Wikipedia

Antiguu idioma macedoniu

Esti artículu trata del idioma usáu na antigüedá. Pal idioma eslavu modernu, non rellacionáu, vease Idioma macedoniu, y pal so antepasáu vease Antiguu eslavu eclesiásticu.

L'antiguu idioma macedoniu yera una llingua indoeuropea usada polos antiguos macedonios. Falar en Macedonia mientres el primer mileniu a. C. Foi dexando d'usase a partir del sieglu V e.C., y créese que sumió nos primeros sieglos de la nuesa era. Probablemente falábase sobremanera nes rexones interiores, lloñe de la mariña.

Antiguu macedoniu
?
Faláu en Reinu de Macedonia
Rexón Sureste d'Europa.
Falantes Llingua muerta. Absorbíu pola Koiné na dómina helenística.
Familia Indoeuropéu

  Greco-Armeniu (?)
    Helénicu (?)
      Antiguu macedoniu

Estatus oficial
Oficial en Nengún país
Reguláu por Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1 nengún
ISO 639-2 ine
ISO 639-3 xmk

Estensión del antiguu macedoniu

Anque emparentada col griegu antiguu, l'antiguu macedoniu nun ye un dialeutu griegu, sinón una llingua cercana al proto-griegu. Per otra parte, inda s'alderica la rellación del antiguu macedoniu col traciu y el frixu y otres llingües paleobalcániques.

Documentación en macedoniu

editar
 
La Tablilla de maldición de Pella (katádesmos): del Prof. Radcliffe G. Edmonds III, Bryn Mawr College.

La conocencia de la llingua ta bien llindáu porque nun hai nengún testu sobreviviente indiscutiblemente escritu na llingua, anque un cuerpu d'auténtiques pallabres macedonies foi axuntáu de fontes antigües, principalmente de les inscripciones en monedes, y del léxicu de Hesiquio d'Alexandría nel sieglu V, con unes 700 pallabres y nomes propios. La mayoría d'estos son con seguridá identificables como griegu, pero dalgunos d'ellos nun son fácilmente conciliables col patrón de la fonoloxía griega.

La Tablilla de maldición de Pella (el katádesmos de Pella, una tabella defixionis), un testu escritu nun dialeutu dóricu, foi atopáu en Pella en 1986, y datáu ente'l sieglu IV e.C. y III; arriendes de ella haise argumentáu que l'antiguu idioma macedoniu foi un dialeutu griegu noroccidental, parte de los dialeutos dóricos (O. Masson, 1996). Antes d'esti descubrimientu propunxérase que'l dialeutu macedoniu yera una forma antigua de griegu, falada xunto al propiu dóricu nesi momentu (Rhomiopoulou, 1980).

Descripción llingüística

editar

Pocu puede dicise d'esta llingua a partir de les poques pallabres que se caltienen. Una evolución fonética llamativa ye aquella pola que les consonantes aspiraes sonores del PIE evolucionaron a les oclusives sonores β, γ, δ, a diferencia de tolos dialeutos griegos conocíos, onde evolucionaron a les sordes φ, χ, θ, con poques esceiciones.

  • macedoniu δανός danós 'muerte' (del pie *dʰenh₂- 'dexar'), comparáu cola koiné θάνατος thánatos
  • maced. ἀβροῦτες abroûtes o ἀβροῦϜες abroûwes 'ceyes' opuestu al áticu ὀφρῦς ophrûs
  • maced. Βερενίκη Bereníkē contra áticu Φερενίκη Phereníkē, 'la que porta la victoria'
  • maced. ἄδραια adraia 'tiempu soleyeru', comparáu col áticu αἰθρία aithría, del pie *h₂aidʰ-
  • maced. βάσκιοι báskioi 'fasces', contra áticu φάσκωλος pháskōlos 'sacu de cueru', del pie *bʰasko
  • Según les Hestories de Heródoto 7.73 (ca. 440 e.C.), los macedonios afirmaben que los frixos yeren llamaos Brygoi antes d'emigrar de Tracia a Anatolia (alredor del 1200 e.C.).
  • Plutarcu diz, na so obra Moralia, que los macedonios usen b en cuenta de 'ph' ente que los délficos una b en cuenta de p.
  • El términu macedoniu μάγειρος mágeiros 'carniceru' yera un préstamu del dóricu al áticu. Vittore Pisani suxirió un últimu orixe macedoniu pa la pallabra, que taría emparentada con μάχαιρα mákhaira 'cuchiellu' (< pie *magʰ- 'lluchar').

El mesmu tratamientu ye conocíu pa otros idiomes paleobalcánicos, e.g. frixu bekos 'pan', ilirio bagaron 'caliente', pero n'áticu φώγω phōgō 'asáu', tou del PIE *bʰeh₃g-. Puesto que toos estos idiomes conócense al traviés del alfabetu griegu, que nun tien signos pa sonores aspiraes, nun ta claru si la desaspiración tuvo llugar realmente, o si β, δ, γ escoyéronse como los más cercanos pa espresar les aspiraes sonores.

Si γοτάν gotán 'gochu' ta rellacionáu con *gʷeh₃o- 'ganáu', esto podría indicar que les labiovelares taben intactes, o s'asimilaron a les velares, resultancia distinta al tratamientu del griegu (áticu βοτόν botón 'bestia', βοῦς boûs 'vaca, toru'). Estes esviaciones, sicasí, nun son desconocíes nos dialeutos griegos; compárese'l dóricu (espartanu) γλεπ- glep- col griegu común βλεπ- blep-, amás del dóricu γλάχων gláchōn y el xónicu γλήχων glēchōn col griegu común βλήχων blēchōn.[1]

Dellos exemplos indiquen que les oclusives velares sonores ensordáronse, especialmente n'entamu de pallabra: κάναδοι kánadoi, 'quexales' (< pie *genu-); κόμβους kómbous 'mueles' (< pie *ǵombʰ-); n'interior de pallabra: ἀρκόν arkón (áticu ἀργός argós) y el topónimo macedoniu Akesamenai, del nome pierio Akesamenos (si Akesa- ta emparentáu col griegu agassomai, agamai 'ablucar'; cf. el nome traciu Agassamenos).

En Les aves d'Aristófanes atópase la forma κεβλήπυρις keblēpyris 'páxaru de cabeza colorada', qu'amuesa una oclusiva sonora, al estilu macedoniu, en llugar de la sorda aspirada habitual en griegu: κεβ(α)λή keb(a)lē 'cabeza' frente a κεφαλή kephalē.

Clasificación

editar

Por cuenta de los testimonios documentales fragmentarios y diverxentes, diversos autores fixeron distintes interpretaciones sobre la clasificación filoxenética del antiguu macedoniu:[2] Les interpretaciones históriques del macedoniu inclúin:[3][4][5][6]

El discutiniu ta estrechamente rellacionada cola reconstrucción del idioma protogriego.

Grupu helénicu (greco-macedoniu)

editar

Dellos llingüistes consideren que la llingua macedonia yera una llingua hermana a tolos dialeutos griegos antiguos, y non a cencielles un dialeutu griegu. Si esta visión ye correuta, entós el macedoniu y el griegu podríen ser dos subramas d'un grupu dientro de la indoeuropea, formando un grupu greco-macedoniu, dacuando tamién referíu como grupu helénicu. Esta terminoloxía podría conducir a tracamundios, una y bones la "caña helénica del indoeuropéu" ye tamién usada sinónimamente cola caña griega (que contién toos dialeutos griegos antiguos y modernos) nun sentíu más estrechu.[8]

Un númberu de pallabres macedonies, particularmente nel léxicu de Hesiquios, son aldericaes (i.e., dalgunos nun les consideren verdaderes pallabres macedonies) y dalgunes podríen ser malvaes na tresmisión. Asina "abroutes", pue ser lleíu como "abrouwes" (αβρουϝες), con tau (Τ) sustituyendo a digamma (F).[9] Si esta pallabra podría incluyise nun dialeutu griegu; sicasí, otres (e.g. A. Meillet) vease la dental como auténtica y esta pallabra podría quiciabes pertenecer a una llingua indoeuropea distinta del griegu.

Antiguu dialeutu griegu

editar

Otra escuela caltién que'l macedoniu foi un dialeutu griegu. Aquellos que tán a favor d'una naturaleza puramente griega del macedoniu, como un dialeutu septentrional, son numberosos ya inclúin a eruditos como H. Ahrens y O. Hoffmann.[10] Una recién propuesta d'esta escuela foi la del Professor Olivier Masson, quien nel so artículu sobre l'antiguu idioma macedoniu, na tercer edición del "Oxford Classical Dictionary", suxirió que'l Macedoniu taba rellacionáu colos dialeutos noroccidentales griegos:[4] m

Como en macedoniu β, δ, γ = griegu φ, θ, χ, Claude Brixhe[11] suxer que ye un desarrollu posterior. Les lletres nun designen consonantes sonores, i.e. [b, d, g], sinón fricatives sonores, i.e. [β, δ, γ], por cuenta de la pronunciación de les fricatives sordes [φ, θ, x] (= Áticu [ph, th, kh]). Brian Joseph añade que la remota evidencia ta abierta a distintes interpretaciones, una y bones una respuesta definitiva nun ye posible", pero alvierte que "l'antiguu macedoniu nun ye a cencielles un antiguu dialeutu griegu al par col áticu o l'eólicu".[2] Nesti sentíu, dellos autores tamién lu consideren un "dialeutu griegu malváu."

Idioma paleobalcánico independente

editar

Dellos llingüistes consideren que l'idioma macedoniu nun yera namái una llingua separada, sinón que pertenecía a una caña indoeuropea distinta de la caña helénica (o caña greco-macedonia), y suxeren que nun yera especialmente cercana al griegu. Refuguen les correspondencies griegues atopaes en macedoniu y prefieren tratalo como un idioma indoeuropéu de los Balcanes, allugáu xeográficamente ente Iliria al oeste y Tracia al este.

Dellos[12] llancen la hipótesis de que lingüísticamente el macedoniu taba ente'l ilirio y el traciu, un tipu d'idioma entemediu ente los dos. Un idioma del grupu traco-ilirio ye bien aldericáu por cuenta de qu'escarez d'importantes evidencies (vease Traco-ilirio), y una xenética traco-iliria-macedonia ye especulativa, anque un Sprachbund na zona ye considerada probable. Apocayá, A. Garrett (1999) conxeturó que'l macedoniu pudiera na so primer etapa ser parte d'un continuu dialeutal que tomaba los antiguos dialeutos de toles llingües indoeuropees sudoccidentales (incluyendo'l griegu), pero quedábase secundariu pa los procesos irreales posteriores de converxencia que produció'l mesmu griegu. Acota que so esta perspectiva'l cambéu de soníu qu'isogloses como la deaspiración de les oclusives sonores podría ser lo que llindó'l valor de diagnósticu, ente qu'últimamente la cuestión de si'l macedoniu pertenez o non a una unión xenética col griegu ye dudosa.[13]

L'antiguu léxicu macedoniu revela delles pallabres que nun tienen cognados en griegu, anque lo tienen n'otres llingües indoeuropees. Hai tamién delles pallabres que nun tienen cognáu en nenguna otra llingua, y pueden ser restos d'un sustratu preindoeuropéu, seique rellacionáu col sustratu prehelénicu.

Fontes clásiques

editar

Hai delles referencies clásiques que conducieron a numberosos eruditos a creer que los antiguos griegos víen a los antiguos macedonios como una tribu non helénica, anque otros eruditos caltengan que sí lo yeren. Ente les referencies que pueden indicar que'l macedoniu ye un dialeutu griegu, ta'l diálogu qu'esiste ente un ateniense y un macedoniu nun fragmentu del sieglu V e.C. de la comedia Macedonios del ateniense Estratis, onde'l discursu macedoniu ye presentáu como una forma del griegu.

L'historiador Quintu Curcio suxer que l'idioma macedoniu nun yera intelixible pal permediu de falantes (Hist. Alex. 6.11.4): "Él (sc. Filotas) atopó al pueblu de Frixa y Paflagonia risibles, y nun taba avergoñáu, anque naciera en Macedonia, de tener un intérprete con él cuando escuchaba a la xente falar nel so propiu idioma." Sicasí, esti testimoniu nun ye concluyente.[14]

Surde'l dialeutu koiné

editar

Nel periodu helenísticu diose la necesidá d'unificar lingüísticamente el vastu imperiu conquistáu por Alexandru Magnu n'Asia. Por ello, los macedonios tomaron como base'l dialeutu áticu y tamién el xónicu, pa les construcciones sintáctiques. D'esti amiestu surdió'l dialeutu koiné (llamáu llingua común), qu'adulces s'impunxo como'l so principal idioma, y al traviés de los sieglos, l'antiguu macedoniu decayó y foi apostráu a remotes zones rurales interiores. Llueu la koiné suplantar por completu, y l'idioma orixinal macedoniu escastar mientres los primeros sieglos de la nuesa era.

Glosariu

editar
  • ἄβαγνα ábagna 'roses' (Hes. áticu ῥόδα; quiciabes dóricu ἀβός abós 'mozu, exuberante' ἁγνός hagnós 'puru, castu, inmmaculado')
  • ἀβαρύ abarý 'oregano' (Hes. ὀρίγανον oríganon, quiciabes prefixu áticu α a 'non' + βαρύ barý 'pesáu')
  • ἀβροῦτες or ἀβροῦϜες abroûtes o abroûwes 'cejass' (Hes. Attic ὀφρῦς ophrûs acc. pl., ὀφρύες ophrúes nom., protoindoeuropéu *bhru-)
  • ἄγημα ágēma, 'vanguardia, guardias' (Hes. áticu ἄγημα ágēma, PIE *ag-); cf. Polibio, Hestories, 5.65.2
  • ἀγκαλίς ankalís 'pesu, carga' o 'focete' (Hes. áticu ἄχθος ákhthos o δρέπανον drépanon, áticu ἀγκαλίς ankalís 'fardu', o en pl. ἀγκάλαι ankálai 'mangues', ἄγκαλος ánkalos 'brazáu, fardu', ἀγκάλη ankálē 'arma curvada' o 'cualesquier cosa estrechamente envuelta', como the arms del mar, PIE *ank 'doblar')
  • ἀδῆ adē 'cielu claru' o 'l'aire cimero' (Hes. οὐρανός ouranós 'cielu', áticu αἰθήρ aithēr 'éter, el superior, l'aire más puro', d'ende 'cielu claru, cielu')
  • ἄδις ádis 'corazón' (Hes. ἐσχάρα eskhára, áticu αἶθος aîthos 'fueu, temperatura enceso')
  • ἄδραια ádraia 'bon tiempu, cielu estenu' (Hes. áticu αἰθρία aithría, PIE *aidh-)
  • ἀκρουνοί akrounoí 'piedres miliarias' nom. pl. (Hes. ὃροι hóroi, áticu ἄκρος ákros 'a la fin o estremidá', del ἀκή akē 'punta, filu', PIE *ak 'cume, punta' o 'apuntiáu')
  • ἀλίη alíē 'capros, `pez zieforme'
  • ἄλιζα áliza (tamién alixa) 'omeru' (Hes. áticu λεύκη leúkē 'álamu', áticu ἐλάτη elátē 'abetu, picea', PIE *ol-, *el-)
  • ἀμαλή amalē 'atentu' fem. ἀμαλή, áticu ἁμαλή, ἁπαλή hamalē, hapalē)
  • ἄξος áxos 'madera' (Hes. áticu ὓλη húlē)
  • ἀορτής aortēs, 'espadachín' (Hes. ξιφιστής; Homero ἄορ áor 'espada'; áticu ἀορτήρ aortēr 'correa d'espada', modernu griegu αορτήρ aortír 'correa de rifle'; d'ende aorta)
  • ἄργελλα árgella 'bathing hut' (cimerio ἄργιλλα árgilla 'vivienda soterraña' (Éforo n'Estrb. 5.4.5), antiguu indiu argala-ḥ, argalā 'picaporte, cerrojo', PIE *areg-, d'ende'l rumanu argea (pl. argele), 'construcción de madera', albanés ragal 'cabaña')
  • ἀργιόπους argiópous 'águila' áticu ἀργίπους argípous 'vencejo', PIE *hrg'i-vainas < PIE *arg + PIE *ped)
  • ἀρκόν arkón ociu' áticu ἀργός argós 'galbaniegu, ociosu' nom. sing., ἀργόν acc.)
  • ἄσπιλος áspilos 'riega' (Hes. χείμαῤῥος kheímarrhos, áticu ἄσπιλος áspilos ensin mancha, inmaculáu, puru')
  • βάσκιοι báskioi 'fasces' (Hes. áticu δεσμοὶ φρῡγάνων desmoì phrūgánōn, macedoniu βασκευταί baskeutaí, áticuφασκίδες phaskídes, quiciabes áticu φάσκωλος pháskōlos 'sacu de piel', PIE *bhasko-)
  • γοτάν gotán 'gochu' acc. sing. (PIE *gwou- 'ganáu', (áticu βοτόν botón ' bestia', en plural βοτά botá 'llendo d'animales')
  • γράβιον grábion 'antorcha' (PIE *grabh-, 'abetu (xéneru Carpinus)', umbru Grabovius un dios-carbayu, etimológicamente conectáu col áticu κράβ(β)ατος kráb(b)atos 'diván, cama', llatín grabālos tos deriva del macedoniu - d'ende en griegu modernu κρεβάτι kreváti 'cama')
  • δανός danós 'muerte', δανῶν danōn 'murderer' (Hes. Attic thánatos θάνατος 'muerte', del raigañu θαν- than-)
  • δάρυλλος dárullos 'carbayu' (Hes. áticu δρῦς drûs, PIE *doru-)
  • ἐταῖροι etaîroi 'collacios' nom. pl. (áticu ἑταῖροι hetaîroi, PIE *swe-t-aru < forma sufija de *swe)
  • ἴλαξ ílax 'encina, de fueya perrene o carbayu escarlata' (Hes. áticu πρῖνος prînos, Llatín ilex)
  • καλαῤῥυγαί kalarrhugaí 'acequias, cabianes' (Hes. τάφροι - atribuyíu a Amerias) -LSJ: pallabra ambraciota, acc. del Sch.Xen. Iliad 21.259 (na forma kalarua).
  • κάναδοι kánadoi 'jaws' nom. pl. (áticu γνάθοι gnáthoi, PIE *genu, 'quexal')
  • κάραβος kárabos
    • 'portón, puerta' (Hes. áticu 'carne asao sobre carbón'; áticu karabos 'vacalloria'; 'cámbaru de ríu'; 'lluz de barcu'; d'ende'l modernu griegu καράβι karávi)
    • 'los viérbenes de la madera seco' (áticu 'vacalloria, escarabayu cornudu; cámbaru de ríu')
    • 'una criatura marina' (áticu 'cámbaru de ríu, crustaceu espinosu; vacalloria')
  • κίκεῤῥοι kí[k]erroi 'unos macios (?)' (Hes. áticu ὦχροι ōkhroi, PIE *k̂ik̂er- 'arbeyu')
  • κλινότροχον klinótrokhon, según Teofrasto un tipu de pládanu d'Estagira, Pokorny áticu γλεῖνον gleînon), LSJ: γλῖνος glînos o γλεῖνος gleînos, pládanu cretense, Acer creticum', Teofr.HP3.3.1, 3.11.2.
  • κόμβους kómbous 'mueles' acc. pl. (áticu γομφίους gomphíous, dim. de γόμφος gómphos 'un grande, wedge-shaped bolt o clavu; dalgún llazu o zarru', PIE *gombh-)
  • λακεδάμα lakedáma 'agua salao con ayu', Hes.; según Albrecht von Blumenthal,[15] -ama correspuende al áticu ἁλμυρός halmurós 'saláu'; laked- ye'l cognáu del inglés puerru, posiblemente rellacionáu ye Λακεδαίμων Laked-aímōn, el nome de los lacedemonios espartanos.
  • λείβηθρον leíbēthron 'regueru' (Hes. áticu ῥεῖθρον rheîthron, tamién λιβάδιον libádion, 'un pequeñu regueru', dim. de λιβάς libás; PIE *lei, 'fluyir'); notar el típicu sufixu griegu granible -θρον (-thron)
  • Πύδνα Púdna, un topónimu (Pokorny áticu πυθμήν puthmēn 'fondu, llinguáu, base del vasu'; PIE *bhudhnā; Attic πύνδαξ pýndax 'fondu del vasu')
  • σάρισσα sárissa (tamién σάρισα sarisa), llarga pica usada pola falanxe macedonia (Teofrasto, Polibio; etimológicamente desconocíu – Blumenthal[15] reconstrúi *skwrvi-entia- un raigañu pa 'cortar', pero esto ye especulativu; quiciabes l'áticu σαίρω saírō 'enseñar los dientes, sonrir como un perrro', esp. con despreciu o malicia, tamién 'barrer')

Ver tamién

editar

Referencies

editar
  1. ↑ Albrecht von Blumenthal, Hesychstudien, Stuttgart, 1930, 21.
  2. ↑ 2,0 2,1 B. Joseph (2001): "Ancient Greek". In: J. Garry et al. (eds.) Facts about the world's major languages: an encyclopedia of the world's major languages, past and present. Online paper Archiváu 2016-10-01 en Wayback Machine
  3. ↑ Adams, D.Q. (1997). Mallory, J.P. and Adams, D.Q. (eds.): Encyclopedia of Indo-European Culture. Fitzroy Dearborn, páx. 361. ISBN 1-884964-98-2.
  4. ↑ 4,0 4,1 Masson, Olivier, «[Ancient Macedonian language]», en Hornblower, S. and Spawforth A. (eds.), [Ancient] Macedonian language (revised 3rd ed. edición), Oxford University Press, ISBN 0-19-860641-9, http://www.ucc.ie/staff/jprodr/macedonia/macanclan.html 
  5. ↑ Ahrens, F. H. L. (1843), De Graecae linguae dialectis, Göttingen, 1839-1843; Hoffmann, O. Die Makedonen. Ihre Sprache und ihr Volkstum, Göttingen, 1906.
  6. ↑ Hammond, N.G.L (1993). The Macedonian State. Origins, Institutions and History, reprint ed., USA: Oxford University Press. ISBN 0-19-814927-1.
  7. ↑ A. Meillet [1913] 1965, Apeçu d'une histoire de la langue grecque, 7th ed., Paris, p. 61. I. Russu 1938, en Ephemeris Dacoromana 8, 105-232. Citáu dempués por Brixhe/Panayotou 1994: 209.
  8. ↑ Linguist List (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión). siendo un partidariu d'esta teoría.
  9. ↑ Olivier Masson, "Sur la notation occasionnelle du digamma grec par d'autres consonnes et glosar macédonienne abroutes", Bulletin de la Société de linguistique de Paris, 90 (1995) 231-239.
  10. ↑ H. Ahrens, De Graecae linguae dialectis, Göttingen, 1843; O. Hoffmann, Die Makedonen. Ihre Sprache und ihr Volkstum, Göttingen 1906.
  11. ↑ Claude Brixhe, "Un «nouveau» champ de la dialeutologie grecque: -y macédonien", in: A. C. Cassio (ed.), Katà diálekton. Atti del III Colloquio Internazionale di Dialettologia Greca (A.I.O.N., XIX), Napoli 1996, 35-71.
  12. ↑ e.g. E. Schwyzer, Griechische Grammatik, Munich 1939, vol. 1, 69-71.
  13. ↑ Andrew Garrett (1999): "A new model of Indo-European subgrouping and dispersal". In: Chang, S. S, Liaw, L. and Ruppenhofer, J, Proceedings of the Twenty-Fifth Annual Meeting of the Berkeley Linguistics Society, February 12-15, Berkeley: Berkeley Linguistics Society, 146-56, 1999. Online paper (PDF)
  14. ↑ Y. Kapetanopoulos, "Alexander's patrius sermo in the Philotas affair", The ancient world 30 (1999) 117-128. Online paper Archiváu 2011-07-16 en Wayback Machine
  15. ↑ 15,0 15,1 Blumenthal, Hesychstudien, Stuttgart, 1930.

Bibliografía

editar
  • G. Babiniotis Ancient Macedonian: The Place of Macedonian among the Greek Dialects in : A. M. Tamis (ed.), Macedonian Hellenism, Melbourne 1990, pp. 241-250
  • C. Brixhe, A. Panayotou, -y Macédonien in: Langues indo-européennes, ed. Bader, Paris, 1994, 205–220.
  • J. Chadwick The Prehistory of the Greek Language, Cambridge 1963
  • Katcic, Ancient Languages of the Balkans, The Hague, Mouton (1976).
  • Neroznak, V. Paleo-Balkan languages, Moscow, 1978.
  • Rhomiopoulou, Katerina. An Outline of Macedonian History and Art. Greek Ministry of Culture and Science, 1980.

Enllaces esternos

editar



Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Antiguu_idioma_macedoniu&oldid=4313105»