Wikipedia

Erithacus rubecula

especie de páxaru

Les especies d'aves con nome común en llingua asturiana márquense como NOA. En casu contrariu, conséñase'l nome científicu. El raitán[2] (Erithacus rubecula) ye una especie d'ave paseriforme de la familia Muscicapidae.[3] Ta distribuyíu por toa Europa, principalmente na rexón meridional y occidental del continente, onde habita tol añu, siendo migrante parcial nel norte d'Europa y noroeste d'África.

Erithacus rubecula
raitán
Estáu de caltenimientu
Esmolición menor (LC)
Esmolición menor (IUCN 3.1)[1]
Clasificación científica
Reinu: Animalia
Filu: Chordata
Clas: Aves
Orde: Passeriformes
Familia: Muscicapidae
Xéneru: Erithacus
Especie: E. rubecula
(Linnaeus, 1758)
Distribución

     Branu        Residente        Iviernu
     Branu        Residente        Iviernu
Subespecies
Consultes
[editar datos en Wikidata]

El raitán ye un páxaru sociable, atrevíu y curiosu qu'acostuma a salir del monte y llantase a metá d'un camín pa ver quién llega al so territoriu, emitiendo la so carauterística voz d'alerta: un chip-chip metálicu y secu. El so cantar ye un garllo musical, bien melódicu, paecíu al del ruiseñor.

Descripción

editar

L'ave adulta mide 12,5-14,0 cm de llargu, pesa 16-22 g y tien una valumbu de 20-22 cm. El plumaxe del machu y de la fema ye asemeyada: el pechu y la cara naranxa, bordiáu por un gris azuláu nos llaos del pescuezu y del pechu. Les partes cimeres son de color marrón y el banduyu ablancazáu, ente que les piernes y los pies son de color marrón. El picu y los güeyos tienen un color negru. Los xuveniles escarecen de color anaranxáu y son marcadamente motudos de pardu escuru y ocráceo, con parches de color naranxa apaeciendo gradualmente nel pechu y la cara.[4]

Taxonomía

editar

El raitán européu foi orixinalmente descritu col nome de Motacilla rubecula por Linnaeus na so obra del sieglu XVIII Systema Naturae.[5] El so epítetu específicu rubecula ye un diminutivu deriváu de la pallabra llatín ruber ('colloráu').[6] El xéneru Erithacus foi creáu pol naturalista francés Georges Cuvier en 1800, dando a l'ave'l so actual nome binomial de E. rubecula.[7]

El raitán européu pertenez a un grupu d'aves principalmente insectívores que primeramente fueron asignaos a los tordos o papamoscas, dependiendo de cómo estos grupos fueron percibíos taxonómicamente. Finalmente, volvió analizase'l conxuntu de los papamoscas-tordos y el xéneru Erithacus foi asignáu a la tribu Saxicolini, un grupu de verdaderos papamoscas-tordos que tamién inclúi'l ruiseñor común y los Saxicolinae del Vieyu Mundu.[8]

Dos especies del Paleárticu oriental, E. akahige y E. komadori —esi postreru con una distribución insular llindada— asítiense xeneralmente nel xéneru Erithacus. Sicasí, datos bioxeográficos y les secuencies d'ADNmt citocromo b indiquen qu'estes podríen meyor ser clasificaes con dellos "ruiseñores" del Estremu Oriente, dexando namái les especies europees en Erithacus.[9]

Subespecies

editar
 
La subespecie británica E. rubecula melophilus namái difier llixeramente de les aves continentales.

James Clements reconoz les siguientes subespecies (2014):[3]

  • E. r. balcanicus, península de los Balcanes a Turquía occidental.
  • E. r. hyrcanus, sur del Cáucasu a norte d'Irán.
  • E. r. melophilus, islles britániques y Escandinavia.
  • E. r. rubecula, oeste d'Europa, noroeste de Marruecos, Azores, Madeira y Canaries (El Hierro, La Palma y La Gomera).
  • E. r. superbus, Canaries (Tenerife y Gran Canaria).
  • E. r. tataricus, Siberia occidental.
  • E. r. valens, península de Crimea.
  • E. r. witherbyi, sur d'España, nordeste de Marruecos, Arxelia, Túnez, Córcega y Cerdeña.

Na mayor parte continental de la so amplia área de distribución euroasiático, los raitanes varian un pocu, pero nun formen poblaciones discretes que podríen considerase subespecies.[10][11] Poro, les subespecies estrémense principalmente poles poblaciones residentes n'islles y en zones montascoses.

La subespecie qu'habita la mayor parte d'Europa occidental, inclusive les islles britániques, Erithacus rubecula melophilus, tamién apaez como vagante nes rexones axacentes. E. r. witherbyi del noroeste d'África, Córcega y Cerdeña aseméyase enforma a E. r. melophilus, pero estremar por tener una valumbu menor.[12] E. r. tataricus, la subespecie más nororiental, ye relativamente grande y tien un plumaxe con tonos más apagaos. Nel sureste del área de distribución, E. r. valens de la península de Crimea, E. r. caucasicus d'El Cáucasu y Transcaucasia y E. r. hyrcanus n'Irán son xeneralmente aceptaos como significativamente distintos.[12]

La población llocal en Madeira y les Azores describióse como E. r. microrhynchos. Anque nun tien una morfoloxía distinta, el so aislamientu paez confirmar la validez de la so clasificación como subespecie (vease más embaxo pa más información).

Raitán de les Canaries

editar
 
Raitán de Gran Canaria: adultu y nuevu.

Les subespecies más distintes son les de Gran Canaria (E. r. marionae) y Tenerife (E. r. superbus), que pueden considerase dos especies distintes o a lo menos dos subespecies distintes. Estremar por un aniellu ocular blancu, una intensa coloración del pechu, y una llinia gris que dixebra'l colloráu anaranxáu del marrón. El so banduyu ye totalmente blancu.[13]

Los datos de secuencies de citocromo b y les vocalizaciones[14] indiquen que los raitanes de Gran Canaria y Tenerife son bien distintos y probablemente derivaos de la colonización d'aves del continente hai alredor de 2 millones d'años.[15] Amás, les aves de Gran Canaria y Tenerife tienen marcaes diferencies xenétiques ente sigo.

En 2003 Christian Dietzen, Hans-Hinrich Witt y Michael Wink publicaron un estudiu na revista Avian Science tituláu "The phylogeographic differentiation of the European robin Erithacus rubecula on the Canary Islands revealed by mitochondrial DNA sequence data and morphometrics: evidence for a new robin taxon on Gran Canaria?".[10] Llegaron a la conclusión que'l raitán de Gran Canaria dixebróse xenéticamente de los sos parientes europeos yá dende hai 2 300 000 d'años, y que los de Tenerife tomaron mediu millón d'años más pa faer esti saltu, esto ye, fai 1,8 millones d'años. La razón sería una colonización distinta de les Canaries por esti páxaru, que llegó primero a la islla más antigua, Gran Canaria, y darréu treslladóse a la islla vecina Tenerife.[16] Una comparanza minuciosa ente marionae y superbus ta pendiente pa confirmar si'l primeru ye efeutivamente una subespecie distinta. Los resultaos preliminares suxeren que les aves de Gran Canaria tienen les ales alredor d'un 10 % más curties que les de Tenerife.[10]

Les poblaciones de les islles Canaries occidentales son más nueves (Pleistocenu Mediu) y la so diverxencia xenética namái ye incipiente. Los raitanes de les islles Canaries occidentales d'El Hierro, La Palma y La Gomera (E. (r.) microrhynchus) son asemeyaos al raitán continental (Erithacus rubecula).[12] Finalmente, los raitanes atopaos en Fuerteventura son aves continentales, lo que nun ye sorprendente, una y bones la especie nun añera nin nesta isla, nin na islla cercana de Lanzarote; tratar d'aves qu'enviernen o que son de camín mientres la migración ente África y Europa.[16]

Distribución y hábitat

editar

El so área de distribución toma Europa, el noroeste d'Asia y el norte d'África, y estiéndese hasta l'oeste de Siberia nel oriente, nel sureste hasta'l cordal d'El Cáucasu, y nel sur hasta Arxelia. Inclúi tamién les islles britániques y la Macaronesia. Nun s'atopa n'Islandia.[4]

Los raitanes d'Escandinavia y Rusia migren escontra Europa occidental pa escapar de los iviernos más fríos nel so territoriu de anidación. Estes aves migratories estremar pol tonu gris de la parte cimera del so cuerpu y el color naranxa más apagáu del pechu.

Nel norte d'Europa'l so hábitat preferíu ye'l monte de pícea, ente que nes islles britániques tien una preferencia polos parques y xardinos.[17]

A finales del sieglu XIX hubo dellos intentos d'introducir esta especie n'Australia y Nueva Zelanda pero nun tuvieron ésitu. Les aves fueron lliberaes alredor de Melbourne, Auckland, Christchurch, Wellington y Dunedin por delles sociedad d'aclimatación, pero nun llograron establecese. Hubo un resultáu similar n'América del Norte onde les aves introducíes nun llograron establecese en siendo lliberaes en Long Island, Nueva York en 1852, Oregón en 1889-92, y la península de Saanich en Columbia Británica en 1908-10.[18]

Comportamientu

editar

Ye una ave diurna, anque dacuando caza inseutos nes nueches de lluna, o cerca de lluz artificial.[11] Aliméntase principalmente d'invertebraos terrestres, como arañes, lombriz y inseutos. Na seronda ya iviernu, complementa la so dieta habitual d'invertebraos, con bayes y frutes.[17] Tamién come los amiestos de granes asitiaes n'alimentadores de páxaros.[4]

 
Comiendo de la mano.

Ta relativamente acostumáu a la presencia de seres humanos y suel averase cuando daquién ta removiendo la tierra, cola esperanza d'atrapar merucos y otres preses que puedan apaecer. N'efeutu, nes islles britániques el raitán considérase l'amigu del xardineru y nun ye perxudicáu por delles razones folclóriques. Na Europa continental, onde los raitanes fueron cazaos al igual que munches otres aves pequeñes, volviéronse más cautelosos.[4] En busca de dalgún alimentu que pudiera ser traíu a la superficie, el raitán avérase tamién a grandes animales monteses, como'l xabalín y otros animales qu'alterien el suelu.

Los machos tienen un comportamientu territorial bastante agresivu. Ataquen a otros machos que s'estremen nos sos territorios, y tamién fueron reparaos atacando a otres aves pequeñes ensin provocación aparente. Estos ataques pueden resultar n'incidentes mortales, y en ciertes árees puede representar hasta un 10% de les muertes de los raitanes adultos.[19] Esta especie ta infestada pola pulga Dasypsyllus gallinulae.[20]

Reproducción

editar
 
Nial con güevos
 
Cuculus canorus + Erithacus rubecula

Puede escoyer una gran variedá de sitios p'añerar, tou sitiu que tenga dalguna depresión o un furacu puede ser consideráu pa faer el so nial. Amás de los resquiebros habituales, o los bancos protexíos, los oxetos más estraños inclúin pieces de maquinaria, barbacoes, manillares de bicicleta, olles refugaes, regaderas, tiestos, ya inclusive sombreros. Constrúi'l nial con mofu, fueyes y campera y lo reveste con yerba fino, pelo y plumes. Mientres la temporada de cría, de marzu/abril hasta agostu/setiembre, pon dos o trés puestes de cinco o seis güevos.[21] Los güevos son de color crema, beige o blancu, motudu o enllordiáu con marrón acoloratao, de cutiu en mayor midida nel estremu más llargu.[21]

Cuando la fema ta criando la segunda puesta, el machu encargar de l'alimentación de la primera. El periodu d'incubación ye 13-14 díes. Los naciellos empiecen a volar a los 13-14 díes de salir del güevu.

Cuando les aves nueves son de color marrón motudu. Pasaos de dos a tres meses fuera del nial, apaecen les primeres plumes de color naranxa sol so cazu, y nos siguientes dos o trés meses estiende'l color naranxa gradualmente hasta completar la primer muda y tener l'apariencia de los adultos.

Vocalizaciones

editar
 
Cantando cerca de Doolin, Irlanda
Cantar 1
Cantar 2

Tien un cantar estriao y trinado mientres la dómina de cría, cuando de cutiu canta na nueche, dacuando hasta bien tarde, lo que puede llevar a confundilo col ruiseñor (Luscinia megarhynchos). El cantar nocherniego nes zones urbanes producir en llugares que suelen ser ruidoses mientres el día, lo que suxer que canta pela nueche porque la tranquilidá dexa que'l so mensaxe arrobinar con mayor claridá.[22] Mientres l'iviernu, cuando los machos y les femes tienen territorios separaos, los cantares de dambos sexos suenen más quexumosos que mientres el branu.[4] Mientres l'iviernu la fema sale del territoriu de anidación y muévese a una área cercanu, más fayadizu pa buscar alimentos. El machu permanez nel territoriu de anidación mientres tol añu.

Magnetorrecepción

editar

La brúxula magnética aviar del raitán européu foi llargamente estudiada y utiliza magnetorrecepción basada na visión, nel cual la capacidá de detectar el campu magnético de la tierra pa la navegación vese afeutáu pola lluz qu'entra nel güeyu de l'ave. Anque inda nun s'entiende por completu'l mecanismu físicu del so sentíu magnéticu, considérase que podría incluyir entrelazamiento cuánticu d'espines d'electrones.[23]

Representaciones culturales

editar
 
Grabáu de 1880.

El raitán ocupa un llugar destacáu nel folclor británicu y del noroeste de Francia, pero menos prominente n'otres partes d'Europa.[24] Na mitoloxía nórdica considerar un páxaru de nube, sagráu para Thor, el dios del truenu.[25] Figura tamién nun cuentu infantil tradicional, Babes in the Wood, nel cual cubre los cuerpos de los neños muertos.[26] Más apocayá foi acomuñáu cola Navidá, xugando un rol prominente en munches tarxetes navidiegues dende mediaos del sieglu XIX.[26] Tamién apaeció en munchos sellos postales navidiegos. Una antigua lleenda británica busca esplicar el color distintivu del so pechu y cuenta que cuando Xesús taba morriendo na cruz, el raitán, entós a cencielles de color marrón, poner al so llau y cantó nel so oyíu pa consolalo nel so dolor. El sangre de les sos firíes enllordió'l pechu del raitán, y dende entós tolos raitanes tienen la marca del sangre de Cristu.[25] Otra lleenda diz que'l so pechu quemar al buscar agua pa les almes del purgatoriu.[26] Sicasí, l'asociación cola Navidá débese probablemente al fechu de que los carteros británicos mientres la dómina victoriana vistíen uniformes coloraos y fueron moteyaos "Robin" ("raitán"); esto suxer que la so apariencia en tarxetes navidiegues ye más bien un emblema del carteru qu'apurre la tarxeta.[27]

Galería

editar
  •  
    Exemplar con preses nel picu
  •  
    Nuevu raitán
  •  
    Nial con güevu
  •  
    Nial con pitucos nun xardín

Referencies

editar
  1. ↑ BirdLife International (2014). «Chondrohierax uncinatus» (inglés). Llista Roxa d'especies amenazaes de la UICN 2014.2. Consultáu'l 5 d'ochobre de 2014.
  2. ↑ URL de la referencia: http://www.sabencia.net/nomenclator.php.
  3. ↑ 3,0 3,1 Clements, J. F., T. S. Schulenberg, M. J. Iliff, D. Roberson, T. A. Fredericks, B. L. Sullivan, & C. L. Wood. «Clements checklist of birds of the world: Version 6.9». Consultáu'l 5 d'ochobre de 2014.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Hume, R (2002). RSPB Birds of Britain and Europe (n'inglés). Londres: Dorling Kindersley, páx. 263. ISBN 0-7513-1234-7.
  5. ↑ Linnaeus, C (1758). Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I. Editio decima, reformata. (en llatín). Holmiae. (Laurentii Salvii)., páx. 188. «M. grisea, gula pectoreque fulvis.»
  6. ↑ Simpson, D.P. (1979). Cassell's Latin Dictionary, 5, Londres: Cassell Ltd., páx. 883. ISBN 0-304-52257-0.
  7. ↑ Cuvier, G (1800). Leçons d'Anatomie Comparée (en francés).
  8. ↑ Monroe Jr. BL, Sibley CG (1993). A World Checklist of Birds. New Haven and London: Yale University Press, páx. 228. ISBN 0-300-05549-8.
  9. ↑ Seki, Shin-Ichi (2006): The orixin of the East Asian Erithacus robin, Erithacus komadori, inferred from cytochrome b sequence data. Molecular Phylogenetics and Evolution 39(3): 899–905. doi 10.1016/j.ympev.2006.01.028 PMID 16529957
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Dietzen, C.; Witt, H.-H. & Wink, M. (2003): The phylogeographic differentiation of the robin Erithacus rubecula on the Canary Islands revealed by mitochondrial DNA sequence data and morphometrics: evidence for a new robin taxon on Gran Canaria? Avian Science 3(2-3): 115-131.
  11. ↑ 11,0 11,1 Pätzold R (1995). Das Rotkehlchen Erithacus rubecula. Neue Brehm-Bücherei (n'alemán). Magdeburg/Heidelberg: Westarp Wissenschaften/Spektrum. ISBN 3-89432-423-6. Error de cita: La etiqueta <ref> ye inválida; el nome «Patzold95» ta definíu delles vegaes con distintu conteníu
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Lack D (1946). «The Taxonomy of the Robin, Erithacus rubecula (Linnaeus)» (n'inglés). Bulletin of the British Ornithologists' Club 66:  páxs. 55–64. 
  13. ↑ Cramp S (ed.) (1988). Handbook of the Birds of Europe, the Middle East and North Africa. The Birds of the Western Palearctic. Volume V. Tyrant Flycatchers to Thrushes (n'inglés). Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-857508-4.
  14. ↑ Bergmann, H. H. & Schottler, B. (2001): «Tenerife robin Erithacus (rubecula) superbus - a species of its own?» Dutch Birding 23: 140–146.
  15. ↑ Anque Dietzen et al. (2003) lleguen a la conclusión de que tanto les poblaciones de Tenerife como les de Gran Canaria constitúin derivaciones independientes de poblaciones del continente y que polo tanto tienen de considerase dos especies distintes o como dos subespecies de E. rubecula, los sos datos nun dexen llegar a una conclusión definitiva. La esplicación alternativa —que Tenerife foi colonizada por raitanes de Gran Canaria que yá yeren distintos— nun foi esplorada y el modelu propuestu básase namái en inferencia probabilística. De la mesma, la datación molecular aparentemente exacta ye dudosa, yá que supón un reló molecular que puede o nun ser correutu; y el camientu de que l'ancestru de tolos raitanes tenía una coloración asemeyada a superbus y non a les aves continentales, deducíu del so patrón de colonización, ye una conxetura.
  16. ↑ 16,0 16,1 Palacios, César-Javier. «Afayu en Gran Canaria d'una especie de raitán única nel mundu.» 7, 6 d'ochobre de 2006. Les Palmes de Gran Canaria. Archiváu 2016-03-07 en Wayback Machine Periódicu Canaries.
  17. ↑ 17,0 17,1 Jonsson, Lars (1976). Birds of Wood, Park and Garden (n'inglés). Middlesex, Inglaterra: Penguin, páx. 90. ISBN 0-14-063002-3.
  18. ↑ Long, John L. (1981). Introduced Birds of the World: The worldwide history, distribution and influence of birds introduced to new environments (n'inglés). Terrey Hills, Sydney: Reed, páx. 309. ISBN 0-589-50260-3.
  19. ↑ «The RSPB-Robin:Territory» (inglés). RSPB website. Consultáu'l 17 de mayu de 2008.
  20. ↑ Rothschild, Miriam; Clay, Theresa (1957). Fleas, Flukes and Cuckoos. A study of bird parasites (n'inglés). New York: Macmillan, páx. 113.
  21. ↑ 21,0 21,1 Evans G (1972). The Observer's Book of Birds' Eggs (n'inglés). London: Warne, páx. 85. ISBN 0-7232-0060-2.
  22. ↑ Fuller RA, Warren PH, Gaston KJ (2007). «Daytime noise predicts nocturnal singing in urban robins» (n'inglés). Biology Letters 3 (4):  páxs. 368–70. doi:10.1098/rsbl.2007.0134. PMID 17456449. 
  23. ↑ «Cryptochrome and Magnetic Sensing» (inglés). Theoretical and Computational Biophysics Group.
  24. ↑ Ingersoll, p. 167
  25. ↑ 25,0 25,1 Cooper, JC (1992). Symbolic and Mythological Animals. Londres: Aquarian Press, páx. 194. ISBN 1-85538-118-4.
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 de Vries, Ad (1976). Dictionary of Symbols and Imagery. Ámsterdam: North-Holland Publishing Company, páx. 388–89. ISBN 0-7204-8021-3.
  27. ↑ «BBC Science & Nature:Animals». bbc.co.uk. Archiváu dende l'orixinal, el 25 de mayu de 2012. Consultáu'l 3 de xineru de 2008.

Enllaces esternos

editar
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Erithacus_rubecula&oldid=4279990»