Tameza
Tameza[1][2][3] ye un conceyu de la zona centro-occidental d'Asturies, allugáu ente los monte na zona alta'l ríu Cubia. Llenda pel oeste, norte y noreste col conceyu de Grau, al sureste col de Proaza y al sur col de Teberga.
| Tameza | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  España | ||
| Autonomía |  Principáu d'Asturies | ||
| Provincia | Provincia d'Asturies | ||
| Partíu xudicial | Grau | ||
| Tipu d'entidá | conceyu | ||
| Capital | Villabre | ||
| Alcaldesa de Tameza | María Díaz Fildalgo (Federación Socialista Asturiana) | ||
| Nome oficial | Yernes y Tameza (es) | ||
| Nome llocal | Yernes y Tameza (es) | ||
| División | |||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 43°15′37″N 6°06′20″W / 43.2604°N 6.1056°O | ||
 | |||
| Superficie | 31.63 km² | ||
| Llenda con | Grau, Proaza y Teberga | ||
| Demografía | |||
| Población | 133 hab. (2023) | ||
| Densidá | 4,2 hab/km² | ||
| Xentiliciu | |||
| Más información | |||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||
| yernesytameza.es | |||
 | |||
Ye'l conceyu con menor población d'Asturies, con 133 hab. (2023)[4][5]
Anguaño, la población dixébrase en dos parroquies, con rurales bien pequeños: Villabre, Fuxóu y Villuarrí, que pertenecen a la parroquia de Tameza; y Yernes y Vindías, que formen parte de la parroquia de Yernes.
Historia
editarNos primeros años del sieglu XIX alcontrárense en Fuxóu dellos cientos de monedes romanes que debieron ser ocultaes escontra la metá del sieglu IV. Hai noticies de más afayos del mesmu tipu, pero mui poco precisos.
Yá na Edá Media, el rei Ordoñu I cedió parte de Yernes a la ilesia uvieína de San Salvador nel añu 857, que más llueu llegaría a la totalidá del territoriu gracies a les donaciones de dellos nobles. Nel añu 1174 Fernandu II cedió los sos derechos sol territoriu a la Ilesia d'Uviéu, colo que se convirtió nun conceyu d'obispalía, como atestigua l'escudu. En 1579, gracies a una bulda del papa Gregoriu XIII, Felipe II afita que'l conceyu vuelva a tar baxo poder de la Corona. [6]
Dos años depués, los vecinos merquen el conceyu a la corona per 12.691.922 maravedinos [7], a pagar ente los 130 vecinos que lu habitaben. [8]
Nomóse representante del rei a Xuan de Grixalba, que diseñó los primeros rexidores y encamentó-yos la xera de redautar les ordenances y lleis del conceyu. Estos cargos taben formaos per dos maxistraos, dos rexidores, un alcalde de xermandía y un personeru pol estáu noble y un xuez, un rexidor y otro alcalde de xermandía pol pueblu llano. Per últimu afitóse la capital del conceyu en Villabre en 1584, calteniéndose asina hasta los nuesos díes.[9]
Xeografía
editarDende'l puntu de vista xeolóxicu, el suelu del conceyu pertenez na mayor parte del so tarrén, al devonianu y al carboníferu. Les fayes devonianes presenten un enclín rápido, presentándose xeneralmente cuatro tipos de piedres. Les arenisques, les cayueles, les caliares y las margoses. L'arenisca ta representao xeneralmente pola so forma bermeya y gris y pola cuarcita. La cayuela preséntase en forma arcillosa y menuda, y non como nel tarrén silurianu onde mui cenciellamente puede francese en fueyes regulares. Mecíu con estes fayes devonianes, adicamos manchones carboníferos siendo'l más importante'l de Maravio y Teberga, que ñaz nel sur de Tameza, enanta nos valles de Teberga, estrencha nel Puertu Ventana y torna a premer en Turrebarriu y Xinestosa.
El relieve ensénanos les escures y rondes formes causaes poles roques silicies na sierra de Granda, so Villabre, y nos picos Güei Muertu y Lloural al noroeste. Sicasí, la decoración camuda bastante nel sur onde aprucen masives acumulaciones de calizu que dan llugar a paisades cárstiques combinando grandes picos como'l Calduveiro (1357 m.), con depresiones y frayos de gran fondura. Tamién son carauterístiques de la zona les cuenyes, siendo les más conocíes les de Cuallagar.
Ye un conceyu domináu pol altor y los grandes desniveles. Más del 90% del territoriu alcuéntrase ente los 400 y los 1200 metros. Y la metá del conceyu tien unos desniveles d'ente un 21% y un 60% d'enclín.
Hidrografía
editarDe la so rede hidrográfica, hai que dicir que'l conceyu pertenez na so práutica totalidá a la cuenca del ríu Villabre, que ñaz na so parte meridional y treviesa'l conceyu en sen sur-norte, constituyendo un valle que s'estrencha siguiendo la direición del so cursu, llegando a desembocar al ríu Cubia nel conceyu vecín de Grau.
Clima
editarEl clima ye atlánticu, temperiao y abeyoso, siendo habituales les falopaes nes cumes pero tamién un rápido desxelu. L'estíu ye suchu gracies a la natura caliar del suelu y del célere drenax de l'agua.
Vexetación
editarLa vexetación afáyase condicionao poles carauterístiques climátiques y topográfiques. Asina, nes partes más baxes podemos acolumbrar manches de carbayos y castañeos, castañales, fayes, Abeduriu,
Xardones y Frenu, entemecíos con tierres cultivaes y praos aprovechaos pa paciones. Llama l'atención equí l'emplegu de sebes pa la dixebra de quintes y praos. Nes zones de calizu, sobremanera nos sos asentamientos más asoleyaos, aprucen muestres d' Alceos, que se beneficien de les condiciones de sequedá ya insolación. Les partes altes presenten una abondosidá de fayes, sobremanera nes zones sebreñes, pudiendo acolumbrar dalguna qu'otra mancha de xardones.
Esti incrementu d'altitúes que van dende los 40 metros hasta los 1300 da-y a esti conceyu una guapura incomparable, pudiendo observar paisaxes mui estremaos.
Na redoma de la Braña del puertu, nos altos de Yernes, sobre los mil metros snm, arrodiando a l'Aula de la Naturaleza de la Fundación Vital [10], alcuéntrase'l Arboretu [11] dedicáu a Ricardo Acebal del Cueto, (1849-1940) [12], personaxe adelantráu al so tiempu, Inxenieru de Montes, escritor, dibuxante, y defensor del mediu ambiente, quién contribuyo a la repoblación forestal de los montes d'Asturies, como la redolada de Cuadonga. Consta de trés rodales d'árboles, zona Europea y otros continentes, Península ibérica, y especies forestales naturales d'Asturies, acueye en total a ochenta y seis especies d'árboles, cada conxuntu d'especies puede visitase per un senderu circular qu'arrodia a cada conxuntu arbóreo. Como datos del rodal unu d'especies foranes, ente otres especies, figura'l Cedru d'El Líbanu, Araucaria, Cedru del Himalaya, Sequoia xigante, Cedru del Atles, Ginkgo biloba, y diverses especies de Ciprés.
Fauna y flora
editarCola vexetación de clima atlánticu podemos esfrutar de viesques mistos pergrandes de castañales, carbayos, fayes y Abeduriu Fresnu y Xardones, y dalgunu qu'otru árbol monumental. El color verde característicu de la vexetación ye consecuencia de la fescura d'esta tierra, de cutiu so la borrina. Ente la so fauna destaquen el xabalín, gatu montes, llobu, esguil, llóndriga, Papalba, erizu, Martalena, curuxa, uxu, ratoneru común, la zapiquera, la Piñerera o Peñerina, utre, melandru, llebre, xineta, foína, venáu, y anque menos, supónse la presencia del cada vez mas escasu urogallu y dacuando dalgún osu pardu.
Tamién hai Invertebraos como'l Tritón, que pel norte llamen guardafuentes y sacaveres, amás d'abondoses Caparines.
Sobre la flora del Conceyu de Grau y Tameza, redáctase una tesis doctoral, Tesis-Universidá d'Uviéu, Departamentu de Bioloxía d'Organismos y Sistemes, 1991, denominada "Estudiu de la flora y vexetación vascular del Conceyu de Grau (Principáu d'Asturies) y les sos contornes" que'l so autor ye Juan José Lastra Menéndez, [13] Catedráticu de botánica de la Universidá d'Uviéu. ISBN 84-7468-362-9 3 [14] que na so presentación diz:
"Estúdiase la flora y vexetación vascular del conceyu de Grau, el de Tameza y de les contornes dambos que tán asitiaos na zona central asturiana. Realízase un catálogu florístico qu'almite pa la zona 1265 taxones distintes, de los cualos 799 son nuevos pal territoriu d'estudiu. Realiza un analís de la vexetación qu'entiende a los montes, carbes, turberes y pacionales, tamién s'inclúin les plantes cultivaes y señálense los usos populares, farmacolóxicos, d'interés apícola y otros, de los taxones más conocíos."
Parroquies
editar| Nᵘ | Nome | Superficie (km²) |
% superficie Yernes y Tameza |
Población | % población Yernes y Tameza |
Densidá (hab./km²)
|
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Tameza | 31,63 | 100100% | 133 | 100100% | 4,2 |
| 2 | Yernes | 16,89 | 53,453,4% | 68, 66 | 5162,415162,41% | Error d'espresión: Caráuter de puntuación "," non reconocíu. |
Demografía
editar| Gráfica de población de Tameza (Asturies) |
|---|
 |
Históricamente, el conceyu de Tameza peculiarizóse per ser ún de los menos habitaos de tola rexón asturiana, pasando de tener 842 habitantes a entamos del sieglu XX, a 159 [15] anguaño que ponen en riesgu la propia esistencia del conceyu. Desque na metada de 1930 el territoriu algama'l so cuetu máximu de población con 892 persones, l'amiyu asocedíu foi enforma considerable, per mor de, sobremanera, les poques perspeutives que presentaba'l conceyu y que fizo que les persones más xóvenes se decidieren per salir haza'l centru de la rexón asina como al conceyu vecín Grau. Más del 70% de la población perpasa los 45 años y un 15% nun aporta a los 30, siendo bien pequeña la cantidá de xóvenes menores de 15 años de la zona, un 3% del total. Estos datos revelennos una población enforma avieyao.
Economía
editarHistóricamente la ganadería foi l'actividá económica per escelencia del conceyu, debío a la gran cantidá de brañes naturales que foron usaes como paciones. La cabaña ganadera ye sobremanera vacuna, pero a diferencia de los conceyos vecinos, nun especializada en lleche, sinón en carne, más que nada pola so adautación a les condiciones de monte. Tamién ye de mencionar el númberu de caballos que se ven peles sierres. Pudiendo alcontrar gran númberu d'asturcones en llibertá.
No tocante a l'agricultura, el conceyu presenta cultivu de pataques, hortalexes, maíz y forraxes, quedando esti llabor cada vegada más minimizao, al dir desaniciando paulatinamente les tierres de llabor. En total podemos dicir que la ocupación del sector primariu ye de 77,27% del total de la población activa, siendo'l motor principal de la economía.
Respeutu al sector secundariu, equí dase una de les mayores sorpreses, al nun haber contabilizaos dengún trabayu referente al mesmu. La construcción xenera namái un 1,5% del total.
En cuantes al sector terciariu rescampla la poca o influyencia dala qu'esti tien nel conceyu, básicamente pola absorción qu'exerz sobre elli la vecina comarca de Grau, Asturies, ocupando anguaño'l 21,23% de los puestos de trabayu.
| Númberu de trabayadores | Tantu per cientu | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| TOTAL | 39 | 100 | |||
| Agricultura, ganadería y pesca | 18 | 46,15 | |||
| Industria | 0 | 0,00 | |||
| Construcción | 2 | 5,13 | |||
| Servicios | 19 | 48,72 | |||
| * Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2011, SADEI | |||||
| Usu | Superficie (km²) | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Tierres de llabrantíu | 0,11 | ||||
| Praderíes | 9,65 | ||||
| Terrenu forestal | 7,00 | ||||
| Otros usos (industrial, residencial, tierra ermo...) | 14,87 | ||||
| * Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2011, SADEI | |||||
| Ganaderíes de bovín | 23 | ||||
| Cabeces de ganáu bovín | 750 | ||||
| Cabeces de ganáu ovín | 10 | ||||
| Cabeces de ganáu cabrín | 34 | ||||
| Ganaderos con cuota llechera | 0 | ||||
| Quilos de cuota llechera | 0 | ||||
| Metros cúbicos de madera valtao | 0 | ||||
| * Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2011, SADEI | |||||
Política
editarNel conceyu de Tameza el partíu que más tiempu gobernara fora Izquierda Xunida (ver llista d'alcaldes de Tameza). L'alcalde d'anguaño, y de magar 1997, ye'l Popular, José Ramón Fernández, alcalde dende 1997 a 2015. En 2015 l'Alcalde foi Carlos Manuel Fernández, y en 2019 ye elixíu José Manuel Fernández Tamargo quién fue sustituyíu por dimisión por María Díaz Fidalgo (PSOE) en 2021.[16]
Dende 1987, motivao pol amiyu de población, esti conceyu tien un sistema de llistes abiertes.
| PP | IX-BA | PSOE | CDS | Otros | Total | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1979 | 0 | 4 | 0 | 3 | 0 | 7 |
| 1983 | 2 | 5 | 0 | - | 0 | 7 |
| 1987 | 0 | 5 | 0 | 0 | 0 | 5 |
| 1991 | 0 | 4 | 1 | 0 | 0 | 5 |
| 1995 | 2 | 0 | 3 | - | 0 | 5 |
| 1999 | 4 | 0 | 0 | - | 1 | 5 |
| 2003 | 4 | 1 | 0 | - | 0 | 5 |
| 2007 | 4 | 1 | 0 | - | 0 | 5 |
| 2011 | 4 | 1 | 0 | - | 0 | 5 |
| 2015 | 1 | 4 | - | 0 | 5 | |
| 2019 | 1 | 4 | - | 0 | 5 |
Arte
editarNun podemos dicir que Tameza poseya un gran padremuñu menumental, pero índa asina son de sorreyar dellos afayos históricos d'interés. Entellos, dellos túmbalos d'época prehestórica y qu'habíen una finalidá puramente funeraria, siendo d'importancia los alcontraos en Cuallagar y La Barrera. Otros afayos del mesmu tipu sofrieron una suerte distinta al ser destruyíos toos ellos per máquines.
Arriendes d'estos menumentos prehestóricos, allúguense delles capielles en zones estratéxiques, como les de Santiago y Santa Cristina, asina como los templos parroquiales de Santa María de Tameza, que sofriera numberoses restauraciones, calteniendo namái del so fustaxe anicial una ventana afayada al oeste del presbíteru, y el de Santa Cruz de Yernes, de tipoloxía popular y que consta de nave única, cabecera cuadrada y pórticu llateral, rematáu con una espadaña de triple arcu.
Dientro de la so arquiteutura rural y popular, llocalizárense los nantes d'un torruxón prieto de la capital, asina como un antiguu palaciu perteneciente a la familia López del Vallado, qu'incluyía ente les sos pertenencies una capiella. Tamién destacaremos dientro de les construcciones rurales, a los corros, que son edificaciones circulares tapecíes con lliébanes que formen una falsa bóveda cónica.[17]
Lo más destacable artísticamente del conceyu podemos dicir que ye la belleza natural de les sos paisades, tando la zona catalogada como espaciu protexíu nel plan de'ordenación de los recursos naturales del Principáu d'Asturies (PORNA).
Fiestes
editarEnte les sos fiestes tán:
Nel mes de xunu, la Romería d'Acibidiellu en Villabre y les de San Antonio en Yernes.
Nel mes d'agostu, ye la Feria de Cuallagar nel puertu.
Nel mes d'ochobre, son les d'El Rosariu, tanto en Yernes como en Villabre.
L'amiyu de población asocedío nel conceyu demientres estos caberos años, amenorga la celebración de festexos nel suelu llocal, anque entá se siguen celebrando delles nos que podemos esfrutar de les tradiciones antigües, asina como de la gastronomía de la zona, rica en berces, carnes y cocíos, huevos de pites de calea, chorizos, xamón, pataques.
Ver tamién
editarReferencies
editar- ↑ Nomes de conceyos, parroquies, pueblos y llugares del Principáu d’Asturies, Academia de la Llingua Asturiana, Uviéu, 2000; ISBN: 84-8168-194-6
- ↑ Toponimia asturiana. El porqué de los nombres de nuestros pueblos, Xosé Lluis García Arias; Editorial Prensa Asturiana, S.A./La Nueva España, Uviéu, 2005; ISBN: 84-87730-78-7
- ↑ Ramón d'Andrés (2021). Diccionariu de consultes llingüístiques del asturianu (n'asturianu). Uviéu: Ediciones Trabe.
- ↑ Afirmao en: Padrón municipal d'España de 2023. Autor: Institutu Nacional d'Estadística. Data d'espublización: 13 avientu 2023.
- ↑ oficina de rexistru
- ↑ (castellán) http://el.tesorodeoviedo.es/index.php?title=Yernes_y_Tameza Archiváu 2017-10-18 en Wayback Machine Enciclopedia de Oviedo.
- ↑ (castellán) http://www.yernesytameza.es/historia Archiváu 2016-10-06 en Wayback Machine, Ayuntamiento de Tameza
- ↑ (castellán) http://yernesytameza.myartsonline.com/Historia.html Archiváu 2014-01-26 en Wayback Machine Historia medieval de Tameza
- ↑ (castellán) http://el.tesorodeoviedo.es/index.php?title=Gran_Enciclopedia_Asturiana Archiváu 2016-04-10 en Wayback Machine - Yernes y Tameza, Gran Enciclopedia Asturiana, tomo 14, páxines 298 a 304, I.S.B.N.84-7286-025-6, D.L.: VI 676-70
- ↑ (castellán) http://www.fundacionvital.com Archiváu 2022-01-25 en Wayback Machine Aula Vital
- ↑ (castellán) http://www.biescaingenieria.com/es/c/direccion-de-obra-forestal-y-medioambiental Archiváu 2016-09-21 en Wayback Machine Mapa de situación y distribución del Arboreto
- ↑ (castellán) http://el.tesorodeoviedo.es/index.php?title=Ricardo_Acebal_del_Cueto Archiváu 2016-08-08 en Wayback Machine Ricardo Acebal del Cueto
- ↑ (castellán) http://www.luislafuente.es/lastra/lastra.html Archiváu 2016-08-29 en Wayback Machine, Dr. Juan José Lastra Menéndez, Catedrático de Botánica de la Universidad de Oviedo,
- ↑ (castellán) http://catalogo.rebiun.org/rebiun/doc?q=84-7468-362-9+%7C%7C+8474683629&start=2&rows=1&sort=score%20desc&fq=msstored_mlt172&fv=LIB&fo=and&redo_advanced=false, Datos de la publicación
- ↑ (castellán) http://www.ine.es/consul/serie.do?s=DPOP15235 Archiváu 2016-08-07 en Wayback Machine Revisión del Padrón Municipal, Tameza, Total 1996 −209 hab. a 2015 − 159 hab.
- ↑ «María Díaz Fidalgo toma posesión de la Alcaldía de Yernes y Tameza». Archiváu dende l'orixinal, el 2022-12-06.
- ↑ (castellán) http://ria.asturias.es/RIA/handle/123456789/4286 Archiváu 2016-08-17 en Wayback Machine Reseña de la carta arqueolóxica de Tameza - Rogelio Estrada, Arqueólogu, Serviciu de Publicaciones del Principáu d'Asturies..
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Tameza.- Páxina del Ayuntamientu (castellán)
- Aula Vital, La Collada del Puerto - Yernes, Aula d'Enerxíes Renovables en plena Natura (castellán)
- Imáxenes d'Asturies: Semeyes de Tameza (castellán)
Datos: Q911112- Multimedia: Yernes y Tameza
