Wikipedia

Archipiélagu malayu

archipiélagu ente Asia y Australia
(Redirixío dende Archipiélagu Malayu)

L'archipiélagu malayu o rexón de Insulindia ye una rexón que constitúi la parte insular del sureste d'Asia, ye un gran archipiélagu asitiáu ente los océanos Índicu y Pacíficu. El grupu, con más de 25.000 islles, ye l'archipiélagu más grande del mundu per área. Inclúi los países d'Indonesia, Filipines, Singapur, Brunéi, Malasia (la zona oriental), Timor Oriental y dacuando la mayoría de Papúa Nueva Guinea.[1] La islla de Nueva Guinea non siempres s'inclúi nes definiciones del archipiélagu malayu.[1][2]

Archipiélagu malayu
Situación
Tipu archipiélagu
Asitiáu en Océanu Índicu
Coordenaes 2°04′50″S 126°32′49″E / 2.08058184°S 126.54688694°E / -2.08058184; 126.54688694
Datos
Superficie 2 000 000 km²
Cambiar los datos en Wikidata

El nome basar nel conceutu de raza malaya». La rexón tamién se refier dacuando como les Indies Orientales (en particular dende una perspeutiva histórica) y del Sureste Asiáticu Marítimu (Maritime Southeast Asia).[3][4][5] L'archipiélagu, col nome d'Insulindia, foi una vegada consideráu una de les trés partes d'Oceanía, cola Melanesia y la Polinesia. Anguaño, considérase más de cutiu parte d'Asia, específicamente parte del sureste d'Asia. Culturalmente, falar d'Asia «insular-peninsular» pa incluyir a la península de Malaca y, por tanto tomar la totalidá de Malasia. Alfred Wallace llamó a la zona l'archipiélagu de la India» (Indian Archipelago) y tamién «archipiélagu indo-australianu» (Indo-Australian Archipelago).[6]

Magar toos estos nomes distintos del archipiélagu describen la mesma zona xeneral, l'área a la que s'aplicó foi mayor o menor a lo llargo de la historia.

Terminoloxía editar

 
Allugamientu del archipiélagu malayu o Insulindia.

Insulindia (del llatín insula, "islla", y India) ye l'antiguu nome col cual conozse l'archipiélagu allugáu ente la península de Malaca y Australia, ocupáu anguaño pelos países d'Indonesia, Filipines, Brunéi, la zona insular de Malasia, Timor Oriental y Papúa Nueva Guinea; denominar tamién archipiélagu malayu. Antes de la llegada de los europeos, en Insulindia esistieron delles civilizaciones ya imperios, como l'Imperiu Srivijaya y l'Imperiu Majapahit, sultanatos como'l sultanatu de Ternate, de Mataram o de Malaca, o civilizaciones neolítiques como'l complexu cultural lapita.

L'antiguu conceutu de raza malaya», qu'incluyiría los pueblos d'Indonesia, Malasia y les Filipines, foi presentáu polos colonialistes europeos por cuenta de les sos observaciones alrodiu de la influyencia del imperiu malayu, Srivijaya.[7] Alfred Russel Wallace, un naturalista del sieglu XIX, utilizó'l términu «archipiélagu Malayu» como títulu del so influyente llibru, The Malay Archipelago, que documentaba los sos estudios na rexón.

Como él mesmu Wallace señaló[8] esisten argumentos pa escluyir a la islla de Nueva Guinea por razones culturales y xeográfiques: Nueva Guinea ye culturalmente bien distinta de los demás países de la rexón, y, xeolóxicamente, la islla de Nueva Guinea nun forma parte del continente asiáticu, como sí lo son les islles de la plataforma de la Sonda (ver Australia).

Esta rexón ye llamada tamién Insulindia, nome muncho más antiguu; y mientres la colonización europea tamién se-y llamó Indies Orientales, anque les definiciones más amplies de les Indies Orientales» incluyíen tamién Indochina, el subcontinente indiu ya inclusive, al oeste, les zones hasta'l Baluchistán iranín.

Xeografía y xeoloxía editar

 
División xeográfica tradicional de Insulindia nes subrexones de les islles mayores de la Sonda (colloráu), islles menores de la Sonda (verde), islles Moluques (azul) y islla Filipines (magenta).

La tierra y la zona marítima del archipiélagu supera los 2 millones de km².[9] Les 25.000 islles del archipiélagu entienden munchos pequeños archipiélagos.[10] Los principales grupos son:

L'archipiélagu puede considerase estremáu en dos grupos: al sur, l'arcu de Malasia, qu'incluyiría les islles Coco, les islles Andamán y Nicobar y les islles de la Sonda (Sumatra, Xava, Bali, Lombok, Sumbawa y Flores); al este, les islles Filipines, Célebes y les islles Moluques formen otru arcu. Ente dambos arcos atopa la gran islla de Borneo.

Los seis islles más grandes son Nueva Guinea, Sumatra, Borneo, Célebes, Xava y Luzón.

Xeolóxicamente, l'archipiélagu ye una de les rexones volcániques más actives del mundu. Los llevantamientos teutónicos producieron grandes montes, incluyida la más alta nel Monte Kinabalu, en Sabah, con un altor de 4 095.2 metros, y Puncak Jaya, en Papúa, de 4 884 m. El clima en tol archipiélagu, por cuenta de la so posición sobre l'ecuador, ye tropical.

Bioxeografía editar

Artículu principal: Llinia de Wallace

Yá en 1521, Antonio Pigafetta —mientres la continuación del viaxe de Fernando de Magallanes (dempués de que'l mesmu Magallanes morriera en Mactan)— alvirtiera los contrastes biolóxicos ente les islles Filipines y les islles Moluques (islles de les Especies) (asitiaes a entrambos llaos de la llinia)

 
La llinia de Wallace, la frontera ente la fauna d'Australia y Asia Suroriental. Les agües fondes del estrechu de Lombok, ente les islles de Bali y Lombok, formaron una barrera d'agua inclusive cuando los niveles más baxos del mar xuníen les agora separaes islles y mases de tierra a cada llau.

Alfred Russel Wallace, naturalista del sieglu XIX, propunxo la esistencia d'una frontera que dixebraba la flora y la fauna d'Asia y Australia, conocida agora como llinia de Wallace. La llinia traviesa los estrechos d'agües fondes nel archipiélagu malayu ente les islles de Borneo y Célebes, y pol estrechu de Lombok ente Bali (nel oeste) y Lombok (al este). Esta llinia considérase agora la frontera occidental de la zona de transición Wallacea ente les rexones zooxeográficos d'Asia y Australia. La zona tien un amiestu d'especies d'orixe asiáticu y australianu, amás de les sos propies especies reinales.

Demografía editar

La población del archipiélagu ye de más de 380 millones, destacar les islles de Xava (140 millones), Luzón (53 millones), Sumatra (50 millones), Taiwán (23 million), Mindanao (22 millones) y Sri Lanka (20 millones).

En contraste, de les 17.500 islles que s'envalora esisten n'Indonesia, por casu, solamente cerca de 6.000 islles tán habitaes.[11] La población del archipiélagu ta formada predominantemente de subgrupos de pueblos austronesios y, arriendes d'ello, de llingües malayu-polinesia occidentales. Esta rexón del sureste asiáticu caltuvo rellaciones sociales y culturales más con otros pueblos austronesios nel Pacíficu, que colos pueblos continentales del sureste asiáticu.

La rexón de la Malasia Peninsular ta incluyida nel Sureste Asiáticu Marítimu (Maritime Southeast Asia)[2] de tal manera que tolos pueblos austronésicos de fuera d'Oceanía arrexuntar nuna única rexón cultural.

Les principales relixones d'esta rexón son l'Islam, el cristianismu, el budismu, el hinduismu y el animismu tradicional.

Ver tamién editar

Referencies editar

  1. ↑ 1,0 1,1 "Malay Archipelago." Encyclopedia Britannica. 2006. Chicago: Encyclopedia Britannica, Inc.
  2. ↑ 2,0 2,1 "Maritime Southeast Asia." Worldworx Travel. Consultáu'l 26 de mayu de 2009.
  3. ↑ Tarling, Nicholas (1999). The Cambridge history of Southeast Asia, Volume 1, Part 1, 2nd, Cambridge University Press, páx. 304. ISBN 0521663695.
  4. ↑ RAND Corporation. (PDF)
  5. ↑ Shaffer, Lynda (1996). Maritime Southeast Asia to 1500. M.E. Sharpe. ISBN 1563241447.
  6. ↑ Wallace, Alfred Russel (1863). «On the Physical Geography of the Malay Archipelago». Archiváu dende l'orixinal, el 17 de xineru de 2010. Consultáu'l 30 de payares de 2009.
  7. ↑ Reid, Anthony. Understanding melayu (Malay) as a source of diverse modern identities. Origins of Malayness 2001 Cambridge University Press. Consultáu'l 2 de marzu de 2009.
  8. ↑ «If we draw a line... commencing to the east of the Philippine Islands, thence along the western coast of Gilolo, through the island of Bouru, and curving round the west end of Mores, then bending back by Sandalwood Island to take in Rotti, we shall estrema the Archipelago into two portions, the races of which have strongly marked distinctive peculiarities. This line will separate the Malayan and all the Asiatic races, from the Papuans and all that inhabit the Pacific; and though along the line of junction intermigration and commixture have taken place, yet the division is on the whole almost as well defined and strongly contrasted, as is the corresponding zoological division of the Archipelago, into an Indo-Malayan and Austru-Malayan region». http://www.papuaweb.org/dlib/bk/wallace/race.html
  9. ↑ Error de cita: La etiqueta <ref> nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaes area
  10. ↑ Philippines : Xeneral Information. Government of the Philippines. Retrieved 2009-11-06; Estimate World Economic Outlook Database. International Monetary Fund. April 2006. http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2006/01/data/dbcoutm.cfm?SD=2005&ED=2005&R1=1&R2=1&CS=3&SS=2&VOS=C&DD=0&OUT=1&C=536&S=PPPWGT-PPPPC&RequestTimeout=120&CMP=0&x=45&y=5 Estimate. Consultáu'l 5 d'ochobre de 2006. ; «Indonesia Regions». Indonesia Business Directory. Consultáu'l 24 d'abril de 2007.
  11. ↑ Estimate World Economic Outlook Database. International Monetary Fund. April 2006. http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2006/01/data/dbcoutm.cfm?SD=2005&ED=2005&R1=1&R2=1&CS=3&SS=2&VOS=C&DD=0&OUT=1&C=536&S=PPPWGT-PPPPC&RequestTimeout=120&CMP=0&x=45&y=5 Estimate. Consultáu'l 5 d'ochobre de 2006.  «Indonesia Regions». Indonesia Business Directory. Consultáu'l 24 d'abril de 2007.
L'artículu de la Wikipedia inglesa cita como referencies:

Enllaces esternos editar


Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Archipiélagu_malayu&oldid=4126530»