Polaciones

Polaciones ye un conceyu de la comunidá autónoma de Cantabria (España). Ta asitiáu nel cursu altu del ríu Nansa, nel estremu suroccidental de la rexón, a 104 quilómetros de la capital cántabra. Ye'l valle más altu de Cantabria. Ye una zona montascosa, con altores que superen los 2.000 msnm y el tercer pueblu más altu de Cantabria: Cotillos. Cuenta con amplios montes vírxenes d'hayas y carbayos y variedá d'arbustos, como les retames o los arándanos. Nellos pueden atopase dende llobos hasta venados, que la so dómina d'apareyamientu, la berra, asocede alredor de setiembre.

Polaciones
Alministración
País	España
Autonomía	Cantabria
Partíu xudicial	San Vicente de la Barquera
Tipu d'entidá	conceyu de Cantabria
Alcalde de Polaciones (es)	Teodoro Ruiz Quevedo
Nome oficial	Polaciones (es)
Códigu postal	39...
Xeografía
Coordenaes	43°06′07″N 4°24′47″W
Polaciones Polaciones (España)
Superficie	89.77 km²
Altitú	900 m
Llenda con	Pesaguero, Cabezón de Liébana, Rionansa, Tudanca, Hermandad de Campoo de Suso y La Pernía
Demografía
Población	210 hab. (2023) - 147 homes (2019) - 85 muyeres (2019)
Porcentaxe	0.04% de Cantabria
Densidá	2,34 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00

Los purriegos, xentiliciu aplicáu a los habitantes del valle de Polaciones, dedíquense polo xeneral a la ganadería, principalmente al vacunu de carne, anque col pasu de los años, el sector del turismu ta incidiendo fondamente nesta zona.

Historia

Los menhires de Sejos atestigüen la ocupación de la zona na dómina de la Edá del Bronce. Yá na Alta Edá Media, considérase qu'esti territoriu foi repobláu nos sieglos VIII-IX, dómina de la que data'l xacimientu del castru de Santa Eulalia. Precisamente ye esta llocalidá la primera qu'apaez documentada, pos en 955 foi donada, xunto colos sos llugares y pertenencies, al monesteriu de Piasca. Nel Magüetu de les Behetrías de Castiella (1351) yá se menten los llugares de Salceda, Santa Eulalia, Cotillos, Lombraña, Uznayo, Tresabuela y San Mamés dientro de la Merindad de Llébana y Pernía. Teníen dependencia eclesiástica, pero na Baxa Edá Media quedaron sol señoríu de los Mendoza en Llébana y, poro, de los duques del Infantado, quien nomaben al alcalde, salvu nos llugares de Cotillos, Salceda, San Mamés y Tresabuela, nos que caltenía tan competencia'l obispu de Palencia, según el Censu de Floridablanca. Entamóse como conceyu constitucional mientres el Trieniu Lliberal, perteneciendo socesivamente a los partíos xudiciales de Puentenansa, Cabuérniga y San Vicente de la Barquera.

Xeografía

Atópase dientro de la contorna de Saja-Nansa, nel estremu suroccidental de la rexón, a 104 quilómetros de la capital rexonal. Tien una superficie de 90 quilómetros cuadraos.

Llocalidaes

El valle de Polaciones consta de nueve pueblos y tres nucleos de población más pequeños, colos datos de población de 2006:

• Belmonte, 20 hab.
• Callecedo, 14 hab.
• Cotillos, 6 hab.
• La Laguna, 12 hab.
• Lombraña (capital), 13 hab.
• Pejanda, 15 hab.
• Puente Pumar, 48 hab.
• Salceda, 16 hab.
• San Mamés, 23 hab.
• Santa Eulalia, 10 hab.
• Tresabuela, 29 hab.
• Uznayo, 43 hab.

Conceyos estremeros

Llenda al norte con Tudanca y Rionansa, al este cola Mancomunidá Campoo-Cabuérniga, al sur cola provincia de Palencia y Hermandad de Campoo de Suso y al oeste con Cabezón de Llébana y Pesaguero.

Tresportes

Dicía'l Diccionariu de Madoz, a mediaos del sieglu XIX, que Polaciones tenía namái dos salíes: una que se dirixía pel oeste escontra Castiella la Vieya, y otra pel norte, intransitable, pos nun hai más espaciu que'l qu'ocupa'l ríu pol gargüelu que formen "les peñes de Vejo"; mentaba una tercer comunicación, dende "Cervera del Río Pisuerga", que se topaba en bien mala traza y casi interceptada mientres l'iviernu poles nieves. Esos trés siguen siendo los trés víes de comunicación que tien anguaño'l conceyu. Per un sitiu, escontra'l sur del conceyu xubir al Puertu de Piedrasluengas, dende onde, escontra l'oeste, sigue la carretera a Llébana, en concretu a Pesaguero. Esta mesma carretera, si sigue escontra'l sur pa superar el Puertu, yá en Palencia, lleva hasta Cervera de Pisuerga. Finalmente, lo que yera nel sieglu XIX un camín intransitable, debíu al encajonado escobiu llamáu Focete de Bejo, Peña Bejo o Caos de Bejo, ye anguaño la principal vía d'accesu al valle de Polaciones. Trátase de la CA-281, una carretera autonómica tropezosa que baxa por Tudanca hasta Puentenansa y que tien continuación hasta la mariña occidental de Cantabria. Ye, sicasí, una carretera de monte qu'en dalguna ocasión puede sufrir incomunicación por temporales de nieve o por argayos, asocediendo'l postreru a finales del añu 2005, cola cayida d'una enorme roca qu'atayó'l tránsitu de vehículos mientres meses. Pa evitalo, anguaño (2008) atopar n'obres de meyora'l tramu de carretera dende Puentenansa hasta La Laguna, xunto al banzáu de La Cohílla. D'esta manera prevese qu'esti valle de Polaciones quede bien comunicáu col restu de conceyos de la contorna de Saja-Nansa y l'Autovía del Cantábricu. Ta previstu que les obres acaben en febreru de 2009.

Economía

Ye un conceyu dedicáu tradicionalmente a la ganadería vacuna de abastosobremanera de la raza tudanca, anque tamién cola pardu-alpina. Puede trate igualmente nes praderías de Polaciones ganáu caballar ensin estabular. Esiste igualmente'l sector del turismu rural, que va cobrando importancia, gracies al interés paisaxísticu y natural del conceyu. Anguaño un 25 % de la población activa dedicar al sector primariu, siendo sicasí lo más habitual la dedicación al sector terciariu, yá que más de la metá de la población activa dedicar a él. A la industria dedica un 14 % y a la construcción un 9%. Hai una presencia testimonial de l'artesanía de madera. Los argayos son ádenes de nieve y cayíes de roca y piedres

Demografía

Polaciones ye'l cuartu conceyu menos pobláu de toa Cantabria (ver tabla). Con 251 habitantes nel añu 2006, de los cualos 163 son homes y 88 muyeres, l'enclín demográficu ye escontra'l despoblamientu y al avieyamientu.

Evolución demográfica del conceyu (1900-2006)

1900	1910	1920	1930	1940	1950	1960	1970	1981	1991	2000	2007
1.140	1.270	1.245	1.279	1.199	1.164	994	689	423	258	294	263

Fonte: INE

Gráfica d'evolución demográfica de Polaciones ente 1988 y 2008

Gráfica d'evolución demográfica de Polaciones ente 1900 y 2000

Alministración

Teodoro Ruiz Quevedo (PRC) ye l'actual alcalde del conceyu. Les siguientes tables amuesen los resultaos de les eleiciones municipales celebraes nel añu 2003 y 2007.

Eleiciones municipales, 25 de mayu de 2003 Partíu Votos % Conceyales PRC 158 69,60 % 6 PP 50 22,03 % 1 Alcalde electu: Teodoro Ruiz Quevedo (PRC).

Eleiciones municipales, 27 de mayu de 2007 Partíu Votos % Conceyales PRC 170 68 % 5 PP 67 26,8 % 2 Alcalde electu: Teodoro Ruiz Quevedo (PRC).

Monumentos

Cunta con un Bien protexíu:

• Casa de La Cotera en Lombraña, incluyida nel Inventariu Xeneral del Patrimoniu Cultural de Cantabria.

Son los elementos más destacaos del patrimoniu monumental del conceyu, pero esisten otros.

Patrimoniu arqueolóxicu

• Menhires de Sejos, dataos na Edá del Bronce (hacia l'añu 2500 e. C.). Dende Uznayo puede xubise a la collada de Sejos, llende cola Mancomunidá Campoo-Cabuérniga, onde se caltién esti que ye unu de los más importantes restos de la cultura megalítica en Cantabria. Trátase d'un círculu de piedres que nel pasáu formaron un crónlech; una d'elles, a la que por tar de pies llamaben Piedra Jincá (piedra fincada) marcó secularmente la llende ente Polaciones y la Mancomunidá. En dos d'elles pueden trate grabaos antropomorfos paecíos a los del ídolu de Peña Tu, n'Asturies, unu d'ellos con un puñal de forma campaniforme. Puede aportase a cuerpu, al traviés d'una pista forestal. Ángel de los Ríos y Ríos escavó'l llugar en 1854, realizándose nueves investigaciones a partir de los años 1970.
• Xacimientu del castru de Santa Eulalia, que data de los sieglos VIII-IX. Trátase de los restos d'una fortificación altomedieval.

Patrimoniu civil

Amás de la yá mentada Casa de La Cotera en Lombraña, cabo mentar:

• Casa de los Coroneles, en Ponte Pumar, del sieglu XVIII, d'estilu barrocu montañés. Tien blasón.
• Casona Rectoral, en Ponte Pumar, del sieglu XVIII, estilu barrocu montañés. Tamién la conoz como Casa del Arzobispu o de la Coronela. Restaurada en 2001.
• Casa de los Montes Caloca, o casa del Virréi, en San Mamés, que cunta con una capiya.

Igualmente, hai que mentar l'arquiteutura popular, yá que l'aislamientu y altitú de la zona fizo que se caltengan les construcciones tradicionales.

Patrimoniu relixosu

• Ermita de Pejanda de La nuesa Señora la Virxe de la Lluz, patrona de Polaciones.

De la Edá Media:

• Ilesia de Santa Cruz (o San Sebastián), en Lombraña, restos románicos na espadaña y nuna ventana de mediu puntu con capiteles bien rústicos. El restu ye de los sieglos XVI-XVII.

De la Edá Moderna:

• Ilesia de Santa Eulalia, sieglu XVI con elementos góticos.
• Ilesia de San Cosme y San Damián, en Uznayo, sieglu XVII, barrocu montañés, con ábside poligonal.
• Ilesia de San Inaciu de Loyola, en Tresabuela, sieglu XVII.
• Ilesia de San Mamés y San Cayetano, en San Mamés, sieglu XVII.
• Ilesia de Belmonte, sieglu XVIII.
• Ilesia de la Natividá de La nuesa Señora, en Ponte Pumar, sieglu XVIII, tien una espodada torre.
• Ilesia de La nuesa Señora de la Sierra, en Salceda, sieglu XVIII, caltién un laude altomedival con cruz.
• Humilladero d'Uznayo, sieglu XVIII, con relieve en piedra de les ánimes del Purgatoriu.

Les ilesies de Lombraña, Tresabuela y San Mamés tán en fase de rehabilitación.

Naturaleza

Polaciones ye unu de los conceyos más rústicos y aisllaos de Cantabria, calteniendo entá en gran midida la descripción que d'él se fixo nel Diccionariu de Madoz como una tierra arrodiada d'elevaos montes con trupos montes vírxenes y tierres de llabor nos cayentes y llanures, con dos grandes sierres que la percuerren, Peña Llabra d'Este a Sur, incluyíu l'estremu oeste de la Sierra del Cordel, y Peña Sagra de Norte a Oeste. Toes elles formen parte de la Cordal Cantábricu.

Relieve

Ye'l valle más altu de Cantabria, superando dellos visos los 2.000 msnm:

• El Cuernón o Cornón de Peña Sagra (2.047 m). En Polaciones llamar a esti monte Pico del Mediudía.
• Peña Llabra (2.018 m d'altitú), a ella apuértase ensin escesiva dificultá dende la estación d'esquí d'Altu Campoo, y dende ella tiénense bones vistes panorámiques sobremanera'l valle de Polaciones, colos Picos d'Europa al fondu.
• Pico Trés Mares (2.175 m), ye'l picu más eleváu de la Sierra del Cordel, y marca el so estremu occidental; atópase na llende ente Hermandad de Campoo de Suso y Polaciones. Al so visu xubir con cierta facilidá dende Campoo, pos se llega pel branu per carretera hasta casi los dos mil metros. Tien bones panorámiques en toes direiciones. Ye'l puntu más altu del conceyu.

De la Sierra de Peña Sagra correspuénden-y a Polaciones, amás, otros picos de menor altitú, como'l Cuetu Cucón (1.956 m, nel estremu occidental, xubiéndose dende Callecedo) o'l Pico Estielles (1.491 m, na aguada septentrional, xubiéndose dende La Lastra en Tudanca).

Otros montes son les que s'atopen na zona del valle que queda al este del ríu Nansa:

• Cuetu o Cueto La Concilla (1.922 m), ente Polaciones y Cabuérniga, pudiéndose ascnder con mayor facilidá dende Uznayo o Ponte Pumar, anque tamién se fai dende los puertos de Sejos.
• Cuetu o Cueto Jelgueras (1.745 m), na divisoria Saja - Nansa y sobre los puertos de Sejos, puede xubise dende Uznayo.
• Cuetu o Cueto Escajos (1.517 m), ente Polaciones y Tudanca, pudiéndose xubir dende Ponte Pumar o Tudanca.
• Cuetu o Cueto la Jaya (1.311 m), sobre'l banzáu de la Cohílla, a la que puede llegase dende Ponte Pumar.

Práuticamente tou Polaciones supera los 800 metros d'altitú y gran parte de los sos pueblos tán a más de 1.000 msnm. Unu d'ellos, Cotillos, ye'l segundu más altu de Cantabria, namái superáu por Candenosa, en Valdeprado del Río. Esta altitú y la orografía montascosa faen que pa llegar a Polaciones sía precisu pasar l'estrechu gargüelu de Bejo o dalgún puertu de monte. De los collado de Polaciones cabo mentar:

• Collada de la Cruz de Cabezuela (1.153 m), escontra Llébana y Palencia, ente Salceda y Valdeprado (Pesaguero). Tien un mirador que dexa vistes de los Picos d'Europa.
• Collada de les Invernaíllas (1.585 m), na aguada sur de Peña Sagra, escontra Cabezón de Llébana.
• Collada Pantrieme (1.131 m), escontra Tudanca.
• Collada de Sejos (1.469 m); dende Uznayo escontra la Mancomunidá Campoo-Cabuérniga.
• Collada de la Fuente del Chivu (1.992 m), escontra Hermandad de Campoo de Suso, al que se llega dende Altu Campoo.

Ríos

El principal ríu que baña esti valle ye'l Nansa, que naz nesti conceyu, al pie del Pico Trés Mares. Traza esti ríu un escobiu llamáu'l Focete de Bejo, Peña Bejo o Caos de Bejo. Ye un puntu bien estrechu que s'aprovechó pa la construcción del más altu banzáu del ríu, el de La Cohílla, pal llogru d'enerxía llétrica. El banzáu axunta les agües de los diversos regueros del valle como Collarín, Larraigado, Bedujal o Joaspel. Al pie de la presa hai un mirador que dexa una vista sobre'l gargüelu del Nansa.

El segundu ríu n'importancia ye'l Pejanda, afluente del Nansa que naz na fastera sur de Peña Sagra.

Xeoloxía

Apoderen el conceyu los conglomeraos y les arenisques del Triásicu. Sicasí, pueden atopase dacuando cayueles del Carboníferu. Nel pasáu hubo equí glaciares, lo que puede trate nes formes morrénicas qu'entá se caltienen y los valles col típicu perfil en "O". El mayor puntu d'interés xeomorfolóxicu ye la Turbera del Cuetu la Avellanosa, n'esplotación, que llega a tener una espesura de turba de cuatro metros. Los restos de pólenes calteníos dexaron saber que fai miles d'años, había vexetación de pinu albar, güei inesistente en Cantabria. Aportar dende Ponte Pumar.

Flora y fauna

Los elevaos montes de Polaciones tán poblaos de montes, con especies como'l carbayu (del que destaca la carbayera del Cuetu Cucón), l'haya (que ye la especie principal, destacando'l fayedal d'Uznayo y Tresabuela), el xardón o los abeduriues, amás de arbustos (genista, retama, arándanu). Na zona alta puede trate vexetación subalpina (enebros, artugancios, griñoleras). Nos cayentes y llanures hai pradera y tierres de llabor.

Nestos montes pueden atopase llobos, robecos, venados, corzos y el osu pardu, amás de xabalinos. Dientro de les aves, cabo mentar el utre leonado y el águila real. Delles d'estes especies tán protexíes y la so caza atópase prohibida. Les que sí son cinexétiques pueden cazase en dalgún de los trés llotes de caza mayor de la Reserva del Saja, de la que Polaciones forma parte:

• Llote Bárcena y Verdugal, qu'afecta a Lombraña, Salceda y Tresabuela.
• Llote Casal Este, en Uznayo.
• Llote Casal Norte o Llote Carbayeda, en Belmonte y San Mamés.

Rutes

Esta montascosa naturaleza dexa la práutica de deportes de monte como'l senderismu. El Ecomuséu Saja-Nansa publicó dos empones, una de les cualos, llamada "Los Caminos del Ecomuséu", contién una serie d'itinerarios, dalgunos de los cualos tienen empiezu o fin nesti conceyu de Polaciones; asina:

• Dientro de los llamaos "El Valle del Nansa" tán: Pesués-La Cruz de Cabezuela, Cosío-Pejanda, San Mamés-La Cruz de Cabezuela y Ponte Pumar-La Cruz de Cabezuela.
• Nel grupu dedicáu a "Los Puertos de Sejos": Uznayo-Collada de Rumaceo y Ponte Pumar-Pozu del Amu.

Fiestes

Antroxu de los Zamarrones

En Polaciones celébrase añalmente l'Antroxu de Zamarrones, un festival antroxuesco que tien semeyances con otros antroxos de la rexón, como La Vijanera. Ye una de les fiestes más importantes del conceyu de Polaciones, pol so interés cultural. Celébrase tolos años el fin de selmana posterior al miércoles de ceniza. L'orixe d'esta celebración remontar a la dómina romana y tenía una finalidá purificadora. El sábadu ye'l día grande, nel que les comparses percuerren tolos pueblos del valle de Polaciones, vistíos con unos espectaculares traxes escorriendo a les moces p'aplicales “el sabaneo” (chiscar a les moces de folla y agua con una piel o sacu atáu a un llargu palu denomináu “zamárganu”). Sobre les 13:00 na llocalidá de Pejanda tien llugar la eleición del Zamarrón d'Honor”.

Certame de Rabel. El Encuentru

Otru acontecimientu folclóricu d'interés ye l'alcuentru de rabelistas que se celebra en febreru o marzu dende 1986 cerca de la ermita de la Virxe de la Lluz, en Pejanda. Davezu cada añu realízase tamién la semeya oficial de purriegos y amigos, dende'l chigre del pueblu. Amás d'esti alcuentru de profesionales y aficionaos al preséu típicu de Polaciones, el rabel, a lo llargo del añu realicen otros eventos rellacionaos col folclor rexonal, como los conciertos de grupos de la provincia o recitales de pandereta.

Feries ganaderes

El principal acontecimientu añal celébrase'l 2 de setiembre, na Feria de San Antolín en La Laguna. Nesta feria axunten centenar de cabeces de ganáu vacuno y caballar y concéntrense ganaderos de les provincial estremeres, especialmente de Palencia y Asturies.

Antroxu de los zamarrones.

Otres fiestes son:

• 20 de xineru, San Sebastián, en Lombraña.
• 12 de febreru, Santa Eulalia, na llocalidá homónima.
• 24 de xunu, San Juan Bautista, en Pejanda.
• 22 de xunetu, Santa María Madalena, en Belmonte.
• 25 de xunetu, Santiago, en Salceda.
• 31 de xunetu, San Ignacio, en Tresabuela.
• 7 d'agostu, San Cayetano y San Mamés, en San Mamés.
• 8 de setiembre, La nuesa Señora, en Ponte Pumar.
• 27 de setiembre, San Cosme y San Damián, en Uznayo, popularmente conocida como Los Mártires.
• 29 de setiembre, San Miguel, en Cotillos.

Personaxes pernomaos

• Francisco Rábago y Noriega, eclesiásticu del sieglu XVIII.
• Toribio Montes Caloca, militar del sieglu XVIII.
• Miguel Ángel Revilla, actual Presidente de Cantabria, fundador del PRC y ADIC y impulsor de Cantabria como CA (1943).
• Pedro Madrid, rabelista (1923-1997).

Referencies

Bibliografía

• García González, Francisco (2010). «Vocabulariu», El Dialeutu Cabuérnigo. Torrelavega: Cantabria Tradicional, S.L.. ISBN 9788496042896.
• García-Lomas, Adriano (1999). El llinguaxe popular de la Cantabria Montañesa. Santander: Ediciones de llibrería Estvdio. ISBN 8487934765.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Polaciones.

• Polaciones n'OpenStreetMap.

• Datos: Q1649404
• Multimedia: Polaciones