Lusaka
Lusaka[1] ye la capital de Zambia, de la provincia de Lusaka y del distritu homónimu, amás de la ciudá más poblada del país. Ta alcontrada na zona centro-sur de Zambia, sobre una pandu a 1279 metros d'altitú. Foi fundada como ciudá colonial en 1905 sobre un pobláu presistente. Nel añu 2000 tenía una población de 1.640.000 habitantes, siendo la segunda mayor ciudá del país.[2] Créese qu'esi censo nun foi completu, y que la población real ronda los 2 millones.[3] El so área metropolitana ocupa unos 360 km², a pesar de lo cual la ciudá en sí ye pequeña; el distritu financieru nun supera los 2 km².[4] La so cai principal ye Cairo Road, na que pueden atopase diversos edificios institucionales y comerciales. La cai ye en realidá'l nome que recibe la seición de la Gran Carretera del Norte que traviesa la ciudá.
Lusaka | |
---|---|
Alministración | |
País | Zambia |
Provincia (es) | Provincia de Lusaka (es) |
Tipu d'entidá | ciudá |
Cabezaleru/a del gobiernu | Chilando Chitangala |
Nome oficial | Lusaka (en) |
Nome llocal | Lusaka (en) |
Xeografía | |
Coordenaes | 15°25′S 28°17′E / 15.42°S 28.28°E |
Superficie | 360 km² |
Altitú | 1279 m |
Demografía | |
Población | 2 467 563 hab. (2017) |
Porcentaxe | 100% de Provincia de Lusaka (es) |
Densidá | 6854,34 hab/km² |
Más información | |
Fundación | 1905 |
Prefixu telefónicu |
02 |
Estaya horaria | UTC+02:30 |
Llocalidaes hermaniaes | Duxambé, Izhevsk, Los Angeles, Białystok y Kigali |
lcc.gov.zm | |
En Lusaka fálense principalmente dos idiomes: inglés y chichewa o nyanja. Namái'l primeru ye oficial nel país.[5]
Lusaka tien un respetable númberu de comercios, mercaos y bazares.[6] La ciudá creció dende la so capitalidad hasta ser un amiestu ente pequeñu nucleu colonial y rural y gran capital moderna.
Historia
editarLusaka foi fundada en 1905 por colonos europeos nel llugar d'un pobláu que recibía'l nome del xefe del mesmu: Lusaaka, pocu más qu'una parada del ferrocarril qu'enllazaba les actuales Rodesia y Tanzania.[3] Poco dempués recibió l'apellativu de ciudá xardín (n'inglés: garden city). Entós tenía aveníes arbolaes, una vexetación estenso y cuidao y cases d'estilu colonial.[4] Por cuenta de la so llocalización central nel país, en 1931 reemplazó a Livingstone como capital de la colonia británica de Rodesia del Norte.[4] Dende entós y hasta'l planiamientu qu'ordenó la ciudá'l 1952, ésta desenvolvióse ensin control, naciendo nueves árees residenciales y comerciales ensin orde nin calidá, y entemeciéndose árees urbanes y modernes con otres tradicionales (indíxenes o foranes) y rurales.[4] Cola independencia de Zambia en 1964 convertir na so capital y Lusaka siguió creciendo a gran velocidá, siendo una de les ciudaes que más rápido se desenvolvieron na África postcolonial.[3]
El 1 de marzu de 1999 cuatro bombes fueron españaes en Lusaka, una de les cualos destruyó la embaxada angoleña.
Equipamientos
editarLlugares culturales
editarLusaka cuenta con dellos llugares d'interés turísticu, históricu, artísticu y cultural:
- Estatua de la Llibertá: Representa a un home rompiendo unes cadenes como metáfora de la independencia nacional.[6]
- Centru cultural Kabwata: Complexu d'unes 300 cabañes construyíes nos años 1930 y 1940 pol gobiernu colonial pa trabayadores negros. La mayoría fueron baltaes a empiezos de los años 1970, pero 43 salvar pa convertise nun centru cultural, onde anguaño viven artistes veníos de tol país y de toles disciplins: escultores de madera y piedra, orfebres, trabayadores del testil, etc. Desgraciadamente les cabañes nun s'atopen en bon estáu de caltenimientu.[6]
- Galería d'arte Namwane: Galería asitiada dientro del distritu, a 15 km de la capital. Centrar n'esposiciones de pintores y escultores de Zambia, esponiendo tamién obres d'otros artistes africanos.[6]
- Xardín Botánicu Munda Wanga: Ye l'únicu xardín botánicu del país, amás de zoo. Foi creáu en 1950 como xardín priváu y darréu vendíu al gobiernu estatal. En 2008 poner en marcha un proyeutu pa recuperar les sos condiciones orixinales ya integrar meyor la flora y la fauna locales.[7]
- Muséu Nacional de Lusaka: Ye unu de los 4 museos nacionales del país. Foi instituyíu en 1996, anque la idea de crear esti muséu formóse más de diez años antes. Tien dos galeríes, una d'arte contemporáneo de Zambia y otra d'oxetos históricos y étnicos del país.[8][6]
Edificios relixosos
editarEn Lusaka hai dellos templos dedicaos a distintes relixones, fundamentalmente ilesies y mezquites.
- Catedral de la Santa Cruz: templu anglicanu asitiáu nel distritu de Ridgeway.[6] La ilesia anglicana en Zambia ye bien pequeña, y el so cleru ye mínimu. En Lusaka, en 1998, namái había dos prelaos pa 33 comunidaes anglicanes.[9] L'edificiu tuvo n'usu dende 1962, anque nun foi consagráu hasta'l 28 d'agostu de 1970.[10]
Edificios institucionales
editarLusaka tien los edificios alministrativos y executivos propios d'una capital estatal, amás d'una serie de les embaxaes estranxeres.
- Asamblea Nacional de Zambia.[2]
- Parllamentu de Zambia.[11]
- Palaciu del Gobernador de Rodesia del Norte.[11]
- Bancu de Zambia: una de los dos sedes del Bancu de Zambia. La otra atópase en Ndola.[2] Termináu en 1975, ye unu de los edificios más notables de la ciudá.[4]
Edificios deportivos
editarEducación
editarLusaka tien el mayor campus de la Universidá de Zambia, fundada en 1965. Amás, la ciudá cunta con dellos de los meyores colexos del país, dellos d'ellos internacionales. Exemplos son el Colexu Internacional de Lusaka, la Escuela Rhodes Park, el Colexu Baobab', el Colexu Internacional Francés, el Colexu Internacional Italianu, el Colexu Internacional Chinu y el Colexu Internacional Americanu.[2]
Medios d'espardimientu
editarLusaka y por estensión, Zambia, cuenta con dellos periódicos, ente los que se cunten Times of Zambia[2][13] y The Post, dambos con plataformes dixitales,[14] y Lusaka Times, periódicu puramente electrónicu[2] fundáu en 1999, dempués d'escurrise un añu antes, y financiada por Dutch IICD.[15]
Tresportes
editarEl distritu cunta con dos aeropuertos. L'Aeropuertu Internacional de Lusaka, unu de los cuatro internacionalizáus en Zambia, ye'l más grande del país y unu de los mayores d'África. Ta asitiáu xunto a la llinia de ferrocarril que xune Livingstone y Kitwe, y el so usu ye tanto públicu como militar. Esiste otru vieyu aeropuertu cercanu al centru urbanu, güei usáu dacuando pal tresporte priváu del presidente y otros cargos executivos.[2]
Tien llinies d'autobús pa la ciudá en sí y pa les llocalidaes de la periferia.
Clima
editarPor cuenta de la so altitú, elevedada sobre una pandu, Lusaka gocia d'un clima subtropical húmedu, con branos templaos ya iviernos nidios. El mes más fríu ye xunetu, con temperatures medies que ronden los 16 °C, y el más caliente, ochobre, ronda los 25 °C. Tien una estación lluviosa y otra seca. Esta última abarca la mayor parte del añu.
Parámetros climáticos permediu de Lusaka, Zambia | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Mes | Xin | Feb | Mar | Abr | May | Xun | Xnt | Ago | Set | Och | Pay | Avi | añal |
Temperatura máxima absoluta (°C) | 39.6 | 36.4 | 33.6 | 33 | 32 | 29.9 | 29.7 | 33.5 | 38.5 | 37.2 | 38.6 | 33.9 | 39.6 |
Temperatura máxima media (°C) | 27.4 | 27.4 | 27.5 | 27.1 | 25.8 | 23.8 | 24 | 26.5 | 30.3 | 31.7 | 30.4 | 27.7 | 27.5 |
Temperatura media (°C) | 21.5 | 21.5 | 21.1 | 19.9 | 17.4 | 15.2 | 14.9 | 17.3 | 21.3 | 23.5 | 23.4 | 21.7 | 19.9 |
Temperatura mínima media (°C) | 17.6 | 17.4 | 16.4 | 14 | 10.7 | 7.8 | 7.2 | 9.2 | 12.9 | 16.2 | 17.4 | 17.8 | 13.7 |
Temperatura mínima absoluta (°C) | 13 | 12.9 | 10 | 8 | 5.4 | 0.2 | 0.7 | 2.8 | 5.8 | 9 | 10.8 | 10.4 | 0.2 |
Precipitación total (mm) | 245.4 | 185.9 | 95 | 34.7 | 3.1 | 0 | 0.1 | 0.4 | 1.7 | 18.4 | 89.3 | 208.1 | 882.1 |
Díes de precipitaciones (≥ 1 mm) | 18 | 15 | 10 | 3 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 2 | 8 | 16 | 72 |
Hores de sol | 176.7 | 168 | 220.1 | 246 | 275.9 | 270 | 294.5 | 303.8 | 291 | 272.8 | 234 | 182.9 | 2935.7 |
Humedá relativa (%) | 82.3 | 82.5 | 80.7 | 75.8 | 69.3 | 65.2 | 61.1 | 53.6 | 46.3 | 48.6 | 60.2 | 78.6 | 67 |
Fonte: NOAA[16] |
Ciudaes hermaniaes
editar- Duxambé, Taxiquistán (dende 1966).
- Los Angeles, Estaos Xuníos (dende 1968).
- Cork, Irlanda (dende 1971).
- Izhevsk, Rusia.
Referencies
editar- ↑ (2010) Cartafueyos Normativos. Nomes de los países del mundu y de les sos capitales y xentilicios. Uviéu: Academia de la Llingua Asturiana. ISBN 978-84-8168-500-8.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Godfrey, Mwakikagile; Zambia: The Land and Its People. Ed. Continental Press (2010). ISBN 978-9987-9322-5-2.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Andrew Myers, Garth; Disposable cities: garbage, governance and sustainable development in urban Africa. Ed. Ashgate Publishing, Ltd (2005). ISBN 978-0-7546-4374-6.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 D. Taylor, Scott; Culture and customs of Zambia, pp 67-70. Ed. Greenwood Publishing Group (2006). ISBN 978-0-313-33246-3.
- ↑ Llingües oficiales per país; «Field Listing - Languages». The World Factbook. CIA. Archiváu dende l'orixinal, el 2014-03-07. Consultáu'l 11 de xineru de 2009.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 McIntyre, Chris; Bradt Zambia: The Bradt Travel Guide. Ed. Brant Travel Guides (2008). ISBN 978-1-84162-226-2.
- ↑ Ficha nel BGCI (Última consulta: 25-agostu-2010).
- ↑ VVAA; Zambia Country Study Guide, p. 174. Ed. Int'l Business Publications (2007). ISBN 978-1-4330-6001-4.
- ↑ Gifford, Paul; African Christianity: its public role, p. 223. Ed. C. Hurst & Co. Publishers (1998). ISBN 978-1-85065-335-6.
- ↑ www.virtualtourist.com Things to do in Lusaka (Última consulta: 25-agostu-2010).
- ↑ 11,0 11,1 Bennet, Frank; Under an African sun: memoirs of a colonial officer in Northern Rhodesia, p. 77. Ed. I. B. Tauris (2006). ISBN 978-1-84511-083-3.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 VVAA; Buildings and Structures in Lusaka: Independence Stadium, Lusaka National Museum, Nkoloma Stadium, Woodlands Stadium, Sunset Stadium. Ed. Xeneral Books (2010). ISBN 978-1-158-29952-2.
- ↑ www.times.co.zm
- ↑ «www.post.co.zm». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-01-31.
- ↑ www.lusakatimes.com (Última consulta: 25-agostu-2010)
- ↑ «LUSAKA INTERNATIONAL AIRPORT Climate Normals 1961-1990». National Oceanic and Atmospheric Administration. Consultáu'l 6 de payares de 2012.