Polígonu de tiru de les Bardenas

El Polígonu de Tiru de les Bardenas ye un campu d'entrenamientu de tiru aereu asitiáu nes Bardenas Reales na Comunidá Foral de Navarra n'España, lleva funcionando 72 años, dende la so inauguración el 9 de xunu de 1951.

Cazabombardero F-4 Phantom II de la USAF practicando bombardéu real (bombes de 500 lb) nel polígonu de tiru en 1990.

Dempués del zarru del polígonu de Caudé (Teruel) en 2001 y d'arrenunciar el Gobiernu d'España a construyir el polígonu de tiru en Anchores (Ciudá Real) quedó como l'únicu polígonu de tiru del Exércitu del Aire.

Forma parte, con otros campos esistentes, como'l de Teleno (Llión) que ye un campu de tiru artilleru utilizáu n'ocasiones polos helicópteros de les FAMET, según los qu'hai n'otros países europeos, de los campos d'entrenamientu de les fuercies aérees de la OTAN. Anguaño, en Bardenas pueden realizase exercicios de bombardéu, que de forma habitual son con bombetas non esplosives y n'ocasiones con fueu real, y ye unu de los más importantes de tolos de l'Alianza n'Europa, con un usu d'unos 2.000 exercicios añales, bien per debaxo de la so capacidá máxima que ye de 100 exercicios diarios.

Toma un terrén de 2.222 hectárees y foi enllantáu con contratu robláu'l 9 de xunu de 1951, mientres el réxime franquista. L'encamientu d'esti usu foi por José Daniel Lacalle Larraga, militar navarru de Valtierra cuando yera Segundu Xefe del Estáu Mayor del Aire y que darréu exerció de ministru del Aire. Entós dichu ministeriu yera responsabilidá d'Eduardo González-Gallarza. El contratu inicial d'arrendamientu tuvo un preciu de 20.000 pesetes al añu y foi pa 25 años.

Esti terrén foi declaráu en 1999 Parque Natural y en 2000 Reserva de la Biosfera. Pela so parte el ministeriu de Defensa declaró al mesmu como Zona d'Interés pa la Defensa n'avientu de 2000, considerando con ello la posibilidá d'espropiación del terrén.

Les protestes de la población fueron constantes nos últimos años reflexáu nuna marcha que se realiza nel primer fin de selmana de xunu de tolos años y nos pidimientos del Parllamentu de Navarra, la postrera nel plenu del 13 de marzu de 2008, que votó a favor de la non renovación del contratu y del esmantelamientu del polígonu. El Gobiernu d'España del Partíu Socialista Obreru Español (PSOE) presidíu por José Luis Rodríguez Zapatero, por aciu la ministra de Defensa Carme Chacón anunció nel Congresu español, en mayu de 2008, la so intención d'anovar el contratu al considerar que nun hai alternativa. A lo llargo del añu realizaron negociaciones, que finalmente llevaron a la renovación por diez años ampliables a venti, amás de la concesión de la titularidá a la Xunta de les Bardenas, condiciones que fueron aceptaes por ésta'l 17 d'avientu de 2008, y que fueron roblaes col Ministeriu'l 22 d'avientu de 2008.

Ye utilizáu davezu pol Exércitu del Aire d'España y n'ocasiones por cualesquier miembru de la OTAN pa ensayamientu y en casu de conflictu bélicu, como foi nel casu de los Estaos Xuníos. Con anterioridá esti país utilizar frecuentemente cuando compartía col Exércitu del Aire español la Base Aérea de Zaragoza y el polígonu.

Evolución del usu del polígonu de tiru

A empiezos de los años 70 instálense infraestructures fixes nel polígonu, que ETA destrúi práuticamente na so totalidá'l 16 d'avientu de 1983 nun atentáu con 40 quilos de Goma 2 nel que resultaron mancaos un teniente y dos soldaos del exércitu español. El miembru de ETA Miguel Ángel Gil Cervera, natural de Pamplona, ingresara nel exércitu como voluntariu. Na madrugada, cuando taba de guardia desarmó, cutió y arreyó al soldáu col que taba. Darréu asitió tres bombes: una nes cocheres, otra nes dependencies centrales del acuartelamiento (onde dormíen 75 soldaos y unos 15 oficiales y suboficiales), y otra xunto al depósitu de propanu. Taben activaes por un mecanismu de reloxería. Por aciu una llamada dio avisu, polo que pudieron desallugase les dependencies y desactivase, pola Guardia Civil, la carga de 10 kg de Goma 2 que taba adosada xunto al depósitu de propanu. El restu españaron escontra les 2:45. De resultes resultó gravemente estropiada la estructura interna del edificiu, ente que la cocina, el comedor, el chigre, el cuartu de la tropa y otres dependencies amiestes quedaron totalmente destruyíes. Nes esplosiones resultaron mancaos el teniente Eduardo Fairen Soria y los soldaos José Ángel Vergés Montañés y Jesús Jiménez Navascués.

En 1987 el Polígonu ye declaráu Unidá Independiente, y en 1991 dexa d'operar l'exércitu d'Estaos Xuníos de forma habitual, calteniendo una participación esporádica.

Nel añu 1992 realizóse una remodelación del mesmu con modernización de les sos instalaciones, equipos y zones de blancos.

Emblema del Exércitu del Aire d'España, titular del polígonu.

Emblema de la USAF, Fuercia Aérea d'EE. XX. qu'utilizó'l polígonu de forma habitual hasta 1991.

Les instalaciones son utilizaes na formación de los pilotos de combate del Exércitu del Aire nel tiru aire-tierra. Esti polígonu tien capacidá pa 100 operaciones diaries, qu'hasta l'añu 1991 utilizóse en redol a un 90% de la capacidá y na actualidá utilízase alredor d'un 20% de la mesma.

La Unidá ta formada por más de 100 persones, de les cualos 6 son Oficiales, 18 son Suboficiales, 74 son Militares Profesionales de Tropa y 5 son personal civil.

Les aeronaves que davezu utilicen Bardenas son los F-18 Hornet de las Alas 12 (Base Aérea de Torrejón en Madrid), 15 (Base Aérea de Zaragoza) y 46 (Base Aérea de Gando en Canaries), los Mirage F-1M de l'Ala 14 (Base Aérea de Los Llanos n'Albacete) y los F-5 de l'Ala 23 (Base Aérea de Talavera la Real en Badayoz). Dacuando utilizar los Harrier AV-8B de la 9ª Escuadrilla de l'Armada y aviones de países de la OTAN, como los F-16 de la USAF.

Nel tiru aire-tierra, según les fontes militares refieren que de forma habitual utilícense bombetas d'exerciciu, que nun lleven esplosivu sinón un cartuchu fumígeno que al impautar contra'l blancu produz una nube de fumu que sirve pa comprobar el puntu d'impautu exactu, y tamién se realicen exercicios d'ametrallamientu con munición d'exerciciu colos cañones de 20 y 30 milímetros de los F-18 y Mirage F-1 respeutivamente. Siquier una vegada al añu nes maniobres denominaes "Nube" l'exércitu indica que se realicen exercicios con armamentu real. Esta actividá con fueu real ye remarcada pola vocera de l'Asamblea Antipolígono, Milagros Rubio.

Esta cortil tamién s'emplega pa ensayamientu en misiones de Busca y Rescate en zona de Combate polos helicópteros Súper Puma del 803 Escuadrón del Serviciu Aereu de Rescate con base en aeródromu de Cuatro Viento de Madrid.

Otres unidaes del Exércitu del Aire que davezu utilicen Bardenas son el Escuadrón de Zapadores Paracaidistes d'Alcantarilla (Murcia), y el Escuadrón de Sofitu al Esplegue Aereu de Zaragoza. El primeru designa los blancos por aciu láser pal ataque de los aviones de combate y el segundu esplega l'artillería antiaérea de curtiu algame que sigue colos sos radares a los aviones del Exércitu del Aire que sobrevuelen la zona.

Delles actividaes realizaes

Un F-111 d'EE. XX. llanzando bombes frenaes nel polígonu en 1986.

• El polígonu tien capacidá pa 100 operaciones diaries, y hasta l'añu 1991 utilizóse en redol a un 90% d'esta capacidá. Na actualidá utilízase tan solo alredor d'un 20% de la mesma.

1970-1980

Según datos espresaos en 1987 por Jaime Ignacio del Burgo, entós senador del Partíu Popular-Unión del Pueblu Navarro per Navarra, ente 1970 y 1980 realizáronse 238.640 exercicios de tiru.

1985

Según William M. Arkin, direutor del Institutu d'Estudios Políticos d'EE. XX., en 1985, los Estaos Xuníos realizaron el 70% de les práutiques de bombardéu y de tiru aire-tierra n'Europa nesti polígonu.

1988

El 20 d'ochobre de 1988 llegaron 6 aviones F-111 de l'Ala Táctica de Combate 20, provenientes de la base d'Upper Heyford (Reinu Xuníu), y 24 caces F-16 de l'Ala Táctica de Combate 86 de la base de Ramstein (Alemaña), dambes de capacidá nuclear (esti datu vien de Armament & Disarmament Information Unit, de la Universidá de Sussex).

1992

Nes Bardenas prauticar entrenamientos de combate aire-aire. Según la Revista Española de Defensa, publicación oficial del Ministeriu de Defensa, el 17 d'avientu de 1992, l'exércitu del aire español y la VI Flota d'EE.XX. realizaron l'exerciciu PASSEX, nel que participaron 8 cazabombarderos F-18 "Hornet", 4 Mirage F-1 y dos F-18 españoles, xunto con un númberu indetermináu de F-14 Tomcat, F-18 y A-6 Intruder estauxunidenses, na que se describen dalguna de les maniobres:

Pa entorpecer la ofensiva, cuatro aviones españoles (dos F-18 y dos F-1) asumieron la defensa aérea de la zona. Mientres dellos minutos los aparatos engardir nuna llucha incruenta (...). Los interceptores baltaron dellos aparatos de la formación atacante (...). Nel combate aire-aire los aviones pasen de los 10 km. d'altor a ras de suelu en casi cuestión de segundos (...).

Los exercicios Nube

Son exercicios añales nos que, siquier hasta la Nube 2003, les Unidaes de Combate del Exércitu del Aire efectúen misiones d'ataque con llanzamientu d'armamentu real sobre blancos específicamente asitiaos pa la ocasión.

1993

En xunu de 1993, realízase l'exerciciu "Nube 93" nel que mientres tres díes, 43 aviones del Exércitu del Aire participaron nun exerciciu con fueu real. Ente otros sistemes d'armes, utilizaron cohetes aire-superficie, bombes de cayida llibre, tardiegues, de recímanu, empuestes por láser y misiles con guía infrarroxa.

1995

N'abril de 1995, desenvuélvese la "Nube 95", esta vegada mientres cinco díes, 30 aviones del Exércitu del aire, con 286 hores de vuelu en 265 salíes, con bombes empuestes por láser GBU-10 y 16, bombes convencionales BR-250 y 500, de cayida llibre y frenaes, bombes de fragmentación MK-20 Rockeye, y cañones de calibre ente 20 y 30 mm.

2003

Nesti exerciciu d'un solu día de duración, llanzáronse misiles aire-suelo, bombes y munición pa cañón en delles modalidaes de tiru, dende tiru rasante a baxa cota, a tiru a alta cota, llanzando en manual y utilizando los sistemes automáticos de que disponen los aviones.

La postura del Gobiernu d'España

El Gobiernu informó en delles ocasiones al Congresu y al Senáu sobre'l tipu d'exercicios y actividaes que se realicen nes Bardenas. L'añu 1994, l'entós ministru Julián García Vargas esponía que:

Les dimensiones d'esti polígonu nun son descomanadamente grandes, 2.200 hectárees, pero los medios auxiliares de que consta faen d'él una instalación aparente pal entrenamientu de tiru por aeronaves. La so capacidá operativa ye de cien aeronaves diaries en periodos medios de venti minutos. Pueden realizase nél diverses modalidaes de tiru; bombardéu, ametrallamientu o llanzamientu de cohetes -lo que siempres se fai con munición inerte-, pudiendo utilizase tamién, si fuera necesariu, munición real. Pa cada modalidá de tiru esisten blancos específicos que tán dotaos de contadores sónicos. Por tanto, ye un campu con una capacidá téunica comparable a la de cualesquier de los campos d'otru país de la OTAN.
Amás de les actividaes propies d'entrenamientu del Exércitu del Aire, en Les Bardenas Reales llevar a cabu otres, como la cooperación cola industria español o con centros d'investigación nes pruebes de proyeutos d'armamentu la calibración de determinaos equipos del Exércitu del Aire o la destrucción del armamentu caducu y non operativu.

El 13 de payares de 2002, ante la entruga de Carlos Chivite del PSOE:

Númberu d'exercicios d'entrenamientu realizaos nel Campu d'Entrenamientu de les Bardenas Reales nel periodu 1996 a 2002 con detalle de los díes realizaos, del tipu d'exerciciu y del tipu d'armamentu utilizáu.
¿Contempla'l Ministeriu de Defensa, dientro de los protocolos establecíos, la comunicación a los Conceyos afeutaos, tanto a los miembros de la Xunta de Bardenas como a los que nun siéndolo vense afeutaos poles maniobres d'aproximamientu y alloñamientu de los aviones, l'avisu previu a los respeutivos Conceyos y en concretu a los sos Alcaldes?
¿Nel periodu 1996 a 2002 realizaron práutiques d'entrenamientu nel Campu d'Entrenamientu de Bardenas Reales fuercies aérees distintes a les Fuercies Aérees Españoles? En casu afirmativu, ¿qué exércitos, miembros o non de la OTAN realizaron maniobres o exercicios d'ensayamientu nel Campu d'Entrenamientu de Bardenas?

El secretariu d'Estáu de Rellaciones coles Cortes respuende'l 6 d'avientu de 2002:

1.Tando los datos concretos solicitaos na primer cuestión suxetos a la clasificación oficial de «Confidencial», señalar a Les sos Señoríes que'l Campu d'Entrenamientu de les Bardenas Reales utilizar de forma habitual tolos díes llaborables del añu, sacante un mes por zarru pel branu y dos selmanes en Navidá. L'horariu habitual d'usu ye de 9:15 a 14:00, salvo una selmana al mes, que s'utiliza pa entrenamientu nocherniegu, de normal de 15:30 a 22:30.

2.Yá que les actividaes ordinaries rexir por un horariu fixu y preestablecido conocíu pola citada Xunta, y por consiguiente polos conceyos que pudieren tar afeutaos, la Xefatura del Polígonu informa puntualmente a la Xunta de Bardenas Reales de toles actividaes estraordinaries que pudieren producise (exercicios de tiru real de dimensiones estraordinaries, campañes de tiru nocherniegu que pudieren tar fuera del horariu, etc.).

3.Delles Unidaes de la Fuercia Aérea de los Estaos Xuníos d'América (USAF) utilizaron el Polígonu.

La páxina web del Ministeriu de Defensa español correspondiente al Exércitu del Aire tien información disponible tantu del polígonu de tiru como de dellos exercicios.

La postura de www.antimilitaristas.org

Una organización antimilitarista, tocantes a l'actividá realizada nesti polígonu de tiru conclúi:

Les primeres conclusiones xenerales son que'l polígonu foi más usáu por aviones d'otros estaos (principalmente EE.XX. por aciu alcuerdos billaterales) que por españoles, y que s'utiliza fundamentalmente pa práutiques de bombardéu aire-superficie con armamentu ensin carga (nuclear y convencional) y real, y tamién pa entrenamientu de combate aire-aire. El polígonu ye un campu de pruebes p'armamentu en procesu de fabricación y esperimentación. Amás el so usu amóntase cuando hai aiciones béliques en perspeutiva o s'empecipió una agresión militar (Guerra del Golfu, bombardéu de Libia, intervención en Bosnia).

Accidentes

Produciéronse más de 70 accidentesnes edá|9|06|1951}} d'esistencia. Na escasa información de los primeros años, y magar que el Ministeriu de Defensa diz:

Nun se producieron, mientres los más de 50 años d'actividá del Polígonu de Tiru, daños a persones o bienes ayenos al Exércitu del Aire.

Exércitu del Aire. Acuartelamiento Aereu Bardenas. 2007.

Consta nesti periodu inicial, el 10 d'ochobre de 1952, la muerte nel términu de Arguedas de Miguel Murillo Cabestre, pastor de Tauste, pola esplosión d'una bomba, referida nuna fonte antimilitarista,al igual que pol historiador Iñaki Egaña. Nel periódicu El País de 1980, describir ensin fechar que la muerte d'un pastor de Arguedas producir al estrellase un Phantom.José Mª Aierdi Fernández de Barrena (del Grupu Eusko Alkartasuna-Partíu Nacionalista Vascu) fixo referencia a esti fechu luctuoso nel plenu del Parllamentu de Navarra el 28 de setiembre de 2000.

Contabilizaos dende 1968 (nos últimos 55 años) son 32 accidentes aéreos que producieron la muerte a 21 militares. Dende anguaño toles víctimes, menos una, fueron miembros del Exércitu del Aire. Nel 2015 producióse un mancáu d'una persona civil que circulaba fora de la cortil de seguridá del polígonu. El riesgu pa los civiles constatar en que los aviones sobrevuelen 50 quilómetros cuadraos de zones habitaes.

• 1. En xunu de 1968, un F-104 estrellar en Funes (Navarra), ensin víctimes mortales.
• 2. En xunetu de 1969, un F-100 estrellar en Borja (Zaragoza), ensin víctimes mortales.
• 3. N'agostu de 1969, muerre un pilotu al estrellase un F-100 nel interior del Polígonu.
• 4. En mayu de 1970, estréllase un F-100 contra'l Moncayo, morriendo'l pilotu.
• 5. N'agostu de 1970, dos pilotos muerren al cayer el so Phantom F-4 cerca de Sádaba.
• 6. En marzu de 1972, Dos Phantoms topetaron en vuelu cayeron en El Buste, morrieron los sos cuatro ocupantes y restos de los aviones cayeron sobre la llocalidá.
• 7. En mayu de 1972, dos pilotos muerren, dempués de topetar un Phantom nel monte Irga.
• 8. En xineru de 1973, un Phantom F-4 cayó nel Polígonu, cola muerte del pilotu.
• 9. En marzu de 1973 cayó la cola d'un proyeutil nes proximdades de Murillo el Frutu (Navarra).
• 10. N'ochobre de 1973, estréllase un F-4 cerca del polígonu.
• 11. El 10 d'agostu de 1977, estréllase un Supersaeta nes Bardenas. Morrió'l pilotu.
• 12. N'agostu de 1977, un F-4 d'Estaos Xuníos procedente de la base de Rota estrellar nel Polígonu.
• 13. En setiembre de 1977, otru Supersaeta estrellar nel polígonu, morriendo'l so pilotu.
• 14. El 2 de mayu de 1979 esprendióse una bomba que cayó nun camping de La Sotonera (Huesca).
• 15. N'agostu de 1979, un Mirage III estrellóse cerca d'Arguedas (Navarra).
• 16. El 10 de febreru de 1980, cayó una bomba nel términu de Valtierra (Navarra).
• 17. El 13 de mayu de 1980, morrieron dos pilotos al estrellase'l so F-4 nel Moncayo.
• 18. El 12 de payares de 1980 cayó un Phantom na proximidá de Tarazona (Zaragoza).
• 19. El 13 de payares de 1980, un F-4 estrellar en Cáseda (Navarra), morriendo'l pilotu.
• 20. En xineru de 1981, morrieron dos pilotos en Agoncillo.
• 21. El 14 d'agostu de 1982, un helicópteru topetó cola ermita del Xugu (Navarra).
• 22. El 9 de setiembre de 1982, un F-5 cayó en Cascante (Navarra). Morrió'l pilotu.
• 23. En mayu del añu 1987, un Phantom amburar nel aire, cayendo en Cáseda (Navarra), morriendo los sos ocupantes.
• 24. N'agostu de 1987, recoyéronse tres bombes inertes en Peralta (Navarra).
• 25. El 27 de febreru de 1988, esprendiéronse cuatro depósito de combustible d'un F-16 que cayeron a un quilómetru de Cortes (Navarra).
• 26. y 27. El 13 de xunu de 1989, cayeron dos aviones en cinco minutos unu en La Cruceta y otru en Ejea de los Caballeros (Zaragoza).
• 28. El 28 de payares de 1989, estrellóse un EF-18 en El Planu. Morrió'l so pilotu.
• 29. El 16 d'agostu de 1994, un EF-18 cayó cerca de Piskerra nes Bardenas.
• 30. el 15 de marzu de 2000, dos EF-18 topetaron en vuelu sobre Ejea de los Caballeros (Zaragoza). Morrió un pilotu.
• 31. El 2 d'abril de 2009, estrellóse un EF-18, procedente de Canaries, nel términu de Landazuría fuera del polígonu y a 10 quilómetros de les poblaciones d'Arguedas y de Valtierra y a 5 quilómetros del banzáu del Ferial y del parque temáticu de Sienda Viva provocando una gran españida al topetar contra'l terrén. El pilotu salvar al remanar el mecanismu de eyección, resultando con una conmoción al salir despidíu y mancaes nuna rodía de calter leve. L'aparatu nun llevaba esplosivos.
• 32. El 23 de xunetu de 2015, una persona civil, que circulaba per fora de la cortil de seguridá, resultó mancada al recibir un disparu procedente d'un helicópteru que realizaba maniobres nel polígonu.

L'arrendamientu polos entes congozantes

Nel interior de les Bardenas Reales atópase'l campu de tiru, en forma de rectángulu cola exa mayor na direición Nordeste-Suroeste.

La Xunta de les Bardenas ta compuesta por ventidós entidaes, d'ellos diecinueve llocalidaes, dos valles y un monesteriu, presidida por José Antonio Gayarre dende 1985 y que son los que tienen derechos d'usufructu d'esti territoriu y a los que-yos correspuende'l cobru (nos alcuerdos de 2008 dióse-yos la titularidá). A lo llargo de toles renovaciones, esta Xunta foi favorable al caltenimientu del polígonu de tiru dáu'l beneficiu económicu que supón al ser un territoriu ensin esplotaciones económiques importantes. Esti organismu que recibe'l canon nun tien una distribución proporcional, una y bones el representante de Tudela que representa a 30.000 habitantes tien el mesmu valor que'l de los flaires habitantes del monesteriu de la Oliva:

• Tudela, Arguedas, Valtierra, Cadreita, Valle de Roncal, Valle de Salazar, Caparroso, Carcastillo, Buñuel, Cabanillas, Mélida, Villafranca, Monesteriu de la Oliva, Corella, Milagro, Santacara, Cortes, Marcilla, Peralta, Funes y Falces.

Estos tán nes proximidaes de les Bardenas Reales con esceición de los dos valles pirenaicos Roncal y Salazar, que tradicionalmente los sos pastores lleven el ganáu a pasar l'iviernu a estos terrenes.

Nun son partes d'esta Xunta territorios colindantes d'Aragón, como ye'l casu de la contorna de Cinco Villes que ye'l más próximu al mesmu.

Renovaciones y evolución del canon

Dende'l so entamu realizáronse contratos de arrentamiento de los entes congozantes col Ministeriu del Aire, primero, y depués col de Defensa. Dende les 20.000 pesetes de 1951 pasar a 559.130 pesetes, cuando'l 14 de xunu de 1976 anovóse l'arriendu. Sicasí esti preciu foise amontando a lo llargo de los siguientes años, daes les protestes y pola so cada vez más altu valor:

• En 1978, a 779.130 pesetes.
• En 1980, a 1.300.000 pesetes.
• En 1985, a 5.500.000 pesetes y añalmente añader el IPC correspondiente debíu al "plus d'afección a la defensa nacional".
• En 1990, 50.495.000 más la renta y el plus.
• En 1999, casi 61.500.000 pesetes.
• En 2000, 63.900.000 pesetes.
• En 2001, 66.447.975 pesetes. Anguaño roblóse por otros 7 años, hasta'l 31 d'avientu de 2008 por una cifra que xubió a 600 millones de pesetes.
• En 2008, Anovar por otros 20 años más, de los cualos 10 son fixos y otros 10 prorrogables por un preciu de 210 millones d'euros (al cambéu de 2002, cuando s'adoptó l'euru, casi 35.000 millones de pesetes), de forma qu'añalmente son 7 millones los diez primeros años y 14, los diez siguientes. Amás los congozantes llograron el dominiu direutu del territoriu. Foi aceptáu pola Xunta en xunta celebrada'l 17 d'avientu de 2008. Namái Peralta votó en contra.

Reclamaciones d'esmantelamientu

Homenaxe realizáu en 2006 a Gladys del Estal, que morrió en Tudela nuna convocatoria ecoloxista contra les centrales nucleares y contra esti polígonu de tiru en 1979.

El 3 de xunu de 1979 convocar en Tudela, per parte de diversos movimientos ecoloxistes, la celebración del Día de la Tierra, nel so marcu llamar a realizar una xornada de llucha pola paralización de Lemóniz, contra'l Plan Enerxéticu Nacional y contra el Polígonu de tiru de les Bardenas, Nel intre de les protestes la Guardia Civil matu d'un disparu a la militante ecoloxista donostiarra Gladys del Estal que participaba nuna sentada de protesta. Esti actu foi una de les primeres protestes contra'l polígonu de tiru.

Amás dende les instituciones de Navarra solicitóse en delles ocasiones esti esmantelamientu empezando polos plenos del conceyu de Tudela, yá en 1979, o la que fixo'l Parllamentu de Navarra qu'aprobó una primer moción contra'l Polígonu de Tiru en 1980 y más tarde el Presidente de Navarra Gabriel Urralburu solicitar al Ministru de Defensa Narcís Serra, quien se negó a rescindir el contratu. El 26 de febreru de 1997 un grupu de senadores vascos presentó una moción al Senáu pa pidir información alrodiu de los planes del Gobiernu de José María Aznar sobre esta zona. El Senáu encamentó a "nun anovar el contratu, desmantelar y recuperar la redolada estropiada y buscar en dos años un allugamientu alternativu". Daqué que'l Gobiernu d'España nun asumió. Nel añu 2008 roblóse un conveniu ente'l ministeriu de Defensa del gobiernu español y la Comunidá de Bardenas pa caltener l'arrendamientu hasta l'añu 2028.

Asamblea Antipolígono

L'Asamblea Antipolígono ye una asociación antimilitarista española d'organizaciones d'ámbitu de Navarra y del País Vascu que promueve l'esmantelamientu del polígonu de tiru de les Bardenas. Ye una organización que quedó establecida'l 18 d'avientu de 1986, pero que nun s'inscribió nel rexistru d'asociaciones hasta abril del añu 2008.

Foi fundada en 1986 polos siguiente organizaciones: Admar-Eguzki, AI Ribaforada, AIT-Batzarre, Asamblea de Muyeres, Asociaciones de vecinos, Izquierda Xunida, Partíu Carlista de Euskalherria-EKA, Herri Batasuna, Jarrai, Kemen, Landazuria, Partíu Comunista d'España, Eusko Alkartasuna, Comisiones Obreres, Ezker Sindikalaren Koordinakundea-Coordinadora Unitaria de lzquierda Sindical (ESK-CUIS), Movimientu Comunista d'Euskadi y Gazte-Leku.

Entama, dende hai 36 años nel primer domingu de xunu, una marcha pacífica que percuerre cuatro quilómetros hasta la puerta de les instalaciones militares pa pidir el so esmantelamientu. La so participación bazcuya ente 500 y el millar de persones.

El so voceru actual ye Milagros Rubio, que foi conceyal de Tudela mientres 36 años distintes coaliciones como, Nafarroa Bai, Asamblea d'Esquierdes de la Ribera, Batzarre o Izquierda Ezkerra. Tamién foi parllamentaria por Euskal Herritarrok.

La XXI marcha, de 2008, foi sofitada por organizaciones d'Aragón como Chunta Aragonesista y Izquierda Xunida d'Aragón. y de la plataforma Non a la Guerra d'Ejea de los Caballeros y hubo representantes de Batzarre, Aralar, Partíu Carlista de Euskalherria-EKA, Ecoloxistes n'Aición, Plataforma Non a les Térmiques, ESK-CUIS y Chunta Aragonesista. La posición de l'Asamblea amás d'amosar la necesidá del esmantelamientu del polígonu, amosóse claramente antimilitarista, incluyendo nesti refugu a la violencia realizada por ETA.

Polémica sobre los presuntos efeutos negativos pa la salú de los habitantes circundantes

Anque Defensa niega que s'utilizara uraniu aprobetáu nel campu de tiru, les asociaciones ecoloxistes dicen que na zona nun se dexaron realizar estudios sobre la posibilidá de que s'utilizara y nel so casu si pudiera persistir contaminación, yá que tres entrenamientos intensos nel polígonu, este foi utilizáu pola OTAN nos bombardeos de Bosnia y Kosovu. Según informes del Ministeriu de Defensa de 2005 los niveles de radiación ionizante yeren inferiores a los establecíu como normales. Un informe realizáu en 2008 encargáu poles Bardenas dio negativu pa restos d'uraniu aprobetáu.

Tampoco se realizaron estudios epidemiolóxicos más detallaos sobre la incidencia de cánceres o otres dolencies que pudieren tar rellacionaes. Como espresó en 2001 l'entós conseyeru de Salú Santiago Cervera, ente 1993 y 1996 los casos de cáncer y tumores nos pueblos congozantes yera llixeramente más altes que nel restu de Navarra, magar la población taba más avieyada. Correxida esa variable dicía que de cada 100.000 habitantes, en varones, había 355,7 casos (360,1 en Navarra) y en muyeres 219,5 (233,3 nel conxuntu de Navarra), polo que nun había diferencies estadísticamente significatives. Nel mesmu sentíu solicitóse faer pública la información esistente de Cinco Villes, n'Aragón, que ye la zona más próxima al polígonu, nel estudiu "El cáncer na contorna de les Cinco Villes" realizáu por Moreno y Bernal en 2003, publicáu en Medicina Militar, vol. 59, páxs. 6-12, a lo que Defensa contestó que nun teníen rellación, aportunando en que nun s'utilizó uraniu aprobetáu.

Defensa refier que nel polígonu ta enllantáu un Sistema de Xestión Medioambiental acorde a la norma europea ISO 14001. Al roblar el contratu de 2008, el Ministeriu de Defensa comprometer a nun utilizar material, n'armamentos y equipos, con componentes de tipu nuclear, bacteriolóxicu o químicu, incluyida munición con uraniu aprobetáu. Asina mesmu toles actividaes que se realicen van tratar d'amenorgar al máximu l'impautu medioambiental.

Renovación del contratu nel añu 2008

Bardenas Reales en Tudela n'ochobre de 2008.

N'anguaño realizóse la negociación ente la Xunta de les Bardenas y el Ministeriu de Defensa pa la renovación del mesmu, yá que caducaba'l contratu'l 31 d'avientu de 2008. De la Xunta, de forma inicial namái Tudela asitióse claramente en contra de la renovación. Dientro de los allugamientos de les instituciones polítiques que se fueron produciendo taba la del Parllamentu de Navarra que nel plenu del 13 de marzu de 2008, volvió declarase a favor de la non renovación del contratu y del esmantelamientu del Polígonu.

Sicasí, en mayu, la Ministra de Defensa Carme Chacón fixo un primer anunciu nel Congresu de los Diputaos col enfotu de anovar el contratu al considerar que nun hai alternativa. Ante esti anunciu, la vocera de Nafarroa Bai (NaBai), Uxue Barkos, presentó nel Congresu'l 20 de mayu una moción pola que s'encamentaba a desmantelar esti Polígonu. Foi refugada con 301 votos en contra, 27 a favor y una astención. Oponer a la mesma'l Grupu Socialista del Partíu Socialista Obreru Español, en que'l so partíu atópense los diputaos por Navarra (en contra de la so posición en marzu nel Parllamentu de Navarra) y el Grupu Popular del Partíu Popular y Unión del Pueblu Navarro que tamién en Navarra oponer a la renovación. Sofitaron esta moción de NaBai el grupu de Convergència i Unió, el grupu del Partíu Nacionalista Vascu y el grupu integráu por Esquerra Republicana de Catalunya, Izquierda Xunida y Iniciativa per Catalunya.

Al rematar l'añu, el 15 d'ochobre, la ministra de defensa refirió nel Congresu de los Diputaos que'l so ministeriu atopábase axustando una prórroga del contratu pa 30 años. tratárase del más llargu realizáu dende la so creación, y sía que non significó una rectificación de la postura del PSOE que consideraba, en 2004, que yera precisu buscar una alternativa al polígonu y el so esmantelamientu. Finalmente'l presidente de la Xunta de Bardenas, Gayarre, alcordó col Ministeriu de Defensa un alcuerdu pol que'l Polígonu va caltener mientres 20 años más de los cualos diez son fixos y otros diez prorrogables, por 210 millones d'euros, con 7 millones añales los primeros diez años y catorce los diez siguientes. Amás la propiedá pasó direutamente a los congozantes. La Xunta axuntó'l 17 d'avientu y ratificó esti alcuerdu cola única oposición del representante de Peralta. El día anterior nel plenu del conceyu de Tudela los conceyales d'UPN y PSN decidieron dar el so sofitu a la renovación del Polígonu obligaos poles direutrices de los sos partíos, modificando la so postura que calteníen dende avientu de 2007 solicitando'l so esmantelamientu. El contratu pa venti años foi robláu pol secretariu d'Estáu de Defensa, Constantino Méndez y el presidente de la Comunidá de Bardenas Reales de Navarra, José Antonio Gayarre, el 22 d'avientu de 2008.

BardenasYa

Nel añu 2009 fúndase la organización "BardenasYa", iniciativa asamblearia d'antimilitaristes integrada na plataforma "Bardenas Llibres 2018", que surde como dixebra del movimientu contra'l polígonu de tiru. BardenasYa ta formada por habitantes de los pueblos Aragoneses y Navarros afeutaos pol polígonu. El so oxetivu ye ser un espaciu p'aquelles persones que pretendan superar la situación de bloquéu na llucha pol zarru de les instalaciones militares esistentes en Bardenas. La so actividá concretóse en distintos actos d'informativos según denuncies y manifestaciones. Impulsa una aición conxunta pa la oposición de la renovación del contratu ente los entes cogozantes y l'exércitu del aire en 2018.

Enllaces esternos

• El llaberintu del Polígonu de Tiru. Diariu de Noticies. 18 de mayu de 2008 (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).

• Datos: Q510342