Streptopelia turtur
Les especies d'aves con nome común en llingua asturiana márquense como NOA. En casu contrariu, conséñase'l nome científicu.
La rulla de mayu[2], palombina de mayu[3], parpariega[4], parpayar[5], parpayariega[4], parpayuela[6], rolla[7], parpayara[8] o rulla[9] (Streptopelia turtur) ye una especie d'ave columbiforme de la familia Columbidae qu'habita n'Europa, norte d'África y Asia Central.
Streptopelia turtur rulla de mayu  | ||
|---|---|---|
.jpg) | ||
| Estáu de caltenimientu | ||
 Esmolición menor (IUCN 3.1)[1] | ||
| Clasificación científica | ||
| Reinu: | Animalia | |
| Filu: | Chordata | |
| Clas: | Aves | |
| Orde: | Columbiformes | |
| Familia: | Columbidae | |
| Xéneru: | Streptopelia | |
| Especie: |
S. turtur (Linnaeus, 1758) | |
| Distribución | ||
 | ||
| Consultes | ||
| [editar datos en Wikidata] | ||
Nome común
editarEsta especie ye conocida nel dominiu llingüísticu asturlleonés colos siguientes nomes comunes: rulla de mayu[2], palombina de mayu[3], parpariega[4], parpayar[5], parpayariega[4], parpayuela[6], rolla[7], parpayara[8] y rulla[9].
Descripción
editarLa rulla de mayu ye un colúmbidu espodáu y de pequeñu tamañu, que mide ente 24 y 29 cm de llargu, tien un valumbu alar de 47 a 55 cm y pesa ente 85 y 170 g.[10][11] El so plumaxe ye polo xeneral parduzu. La so cabeza, pescuezu y lladrales son abuxaos, y presenta una mancha llistada en negru y blancu carauterísticu nos llaterales del pescuezu. Les sos ales presenten un patrón escamáu, por cuenta de que les sos coberteres tienen el centru coritu y los cantos de color canela. El so pechu tien ciertu tonu vinosu, ente que'l so banduyu y la parte inferior de la so cola son blancos. Les sos plumes de vuelu tantu de les sos ales como de la so cola son pardu corites, magar que les de la so cola tienen la punta blanca, sacante les dos centrales, y los dos llaterales que son totalmente blanques. El so picu ye negru, y presenta una zona desnuda de color coloráu alredor de los sos güeyos d'iris mariellu. Les sos pates tamién son coloraes. Los xuveniles son de tonos más apagaos y parduzos, escarecen de les manches nel pescuezu y del motudu escuru de les ales, y les sos pates son parduces.
La so voz, como la d'otres rulles, ye nun arrullu monótonu y monocorde.
Taxonomía y etimoloxía
editar.jpg)
.jpg)
La rulla europea describióse científicamente por Linneo en 1758, na décima edición de la so obra Systema naturae,[12] col nome de Columba turtur Darréu foi treslladada al xéneru Streptopelia creáu por Charles Lucien Bonaparte en 1855.[12]
El nome del so xéneru, Streptopelia, ye d'etimoloxía griega. Compónse de la combinación de les pallabres στρεπτός (streptos) que significa «cadena» y πέλεια (pelia) «palombu», en referencia a les manches del pescuezu típicos de los sos miembros. Sicasí, el so nome específicu, turtur, ye la pallabra llatina, d'orixe onomatopéyicu, que significa «rulla».
Reconócense cuatro subespecies de rulla de mayu:[13][12]
- Streptopelia turtur arenicola (Hartert, 1894) - estiéndese dende les islles Baleares y noroeste d'África hasta Irán y estremu oeste de China;
- Streptopelia turtur hoggara (Geyr von Schweppenburg, 1916) - atópase al sur d'El Sáḥara (Aïr Massif y macizu del Hoggar)
- Streptopelia turtur rufescens (Brehm, C. L., 1845) - ocupa parte d'Exiptu (oasis de Dakhla y Kharga) y del norte del Sudán (Faiyum)
- Streptopelia turtur turtur (Linnaeus, 1758) - estiéndese dende Azores y Canaries per Europa hasta l'oeste de Siberia y Kazakstán.
Distribución y estáu de caltenimientu
editar
La rulla europea ye una ave migratoria que cría na zona sudoccidental del Paleárticu. El so área de reproducción estiéndese pola mayor parte d'Europa, quitando les rexones más septentrionales, Oriente mediu, Asia central y el norte d'África. Pasa l'iviernu nuna franca al sur d'El Sáḥara, que s'estiende pel Sahel hasta Etiopía.[1]
Según l'informe européu pa les Aves comunes 2007 la población de rulla de mayu cayó un 62% nos últimos tiempos.[14] Los grupos ecoloxistes aseguren que débese en parte a los cambeos nes práutiques agrícoles que faen que les granes y los biltos de los que s'alimenten seyan más escasos y en parte a la caza nos países mediterraneu. Según la Comisión Europea, cácense ente dos y cuatro millones de rulles en Malta, Xipre, Francia, Italia, España y Grecia.[15] Considérase especialmente problemática la situación en Malta l'únicu país de la Xunión Europea que dexa la caza mientres la migración de primavera cuando se dirixe a los sos cuarteles de reproducción.[16]
Comportamientu
editar
Trátase d'una palomba rural, a diferencia de la Rulla turca[17]NOA (Streptopelia decaocto) que vive principalmente en zones urbanes. Vive en campos arbolaos, deveses y demás arbolees abiertes con abondosa vexetación arbustiva, preferentemente xunto a yerbazales y zones de llabranza onde s'alimenta. Fórmense bandaes en campos de rastroxos, a la gueta de granos, a la fin del branu, tres la collecha. Principalmente aliméntase de pequeñes granes y yerbes del suelu.
En primavera pequeños grupos migratorios traviesen Europa procedentes del norte d'África camín de los sos cuarteles de cría dende finales d'abril, y tornen a África en setiembre. Ye visitante branizu na mayor parte d'Europa, sacante Islandia, Irlanda y Escandinavia. Nun s'atopa n'altu monte; magar qeu sí en campos de cultivu n'agrosistemes non mui modificaos y en xardinos d'amplia estensión.
La exhibición de cortexu del machu ye asemeyada a la del palombu bravu[18]NOA, anque con un vuelu menos ondulante y acompañáu de chasquíos coles ales al baxar. Arriendes, mientres la dómina de cría produz el carauterísticu arrullu grave y vibrante turrr, turrr, orixe del nome del so nome común. El so nial ye una pequeña plataforma de ramines, sobre les cañes de vexetación de ciertu altor. Aveza a poner dos güevos, y puede facer dos o tres niales per temporada, de mayu a xunetu.
Na cultura
editarQuiciabes porque méntase-yos na Biblia (especialmente nel versu del Cantar de los Cantares), pol so arrullu nidiu o'l fechu de que forme pareyes con fuertes venceyos, que puede vese como s'afechen y afalaguen col picu, les rulles de mayu convirtiéronse nun símbolu del amor fiel, llegando nel llinguaxe coloquial a significar tórtolos o tortolinos sinónimu de pareya de namoraos.[19]
Na Renacencia y postreramente, dellos poetes usaron el simbolismu del amor ente un Fénix y una rulla, como Robert Chester nel poema Love's Martyr (El mártir del amor) y William Shakespeare nel so poema curtiu The Phoenix and the Turtle (El Fénix y la Rulla).
Referencies
editar- ↑ 1,0 1,1 BirdLife International (2012). «Streptopelia turtur» (inglés). Llista Roxa d'especies amenazaes de la UICN 2013.2. Consultáu'l 4 de mayu de 2014.
- ↑ 2,0 2,1 URL de la referencia: http://www.sabencia.net/nomenclator.php.
- ↑ 3,0 3,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 5 xineru 2023.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 5 xineru 2023.
- ↑ 5,0 5,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 5 xineru 2023.
- ↑ 6,0 6,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 5 xineru 2023.
- ↑ 7,0 7,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 5 xineru 2023.
- ↑ 8,0 8,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 25 marzu 2024.
- ↑ 9,0 9,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 25 marzu 2024.
- ↑ CRC Handbook of Avian Body Masses by John B. Dunning Jr. (Editor). CRC Press (1992), ISBN 978-0-8493-4258-5.
- ↑ European Turtle-Dove Streptopelia turtur (2011).
- ↑ 12,0 12,1 12,2 Zoonomen. «Taxonomía de Columbiformes.» (inglés). Consultáu'l 21 d'abril de 2015.
- ↑ Frank Gill y David Donsker. Pigeons. IOC World Bird List versión 5.1.
- ↑ Benjamin, Alison (21 d'avientu de 2007). «Study reveals severe torne of Europe's common birds». Guardian.co.uk.
- ↑ «Scientists warn of impending turtle dove British extinction». Malta Today. http://www.maltatoday.com.mt/lifestyle/environment/48705/scientists_warn_of_impending_turtle_dove_british_extinction#.VTT0-md0yUk. Consultáu'l 20 d'abril de 2015.
- ↑ «Malta votes in referendu on controversial spring shooting of migrating birds». Daily Telegraph. http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/malta/11529741/Malta-votes-in-referendu-on-controversial-spring-shooting-of-migrating-birds.html. Consultáu'l 20 d'abril de 2015.
- ↑ Sabencia. Nomenclator de seres vivos n'asturianu, Streptopelia decaocto.
- ↑ Sabencia. Nomenclator de seres vivos n'asturianu, Columba palumbus.
- ↑ 3ª acepción de tórtolo en diccionariu RAI.
Bibliografía
editar- Hume, Rob (2002) Guía de campu de les aves d'España y d'Europa. Barcelona: Ediciones Omega. ISBN 84-282-1317-8.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Streptopelia turtur.
| Wikispecies tien un artículu sobre Streptopelia turtur. |
Datos: Q168514- Multimedia: Streptopelia turtur
Especies: Streptopelia turtur
