Muséu del crime: En 1912 Hans Gross abrió'l primer institutu criminológico del mundu. El so enfotu por desenvolver la disciplina de la criminoloxía llevólu a clasificar una gran cantidá d'oxetos en 32 categoríes distintes. Munchos d'estos oxetos tán espuestos nesti muséu tan peculiar.
Organización d'eventos
editar
Esisten dellos espacios nos que se celebren eventos culturales. Los más importantes son la Stadthalle Graz, con una capacidá pa 11.030 espectadores; el Stefaniensaal; el Pabellón Helmut List, onde pueden rexuntase hasta 2400; o la Seifenfabrik (n'español, "fábrica de xabones"), que cunta con casi 2000 m² y que debe'l so nome a una antigua fábrica de xabones que s'atopaba nel mesmu llugar.
Les obres teatrales y musicales tienen cabida en teatros como la Ópera de Graz, el Schauspielhaus o'l Orpheum.
Música
editarEnte 2004 y 2005, les bandes Shiver y Rising Girl, que los sos componentes veníen de Graz, llograron notables ésitos nel panorama musical austriacu.
Otres bandes naturales de la capital d'Estiria son Jerx, Cuvée, Rosso, Antimaniax, The Base, The Staggers, Red Lights Flash, Lamexcuse y like elliot.
En 2002 formóse la orquesta recreation, con antiguos miembros de la Orquesta Sinfónica de Graz.[4]
Economía
editarNel añu 2003, trabayaben un total de 184 135 persones na ciudá de Graz. Alredor del 74 % d'ellos facer nel sector servicios. Nesi mesmu añu creáronse 996 nueves empreses. Cerca de 55 000 trabayadores moren fora de la ciudá.
Dende 1906 tien llugar cada añu la Feria de seronda (Herbstmesse) nel Messcenter de Graz.
Empreses
editarMunches empreses austriaques tienen la so sede central en Graz. Ente elles destaquen:
- Andritz AG: tratar d'una multinacional líder na construcción d'instalaciones industriales.
- Kastner & Öhler: ye una cadena de grandes almacenes.
- Rail Transport Service: empresa privada de ferrocarriles
- Styria Medien AG: dedicada a los medios de comunicación. Ye la tercer empresa más grande del país.
- AVL: empresa consultora d'inxeniería centrada nel desenvolvimientu de "Powertrain" (motores y tresmisiones) pa automoción.
- SSI Shaefer: Logistic provider.
Knapp : Logistic supplier.
Na capital d'Estiria, tamién s'establecieron delles empreses internacionales, como por casu:
Educación
editarUniversidad
editarGraz cuenta con 4 universidaes qu'axunten a cerca de 40 000 estudiantes. Ye la segunda ciudá universitaria más importante d'Austria dempués de Viena. Unu de cada 7 habitantes de Graz estudia.
- Universidá Karl Franzens (n'alemán Karl-Franzens Universität): Fundada en 1585, ye la segunda universidá austriaca más antigua y la segunda más importante del país. Alredor de 21 000 alumnos estudien nesa universidá.
- Universidá Téunica (n'alemán Technische Universität): Con 7 facultaes y unos 9000 estudiantes.
- Universidá Médica (n'alemán Medizinischen Universität): Cuenta con más de 5000 alumnos.
- Universidá de Música y Arte Dramático (n'alemán Universität für Musik und darstellende Kunst): Tien unos 2000 estudiantes.
Graz cunta col centru politéunicu más grande d'Austria.
- Universidá de ciencies aplicaes Joanneum: ye la segunda universidá politéunica más grande d'Austria, con 3.400 estudiantes.
- Universidá de ciencies aplicaes Campus02: con unos 1000 estudiantes.
Biblioteques
editarLes biblioteques más importantes son la Steiermärkische Landesbibliothek y la Universitätsbibliothek Graz con más de 3 millones d'exemplares.
Infraestructures
editarRecoyida de basures
editarDende 1984 la empresa AEVG ye la encargada de recoyer los residuos de Graz. Añalmente recuéyense cerca de 135 000 tonelaes de basura, de les cualos 20 000 van parar al vertideru. Esti serviciu cunta col sellu calidable del EMAS.
Sanidá
editarLa ciudá cunta con 7 hospitales, 10 clíniques y 44 farmacies.
Autobuses
editarEn Graz hai 26 llinies regulares d'autobús y 8 llinies nocherniegues que circulen mientres les fines de selmana y díes festivos de 0:00 a 3:00.
Tranvíes
editarLa rede de tranvíes de la ciudá cunta con 6 llinies regulares, que conecten el centru de la ciudá colos distritos del extrarradio. Delles llinies namái operen mientres les tardes o les fines de selmana.
La rede de tranvíes tien una estensión de 66,4 quilómetros nos que se distribúin 165 paraes a una distancia media de 361 metros.
Nes paraes de la estación central (llinies 3 y 6), de la estación del este (llinia 4) y l'estación de Puntigam (llinia 5) puede aportase direutamente a los trenes de la ÖBB, la mayor empresa ferroviaria d'Austria.
Aeropuertu
editarAl sur de la ciudá, a unos 10 quilómetros del centru atopa'l aeropuertu de Graz. Ye'l tercer aeropuertu más grande d'Austria. Nel añu 2007 l'aeropuertu recibió a 948.000 pasaxeros. Los sos destinos son tanto nacionales como internacionales (dientro del ámbitu européu). Nel aeropuertu allúgase'l Muséu aeronáuticu austriacu, construyíu en 1981.
Personaxes pernomaos
editar- Francisco Fernando d'Austria (1863–1914), herederu al tronu del Imperiu austrohúngaru.
- Luis de Battenberg (1854-1921), noble.
- Karl Böhm (1894–1981), direutor d'orquesta.
- Heinz Fischer (1938), presidente d'Austria
- Fernandu II d'Habsburgu (1578–1637), emperador del Sacru Imperiu Romanu Xermánicu.
- Fernandu III d'Habsburgu (1608-1657), emperador del Sacru Imperiu Romanu Xermánicu.
- Leopoldu d'Habsburgu (1586-1632), archiduque d'Austria y conde del Tirol.
- Siegmund von Hausegger (1872-1948), compositor y direutor d'orquesta.
- Joseph Marx (1882-1964), compositor.
- Harald Posch (1963), actor y direutor.
- Hans Rosbaud (1895-1962), direutor d'orquesta.
- Arnold Schwarzenegger (1947), culturista, actor y políticu austriacu nacionalizáu d'Estaos Xuníos. Foi gobernador de California.
- Eduard Roschmann, 1908-1977, oficial de les SS, comandante del ghetto de Riga, Letonia y del campu de concentración de Kaiserwald, na mesma llocalidá.
- Mick Blue (1976), actor porno.
- Roman Wallner (1982), futbolista.
- Sebastian Prödl (1987), futbolista.
Ciudaes hermaniaes
editar
Coventry, Reinu Xuníu, dende 1948
Montclair, Nueva Jersey, Estaos Xuníos, dende 1950
Groningen, Países Baxos, dende 1965
Darmstadt, Alemaña, dende 1968
Trondheim, Noruega, dende 1968
Apolace, Croacia, dende 1972
Trieste, Italia, dende 1973
Maribor, Eslovenia, dende 1987
Pécs, Hungría, dende 1989- Dubrovnik, Croacia, dende 1994
Banja Luka, Bosnia Herzegovina dende 2006
.svg){kind=small}
Predecesor: Bruxes Salamanca
|
 Capital Europea de la Cultura 2003 |
Socesor: Xénova Lille
|
Referencies
editar- ↑ Ein Blick auf die Gemeinde Graz (n'alemán)
- ↑ [1] Población de Graz (1 de xineru de 2009)
- ↑ «Carauterístiques Climátiques Ciudá de Graz». Archiváu dende l'orixinal, el 2020-08-05. Consultáu'l Abril de 2011.
- ↑ Páxina web de la orquesta "recreation"
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Graz.- Guía de Graz (castellanu)
- Conceyu de Graz (n'alemán)
- Universidá de Graz (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión). (n'inglés)
