Salú
La salú[1] (del llatín salus, -utis) ye un estáu de bienestar o d'equilibriu que puede ser vistu a nivel suxetivu (un ser humanu asumi como aceptable l'estáu xeneral nel que s'atopa) o a nivel oxetivu (constátase l'ausencia d'enfermedaes o de factores dañibles nel suxetu en cuestión). El términu salú se contrapone al d'enfermedá, y ye oxetu d'especial atención per parte de la medicina y de les ciencies de la salú.
| Salú | |
|---|---|
necesidad (es)  , bien, disciplina académica, especialidá y campu d'estudiu | |
|
condición fisiolóxica, normality (en) y ausencia (es) | |
 | |
 |
_Calle_de_la_salud,_azulejo_indicativo.png)
Definiciones
editar.png)
La salú ye un estáu de completu bienestar físico, mental y social, non solamente l'ausencia d'enfermedá o dolencia, según la definición presentada pola Organización Mundial de la Salú (OMS) na so constitución aprobada en 1948.[2] Esti conceutu ampliar a: "La salú ye un estáu de completu bienestar físico, mental y social, y non solamente l'ausencia d'afecciones o enfermedaes." Na salú, como na enfermedá, esisten diversos graos de afectación y nun tendría de ser tratada como una variable dicotómica. Asina, reformular de la siguiente manera: "La salú ye un estáu de bienestar físico, mental y social, con capacidá de funcionamientu, y non yá l'ausencia d'afecciones o enfermedaes”. Tamién puede definise como'l nivel d'eficacia funcional o metabólica d'un organismu tanto a nivel micro (celular) como a nivel macro (social). En 1992 un investigador amplió la definición de la OMS, al amestar: "y n'harmonía col mediu ambiente"[ensin referencies].
Dientro del contestu de la promoción de la salú, la salú foi considerada non como un estáu astractu, sinón como un mediu pa llegar a un fin, como un recursu que dexa a les persones llevar una vida individual, social y económicamente granible. La salú ye un recursu pa la vida diaria, non l'oxetivu de la vida. Trátase d'un conceutu positivu qu'acentúa los recursos sociales y personales, según les aptitúes físiques.
La salú ye principalmente una midida de la capacidá de cada persona de faer o de convertise no que quier ser....
La salú ye l'equilibriu dinámicu de los factores de riesgu ente'l mediu y dientro de ciertos parámetros....John De Saint
La forma física ye la capacidá que tien el cuerpu pa realizar cualquier tipu d'exerciciu onde amuesa que tien resistencia, fuercia, axilidá, habilidá, coordinación y flexibilidá.
Esiste tamién la salú mental, que caracterízase pol equilibráu estáu emocional d'una persona y la so autoaceptación (gracies al autoaprendizaje y al autoconocimiento); en términos clínicos, ye l'ausencia de cualquier tipu d'enfermedá mental
Estes definiciones fueron cuestionaes yá que-y la considera una definición ideal, una y bones tola población nun algamar esi estáu, güei asumimos que la salú ye un procesu nel cual l'individuu muévese sobre una exa salú- enfermedá averándose a unu o otru estremu según refuércese o ruempa l'equilibriu.
La salú concíbese como la posibilidá que tien una persona de gociar d'una harmonía biopsicosocial, n'interaición dinámica col mediu nel cual vive.
Exerciciu físicu
editar_Calle_de_la_Salud,_indicador.png)
La práutica regular d'actividá física en cualquier edá produz un bienestar y ameyora tantu nel estáu d'ánimu como físicamente.
El exerciciu físicu ye cualquier movimientu corporal repitíu col propósitu de caltener la salú o ameyorala. De cutiu tamién ye dirixíu escontra'l meyoramientu de la capacidá atlética y/o l'habilidá. L'exerciciu físicu regular ye un componente necesariu na prevención de delles enfermedaes como problemes cardiacos, enfermedaes cardiovasculares, Diabetes mellitus tipu 2, sobrepesu, dolores de llombu, ente otros.
L'exerciciu físicu tien de practicase con atueldu y de forma equilibrada, emprestando atención a los cambeos físicos internos p'aprender a entender la rellación causa-efeutu ente'l movimientu físicu concretu y el so efeutu direutu colos cambeos internos percibíos.
Recomendable porque puede llevar a una gastadura física de ciertes partes del cuerpu. Por eso, cabo aportunar nel equilibriu de fuercies, tanto internes como esternes, y allo ayuda'l autoconocimiento por aciu un críticu autoanálisis (autoexámenes de conciencia mientres se desenvuelve l'actividá física).
L'exerciciu físicu ye necesariu pa una salú equilibrada; amás, tien de complementase con una dieta equilibrada y una fayadiza calidá de vida. Los sos beneficios pueden resumise nos siguientes puntos:
- aumenta la vitalidá, polo qu'apurre más enerxía y capacidá de trabayu;
- aida nel combate del estrés, ansiedá y depresión;
- amonta autoestima y autoimaxe; amás los sos factores son:
- ameyora tonu muscular y resistencia a la fatiga;
- facilita la relaxación y mengua la tensión;
- quema caloríes, ayudando a perder pesu escesivu o a caltenese nel pesu ideal;
- ayuda a conciliar el suañu;
- fomenta la convivencia ente amigos y familiares, amás de dar la oportunidá de conocer xente;
- amenorga la violencia en persones bien temperamentales;
- favorez estilos de vida ensin adicción al tabacu, al alcohol y a otres sustancies;
- ameyora la respuesta sexual;
- atenúa la sensación d'aislamientu y soledá ente vieyos;
- fortalez los pulmones y con ello ameyora la circulación d'osíxenu nel sangre;
- mengua'l colesterol y riesgu d'infartu, y regulariza la tensión arterial;
- ye eficaz nel tratamientu de la depresión;
- aguiya la lliberación d'endorfines, les llamaes "hormones de la felicidá", y
- dexa una distraición momentanea de les esmoliciones, colo que se llogra tranquilidá y mayor claridá pa enfrentales más palantre.
La cantidá mínima pa prevenir enfermedaes ye de 30 minutos diarios d'actividá física moderada. Otros vezos que tienen de combinase cola realización d'exercicios son: la bona alimentación, el descansu fayadizu, la hixene y evitar el consumu de sustancies perxudiciales pal organismu, como'l tabacu, l'alcohol y otros estimulantes.
El descansu
editar_Plaza_de_la_Salud,_indicador.png)
El descansu ye necesariu por que se produzan nel nuesu cuerpu les distintes adautaciones qu'apurre l'actividá física y por que se produza una meyora del rendimientu corporal.
Nutrición
editarL'alimentación ye otru factor que dexa qu'esfrutemos d'una bona salú. Esto consíguese por aciu una dieta equilibrada, con una gran variedá d'alimentos, equilibriu ente caloríes, inxerir les comíes diaries encamentaes. Ente otros.
Podemos mirar na pirámide alimentaria los alimentos pa una nutrición sano y equilibrao. Ensin una nutrición saludable, pueden contraer enfermedaes como la son: obesidá, desnutrición, etc.; tienen de consumise poques grases y lípidos, munches frutes y verdures, los productos d'orixe animal tienen de consumise de manera regular, les ceberes tienen de consumise de manera constante, enantes de cada comida tienen de llavase frutes y verdures. Na nutrición, un datu bien importante ye la hixene que ye necesaria pa evitar enfermedaes estomacales. Nun tenemos d'escaecer l'exerciciu que sirve pa una bona dixestión. Tamién ye bien importante nun ponenos a dieta ensin instrucciones d'un especialista, yá que nun ye seguru. Lo meyor, ye comer tolos alimentos que nos ufierta la pirámide alimentaria, lo importante, ye consumiles en porciones fayadices.
Hixene
editarLa hixene ye'l conxuntu de conocencies y téuniques qu'apliquen los individuos pal control de los factores qu'exercen o pueden exercer efeutos nocivos sobre la so salú. La hixene personal ye'l conceutu básicu del aséu, de la llimpieza y del cuidu del cuerpu humanu. La hixene ye un elementu imprescindible pa la salú, yá que caltién la llimpieza del cuerpu, los pelos y los dientes, cosa que previén infeiciones y enfermedaes.
Salú mental
editarLa salú mental ye un conceutu que se refier al bienestar emocional y psicolóxico del individuu. Merriam-Webster define salú mental como: «l'estáu del bienestar emocional y psicolóxico nel cual un individuu pueda utilizar les sos capacidaes cognitivu y emocional, funcionar en sociedá, y resolver les demandes ordinaries de la vida diaria».[ensin referencies]
Según la OMS, nun hai una definición oficial de salú mental. Les diferencies culturales, evaluaciones suxetives, y la competición de teoríes profesionales, faen difícil definir "la salú mental". Polo xeneral, la mayor parte d'espertos convienen en que la salú mental y les enfermedaes mentales nun son escluyentes. N'otres pallabres, l'ausencia d'un desorde mental reconocíu, nun ye necesariamente un indicador de cuntar con salú mental (probablemente debíu al desconocimientu de la gran variedá d'estaos mentales entá por definir, y la curtia edá de la ciencia médica polo xeneral tal como la conocemos anguaño, y n'especial de la ciencia qu'intenta definir con más exactitú estos trestornos o complexos salú-enfermedá que proponen tantu la psicoloxía como la psiquiatría).
La personalidá saludable
editarNa antigua Grecia nada se sabía de virus y bacteries, pero yá reconocíen que la personalidá y les sos carauterístiques, desempeñen un rol fundamental nos oríxenes de la enfermedá.
Galeno, una figura xigantesca del mundu antiguu, yá reparó la esistencia d'un venceyu bien estrechu ente la murria y el cáncer de mama. D'esta miente, nestos primeros enfoques médicos, atopamos tempranamente un criteriu holístico na considerancia de la salú y la enfermedá.
Platón remarcaba que la bona educación ye la que tendía con fuercia a ameyorar la mente juntamente col cuerpu. Reconocía, de dalguna manera, que la salú corporal conduz a la hixene mental, pero, coles mesmes, que'l bon estáu mental predispone al bon estáu corporal. Asina, establecía, específicamente, que l'alma "bona", pola so propia excelencia, meyora al cuerpu en tou sentíu.
Nos tiempos actuales, dende'l sieglu XX, especialmente, pero tamién dende muncho primero -ya inclusive na medicina oriental antigua-, empezar a reconocer la necesidá de concepción holística de la salú.
La concepción sicosomática oblíganos a atender la nuesa interioridá como causa posible de perturbaciones del cuerpu. Esto ye reconocíu unánimemente pola clínica occidental, que ve que nos consultorios un peraltu porcentaxe de consultes respuende a aburuyes de la mente o de la personalidá, en sentíu ampliu.
Esti nuevu enfoque nun ye dualista a la manera cartesiana. Concibe al home como una unidá, na que con muncha frecuencia añeren los poderes curatibles, qu'aguiyaos, ayuden a resolver los problemes somáticos. La filosofía médica non materialista d'esta miente va amontándose nel mundu en que pudo predominar la medicina convencional.
Habitos perjudicales pa la salú
editarSon toes aquelles actividaes que guarden consecuencies nocives y peligroses para nuesa salú. Les más relevantes son:
- El sedentarismu. Consiste na inesistencia d'actividá física, aición qu'agrava les enfermedaes principalmente físiques. Surde nes sociedaes modernes debíu al gran númberu d'hores dedicáu al trabayu y a la televisión. Puede provocar obesidá, colesterol por demás, estrés, falta de comunicación, etc.
- Les postures corporales incorreutes. Ye otru factor condicionante del nuesu bienestar. Por casu, sentase ensin caltener el llombu rectu puede provocar enfermedaes como escoliosis asimétrica.
- Les drogues. Son unu de los elementos que perxudiquen de forma más rápida y grave nuesa salú y que, amás, xeneren dependencia, dende'l tabacu o alcohol hasta les llamaes drogues de diseñu. Provoquen graves alteraciones nel organismu.
- El tabacu. Tamién ye una droga, anque se considera llegal. El tabacu mengua la capacidá pulmonar y provoca grandes enfermedaes respiratories. Amás, aumenta doce veces el riesgu de sufrir cáncer de pulmón, dobla'l riesgu de sufrir un infartu, enzanca'l sanamientu de les infeiciones respiratories, provoca ansiedá pola dependencia de la nicotina y aguanten menos l'exerciciu físicu.
Factores qu'inflúin na salú
editarSegún el reporte de LaLonde, del añu 1974 realizáu en Canadá, suxúrese qu'esisten cuatro determinantes xenerales qu'inflúin na salú, a los cualos llamóse-yos: bioloxía humana, ambiente, forma de vida y la organización del cuidu de la salú.[3] D'esta manera, la salú ye caltenida pola ciencia y la práutica de medicina, pero tamién por esfuerciu propiu. Fitness, una dieta saludable, remanar l'estrés, el dexar de fumar y d'abusar d'otres sustancies nocives, ente otres midíes, son pasos p'ameyorar la salú de daquién. Per otra parte, l'estilu de vida ye'l conxuntu de comportamientos o aptitúes que desenvuelven les persones, esto ye, pueden ser saludables o nocives pa la salú y amás podemos atopar que ye la causa de les enfermedaes dientro del factor güéspede.
Tener una dieta equilibrada, qu'incluya tolos grupos d'alimentos, y realizar actividá física moderada con regularidá (150 minutos d'exerciciu a la selmana) son factores clave na meyora de salú; amás de nun fumar, tener un consumu moderáu d'alcohol, comer cinco pieces de frutes y verdures al día y tener un pesu afaciendo a la talla de la persona. Estos cambeos nos vezos de vida combatiría enfermedaes cardiovasculares cróniques y diabetes.[4]
Bioloxía humana
editarYe l'estudiu de la vida del ser humanu o la información xenética que cada individuu trai nos sos xenes, puede protexer o favorecer l'apaición d'enfermedaes. Dientro del factor biolóxicu podemos destacar les enfermedaes adquiríes pol mediu como'l dengue o'l mal de chagas.
Ambiente
editarSon toos aquellos factores que provienen del esterior y sobre los cualos el ser humanu "nun tien control".
Un informe, publicáu'l 4 de marzu de 2008 pola Organización pa la Cooperación y el Desenvolvimientu Económicu (OCDE), alvierte que "la contaminación del aire va tener efeutos crecientes sobre la salú a nivel mundial"; y si nun se fai nada pa remedialo –como vieno asocediendo hasta agora–, alvierte, en 2030 "el númberu de fallecimientos prematuros rellacionaos col ozonu troposférico va multiplicar por cuatro."
Ambiente doméstico
editarSon toos aquellos factores que provienen del esterior y sobre los cualos el ser humanu sí tien control. Los productos químicos domésticos alterien gravemente l'ambiente doméstico y pasen a les persones al traviés de los alimentos a los cualos contaminen fácilmente por tar almacenaos nos mesmos habitáculos mientres periodos de tiempu.
Forma de vida saludable
editarPa completar una forma de vida saludable ye necesariu siguir ciertes pautes tanto alimentarias como de vezos d'exerciciu físicu.
En primer llugar una dieta equilibrada rique la ingesta controlada y equilibrada consistente nuna alta ingesta de verdures, frutes, llegumes y ceberes –que contienen antioxidantes y fibra– y pexe, ricu n'ácidos grasos y omega 3. Tamién son recomendables, en menor cantidá, carnes blanques, carnes coloraes, con muncho control sobre estes postreres al contener grases enchíes.
Pela so parte, los vezos d'exerciciu físicu son imprescindibles pa quemar l'escesu de caloríes inxeríes, y tonificar músculos y güesos con vistes a la vieyera. La so práutica amenorga les probabilidaes de carecer enfermedaes de corazón, enfermedaes rellacionaes cola presión arterial y el colesterol.
Na parte de los vezos tóxicos, cabo destacar l'alcohol y el tabacu como unes de les fontes más perxudiciales pa la salú entrín y non a la gran estensión ente la población d'estos vezos.
Promoción de la salú
editarEl procesu que dexa fortalecer les conocencies, aptitúes y actitúes de les persones pa participar responsablemente nel cuidu de la so salú y p'optar por estilos de vida saludables, facilitando'l llogru y caltenimientu d'un fayadizu estáu de salú individual, familiar y coleutivu por aciu actividaes de participación social, comunicativa y educativa pa la salú.
Ver tamién
editar- Alministración en salú
- Asistencia sanitaria
- Atención primaria de salú
- Centru de salú
- Crisis sanitaria
- Economía de la salú
- Enciclopedia médica
- Hixene
- Intelixencia sanitaria
- Llei de cuidos inversos
- Medicina
- Medicina preventiva
- Organización Mundial de la Salú (OMS)
- Organización Panamericana de la Salú (OPS)
- Política sanitaria
- Promoción de la salú
- Resultancia sanitaria
- Salú mental
- Salú pública
- Salú (videoxuegos)
- Sanidá
- Servicios Básicos de Salú Ocupacional
Referencies
editar- ↑ Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: salú
- ↑ Constitución de la Organización Mundial de la Salú, aprobada na Conferencia Internacional de Salú de 1946, y qu'entró a valir el 7 d'abril de 1948. Glosariu de Promoción de la Salú. Traducción del Ministeriu de Sanidá. Madrid (1999).
- ↑ Una nueva perspeutiva de la salú de los canadienses.
- ↑ dieta equilibrada-y-actividá-fisica-factores-clave-en-meyora-de-salú Una dieta equilibrada y actividá física, factores clave en meyora de salú. http://www.larazon.es/noticia/7327-una dieta equilibrada-y-actividá-fisica-factores-clave-en-meyora-de-salú. Consultáu'l 18 d'agostu de 2012.
Enllaces esternos
editarYe obligatoriu indicar l'idioma de Wikisource.
Wikiquote tien frases célebres suyes o que faen referencia a Salú.- Organización Panamericana de la Salú
- Organización Mundial de la Salú
