Cine mudu

El cine mudu ye'l que nun tien soníu, consistiendo namái que n'imáxenes.

La idea d'amestar les imáxenes con soníu grabao ye cásique tan vieya como la cinematografía en sí, pero hasta fines de los 20, les más de les películes yeren mudes. Esti periodu anterior a la introducción del soníu conozse como la "era muda" o'l "periodu silente".

L'arte de la cinematografía algamó la so plena maurez enantes de l'apaición de les películes con soníu. Dao que'l cine mudu nun podía sirvise d'audiu sincronizáu cola imaxe pa presentar los diálogos, añadíense títulos pa esclariar la situación a l'audiencia o p'amosar conversaciones importantes.

Les proyeiciones de películes mudes, de vezu, nun trescurríen nún silenciu dafechu: solíen tar acompangaes por música en direutu, de vezu improvisada por un pianista o muerganista. Yá nos entamos de la industria cinematográfica reconocíase a la música como parte esencial de cualesquier película, p'ambientar l'aición que trescurría na pantalla. Los cines de ciudaes pequeñes normalmente teníen un pianista p'acompangar la proyeición; los de ciudaes grandes podíen tener muerganistes o inclusive orquestes completes, que podíen añader efeutos de soníu. Tamién n'ocasiones había un narrador que, con voz n'off, relataba los intertítulos o describía lo que diba asocediendo.

El cine mudu requería un mayor énfasis nel llinguax corporal y na espresión facial, pa que l'audiencia fuera quien a comprender meyor lo qu'un actor taba representando na pantalla. Vistes retrospeutivamente, delles películes de la era muda puen resultar estrañes, yá que pue dar la impresión que los actores sobreactúen de manera descomanada. Por mor en parte a esto, les comedies mudes tienden a ser más populares anguaño que los drames, porque la sobreactuación resulta más natural nuna comedia. Sicasí, en delles películes mudes les actuaciones son más sutiles, dependiendo del direutor y de l'habilidá de los actores. La sobreactuación yera un vezu que los actores garraben de la escena teatral, y los direutores más avezaos al nuevu mediu desaniciábenla.

Les más de les películes mudes foron filmaes a velocidaes más lentes que les películes con soníu (normalmente de 16 a 20 cuadros per segundu frente a 24), asina qu'a menos que s'apliquen téuniques especiales p'amosales a les sos velocidaes orixinales puen paecer artificialmente rápides, lo que remarca'l so aspeutu pocu natural. Sicasí, delles películes mudes foron filmaes a menor velocidá de manera intencionada p'asina acelerar l'aición; esta forma d'estilización fizose preferentemente coles comedies.

Nos años previos al entamu del soníu filmáronse lliteralmente milenta películes mudes, pero bien d'elles (dellos historiadores estimen qu'ente'l 80 y el 90 per cientu) perdiéronse pa siempres. Les películes de la primer metá del sieglu XX grabáronse en rollos de película de nitratu, que yera inestable, altamente amburable, y requería d'una conservación curiosa pa torgar que se desfaciere col tiempu. Les más d'estes películes nun foron conservaes; colos años, les grabaciones convirtiéronse en povisa. Munches d'elles foron reciclaes, y un númberu importante foron destruyíes n'incendios. Por esti motivu la conservación de películes foi una prioridá ente los historiadores de películes.

Varios cineastes homenaxearon a les comedies de la dómina muda, incluyendo a Jacques Tati col so Les vacaciones de M. Hulot (1953), Jerry Lewis con El botones (1960), Mel Brooks que protagonizó La Cabera Llocura (1976), Maurizio Nichetti con Ratataplan (1979), Tricicle con Palace (1995), y Eric Bruno Borgman con The Deserter (2004).

Aniciu

El cine desendolcóse dende'l puntu de vista científicu enantes de que les sos posibilidaes artístiques o comerciales foren conocíes y esploraes. Ún de los primeros avances científicos que llevó direutamente al desendolque del cine foron les observaciones de Peter Mark Roget, secretariu de la Real Sociedá de Londres, qu'en 1824 espublizó un importante trabayu científicu col títulu de "Persistencia de la visión no que cinca a los oxetos en movimientu", nel qu'afitaba que'l güeyu humanu pertien les imáxenes demientres una fraición de segundu depués de teneles delantre. Esti descubrimientu afaló a varios científicos a esquisar p'amosar el fechu.

Los primeros esperimentos

Zoótropu modernu al estilu veneciano

Tanto n'Estaos Xuníos como n'Europa, animábense imáxenes dibuxaes a mano como mena de folgueta, emplegando dispositivos que se fixeron populares nos salones de la clas media. Concretamente, descubrióse que si selce imáxenes d'un movimientu que trescurre nún segundu se faen pasar socesivamente tamién nún segundu, la persistencia de la visión xúneles y fai que se vean como una sola imaxe en movimientu.

El zoótropu qu'aportó hasta anguaño tien una serie de dibuxos imprentaos en sentíu horizontal en bandes de papel colocaes nel interior d'un tambor xiratoriu montáu sobre un exe; na metá del cilindru, una serie de ranures verticales, poles que se mira, permiten que, al xirar l'aparatu, s'endilguen les imáxenes en movimientu. Un inxeniu dalgo más llaboráu yera'l prasinoscopiu, del inventor francés Charles Émile Reynaud, que consistía nun tambor xiratoriu con un aniellu d'espeyos colocáu nel centru y los dibuxos colocaos na paré interior del tambor. Según xiraba'l tambor, los dibuxos paecíen revilvar.

Naquellos mesmos años, William Henry Fox Talbot nel Reinu Xuníu y Louis Daguerre en Francia trabayaben nun nuevu descubrimientu que posibilitaría'l desendolcu del cinematógrafu: la fotografía, yá qu'ensin esti inventu previu nun esistiría'l cine. Haza 1852, les semeyes escomenzaron a sustituyir a los dibuxos nos artiluxos pa ver imáxenes animaes. Según la velocidá de les emulsiones fotográfiques medró, foi posible fotografiar un movimientu real en cuenta de poses fixes d'esi movimientu. En 1877 el fotógrafu británicu y d'Estaos Xuníos Eadweard Muybridge emplegó una batería de 24 cámares pa grabar el ciclu de movimientos del galopiu d'un caballu.

Un pasu relevante haza'l desendolque de la primera cámara d'imáxenes en movimientu foi'l que dió'l fisiólogu francés Étienne Jules Marey, col cronofotógrafu portátil que movía una única banda que permitía obtener doce imáxenes nuna placa xiratoria que completaba la so revolución nún segundu. Por embargu, la so tira de película consistía nún papel moyáu n'aceite que se doblaba y se desgarraba con facilidá. Al rodiu de 1889, los inventores d'Estaos Xuníos Hannibal Goodwin y George Eastman fixeron más tires d'emulsión fotográfica d'alta velocidá (que necesitaben poco tiempu pa impresionase) montaes nún celuloide resistente: el so anovamientu desanició un pilancu esencial na esperimentación coles imáxenes en movimientu.

Thomas Alva Edison y William K. L. Dickson

Quinetoscopiu

Fasta 1890, los científicos taben interesaos principalmente nel desendolque de la fotografía más que nel de la cinematografía. Esto camudó cuando l'antiguu inventor, daquella yá industrial, Thomas Alva Edison construyó'l Black Maria, un llaboratoriu a la vera de West Orange (Nueva Yersey), que se convirtió nel llugar u facía los sos esperimentos sobre imáxenes en movimientu y el primer estudiu de cine del mundu. Edison ta consideráu por dalgunos como'l diseñador de la primer máquina de cine, el quinetoscopiu, pero en realidá nin foi él l'inventor nin l'inventu yera propiamente una cámara de cine. El so aidante, William K. L. Dickson foi quien fixo en realidá cásique tol trabayu, diseñando'l sistema d'engranaxes, tovía emplegáu nes cámares d'anguaño, que permite que la película cuerra dientro la cámara, ya inclusive foi él quien per primer vez llogró en 1889 una rudimentaria imaxe con soníu. El quinetoscopiu, patentáu por Edison en 1891, tenía unos 15 metros de película nún bucle interminable que l'espeutador —individual— tenía que ver al traviés d'una pantaya d'aumentu. L'artefautu, que funcionaba depositando una moneda, nun pue considerase, poro, un espectáculu públicu, y quedó como una curiosidá de salón qu'en 1894 se vía en Nueva York, y enantes de finar esi añu, en Londres, Berlín y París.

Los hermanos Lumière

Proyeutor cinematográficu antiguu

Los esperimentos sobre la proyeición d'imáxenes en movimientu visibles pa más d'un espeutador taben desendolcándose al empar n'Estaos Xuníos y n'Europa; en Francia, magar que nun cuntaba cola gran infraestructura industrial d'Edison, los hermanos Louis y Auguste Lumière llegaron al cinematógrafu, inventu que yera al tiempu cámara, copiadora y proyeutor, y que ye'l primer aparatu que se pue denomar auténticamente de cine, polo que la data de la so presentación pública, el 28 d'avientu de 1895, y el nome de los inventores son los que quedaron reconocíos universalmente como los entamadores de la historia del cine. Los hermanos Lumière produxeron amás una riestra de curtiumetraxes con gran ésitu, de xéneru documental, nos que s'amosaben diversos elementos en movimientu: obreros saliendo d'una fábrica, foles rompiendo na oriella de la mar y un xardineru regando'l céspede. Ún de los sos curtiumetraxes más efeutistes p'amosar les posibilidaes del nuevu inventu foi'l que mostraba a un tren corréu avanzando haza l'espeutador, que facía arremellar al públicu asistente. El cine que se producía mentanto nel estudiu d'Edison yera más teatral: númberos circenses, baillarines y actores dramáticos qu'actuaben pa les cámares. Pero pa entós l'equipamientu elemental yá taba estandarizáu siguiendo'l modelu del cinematógrafu de los hermanos Lumière, y les películes empecipiaron a comercializase a escala internacional.

Películes d'una bobina: Georges Méliès y Edwin S. Porter

En 1896 l'ilusionista francés Georges Méliès amosó que'l cine nun servía namái que pa grabar la realidá, sinón que tamién podía recreala o falsiala. Con estes maxinatives premises, fizo películes qu'afondaben nel potencial narrativu del nuevu mediu, dando aniciu al cine d'una sola bobina. Nún estudiu na redolada de París, Méliès rodó'l primer gran filme puestu n'escena del que la proyeición duró cuasi quince minutos: L’Affaire Dreyfus (El casu Dreyfus, 1899) y filmó Cendrillas (Cenicienta, 1900) en 20 escenes. Pero sobremanera a Méliès se-y remembra poles sos inxenioses fantasíes como Viaxe a la lluna (1902) y Allorios del barón de Münchhausen, nes qu'experimentaba les posibilidaes de los trucaxes cola cámara de cine. Méliès descubrió qu'aparando la cámara en metá d'una toma y recolocando entós los elementos de la escena enantes de continuar podía, por exemplu, facer desapaecer oxetos. D'esta miente, celando la película unos cuantos centímetros y entamando la siguiente toma enriba de lo yá filmáu, llograba superposiciones, esposiciones dobles y disoluciones (fundíos y encadenaos, como elementu de transición ente escenes estremaes). Los sos curtiumetraxes foron un ésitu de sécute de públicu y ceo espardiéronse per tol mundu. Anque anguaño paecen poco más que curiosidaes, son precursores significativos de les téuniques y los estilos d'un arte entoncenes empapielláu.

L'estilu documentalista de los hermanos Lumière y les fantasíes teatrales de Méliès fundiéronse nes ficciones realistes del inventor d'Estaos Xuníos Edwin S. Porter, a quien se-y atribúi n'ocasiones la paternidá del cine de ficción. Trabayando nel estudiu d'Edison, Porter produxo la primer película d'Estaos Xuníos interesante, "Asaltu y robu d'un tren", en 1903. Esta película, de 8 minutos, influyó de xeitu decisivu nel desendolque del cine porque incluyía anovamientos como'l montax d'escenes filmaes n'estremaos momentos y llugares pa componer una unidá narrativa. Al facer esto, Porter anició'l montax, ún de los fundamentos de la creación cinematográfica, procesu nel qu'estremaos fragmentos escoyíos de les diverses tomes realizaes —o disponibles— axúntense p'algamar un conxuntu coherente.

"Asaltu y robu d'un tren" tuvo un gran ésitu y contribuyó de forma notable a que'l cine se convirtiere nún espectáculu de mases. Les pequeñes sales de cine, conocíes como "nickelodeones", espardiéronse per Estaos Xuníos, y el cine escomenzó a xurdir como industria. Les más de les películes, d'una sola bobina, de la dómina yeren comedies curties, histories d'aventures o grabaciones d'actuaciones de los actores teatrales más famosos daquella.

Les películes mudes

Ente 1909 y 1912 tolos aspeutos de la ñaciente industria tuvieron baxo'l manexu d'un trust d'Estaos Xuníos, la MPPC (Motion Pictures Patents Company), formáu polos principales productores. Esti grupu llendó la duración de les películes a una o dos bobines y refugó'l pidimientu de los actores d'apaecer nos títulos de créitu. El trust foi escontarmáu con ésitu en 1912 pola llei antitrust del gobiernu, que permitió a los productores independientes faces les sos propies compañíes de distribución y exhibición, polo que pudieron aportar fasta'l públicu d'Estaos Xuníos obres europees de calidad, como Quo vadis? (1912, d'Enrico Guazzoni), d'Italia, o La reina Isabel (1912), de Francia, protagonizada pola actriz Sarah Bernhardt.

Cine mudu d'Estaos Xuníos

L'exemplu européu, sobremanera d'Italia, qu'en 1912 con 717 producciones yera'l cine más potente del mundu, fizo a los productores d'Estaos Xuníos reaccionar, viéndose obligaos a facer películes más llargues, nes que los direutores tuvieren tamién una mayor llibertá artístico, y los actores figuraren nos títulos de créitu, lo que produxo que dellos d'éstos se convirtieren nos favoritos del públicu. Arriendes, siguió un periodu d'espardimientu económicu y artísticu nel cine d'esti país.

El treslláu a Hollywood

Ente 1915 y 1920 les grandes sales de cine xorrecieron per tol tarritoriu d'Estaos Xuníos, demientres la industria se treslladaba de la redolada de Nueva York a Hollywood, pequeña llocalidá californiana xunta Los Angeles au los productores independientes, como Thomas Harper Ince, Cecil B. De Mille y Mack Sennett, construyeron los sos propios estudios. Ince inxertó'l sistema d'unidaes, nel que la producción de cada película taba descentralizada —se trabayaba por obra—, colo que se podíen facer al empar varies películes, caúna d'elles supervisada d'entamu a fin por un xefe d'unidá —un productor executivu— que dependía a la so vez del xefe del estudiu. Produxéronse asina cientos de películes al añu como rempuesta a la medría de la demanda de les sales. La inmensa mayoría yeren westerns, comedies de tortazos y esbariones y elegantes melodrames, como'l de Cecil B. De Mille "Machu y fema" (1919) protagonizáu por Gloria Swanson. Ince, pela so parte, especializóse na Guerra de Secesión y el llonxanu Oeste, nos que rescampló l'entós popular vaqueru William S. Hart.

Buster Keaton

Joseph Francis Keaton nació en 1895, en Pickway (Kanses), morriendo en Hollywood en 1966. Fíu de dos cómicos ambulantes, Joseph y Myra Keaton, "Los dos Keaton", el pequeñu apaeció n'escena cuando namái que tenía un añu d'edá. Ye consideráu una de les más importantes figures de la historia del cine por pescanciar meyor que nengún de los sos contemporáneos el significáu y les posibilidaes del cine. Nes sos obres, mui apreciaes tanto pol públicu como pola crítica, afitó una interesante comunicación col espeutador, esploró la elasticidá del tiempu y fizo chancies qu'entá presten anguaño. Lo más almiráu foi la so capacidá d'improvisación y la creación d'innumberables situaciones nes que combinó un rostru impasible y un cuerpu que yera quien a facer cualquier acrobacia, en situaciones divertíes, allocaes y davezu ensin xacíu.

Buster Keaton ta consideráu como ún de los trés grandes mayestros del slapstick, xunto a Charlie Chaplin y a Harold Lloyd. Pero cuando daquién-y plantegaba esti fechu, él simplemente retrucaba: "¿cómo se pue ser un xeniu con un sombreru planu y unos enormes zapatos?" Na so carrera tien películes catalogaes como verdaderes obres maestres, como "The General" (The General, 1927), cola qu'algamó entrar na llista de les diez meyores comedies, fecha por especialistes nel séptimu arte. Amás, la prestixosa revista Sight and Sound escoyóla en 1972 como la octava meyor película de la historia del cine.

Charles Chaplin

Charlot

Sir Charles Spencer Chaplin Jr. foi un actor, direutor, guionista y músicu d'orixe británicu, pue ser que'l primeru na cronoloxía cinematográfica. Chaplin yera un cómicu xenial, la so presencia yera abondo p'asegurar l'ésitu comercial d'una película, foi la primer estrella internacional y una lleenda viva dende la so mocedá gracies al so personax del vagabundu Charlot. Esti mecía la comedia sentimental, la sátira social y el patetismu de la naturaleza humana, convirtiéndose nún arquetipu universal. El personax foi medrando a lo llargo de les sos películes "El vagabundu" (1915), "Vida de perros" (1918), "El chico" (1921) y "The Gold Rush" (1925). Cola llegada del cine sonoru, los productores se ñeguen a estrenar "City Lights" (1931), pero él faelo pola so propia cuenta y vuelve a frañir tolos récores de taquiella, ésitu que repite con "Tiempos modernos" (1936), sátira escontra l'automatización del trabayu, y "The Great Dictator" (1940), primer filme faláu de Chaplin, una chancia de los dictadores, na figura d'Adolf Hitler, que-y trae enemistaes ente los seutores más reaicionarios del poder d'Estaos Xuníos, obligándo-y a abandonar el país na década de 1950, cuando la ‘caza de bruxes’ promovida por McCarthy. Muncho enantes, en 1919, tres los sos primeros ésitos, Chaplin, xunto con D. W. Griffith y los dos actores más famosos del momentu, Mary Pickford y Douglas Fairbanks, formara la productora United Artists, precursora del "star system" —anque'l so casu y el de Griffith amás d'estrelles yeren los auténticos creadores y productores—, y aniciadora de la dómina d'oru del cine mudu n'Estaos Xuníos.

Douglas Fairbanks

Douglas Fairbanks (1883-1939), actor y productor d'Estaos Xuníos, célebre poles sos habilidaes acrobátiques y como espadachín, que constituyíen l'atraición cimera de les sos películes. El so verdaderu nome yera Douglas Elton Ulman, nacíu en Denver, Colorado; depués de trabayar una curtia temporada pa una compañía d'operaciones bursátiles en Wall Street, decidióse polos escenarios en 1901. Nos 14 años vinientes nos qu'interpretó papeles mui variaos, llegó al estrellatu. En 1915 escomenzó nel cine, formando darréu —en 1919— la so propia productora, la United Artists, xunto col xenial direutor D.W. Griffith y los non menos xeniales Mary Pickford, so segunda muyer y Charles Chaplin daquella los artistes más populares ente'l públicu. Ente les películes más famoses de Fairbanks tán "La marca del raposu" (1920, Fred Niblo), "Robín de les viesques" (1922, Allan Dwan), "The Thief of Bagdad" (1924, Naoul Walsh), "Don Q, fíu del raposu (1925, Donald Crisp), "El pirata prietu" (1926, A. Parker), "El gaucho" (1927, F. Richard Joles), "La mazcara de fierru" (1929, Allan Dwan) y "La fierecina domada" (1929, Sam Taylor), xunto a Mary Pickford. La so cabera película foi "La vida privada de Don Xuan", en 1934, dirixida por Alexander Korda. El so fíu, Douglas Fairbanks, tamién actor rescampláu, foi una figura importante na producción cinematográfica y televisiva.

Cine mudu llatinoamericanu

El cinematógrafu foi conocíu nes más de les capitales de los países llatinoamericanos xustu depués de la primera proyeición fecha en París polos hermanos Lumière. D'otra miente, en nengún d'ellos xurdió una industria propiamente dicha hasta la década de 1940. Dende entamos del sieglu XX, al traviés de la distribución y la exhibición, les compañíes d'Estaos Xuníos de cine pertienen el control de les pantayes de tol continente, sacante nel curtiu periodu de la II Guerra Mundial. Como aliáu, Méxicu beneficióse d'este importante mercáu cedíu por Estaos Xuníos en perxuiciu d'Arxentina y España, el primeru neutral y el segundu baxo una dictadura fascista, que vieron decayer les sos respeutives industries cinematográfiques. Nesi periodu Méxicu vio medrar la so industria gracies a un mercáu seguru de fala castellana. Les producciones polo xeneral yeren comedies y drames populares, cuando non películes de tendencia socio-folclórica. El cine en Méxicu empecipiara con "Riña de hombres en el zócalo" ("Reña d'homes nel zócalu" 1897). De magar esta data nun se dexaron de producir películes, xeneralmente noticiarios sobre la independencia y la Revolución Mexicana como "El grito de Dolores" ("El glayíu de Dolores" 1910, de Felipe Jesús del Haro) o "Insurrección en Méxicu" (1911, de los hermanos Alva). En 1917, el gobiernu de Venustiano Carranza torga la difusión del cine documental revolucionario, y esi mesmu añu créase la productora Azteca Film, que fai películes de ficción como "La obsesión".

Cine mudu européu

La producción cinematográfica nel Reinu Xuníu, Italia y los países nórdicos decayó enforma tres la fin de la I Guerra Mundial por mor de la medría de los costes de producción y a una incapacidá comercial pa competir nún mercáu mundial creciente. D'otra miente, n'Alemaña, na recién creada Xunión Soviética y en Francia, les películes algamaron una nueva significación artística, siñando l'entamu d'un periodu que sería perinfluyente nel desendolque del mediu.

Alemaña y Austria

L'impautante y anovador cine mudu alemán tomó del espresionismu y les téuniques del teatru clásicu de la dómina les sos fontes cimeres d'inspiración, como amuesa l'exemplu más conocíu de película espresionista de la época, "El gabinete del doutor Caligari" (1919), de Robert Wiene, na que los estilizaos vistuarios y decoraos emplegábense pa cuntar una terrorífica historia qu'identifica l'autoridá col alloriu y la criminalidá. Un esmolecimientu asemeyáu pola estilización formal y polo sobrenatural nos temes (frente al realismu del cine d'Estaos Xuníos, que predomina como l'únicu estándar debíu al so ésitu comercial) alcuéntrase en películes como "El Golem" (1920), de Paul Wegener y Henrik Galeen, "Nosferatu, el vampiru" (1922), de F. W. Murnau, y "Metrópolis" (1927) de Fritz Lang, que trata d'una sociedá robótica remanada por un gran poder industrial na que los obreros tán reducíos a la condición d'esclavos. Cualquiera d'estes películes, y n'especial les dos últimes, crearon escuela nel cine comercial d'Estaos Xuníos cola so temática, decoraos ya inclusive estilu de fechura, como prueba'l que los dos direutores foren contrataos pola industria de Hollywood pa continuar el so trabayu n'aquel país.

A metanes de la década de 1920, la capacidá téunica del cine alemán sobrepasaba la de cualaquier otru país nel mundu. Los actores y los direutores recibíen un sofitu cásique ilimitáu por parte del Estáu, que financió los mayores y meyor equipaos estudios del mundu, los de la "UFA" (Universum Film Aktiengesellschaft), de Berlín. Los estudios introspeutivos, espresionistes de la vida de les clases populares, conocíos como ‘películes de la cai’, se carauterizaben pola so dignidá, guapura y duración, amás d'introducir grandes avances nel usu efeutivu de la lluz, los decoraos y la fotografía. Los direutores alemanes lliberaron a la cámara del trípode y la punxeron sobre ruedes, algamando una movilidá que nun se viera enantes. Películes como les de Murnau "L'últimu" (1924), protagonizada por Emil Jannings, o L'espeyu de la dicha (1926), de G. W. Pabst, protagonizada por una xoven Greta Garbo, foron aclamaes universalmente pola fondura de les emociones que comunicaben y los sos anovamientos téunicos. Por mor de la emigración de los meyores talentos alemanes, austriacos y, en xeneral, centroeuropeos, la producción de les películes decayó rápidamente tres 1925, convirtiéndose nuna industria más qu'intentaba imitar el cine que se facía en Hollywood.

La Xunión Soviética

Escena de "L'acorazáu Potemkín"

Ente 1925 y 1930 apaecieron una serie de grandes películes soviétiques, revolucionaries tanto na so temática como na so fuercia visual y los métodos de fechura emplegaos. La industria del cine soviético foi nacionalizada en 1919 y puesta baxo'l control del Comisariáu del Pueblu pa la Propaganda y la Educación. Les películes d'esti periodu amosaben la reciente historia soviética con una fuercia, realismu y visión que yera l'antítesis del espíritu introspeutivu alemán. Los dos direutores cimeros soviéticos, Serguéi Mijáilovich Eisenstein y Vsiévolod Ilariónovich Pudovkin, recibieron una fuerte influyencia de la obra de Griffith, sobre tou d'Intolerancia y el so montaxe, aspeutu del nuevu arte qu'analizaron en detalle, formularon teoríes, depuraron y aplicaron hasta algamar los más brillantes llogros nesti campu de la historia del cine, cola concatenación rápida de tomes separtaes de gran fuercia visual capaces de dexar una fuerte impresión nel espeutador.

L'emplegu más espeutacular d'estes téuniques se pue apreciar na obra d'Eisenstein "L'acorazáu Potemkín" (1925), na que se rellata'l motín de los marineros d'un barcu de guerra, fartos de recibir ranchu podrecíu, y la caldia receición que les xentes d'Odesa dan a los rebeldes. Na célebre secuencia de les escaleres d'Odesa, Eisenstein lleva fasta'l clímax los disparos de los soldaos zaristes sobre la muchedume con una serie d'escenes rápides, al empar, montaes de forma alternativa, combinando la descripción xeneral de la escena con detalles significativos, como'l descensu del cochecín d'un neñu que rueda per unes interminables escaleres al ser alcanzada so ma, o la imaxe d'una güela tiroteada, o un estudiante retrocediendo horrorizáu mientres les tropes avancen sobre'l pueblu cola bayoneta calada. El resultáu final crea una emoción única, integrando tola serie de socesos simultáneos.

"El fin de San Petersburgu" (1927), de Pudovkin, y "Ochobre" (1928), d'Eisenstein, tamién conocida como "Diez díes qu'estremecieron al mundu", conmemoran el décimu aniversario de la revolución bolxevique dende estremaos puntos de vista. Pudovkin narró la historia del individuu como un héroe, una personificación de les mases. Pa Eisenstein, pola so parte, les mases por sí mesmes son l'héroe protagonista. Dambos cineastes —y los sos respeutivos operadores, Golovna y Tissé— yeren amás escelentes escritores y teóricos del cine, qu'analizaron el so propiu trabayu y el d'otros autores ariqueciendo un medrante corpus de crítica y teoría del cine que s'espublizó en tol mundu.

Francia

Namás qu'en Francia la industria cinematográfica tenía'l rixu afayadizu como pa sobrevivir demientres la etapa que siguió a la I Guerra Mundial ensin l'encontu del gobiernu. Trabayando en pequeños estudios, alquilaos pa cada película, un grupu d'estremaos artistes desendolcó un cine tanto de vanguardia como tradicional con un mínimu d'interferencies por parte de los productores executivos. L'escritor, direutor y editor de revistes de cine Louis Delluc foi un defensor ardiente del cine francés, que se rodeó de creadores como Abel Gance, René Clair, Jean Epstein o Germaine Dulac. Foi un grupu del que dependería muncho la sobrevivencia del cine francés. La obra de "Delluc Fiebre" (1921) yera una semeya impresionista de la vida de les clases populares, mientres que "Un sombreru de paya n'Italia" (1927), de Clair, ye una comedia basada nuna farsa popular del sieglu XIX, y "Napoleón" (1927), d'Abel Gance, ye una obra anovadora en cuantes a la téunica: emplegaba trés pantalles sobre les que se proyeutaben docenes d'imáxenes simultánees.

Una de les producciones franceses más rescamplaes de la década de 1920 ye "La pasión de Xuana d'Arcu" (1928), del danés Carl Theodor Dreyer, que, trabayando con un repartu y un equipu téunicu internacionales, meció lo meyor del cine escandinavu, alemán y cine soviéticu pa facer un cine con un estilu propiu. Amás, la interpretación de Renée Falconetti como Xuana d'Arcu ta considerada como ún de los meyores exemplos d'interpretación cinematográficu mudu. Esta película, xunto con "Alborada" (1927), película d'Estaos Xuníos de Murnau, zarren el periodu más rellumante del cine mudu que daría pasu al advenimientu del sonoru.

La maureza del cine mudu

Greta Garbo

Nos años posteriores a la I Guerra Mundial, la industria cinematográfica convirtióse nún de los seutores cimeros de la industria d'Estaos Xuníos, xenerando millones de dólares de beneficios a los productores que teníen ésitu. Les películes d'esti país internacionalizáronse y dominaron el mercáu mundial. Los autores europeos más rescamplaos foron contrataos polos estudios y les sos téuniques espeyáronse en Hollywood, que les adautó a los sos fines comerciales. El star system florieron, y les películes emplegaron a les grandes estrelles, ente otres a Rodolfo Valentino, John Barrymore, Greta Garbo, Clara Bow y Norma Shearer, como principal atrautivu pal públicu. El periodu carauterizóse tamién pol intentu de regular los valores morales del cine al traviés d'un códigu de censura interno, creáu pola propia industria de Hollywood en 1930 (el códigu Hays, bautizáu asina por empobinalu'l políticu y moralista Will Hays). Esti tipu d'instrumentos de control político-moral caltuviéronse hasta 1968 n'Estaos Xuníos.

Nos años venti les películes d'Estaos Xuníos escomenzaron a tener una sofisticación y una suavidá d'estilu. Los westerns románticos, como "The Iron Horse" (1924), de John Ford, amosaben la economía y mayestría narratives que siñaríen la trayeutoria de los direutores clásicos Frank Capra, William Wyler o George Stevens. Mentanto, Cecil B. De Mille trataba d'amazcarar l'erotismu de les sos primeres comedies sexuales, como "El señorín Primavera" (1921), tres de la fachada bíblica d'espeutáculos como "Los diez mandamientos" (1923) o "El rei de reis" (1927) nos qu'apaecíen orxíes y escenes de bañu col menor pretestu.

Dos de los direutores más populares de la dómina, Ernst Lubitsch y Erich von Stroheim, alemán el primeru y austriacu'l segundu, revelaron los sos sofisticaos y estremaos calteres na pantalla coles sos primeres obres en Hollywood. El primeru abandonó los espeutáculos que dirixera nel so país pa facer comedies llixeres, romántiques, carauterizaes pola cenciellez de los sos decoraos, garbu de la so téunica y l'encantu personal. En "Los peligros del flirt" (1924) o "La llocura del charlestón" (1926) remanó con tanta habilidá'l tema sexual que llograba resultar aceutable pa los censores. El trabayu de Von Stroheim, más duru y más européu foi estravagante, como en "Esposes frívoles" (1922), na que contrasta la inocencia d'Estaos Xuníos cola escayencia europea. La so obra mayestra sobre la cobicia na sociedá d'Estaos Xuníos, "Avaricia" (1923), foi amenorgada polos executivos del estudiu de diez a dos hores. Lo más de lo curtiáu entós perdióse, pero inclusive na so forma aballada ye considerada como una de les obres maestres del realismu cinematográficu.