Ramala
Ramala (n'árabe: رام اﷲ rāmallāh 'Monte d'Alá' o 'Monte de Dios', de rām, monte, y ʔAllāh, Dios) ye una ciudá palestina asitiada en Cixordania, a 15 km al noroeste de Xerusalén. La so población yera d'unos 27 460 habitantes en 2007.[2]
Como'l restu de Cixordania, Ramala tuvo so ocupación xordana dende la Guerra árabe-israelina de 1948 hasta la Guerra de los Seis Díes de 1967, momentu en que foi ocupada poles tropes israelines, como'l restu del territoriu al oeste del ríu Xordán. En 1994, la xestión de la ciudá foi vencida per Israel a l'Autoridá Nacional Palestina (ANP) dientro de los Alcuerdos d'Oslu, roblaos en 1993, siendo dende entós alministrada por ésta con llimitaciones. Ramala figuraba como parte del Territoriu A», esto ye, zona so control palestín anque so soberanía d'Israel, que s'acutar el derechu a intervenir en cualquier momentu.
Ramala ye capital de facto de Palestina y ye famosa pola Muqataa, see provisional del Gobiernu de la ANP. La ANP pretende que la futura capital de la Palestina independiente sía Xerusalén Este, anguaño anexonada y proclamada parte de la capital israelina.
En Ramala tamién s'atopa la oficina del presidente de la ANP Mahmoud Abbas.
Xeografía
editarRamala atopar a 16 km al norte de Xerusalén. Ta asitiada nunos montes que lu arrodien al este y al sur, y estiéndese a una altitú d'ente 830 y 880 msm.[3]
L'área metropolitana de Ramala inclúi les ciudaes vecines d'Al Bireh, al nordeste, y Beitunia, al suroeste. Les trés ciudaes conformen un texíu urbano continuu, compuestu de tres municipios independientes.[4]
Clima
editarRamalla tien un clima mediterraneu templáu polos oral marines húmedes que lleguen del mar. Esti mugor ye de la mesma apangada pola altitú de la ciudá. Pel hibiernu, la ciudá recibe vientos y agües del suroeste qu'alternen dacuando con vientos fríos y secos del nordés. N'abril soplen principalmente vientos del sur, secos y polvorientos, que proceden del desiertu y que se paran al averase'l branu. A la fin del branu y principiu de la seronda soplen vientos templaos qu'ayuden a la maduración de les uves y de los figos qu'abonden na rexón.[3]
La temperatura medio bazcuya ente 5 y 25 °C a lo llargo del añu. Rares vegaes supera los 35 °C pel branu y apenes baxa a 0 °C pel hibiernu. La precipitación media ta en redol a los 500 ml al añu.[3]
Historia
editar
Oríxenes
editarLa Ramallah moderna foi fundada a mediaos del sieglu XVI polos Al-Haddadeen (n'árabe: الحدادين ) un clán familiar descendiente de los árabes cristianos Ghassanidas. Los Al-Haddadeen, dirixíos por Rashed Al-Haddadin, llegaron dende la contorna de lo que güei ye la ciudá xordana de Shawbak, al este del ríu Xordán.[5]
La migración de los Al-Haddadeen atribuyir a enfrentamientos ente los clanes y tensiones nesa zona. Según la lleenda local, Rashed Al-Haddadeen acoyó al Emir Diab Ibn Qaysum, xefe d'una cla poderosa musulmán na rexón. Cuando la esposa de Rashed dio a lluz a una neña l'Emir propunxo, según el costume, como maríu al so propiu fíu, cuando esti cumpliera la mayoría d'edá a pesar de les diferencies relixoses. Rashed creyó que la propuesta nun yera firme, por cuenta de que los matrimonios ente musulmanes y cristianos nun yeren habituales. Cuando más tarde l'Emir esixó a los Al-Haddadeen que cumplieren la so promesa, negáronse. Esto condució a una guerra sangrienta ente los dos families. Los Al-Haddadeen emigraron escontra l'oeste y asitiáronse nes llombes de Ramallah, onde namái unes poques families musulmanes vivíen nesi momentu. Anguaño, l'ascendencia de dellos residentes de Ramallah puede remontase hasta los Al-Haddadeen.[5]
Periodu otomanu
editarRamallah foi creciendo a lo llargo los sieglos XVII y XVIII como un pueblu agrícola, atrayendo a habitantes, mayoritariamente cristianos, de la rexón. En 1700, Yacoub Elías foi'l primer habitante de Ramallah en ser ordenáu sacerdote pola Ilesia Ortodoxa Griega, naquella dómina la principal ilesia cristiana de la rexón. En 1807 construyóse la primer ilesia árabe ortodoxa. En 1850 foi sustituyida pola Ilesia de la Tresfiguración, de mayor planta, que ye la única ilesia ortodoxa que subsiste en Ramallah nel sieglu XXI. Nesa mesma década, establecióse una ilesia católica que constitúi la segunda mayor construcción cristiana de la ciudá. La ilesia católica fundó la Escuela Femenina de San José (Saint Joseph's Girl's School'), según la escuela secundaria Al-Ahliyyah pa mozos y moces.[6]
En 1901 remataron les obres de construcción de la carretera que xune Xerusalén con Nablus, una carretera transitable pa vehículos.[3]
En 1902 les autoridaes turques crearon la provincia de Ramala, al cargu de Ahmad Murad, el so primer gobernador, qu'entamó una serie de reformes cíviles; reagrupaba a 30 pueblos. El conceyu de Ramala foi creáu en 1908, con un gobiernu municipal escoyíu y compuestu por representantes de cada cla familiar. Estableció proyeutos conxuntos col conceyu vecín d'Al-Bireh.[6][3]
En 1905, la carretera que xune Xerusalén con Naplusa y que pasa por Ramala foi enanchada y pavimentada.[7]
Mientres la Primer Guerra Mundial, dellos habitantes xunir al exércitu turcu. En 1915, una plaga de llagostes afaró Palestina y destruyó tolos cultivos de Ramala. En 1916, la ciudá sufrió una epidemia de fiebre tifoideo na que 30 % de la población morrió. Les fuercies britániques ocuparon la ciudá en 1917 y convirtieron provisionalmente n'hospital la escuela masculina cuáquera, Friends Boys School. Tres la guerra, la ciudá pasó a depender de l'alministración británica a partir de 1920, añu del establecimientu del Mandatu Británicu de Palestina.[6][3][8]
Comunidá cuáquera
editarUna de les comunidaes relixoses más destacaes que s'establecieron en Ramala nel sieglu XIX foi la de los cuáqueros o Sociedá Relixosa de los Amigos. Crearon delles escueles pa neñes a partir de 1869, según una clínica en 1883. En 1889 fundaron la Escuela Femenina de los Amigos (Friends Girls School), llamada entós Girls Training Home of Ramallah (Llar de Formación Femenina de Ramala). Como esta escuela disponía d'un internáu, atraxo dende'l primer añu a moces d'otres comunidaes como Xerusalén, Lydda, Jaffa y Beirut. A finales del sieglu la escuela ampliárase pa ufiertar estudios primarios y secundarios.[6] En 1901 creóse un establecimientu similar pa neños, y a partir de 1902 creáronse les primeres clases mistes. Construyóse un edificiu nuevu p'allugar el centru escolar pa mozos, el Friends Boys School, que s'inauguró en 1914 pero nun foi utilizáu como escuela hasta 1918, dempués de la Primer Guerra Mundial. En 1910 los cuáqueros crearon el Friends Meeting House', una casa común pa rezos, nel centru de Ramala. Nel sieglu XXI estos trés establecimientos siguen siendo sitios de referencia de la ciudá, y los centros escolares cuáqueros adoptaron el nome d'Escueles de los Amigos de Ramala (Ramallah Friends Schools).[6][8]
L'establecimientu d'estes instituciones cuáqueru y católicu reforzó la identidá cristiana de Ramala y determinó en parte'l so desenvolvimientu como ciudá mercantil y centru alministrativu. Nesti aspeutu, estremóse socialmente y económicamente de la ciudá estremera d'Al-Bireh al beneficiase de meyores oportunidaes educatives, y convirtióse nel llugar de residencia preferíu de les clases medies palestines.[9] Les actividaes d'estes ilesies cristianes estrechamente coneutaes col estranxeru empezaron tamién a espertar en munchos habitantes el deséu de buscar una vida meyor lloñe de la rexón. En 1901 un primer grupu d'habitantes de Ramala emigró a los Estaos Xuníos, siguíu d'otru grupu en 1903.[6][3]
Mandatu británicu
editarNa década de 1920 Ramala conoció un boom económicu qu'ameyoró sensiblemente les condiciones de vida de les clases más pudientes.[6] La prosperidá económica favoreció de la mesma la espansión de la ciudá y el so tresformamientu urbanísticu. Llevantáronse edificios modernos a lo llargo de les principales arteries de la ciudá, qu'entá pueden vese. La puxanza de la construcción duró hasta bien entrada la década de 1930, atrayendo a munchos obreros y artesanos. Un númberu significativu de residentes yeren tamién emplegaos de l'alministración británica. De 1922 a 1944 Ramala dobló la so población, que pasó de 3104 a 6300 habitantes.[9]
Los emigrantes de los Estaos Xuníos establecieron sociedaes d'importación y esportación, creando un fluxu comercial tresatlánticu pa los productos locales.[6]L'historiador Azeez Shaheen envalora qu'en 1946, aproximao 1.500 residentes de Ramala emigraren a Estaos Xuníos.[9]
En 1936, la Compañía Llétrica de Xerusalén (Jerusalem Electric Company) estendió la so rede a Ramala y a Al Bireh, y en poco tiempu la mayoría de los llares tuvieron forníos con lluz llétrico.[3][7] L'allumáu de les cais operar dende un panel llétricu asitiáu nun poste asitiáu na carretera que dixebraba dambos conceyos. El poste (que tuvo en funcionamientu hasta 1940) foi puestu al cargu del conceyu de Ramala, y el llugar pasó a ser llamáu al-Esquitara, «el faru», nome de la futura plaza principal de la ciudá.[7]
Al españar la revuelta palestina de 1936-1939, les autoridaes britániques decidieron construyir una Muqata'a, un conxuntu independiente d'edificios p'allugar les sos oficines y una cárcel. Asitiar a unos 800 metros d'Al-Esquitara, y enancharon toles carreteres d'accesu con cuenta de facilitar el tránsitu de los vehículos militares en casu de nueves revueltes nel distritu de Ramala.[7]
Les autoridaes britániques inauguraron en 1946 en Ramala el Palestine Broadcasting Service (PBS), una emisora de radio qu'emitía diariamente n'árabe, hebréu ya inglés. La BBC encargar de formar el personal, y en Ramala atopábense'l so primer estudiu y una potente antena de tresmisión.[10]
Consecuencies de la guerra de 1948
editarTres la guerra árabe-israelina de 1948-1949, Ramala quedó al este de la Llinia Verde –nome dau a la llinia de demarcación de les fuercies en combate—, y quedó so control xordanu en virtú del armisticiu robláu per Israel y Xordania.
L'éxodu masivu de los palestinos movíos por cuenta de la guerra de 1948 —llamáu nakba n'árabe—, marcó un puntu d'inflexón na evolución de Ramala, lo mesmo que de la cercana Al-Bireh. Nel branu de 1948, miles de refuxaos palestinos espulsaos de los pueblos conquistaos poles fuercies israelines llegaron a Ramala y A el-Bireh. Procedíen na so mayoría de Lydda, Ramla, Jaffa y de les aldegues circundantes, y en menor midida de dellos pueblos de la mariña mediterránea. Ramala dobló la so población; un censu entamáu poles autoridaes xordanes en 1953 rexistró que 67% de los 13.500 habitantes de Ramala yeren abellugaos. La nakba camudó la proporción de cristianos y musulmanes a favor d'estos postreros, y aceleró el ritmu de la emigración, principalmente a los Estaos Xuníos. Según l'historiador Azeez Shaheen, en 1960 había nos Estaos Xuníos 4.000 persones nacíes en Ramala.[9]
Los refuxaos fueron reasitiaos al poco tiempu en dos campos de refuxaos: el de Jalazone al norte de Ramala, y el d'Am'ari n'A el-Bireh, dambos xestionaos pola acabante crear Axencia de Naciones Xuníes pa los Refuxaos de Palestina n'Oriente Próximu (UNRWA). El terceru, el campu de Qaddura, llevantóse xunto al centru de Ramala.[9]
Anexón per Xordania
editar
De resultes de la Conferencia de Xericó n'avientu de 1948, Xordania anexonó Cixordania al reinu hachemita en 1950. La mayoría de los palestinos aceptaron la decisión, non ensin cierta resignación, pero un grupu de notables de Ramala y de Xerusalén discreparon yá que nun queríen abandonar les sos reivindicaciones sobre'l territoriu de Palestina nin que l'anexón consolidara la partición de Palestina. Xordania sustituyó l'alministración militar por una alministración civil y los habitantes de Ramala, como los de toa Cixordania, recibieron la nacionalidá xordana. A partir de les eleiciones xenerales de 1950, tuvieron diputaos nel parllamentu y nel senáu de Xordania en Amán, en representación del distritu de Ramala.[11]
En 1951, el vieyu poste llétricu d'Al-Esquitara foi sustituyíu por un monumentu que la municipalidá de Ramala encargó a un artista llocal. Constaba de cinco cabeces de lleones, simbolizando los cinco families descendientes del fundador de la ciudá, Rashed Al-Haddadin, y asitiaes nuna pilastra de piedra arrodiáu de fontes y parterres de flores protexíos por una verja de metal. Esti monumentu foi esaniciáu mientres la ocupación israelina, guardáu nun almacén municipal, y reasitiáu no que ye güei la plaza del Reló. Un nuevu monumentu, inspiráu nel orixinal y formáu por cuatro lleones alredor d'una columna, foi creáu en 2000 y asitiáu de nuevu na emblemática plaza d'Al-Esquitara.[7]
Mientres el periodu xordanu, Ramala convertir nun destín turísticu gracies al so clima prestosu, particularmente pel branu.[4]
Ocupación per Israel
editarTres la derrota del exércitu xordanu na Guerra de los Seis Díes de xunu de 1967 Ramala, al igual que toa Cixordania, pasó a ser ocupada militarmente per Israel.
Los habitantes de Ramallah tuvieron ente los primeres impulsores de la Primera Intifada. "La Intifada, Unificación del Lideralgu", una organización qu'arrexunta a delles facciones palestines, distribuyó boletinos selmanales nes cais de Ramallah, con horarios de les protestes diaries, les fuelgues y l'acción contra patrullar israelines na ciudá.[6]
Nes últimes décades del sieglu XX, cola llegada de los musulmanes, los refuxaos cristianos y la migración interna, construyéronse nueves mezquites ya ilesies, como la Ilesia Católica Melkite, la Ilesia Luterana, Ilesia Árabe Episcopal Árabe Anglicana, y La Ilesia Bautista de Ramallah.[6]
Los años ente 1993 y 2000 (conocíu llocalmente como "los años d'Oslu") traxeron una relativa prosperidá a Ramallah. Munchos expatriados volvieron establecer los sos negocios ellí y l'ambiente yera d'optimismu. En 2000, el desemplegu empezó a xubir y amenorgóse la economía de Ramallah. La Fuercia de Defensa d'Israel caltuvo'l control de los territorios, la llibertá de movimientu qu'esfrutaben los residentes de Ramallah antes de la Primera Intifada, nun foi devuelta.[6]
Ramallah foi descritu como'l centru de poder de l'Autoridá Palestina y sirve como la sede de les ONG internacionales y embaxaes. Cientos de millones de dólares n'ayuda que flúi na ciudá impulsaron la economía de Ramallah dende'l final de la segunda Intifada.
La puxanza de la construcción Ramallah ye unu de los signos más evidentes de la crecedera económica en Cixordania, envaloráu nuna tasa añal del 8 %. Esto haise atribuyíu a la estabilidá relativa y el sofitu de los donantes occidentales a l'Autoridá Palestina. Economía boyante, Ramallah sigue atrayendo a los palestinos d'otres ciudaes de Cixordania onde los emplegos son menos. El cascu urbanu quintuplicóse dende 2002.
Instituciones relixoses
editarAnque Ramallah foi históricamente una ciudá cristiana, los musulmanes anguaño constitúin la mayoría de la población (75 %). La mezquita Gamal Abdel Nasser ye la más grande de Ramallah y una de les más modernes, y el so nome foi dau n'honor al presidente exipciu, impulsor del panarabismu.[6] La ilesia de la Tresfiguración, un conventu ortodoxu, la ilesia greco-católica melquita, la ilesia luterana, la ilesia árabe episcopal de Xerusalén y d'Oriente Mediu (anglicano), la Ilesia Llocal de Ramala (evanxélica) y la Ilesia bautista de Ramala tienen toos establecimientos d'educación na ciudá.[12] La Ilesia ortodoxa copta construyó una nueva ilesia a lo cimero d'una de les llombes más altes de Ramala. Tamién ta presente una pequeña comunidá de testigos de Xehová.
Referencies
editar- ↑ URL de la referencia: https://it-ch.topographic-map.com/map-h62ngp/Ramallah/?zoom=19¢er=31.90189%2C35.19956&popup=31.90213%2C35.19959.
- ↑ Palestinian Central Bureau of Statistics. «Palestinian National Authority - Palestinian Central Bureau of Statistics Population, Housing and Establishment Census 2007» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 2019-04-09. Consultáu'l 5 de payares de 2012.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 «Ramallah Municipality» (árabe, inglés, francés). Archiváu dende l'orixinal, el 2012-10-16. Consultáu'l 6 de payares de 2012.
- ↑ 4,0 4,1 Khamaisi, Rassem. 42nd ISoCaRP Congress 2006 (ed.): «Planning and developing a new Palestinian urban Core under conditional Israeli Occupation: Ramallah City» (inglés). International Society of City and Regional Planners (ISOCARP)ISOCARP. Consultáu'l 17 de payares de 2012.
- ↑ 5,0 5,1 Ramallah Municipality. «Al-Hajra ila Ramallah» (árabe). Consultáu'l 20 d'ochobre de 2012.
- ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 Azeez Shaheen. RAMALLAH, PALESTINE "GOD'S HILL", David Ghannam (ed.): «History of Ramallah» (inglés). Ramallah: Its history and genealogies. Birzeit University Press. Consultáu'l 6 de payares de 2012.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Adania Shibli. «Historical Features - Al-Esquitara Square: Monumental Architecture and Power» (inglés). Jerusalem Quarterly. Consultáu'l 17 de payares de 2012.
- ↑ 8,0 8,1 «School history» (inglés). The Friends School Ramallah / El-Bireh. Archiváu dende l'orixinal, el 2011-10-29. Consultáu'l 8 de payares de 2012.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 Lisa Taraki. «Enclave Micropolis: The Paradoxical Case of Ramallah/Al-Bireh» (inglés) páx. 6-20. Journal of Palestine Studies. Consultáu'l 9 de payares de 2012.
- ↑ «FROM THE ARCHIVES - A BRIEF HISTORY OF RADIO IN THE COUNTRY» (inglés). Israelradio.org. Archiváu dende l'orixinal, el 2012-03-21. Consultáu'l 8 de payares de 2012.
- ↑ Robins, Philipp (2004). «IV- Loss of Innocence - Unity across the Jordan», A History of Jordan (n'inglés). Cambridge University Press, páx. 71-73. ISBN 0-521-59895-8. Consultáu'l 10 de payares de 2012.
- ↑ Municipalidá de Ramala. «Religion in Ramallah» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 2013-07-26. Consultáu'l 22 de febreru de 2008.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Ramala.
