Wikipedia

Guisando

conceyu de la provincia d'Ávila (España)
Pa ver los bracos de piedra allugaos nel términu municipal d'El Tremezo, Toros de Guisando.

Guisando ye un conceyu d'España perteneciente a la provincia d'Ávila, na comunidá autónoma de Castiella y Lleón. La llocalidá, asitiada na zona central de la península ibérica, ta emplazada na cara sur de la sierra de Gredos[nota 1] a una altitú de 760 metros. El conceyu tien un clima mediterraneu d'iviernos nidios y branos templaos, con temperatures cimeres a les de la cara norte de la sierra de Gredos; la precipitación media añal, que supera los 1700 mm, ye bien elevada. En 2017 cuntaba con una población de 521 habitantes.

Guisando
Alministración
País España
Autonomía Castiella y Lleón
Provincia provincia d'Ávila
Tipu d'entidá conceyu d'España
Nome oficial Guisando (es)[1]
Códigu postal 05417
Xeografía
Coordenaes 40°13′18″N 5°08′23″W / 40.221666666667°N 5.1397222222222°O / 40.221666666667; -5.1397222222222
Guisando alcuéntrase n'España
Guisando
Guisando
Guisando (España)
Superficie 37.38 km²
Altitú 1175 m
Llenda con Arenas de San Pedro, El Hornillo y Hoyos del Espino
Demografía
Población 488 hab. (2023)
- 249 homes (2019)
- 248 muyeres (2019)
Porcentaxe 0.31% de provincia d'Ávila
Densidá 13,06 hab/km²
Más información
Estaya horaria UTC+01:00
guisando.net
Cambiar los datos en Wikidata

El nucleu de población tuvo d'aniciase a finales de la Edá Media, casi con toa seguridá consistió nun primer momentu nun asentamientu de pastores. Mientres la Baxa Edá Media y casi tola Edá Moderna'l territoriu actual del conceyu formó parte alministrativamente del Señoríu d'Arenas. Foi en 1760 cuando, so reináu de Carlos III, l'aldega consiguió'l títulu de villa independizándose d'Arenas de San Pedro.

El cascu urbanu de la llocalidá, nel que destaquen les viviendes vernácules encaladas, foi declaráu Bien d'Interés Cultural cola categoría de conxuntu-históricu en 1976. Guisando ta incluyíu tamién dientro de la zona de proteición del parque rexonal de la Sierra de Gredos. Les fiestes populares n'honor al so patrón, San Miguel, celébrense'l 29 de setiembre. Na llocalidá predomina'l sector terciariu —sobremanera l'actividá turística—, anque'l sector primariu inda guarda cierta importancia. Si esclúyese la construcción el sector secundariu ye marxinal. L'alcalde del conceyu ye Eduardo Tremezo González, del Partíu Popular.

Toponimia y gentilicio

editar
El Gargüelu de Guisando ye bon monte d'osu en tiempu de branu. Et son les vocerías, la una por visu del cuetu de Don Guerrero enriba catante á el Gargüelu de Santa María, et que tengan les cares contra Arenas: et la otra pol cume de la sierra hasta'l Puertu del Pion (...)
—Llibru de la Montería d'Alfonsu XI[2]

El topónimu surde na Edá Media pos en 1274 yá se fala d'un camín ganaderu «en Guisando», nun documentu nel que l'autoridá conceyil d'Ávila concedía diversos permisos a los habitantes d'Arenas;[3] un sieglu más tarde el Llibru de la montería del rei Alfonsu XI anota l'abondosa población d'osos mientres el periodu branizu nel gargüelu de Guisando».[2][4] Propúnxose que l'orixe etimolóxicu del topónimu «Guisando» pudiera tener un orixe xermánicu. Sería una composición de los términos Wis (sabiu) y Sanths o Sanps[5] («verdaderu»); depués Guisando podría traducise como «verdá sabia» o «sabiu verdaderu».[6][7] El xentiliciu de la llocalidá ye «guisanderos».[7][8]

Símbolos

editar

La representación heráldica del escudu y la bandera del conceyu aprobar de manera oficial el 30 de xineru de 2001. L'escudu se blasona de la siguiente manera:

 
Escudu de Guisando
Partíu y mantelado en punta. 1º de gules rollu de plata. 2º de plata, monte de sinople. En mantel d'oru, cabeza de cabra de sable. Al timbre corona real zarrada.
Boletín Oficial de Castiella y Lleón nᵘ 34 de 16 de febreru de 2001[9]

El color oro del mantel alude a la riqueza cinexética del conceyu; el rollu del primer cuartel correspuende al rollu de la villa; el monte verde del segundu fai referencia a los montes que configuren el relieve del conceyu.[10]

La descripción de la bandera ye la siguiente:

Bandera rectangular de proporciones 2:3, formada por un pañu de gules, con un triángulu blancu con castañal verde, que tien los sos vértices nos estremos del estil y nel centru de la bandera.
Boletín Oficial de Castiella y Lleón nᵘ 34 de 16 de febreru de 2001[9]

Xeografía

editar

Allugamientu

editar

La llocalidá de Guisando atopar a 760 msnm[11] nel sur de la provincia d'Ávila, enclavada nun valle arrodiáu de cumes, ente les que s'atopen la Cabeza del Covacho (un monte de 1566 m d'altor), Mirar, Cabeza del Cervunal (2114 msnm), Cabeza de Arbillas (1595 msnm) o la Cuerda de los Galayos.[12] El valle ta constituyíu pol gargüelu que forma'l ríu Pelayo y los sos cursos tributarios al nacer nes cercaníes de los cumes de Mirar y los Galayos. Atopar a escasos seis quilómetros del conceyu más pobláu y capital de la contorna (Arenas de San Pedro) y a 88 km d'Ávila.[13] El puntu más altu del conceyu[14] ye'l picu de Mirar, de 2343 m d'altor, que comparte colos conceyos d'Arenas de San Pedro, Hoyos del Espino y El Hornillo.[15][16]

Arenas de San Pedro y San Juan de Gredos Hoyos del Espino El Hornillo
Arenas de San Pedro   Arenas de San Pedro
          
 
Arenas de San Pedro Arenas de San Pedro Arenas de San Pedro

Xeoloxía

editar
 
Los Galayos.

El Sistema Central, del cual forma parte la sierra de Gredos ye un cordal que los sos materiales provienen de la oroxenia hercínica —hai aproximao 300 millones d'años—. Sicasí'l relieve actual data de la oroxenia alpina —hai aproximao 30 millones d'años—, cuando'l cordal alzóse percima del pandu, formada del mesmu tipu de material. Ta compuesta principalmente de roques metamórfiques y plutóniques. Nel casu particular de Guisando, anque arrodiáu d'un suelu de granitos biotíticos, bona parte del términu municipal —incluyendo la mesma llocalidá asítiase sobre terrenales onde predominen les micacites, les cuarcites y los esquistos del Cambrianu Inferior.[17]

Nel Cuaternariu l'aguada meridional de la sierra de Gredos —al contrariu que la septentrional— nun sufrió fenómenos glaciares d'importancia; nella son los fenómenos de tipu enchente, influyíos pola importante pluviometría, los que determinaron principalmente'l relieve de l'aguada.[18][19]

Ver tamién: Sistema Central, Sierra de Gredos, y Oroxenia Alpina

Hidrografía

editar
 
Gargüelu del ríu Pelayos al so pasu pola llocalidá.

El principal cursu que traviesa'l conceyu ye'l ríu Pelayos, afluente del río Arenal, tributariu de la mesma del Tiétar, que pertenez a la cuenca hidrográfica del Tajo.[20] El Pelayos formar a partir de la confluencia de distintes riegues que baxen de la sierra col gargüelu de los Galayos.[20] El regueru Cobacho crucia'l nucleu urbanu.[21]

El Riocuevas o río Cueves, otru tributariu del río Arenal y qu'enagües embaxo se represa nel banzáu d'Arenas de San Pedro, tamién tien parte del so cursu pol conceyu.

Clima

editar
 
Fuerte agua pela redolada de Guisando.

Guisando presenta unos niveles de precipitación añal bien alzaos —nel periodu 1960-1996 la estación pluviométrica de Guisando-El Risquillo foi la más «lluviosa» de la provincia—.[22] Asitiada abellugada de los vientos del norte pola sierra de Gredos y el Cabezo del Covacho, la llocalidá tien un réxime térmicu con temperatures más nidies que l'aguada norte[23] qu'incluyiría al conceyu dientro d'un clima de tipu Csa[nota 2] según la clasificación climática de Köppen.[26][27] Los máximos de precipitación recuéyense na seronda ya iviernu.

   Parámetros climáticos permediu de Guisando (El Risquillo) nel periodu 1981-2010  
Mes Xin Feb Mar Abr May Xun Xnt Ago Set Och Pay Avi añal
Fonte: AEMET. Ministeriu d'Agricultura, Alimentación y Mediu Ambiente. Valores normales de precipitación mensual pal periodu 1981-2010 en Guisando[25]

Fauna y vexetación

editar
 
Exemplar machu de Capra pyrenaica na sierra de Gredos.
Artículu principal: Parque rexonal de la Sierra de Gredos

En función de l'altitú puede describise distintos pisos bioclimáticos. Nel primer nivel con un altor máximu nel conceyu alredor de los 800 msnm, asitiaríase'l pisu mesomediterráneo onde los árboles predominantes son la encina (Quercus ilex) y la sufrera (Quercus suber), amás del enebro y del majuelo. Tamién tán presentes delles especies relictas propies d'un monte de laurisilva como'l lauroceraso (loru) o'l yérbadu.[28]

 
Trupos montes de Pinus pinaster pela redolada de la llocalidá

Nel pisu darréu cimeru, el supramediterráneo —nel que se enclava la llocalidá y que na zona ta rellacionáu a una precipitación y mugor ambiental bien alzada— la especie dominante anguaño ye'l Pinus pinaster, frutu de les repoblaciones llevaes a cabu mientres el sieglu XIX con oxetu de reforestar la zona.[nota 3] Llegaría hasta los 1600 msnm.[28] Enriba d'esti atopa'l pisu oromediterráneo, carauterizáu pol piornal y exemplares esvalixaos de Pinus sylvestris. Percima de los 2200 msnm atópase'l pisu criomediterráneo, con temperatures medies añales per debaxo de los 4 °C; nésti prodígense'l cervunal y los liquen y mofos de monte.[28]

Esta variopinta flora vese acompañada por una avifauna que presenta rapazos como'l azor o les utres negres y lleonaes; amás d'otres especies como la cigüeña negra, carboneros, herrerillos o glayos. Ente los mamíferos atopen el meloncillo, el xabalín, el corzu, el venáu, la cabra montés y el foín; tocantes a reptiles tán presentes el llagartu ocelado y les llagarteses colilarga y colirroja, ente otres especies.[28]

Historia

editar

Nun se conocen buelgues qu'indiquen la presencia de los vetonos nel términu municipal, nin tampoco romanos o visigodos.[29] Considérase probable sicasí la población del territoriu por pastores d'orixe bereber.[30]

 
En verde claru territoriu ocupáu pol conceyu d'Ávila nel sieglu XIII

Dempués de la Reconquista el territoriu del valle del Tiétar repoblar con naturales d'Ávila amás de xentes del norte de la península ibérica, como gallegos o navarros. A partir del sieglu XIII la estensión del conceyu d'Ávila al sur del Sistema Central convertir nun territoriu ricu en recursos naturales que dexaba un aprovechamientu variáu, tantu por aciu la ganadería, la minería de fierro[nota 4] y otres actividaes agraries como l'apicultura y la silvicultura.[30]

La fundación del nucleu actual de Guisando como tal nun ta tan clara. Propónse que tuvo de fundase a empiezos del sieglu XV[31] —sobre un asentamientu ganaderu orixinal—[4] anque ye en 1576 cuando s'anota per primer vegada l'aldega nun documentu, una partida bautismal. L'actual territoriu nel que s'asitia'l pueblu formó parte del señoríu y arciprestalgu d'Arenas de San Pedro, en poder del ducáu del Infantado, que tuvo nel sur de l'actual provincia d'Ávila importantes posesiones tantu nel territoriu d'Arenas como alredor de San Martín de Valdeiglesias.[32]

 
Carlos III otorgó'l títulu de villa de Guisando en 1760.

Guisando, de nuevu como aldega del señoríu d'Arenas de San Pedro, pasó a pertenecer por cuenta de los avatares del poder señorial y non el criteriu xeográficu de la provincia d'Ávila a la provincia de Guadalaxara en 1587.[33] D'alcuerdu al censu del Marqués de la Ensenada de 1752, Guisando cuntaba con 110 vecinos, 445 habitantes y 120 viviendes entós daquella.[34] So reináu de Fernandu VI, la llocalidá —como otres aldegues del señoríu y la mesma Arenas— pasó a formar parte del partíu de Talavera en 1752 por cuenta de la división alministrativa del Repertoriu de la Renta del Tabacu.[35] Nesos mesmos años, nel catastru del marqués de la Ensenada[nota 5] informar d'una población de 445 vecinos.[37]

 
Rollu de la villa

El censu de Floridablanca confirma l'aumentu poblacional de la llocalidá, pos señalaba una población de 588 individuos pa 1782.[38] El 6 d'agostu de 1760 la llocalidá consiguió la declaración de villa col sofitu de la titular del ducáu del Infantado, Francisca Hurtado de Mendoza—[39] nun procesu paralelu al qu'esperimentaron otra aldegues del señoríu como El Arenal, El Hornillo y Poyales del Hoyo ente los sieglos XVII y XVIII—[40]. Consiguir por aciu la concesión d'una Carta de Villazgo per parte del rei Carlos III en favor de la so independencia alministrativa d'Arenas de San Pedro[41][42] nuna disposición roblada pol monarca del 29 de xunetu d'esi mesmu añu.[39] Entós daquella la llocalidá cuntaba con 441 habitantes.[39]

Cerca de la plaza del Conceyu atopa'l rollu, un monumentu de piedra que fai referencia a esta separación. En 1834, cola organización territorial de Javier de Burgos y les nueves provincies, Guisando volvió como'l restu de llocalidaes de l'actual contorna del valle del Tiétar a la provincia d'Ávila.[41][43] Mientres los sieglos XVIII y XIX tuvo importancia como actividá económica la industria del viérbene de seda.[44]

Pascual Madoz describir nel so diccionariu xeográficu-estadísticu-históricu de 1850 como una llocalidá asitiada nuna fonda fondalada, en terrén aspru y llenu d'altos cuetos, abellugada de los vientos del norte, sur y oeste».[45] Tamién indica que cuntaba nesa dómina con ente 200 a 240 cases de dos pisos, una plaza nel centru de la población con portalaes de madera (na que taba la casa del conceyu), cárcel y la escuela d'instrucción primaria compartida ente dambos sexos (de 80 alumnos).[45]

Villa con conceyu de la provincia y diocésis d'Ávila, partíu xudicial d'Arenas de San Pedro, c. g. de Castiella la Viega. Asitiada nuna fonda fondalada, en terrén aspru y llenu d'altos cuetos; ta abellugada de los ventes N, S, y O. El so clima ye fríu, pero sanu, careciéndose nel estivu delles tercianas: tien de 200 a 240 cases de dos pisos y regular distribución interior; 7 cais estreches y escures, una plaza nel centru de la población con portalaes de madera, na que ta la casa de conceyu, cárcel y el llocal pa la escuela: esta, que lo ye d'instrucción primaria comun á dambos sexos vese allegada d'unos 80 alumnos, que se topen á cargu d'un maestru dotáu con 2,000 reales, de los fondos de propios y la retribucíon de los sos discípulos; una fontes de escelentes agües, de les que s'utilicen los vevinos pa los sos usos y una ilesia parroquial (la Purísima Concepcion), sirvida por un párrocu que'l so curato ye d'entrada, de presentación de S M, nos meses apostólicos y del obispu nos orfinarios: el campusantu ta asitiáu al Oeste, en parage que nun ofiende la salú pública. El términu se estiende dende 1/2 leg. á 2, y confina N. Arenal y Navacepeda de Tormes, esta última villa del partíu xudicial de Piedrahíta; Y de Arenas de San Pedro; S. Poyales del Hoyo y O. Candeleda: Entiende sobre 4000 fanegas de tierra, pero d'elles 3000 cubiertes de montes altos de pinos y carbayos, y baxos de jaras y otres maleces: broten nél innumberables manantiales, (que formen considerables gargüelos), y traviésa-y el regueru Guevacho o Cuevacho, el que pasa tocando á les cases y desagua nel ríu Arenas o Arenal. El terrén ye no xeneral d'inferior calidá. CAMINOS: los que dirixen á los pueblos estremeros, en mala traza: el CORRÉU recibir de la cabeza del partíu por un encargáu del conceyu. PROD: poco trigu y centenu, munches hortolices, miel, aceite, llinu, vinu, y frutes; caltién un gran númberu de ganáu cabrío, algun vacunu y de gocha; cría, caza de coneyos, llebres, perdices, corzas y xabalinos; nos gargüelos abondosos truches. IND y COMERCIU: l'agrícola, grangeria de ganáu cabrio, vacunu y de gocha; llabrar madera de pinos, recoyer y purificar les materies resinosa y esportacion de lo sobrante é importacion de los art. de qu'escarez la villa. POBL: 120 vecinos, 473 alm: CAP. PROD. 856,000 reales, IMP.: 34,240: IND. Y FABRIL 6,800, CONTR: 9,446. 6 mrs.
Pascual Madoz, Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar
 
Gargüelu de los Galayos; al empiezu d'esti valle atopa l'Abellugu Victory de monte.

Ye reseñable la diferencia neta positiva ente la población de fechu y la de derechu mientres el final del sieglu XIX y los empiezos del sieglu XX. Esti déficit» de guisanderos qu'en realidá nun habitaben nel conceyu deber a que'l predominiu del pinu como especie forestal obligó a los pastores de caprino a buscar camperes fuera del conceyu. Delles llocalidaes del valle del Tiétar recibieron a estos habitantes dientro de los sos términos.[46] Nes eleiciones municipales del 12 d'abril de 1931 salió escoyíu como alcalde de la llocalidá'l conservador Demetrio García Serrano,[47] qu'en 1932 presentó la so dimisión y foi sustituyíu pol tamién conservador Fermín Fraile Fernández.[48]

 
Cruceru xunto a la ilesia

Nel cursu de la Guerra Civil Española, el 11 de setiembre de 1936 producióse tomar pacífica de la llocalidá poles tropes sublevaes montaes del Reximientu Farnesio, acompañaes darréu de soldaos d'infantería y de falanxistes.[49] Los líderes del comité llocal pa la defensa de la República nomaos pol xeneral Julio Mangada fuxeren al monte con anterioridá o se despintaren en viviendes.[50] Dalgunos d'ellos llograron 10 meses más tarde fuxir a la zona republicana ya incorporase al exércitu republicanu.[51]

Yá acabada la Guerra Civil, en 1945 se produjó la cesión d'una pequeña parcela a la Real Sociedá d'Alpinismu Peñalara pa la construcción del Abellugu Victory de monte [52] y l'apaición de grupos de maquis —guerrilleros antifranquistes— na sierra de Gredos y nel conceyu,[52] que cuntaron cola ayuda de parte de la población.[53]

La segunda metá del sieglu XX carauterizar pol fuerte cayente poblacional, rellacionáu tamién cola emigración d'un importante númberu de guisanderos a otros puntos del estáu y al estranxeru.[54] La menor rentabilidá de les actividaes madereres, debida a la depreciación de la resina y de la mesma madera provocaron —al pie de l'amenorgamientu de la ganadería— un decrecimiento xeneral de l'actividá económica.[55] El turismu foi l'únicu sector que consiguió exercer un efeutu positivu sobre la economía llocal.[55]

Economía

editar
 
Plaza de la Fuente en Guisando.

El principal sector económicu del conceyu ye'l terciariu (42,7 % de los trabayadores en 2007) con una gran importancia del turismu.[7]En 2011, en plena crisis económica, el númberu total de paraos yera de 39 persones (12,2 % sobre la población activa).[7]

Sector primariu

editar

El sector primariu entá guarda cierta importancia na economía municipal. Según datos de 2007 l'agricultura y la ganadería ocupaben el 25,2 % de la población activa (26 persones). El 50,56 % de la superficie de les esplotaciones agrícola y ganaderu (1866,9 ha) dedicar a les camperes.[7] Un 3,64 % de la superficie de les esplotaciones (13,5 hai) dedicar a cultivos maderizos, siendo'l 55,3 % d'éstos olivares (74,7 hai) y el 42,73 % frutales (57,5 hai).[7] El 40,27 % de la superficie de les esplotaciones (1487,0 hai) yeren dedicaes al aprovechamientu forestal, destacando una importante actividá silvocultural.[7]

 
La redolada de la llocalidá ye unu de los sos activos turísticos

Sector secundariu

editar

El sector secundariu, si escluyir a la construcción, tien una implantación práuticamente nula nel texíu granible. En 2007, en plena puxanza de la burbuya inmobiliaria, la construcción ocupaba al 31,1 % de los trabayadores (32 persones). Nesi mesmu periodu la industria concentraba al 1,0 % del mercáu llaboral (un únicu trabayador).[7]

Sector terciariu

editar

Ye'l principal sector económicu del conceyu ocupando'l 42,7 % (44 persones) de los trabayadores, con una gran importancia del turismu. En 2011 el conceyu cuntaba con siete establecimientos comerciales (con un descensu de dos respectos al 2010), dos restoranes, 10 chigres (con un aumentu de trés al respective de 2010), una farmacia y un hostal.[7]

Patrimoniu históricu artísticu

editar
Conxuntu Históricu Artísticu la Villa de Guisando y la so Redolada[42]
conceyu d'España
 
 
Llocalización
País  España
Autonomía  Castiella y Lleón
Provincia  provincia d'Ávila
 
 
Guisando
Guisando (España)
Altitú 1175 m
Arquiteutura
Superficie 37,38 km²
Web oficial
 
  • Conxuntu históricu artísticu de Guisando

L'arquiteutura tradicional de Guisando —que presenta un bon grau de caltenimientu—, xunida a la redolada natural nel que ta allugáu'l pueblu, tien un notable valor monumental. Arriendes d'ello, la llocalidá foi declarada por aciu Real Decretu Conxuntu Históricu Artísticu nel añu 1976 nomando como méritos «el perfectu estáu de caltenimientu y l'harmoniosa axuntadura ente les construcciones y el paisaxe, pola singularidá de la so arquiteutura popular». El decretu de declaración destaca tamién la uniformidá del estilu urbanísticu y les chimenees y balconaes de les viviendes, de fachada blanca principalmente.[56]

L'escritor Camilo José Cela espresó d'esta manera nel so llibru Xudíos, moros y cristianos la so almiración pola redolada de Guisando:

Al pie de los Galayos, ye quiciabes el pueblecito de más belles vistes de toa España.
Camilo José Cela[57]
 
Ilesia de la Purísima Concepción
Ver tamién: Casa tradicional abulense
  • Ilesia de la Purísima Concepción.

La ilesia de la llocalidá ye moderna. Sustituyó a l'antigua ilesia, construyida nel sieglu XV y d'estilu góticu tardíu, baltada definitivamente na década de 1970, xustu antes de la declaración del cascu urbanu como conxuntu históricu en 1976.[58] Foi reconstruyida, xunto col so restauráu retablu, na década de 1980.[8]

  • Rollu

Símbolu del privilexu de villazgo, atópase protexíu pol decretu xenéricu de proteición de rollos y picotas del 14 de marzu de 1963.[59][60] El senciellu monolitu, construyíu a partir de la independencia de la llocalidá del señoríu d'Arenas en 1760, ta formáu por trés tambores remataos por una picota.[60]

Patrimoniu natural

editar
Ver tamién: Parque rexonal de la Sierra de Gredos
 
El regueru Cobacho o Covacho traviesa la llocalidá.

Bona parte del términu municipal tópase enclaváu dientro del parque rexonal de la Sierra de Gredos. Esa situación constitúi un motivu d'interés turísticu que se ve reforzáu poles distintes instalaciones esistentes nel conceyu pa esplotar esti curiosu natural. Dellos exemplos d'estes instalaciones y llugares específicos d'interés son:

  • Nozal del Ribayu.

Engaramáu na parte elevada del gargüelu de los Galayos percima del conceyu, atópase l'aparcamientu de la Nozal del Ribayu. Constitúi un importante puntu d'accesu al parque rexonal y supón l'empiezu de la ruta a cuerpu escontra Mirar y Los Galayos. El Galayar ye un allugamientu de primer orde de la práutica de la esguilada clásica nel centru peninsular.[61]

Ver tamién: Los Galayos
 
La llocalidá ta arrodiada de pinares
  • Casa del parque del Risquillo.

Nel conceyu llevanta una de les dos cases del parque rexonal de la Sierra de Gredos (la otra ta asitiada en Hoyos del Espino). Incorpora un centru d'interpretación de la naturaleza de l'aguada sur de la sierra.[8][62] Al pie de ella atopa'l parque d'aventures n'árboles del Risquillo.[63]

  • Pinos singulares.

Destaquen ente los árboles del conceyu una pareya d'exemplares singulares: el conocíu como «Pinu Bartolo» —un exemplar tricentenario de Pinus nigra de 41 m d'altor—[64] y el Pinu de la Víbora», un Pinus pinaster de más de doscientos años d'edá y 31,5 m d'altor.[65]

  • Coto de Pesca del ríu Pelayo.

En cuanto la pesca, el ríu Pelayo constitúi un coto ricu en truches.[66]

Demografía

editar

El conceyu, que tien una superficie de 37,38 km²,[67] cuenta según el padrón municipal pa 2017 del INE con 521 habitantes y una densidá de 13,94 hab./km². La perda d'habitantes del conceyu foi continua a lo llargo de los sieglos XX y XXI y ta enmarcada dientro del fenómenu de la despoblación rural.

Pirámide de población 2012
% Homes Edá Muyeres %
0,18
 
 85+
 
 1,42
1,06
 
 80-84
 
 2,3
3,37
 
 75-79
 
 4,26
4,43
 
 70-74
 
 3,9
3,37
 
 65-69
 
 4,08
3,01
 
 60-64
 
 2,48
3,01
 
 55-59
 
 3,37
4,61
 
 50-54
 
 2,3
4,96
 
 45-49
 
 4,79
5,32
 
 40-44
 
 3,01
3,37
 
 35-39
 
 2,13
1,24
 
 30-34
 
 1,42
2,13
 
 25-29
 
 1,06
1,6
 
 20-24
 
 2,3
1,95
 
 15-19
 
 1,24
1,77
 
 10-14
 
 2,13
1,06
 
 5-9
 
 2,3
0,35
 
 0-4
 
 0,89

Los datos de la pirámide de población de 2012 puen resumise asina:

  • La población menor de 20 años ye'l 11,7 % del total.
  • La que ta ente 20 y 40 años ye'l 15,25 %.
  • La que ta ente 40 y 60 años ye'l 31,38 %.
  • La mayor de 60 años ye'l 33,87 %.
Gráfica d'evolución demográfica de Guisando ente 1842 y 2017

     Población de derechu (1842-1897, sacante 1857 y 1860 que ye población de fechu) según los censos de población del sieglu XIX.[68]      Población de derechu (1900-1991) o población residente (2001) según los censos de población del INE.[68]      Población según el padrón municipal de 2011[69] y de 2017 del INE.

Alministración y política

editar
 
Fachada de la casa consistorial

Macario Blázquez García, d'UCD, foi escoyíu como alcalde nes eleiciones municipales de 1979 —les primeres na vuelta de la democracia—.[70] L'alcalde actual del conceyu ye Ana Isabel Fernández Blázquez, perteneciente al Partíu Popular.[71]

Ver tamién: Eleiciones municipales en Guisando
Alcaldes dende les eleiciones de 1979
Llexislatura Nome Partíu
1979-1983 Macario Blázquez García UCD
1983-1987 Augusto Blázquez[nota 6] CDS
1987-1991
1991-1995 Julián Palacios

[nota 7]

1995-1999 Julio Blázquez

[nota 8]

1999-2003 Miguel Ángel Pérez García[nota 9]
2003-2007 José Luis Blázquez Jara[nota 10]
2007-2011 Eduardo Tremezo González[nota 11] PP
2011-2015 Eduardo Tremezo González PP
2015-2019 Ana Isabel Fernández Blázquez PP
2019-2023 n/d n/d
2023- n/d n/d

Equipamientu social

editar

Pa la impartición de la Educación Primaria el conceyu cunta con un Colexu Rural Arrexuntáu nomáu CRA Camilo José Cela que tamién dispón d'instalaciones nos conceyos d'El Arenal y El Hornillo.[78] Los institutos d'Enseñanza Secundaria acomuñaos (IES Valle del Tiétar y IES Juana de Pimentel) atopar nel conceyu d'Arenas de San Pedro.[79] La llocalidá dispón tamién d'un consultoriu médicu local, dependiente del serviciu de sanidá de Castiella y Lleón (Sacyl).[80]

Comunicaciones

editar
Rede de carreteres

La única carretera d'importancia dientro del términu municipal ye la carretera de la rede llocal denomada AV-P-713. Comunica a la llocalidá con Arenas de San Pedro.[nota 12]

Numberación Nome Itinerariu Datos
 AV-P-713  Carretera de Guisando Arenas de San Pedro - Guisando - Interseición con  AV-924 
Aeropuertos y ferrocarriles

El conceyu nun cunta con nengún aeropuertu. La ruta más curtia en tiempu al aeropuertu internacional de Madrid-Barajas tien un percorríu de 185 km per carretera. Guisando tampoco dispón de nenguna vía ferrial.

Fiestes populares

editar
 
Bailles tradicionales de la llocalidá colos guisanderos vistíos de serranos na primer metá del sieglu XX

Les fiestes patronales n'honor a San Miguel celébrense'l 29 de setiembre;[83][84] tiense constancia de la so celebración a lo menos dende 1750.[83] Tamién son importantes les fiestes de San Pedro, el 29 de xunu.[84] Nes fiestes pueden reparase en delles ocasiones el costume de los locales de vistir traxes tradicionales de serranos.[84] Mientres el Antroxu realízase una celebración na ermita de San José.[84] El 1 de payares, Día de Tolos Santos, marca la celebración de la moragá o calbotada, que consiste na salida al campu y l'asáu de castañes.[84]

Ver tamién

editar

Notes

editar
  1. ↑ El techu municipal ye'l picu de Mirar (2343 m)
  2. ↑ Tomando como referencia los datos de temperatura de la estación termométrica d'Arenas de San Pedro nel periodu 1961-1980,[24] llocalidá asitiada a 4 km, y los datos de precipitación de la estación pluviométrica de Guisando,[25] el clima ye Csa (templáu con branu secu y calorosu)[26] según la clasificación de Köppen, al superar los 22 °C de media de temperatures nel mes más templáu.[27]
  3. ↑ La vexetación clímax taría sicasí compuesta fundamentalmente por árboles caducifolios y marcescentes, complementaos pol pinu resinero (Pinus pinaster).[28]
  4. ↑ L'actividá minera dio nome al propiu territoriu na Edá Media: «Les Ferrerías d'Ávila».[30]
  5. ↑ Curiosamente, el Catastru d'Ensenada, anque contemporaneu, establecía una partición ente provincies de la contorna actual distinta a la de la Renta del Tabacu, anque nun afectó a Guisando.[36]
  6. ↑ A fecha de 10 d'agostu de 1984.[72]
  7. ↑ A fecha de 29 de xineru de 1994.[73]
  8. ↑ A fecha de 17 de xunu de 1996.[74]
  9. ↑ A fecha de 5 de xunetu de 1999.[75]
  10. ↑ A fecha de 2005.[76]
  11. ↑ A fecha de 17 d'avientu de 2007.[77]
  12. ↑ La información sobre carreteres y sobre alloñes kilométriques pue ser oldeada en mapes en llinia como OpenStreetMap[81] o Google mapes[82]

Referencies

editar
  1. ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
  2. ↑ 2,0 2,1 (sieglu XIV) Llibro de la montería d'Alfonsu XI.
  3. ↑ Jara García y et al., 2008, p. 21.
  4. ↑ 4,0 4,1 Jara García y et al., 2008, p. 22.
  5. ↑ Mangues Manjarrés y Solana Sainz, 1985, p. 142.
  6. ↑ Conceyu de Guisando (ed.): «Historia de Guisando». Archiváu dende l'orixinal, el 6 de mayu de 2013.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 7,7 7,8 Caja España (ed.): «Ficha municipal de datos económicos y sociales 2012 – Guisando». Consultáu'l 1 de xineru de 2013.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Páxina oficial de Turismu de la Provincia d'Ávila (ed.): «Guisando». Archiváu dende l'orixinal, el 2013-10-19. Consultáu'l 2 de xineru de 2013.
  9. ↑ 9,0 9,1 Xunta de Castiella y Lleón (ed.): «ALCUERDO d'aprobación del Escudu Heráldicu y Bandera Municipal d'esti Conceyu.». Boletín Oficial de Castiella y Lleón nᵘ 34 (16 de febreru de 2001).
  10. ↑ Jara García y et al., 2008, p. 396.
  11. ↑ «Información llograda de l'Axencia Estatal de Meteoroloxía (AEMET)- Fonte orixinal: Institutu Xeográficu Nacional (IGN)».
  12. ↑ Jara García y et al., 2008, p. 11.
  13. ↑ Google maps.
  14. ↑ Diputación d'Ávila (ed.): «Conceyu de Guisando». Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-08.
  15. ↑ Mapa guía del Macizu Central de Gredos 1:50.000. Madrid: Ministeriu d'Obres Públiques, Tresportes y Mediu Ambiente - Centru Nacional d'Información Xeográfica (CNIG). 
  16. ↑ Ministeriu d'Agricultura, Alimentación y Mediu Ambiente (ed.): «Visor SigPac». Archiváu dende l'orixinal, el 2010-09-10.
  17. ↑ Institutu Xeolóxicu y Mineru d'España (ed.): «Magna 50 (2ª serie) - Fueya 578 (Arenas de San Pedro)».
  18. ↑ Troitiño Vinuesa, 1995, p. 128.
  19. ↑ Iglesias López, María Teresa (2002). «Efecto de les quemes forestales sobre les propiedaes del suelu nun pinar de repoblación (pinus pinaster), n'Arenas de San Pedro». UCM (Tesis doctoral). Archivado del original el 2013-02-21. https://web.archive.org/web/20130221071537/http://eprints.ucm.es/3736/. Consultáu'l 5 de payares de 2012. 
  20. ↑ 20,0 20,1 Mapa guía 1:50.000 del Macizu Central de Gredos. 
  21. ↑ Confederación Hidrográfica del Tajo (ed.): «Tabla de cursos del conceyu de Guisando».
  22. ↑ Ministeriu d'Agricultura, Alimentación y Mediu Ambiente: Carauterización de les Contornes Agraries d'España: Tomu 8. Provincia d'Ávila, páx. 14. ISBN 978-84-491-1167-9. Consultáu'l 16 de xineru de 2014.
  23. ↑ Garcinuño González, 2007, p. 83.
  24. ↑ Ministeriu d'Agricultura, Alimentación y Mediu Ambiente. (ed.): «Programa SIGA. Permedios climáticos na estación 3408 d'Arenas de San Pedro». Consultáu'l 20 de febreru de 2014.
  25. ↑ 25,0 25,1 Axencia Estatal de Meteoroloxía (ed.): «Valores normales de precipitación mensual 1981-2010». Consultáu'l 24 de mayu de 2013.
  26. ↑ 26,0 26,1 VV.AA. (2011). Axencia Estatal de Meteoroloxía: Atles climáticu ibéricu (pdf), páx. 79. ISBN 978-84-7837-079-5.
  27. ↑ 27,0 27,1 Critchfield, H.J.. University of Idaho (ed.): «Criteria for classification of major climatic types in modified Köppen system» (inglés). Xeneral Climatology. Prentice Hall. Archiváu dende l'orixinal, el 30 de setiembre de 2009. Consultáu'l 2 d'avientu de 2012.
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 28,3 28,4 González Jiménez, Marcos. Conceyu de Guisando (ed.): «Fauna y Flora». Archiváu dende l'orixinal, el 6 de mayu de 2013. Consultáu'l 2 de xineru de 2013.
  29. ↑ Jara García y et al., 2008, páxs. 19-20.
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 Jara García y et al., 2008, p. 20.
  31. ↑ Jara García y et al., 2008, p. 23.
  32. ↑ Jiménez Ballesta, 1996, p. 55.
  33. ↑ Jiménez Ballesta, 1996, páxs. 55-56.
  34. ↑ Jara García y et al., 2008, páxs. 23-24.
  35. ↑ Jiménez Ballesta, 1996, p. 58.
  36. ↑ Jiménez Ballesta, 1996, páxs. 58-59.
  37. ↑ Trasierra, 2009, p. 145.
  38. ↑ Jara García y et al., 2008, p. 28.
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 Jara García y et al., 2008, p. 24.
  40. ↑ Fuente González, 2008, p. 66.
  41. ↑ 41,0 41,1 Trasierra, 2009, p. 143.
  42. ↑ 42,0 42,1 Boletín Oficial del Estáu del 25 de xunu de 1976 Real Decretu 1488/1976, de 23 d'abril.
  43. ↑ Jiménez Ballesta, 1996, páxs. 63-64.
  44. ↑ Jara García y et al., 2008, p. 14.
  45. ↑ 45,0 45,1 Madoz (v. IX), 1850, p. 135.
  46. ↑ Jara García y et al., 2008, páxs. 30-31.
  47. ↑ Jara García y et al., 2008, p. 67.
  48. ↑ Jara García y et al., 2008, p. 69.
  49. ↑ Jara García y et al., 2008, p. 76.
  50. ↑ Jara García y et al., 2008, páxs. 75-76.
  51. ↑ Jara García y et al., 2008, p. 78.
  52. ↑ 52,0 52,1 Jara García y et al., 2008, p. 81.
  53. ↑ Jara García y et al., 2008, p. 82.
  54. ↑ Jara García y et al., 2008, p. 32.
  55. ↑ 55,0 55,1 Jara García y et al., 2008, p. 15.
  56. ↑ «REAL DECRETU 1488/1976, de 23 d'abril, pol que se declara conxuntu históricu-artísticu y pintorescu la villa de Guisando, col redolada que la arrodia na provincia d'Ávila». Boletín Oficial del Estáu nᵘ 152 de 25 de xunu de 1976.. ISSN 0212-033X. http://www.boe.es/boe/dias/1976/06/25/pdfs/A12434-12434.pdf. 
  57. ↑ Cela, Camilo José (1956). Xudíos, moros y cristianos: notes d'un vagabundaje per Ávila, Segovia y les sos tierres, 1 (en castellanu), Ediciones Destino, páx. 273. «Guisando, xunto a los Galayos, ye quiciabes el pueblecito de más belles vistes de toa España.»
  58. ↑ Jara García y et al., 2008, páxs. 34, 357-358.
  59. ↑ Gobiernu d'España (ed.): «DECRETO 571/1963, de 14 de marzu, sobre proteición de los escudos, emblemes, piedres heráldiques, rollos de xusticia, cruces de términu y pieces similares d'interés históricu-artísticu». Boletín Oficial del Estáu nᵘ 77 de 30 de marzu de 1963. páx. 5363.
  60. ↑ 60,0 60,1 Xunta de Castiella y Lleón (ed.): «Catálogu de Bienes protexíos de la Xunta de Castiella y Lleón. Descripción del rollu.».
  61. ↑ Zorrilla, Juanjo. «Galayos - Dominiu de la Vertical». GAME Magacín: Anuariu del Grupu d'Altu Monte Español (16). http://www.fedme.es/salaprensa/upfiles/288_F_ye.pdf. 
  62. ↑ Patrimoniu Natural de Castiella y Lleón (ed.): «Casa del Parque El Risquillo, Guisando».
  63. ↑ Patrimoniu Natural de Castiella y Lleón (ed.): «Parque d'Aventures del Risquillo». Archiváu dende l'orixinal, el 2012-06-27.
  64. ↑ Páxina oficial de Turismu de la Provincia d'Ávila (ed.): «Pinu Bartolo».
  65. ↑ Páxina oficial de Turismu de la Provincia d'Ávila (ed.): «Pinu de la Víbora».
  66. ↑ Sañudo, D.J. (15 de xineru de 2009). «El Conceyu sortea los nuevos permisos pal cotu de Guisando». Diario de Ávila. http://www.diariodeavila.es/noticia.cfm/Valle%20d'el%20Ti%C3%A9tar/20090115/conceyu/sortea/nuevos/permisos/cotu/guisando/D67B1C2C-1A64-968D-59B56EBADB9376ED. 
  67. ↑ Institutu Nacional d'Estadística (ed.): «Población, superficie y densidá por conceyos - Ávila». Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'ochobre de 2013.
  68. ↑ 68,0 68,1 Institutu Nacional d'Estadística (España) (ed.): «Alteraciones de los conceyos nos Censos de Población dende 1842 - Guisando».
  69. ↑ Institutu Nacional d'Estadística (ed.): «Cifres oficiales de población resultantes de la revisión del Padrón municipal a 1 de xineru de 2011».
  70. ↑ Ministeriu de Facienda y Alministraciones Públiques - Gobiernu d'España (ed.): «Alcaldes de Castiella y Lleón nes eleiciones municipales de 1979». Archiváu dende l'orixinal, el 12 de payares de 2013. Consultáu'l 4 d'avientu de 2013.
  71. ↑ Secretaría d'Estáu d'Alministraciones Públiques - Ministeriu de Facienda y Alministraciones Públiques (ed.): «Información de conceyales 2015». Consultáu'l 2 de xunetu de 2015.
  72. ↑ «Un campamentu xuvenil marxista-leninista, desallugáu pol Gobiernu Civil d'Ávila». El País (10 d'agostu de 1984). Consultáu'l 16 d'avientu de 2913.
  73. ↑ Diputación Provincial d'Ávila (ed.): «Decreto d'alcaldía». Boletín Oficial de la Provincia d'Ávila páx. 16 (16 de febreru de 1994). Archiváu dende l'orixinal, el 2015-09-23.
  74. ↑ Diputación Provincial d'Ávila (ed.): «Decreto d'alcaldía». Boletín Oficial de la Provincia d'Ávila páx. 13 (11 d'ochobre de 1996). Archiváu dende l'orixinal, el 2015-09-23.
  75. ↑ Diputación Provincial d'Ávila (ed.): «Decreto d'alcaldía». Boletín Oficial de la Provincia d'Ávila páx. 10 (2 d'agostu de 1999). Archiváu dende l'orixinal, el 2015-09-23.
  76. ↑ Cortes de Castiella y Lleón (ed.): «Boletín de les Cortes de Castiella y Lleón nᵘ. 155 de 25 d'abril de 2005» páx. 10985. Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-04. Consultáu'l 30 d'avientu de 2014.
  77. ↑ Conceyu de Guisando (ed.): «Acta de la Xunta de Gobiernu Llocal del Conceyu de Guisando» (17 d'avientu de 2007). Consultáu'l 30 d'avientu de 2014.
  78. ↑ Xunta de Castiella y Lleón (ed.): «CRA Camilo José Cela». Consultáu'l 17 d'avientu de 2013.
  79. ↑ Xunta de Castiella y Lleón (ed.): «Guía del estudiante. Ufierta educativa cursu 2010/2011 - Ávila» (xineru de 2010). Consultáu'l 17 d'avientu de 2013.
  80. ↑ Ministeriu de Sanidá, Servicios Sociales ya Igualdá (ed.): «Detalle de centru: Guisando». Prestaciones y centros sanitarios. Consultáu'l 19 d'avientu de 2013.
  81. ↑ OpenStreetMap.org
  82. ↑ Google mapes
  83. ↑ 83,0 83,1 Jara García y et al., 2008, p. 129.
  84. ↑ 84,0 84,1 84,2 84,3 84,4 Conceyu de Guisando (ed.): «Tradiciones de Guisando». Consultáu'l 17 d'avientu de 2013.

Bibliografía

editar

Bibliografía adicional

editar
  • de les Rivas, Juan Luis; Cieza, Inés; Encina, Javier; Fernández, Esther (2008). Atles de conxuntos históricos de Castiella y Lleón. Valladolid: Xunta de Castiella y Lleón.

Enllaces esternos

editar




Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Guisando&oldid=4276796»