Rexonalismu y nacionalismu n'España
N'España hai estremaos movimientos nacionalistes, dellos defenden la xunidá y esistencia de la «nación española» y otros qu'España ye un estáu formáu por estremaes naciones. Los más d'estos últimos vindiquen el drechu a l'autodetermín pa la so nación.
Hai tamién rexonalismu, que defende la identidá rexonal ensin renonciar al calter nacional d'España.
Nacionalismu español
editar.svg)
El nacionalismu español (tamién denomáu españolismo), ye la corriente de pensamientu históricamente asociada a la ultradrecha o al falanxismu español, que defende la xunidá territorial d'España nuna nación, y opónse a la so dixebra n'estremaos estaos. A lo cabero, los nacionalistes «periféricos» estendieron esti términu a tol que tea identificáu con España cualaquiera que seya la so ideoloxía, magar que los autodenomaos demócrates españoles nun empleguen davezu esti términu, sinón el de «patriotismu» o, polo xeneral, «constitucionalismu» si lo que defenden ye l'orde establecíu cola Constitución Española de 1978.
Esta corriente tien una bayura ideolóxica grande. Una carauterística ye'l centralismu, poro, dellos de los sos partidarios defenden una autonomía llimitada o direutamente denguna pa les estremaes comunidaes autónomes d'España, magar que non tolos seutores de la sociedá comparten esti albidru. Davezu deféndese la preponderancia del español en tolos ámbitos de l'alministración asina como la so esclusividá nel ámbitu estatal y asemeyaos.
Históricamente'l nacionalismu español y l'axetivu «nacional» surdieron col lliberalismu y na guerra escontra Napoleón. D'entós p'acá, camudó los sos conteníos y propuestes ideolóxiques y polítiques. El carlismu, que yera un movimientu de defensa del Antiguu Réxime, nun tenía l'axetivu «nacional» en dala parte del so ideariu nin (soberanía nacional, milicia nacional, bienes nacionales... Toes estes pallabres yeren la xíriga de los lliberales progresistes). Pue considerase, poro, que'l nacionalismu español foi nun entamu de signu lliberal.
Sicasí, el nacionalismu español amosó ser decisivu nel sieglu tres de la frustración pol desastre de 1898 (no que denomóse'l rexeneracionismu) que vindicaben movimientos mui estremaos ente ellos: dende los dinásticos (Francisco Silvela, Eduardo Dato, Antonio Maura) hasta una oposición republicana pasando pelos militares como na crisis de 1917 y les dictadures militares de Miguel Primo de Rivera y Francisco Franco.
Col nome de panhispanismu identifícase el denomáu imperialismu español, que surde tres de la crisis del 98 defendiendo tornar a los valores tradicionales y espirituales de la España imperial.
Nacionalismos periféricos
editarNacionalismu catalán
editar
El nacionalismu catalán ye una corriente ideolóxica articulada sobro'l supuestu de que Cataluña ye una nación, en bas a la so hestoria, la so llingua y al drechu civil catalán.
Esta corriente de pensamientu conformóse ideolóxicamente na primera década del sieglu XX, como una variante del Catalanismu que surdiere como movimientu cultural na década de los años 1830, y articuláu como movimientu políticu nes últimes décades del sieglu XIX.
Ye una corriente de pensamientu tresversal qu'axunta lo mesmo partíos políticos y ciudadanos d'izquierdes que de centru o de dreches. Poro, pue falase de dos corrientes nel nacionalismu políticu catalán: La que representa ERC y la que representa CiU, pos, los otros partíos nun algamen en dengún casu'l 1%.
La primera, la que tien a Convergència i Unió como cabezalera, tien calter mayoritariu y ye más autonomista que la segunda, que defende la reconocencia de Cataluña como Nación y qu'algame mayor reconocencia y autogobiernu lo mesmo que'l drechu d'autodetermín nel que los catalanes puedan decidir el caltenese n'España, o otres opciones qu'impliquen la independencia. CiU ye la primera fuercia nel parllamentu catalán con un 31,52% de los votos y 48 escaños.
La independentista, liderada por Esquerra Republicana de Catalunya, ye un movimientu más minoritariuo (la metá del sofitu eleutoral de CiU), que defende la idea de la independencia de Cataluña al traviés del drecho a l'autodetermín. ERC ye la tercera fuercia parllamentaria con un 14,06% de los votos y 21 escaños.
Amás d'estos dos partíos, tien dalgún sofitu mediáticu o institucional Reagrupament (que ye una xebradura n'ERC) y la CUP
El nacionalismu catalán constitúi mayoría parllamentaria nel parllamentu catalán (51% de la representación y porcentax de votu asemeyáu)
Pancatalanismu
editarDientro de les corrientes nacionaliegues catalanes independentistes, hai a un tiempu dos idees sobro la estensión de la «nación catalana»: Hai corrientes (denomaes «pancatalanistes») que defenden qu'inclúi les comunidaes autónomes de Cataluña, Comunidá Valenciana ya Islles Baleares, la fastera oriental d'Aragón (la denomada Franja de Ponent), Andorra y la denomada Cataluña Norte (conocida tamién como la rexón del Rosellón), faciendo asina los Países Catalanes, faciendo de la llingua l'exe vertebrador d'esta nación col enfotu d'independizar a estos territorios. Otres corrientes, per otru llau, defenden que la nación catalana nun ye otra que'l territoriu del "Principat", anguaño Comunidá autónoma de Cataluña.
El términu «pancatalanismu» emplégase davezu polos grupo opuestos a elli; como los españolistes o nacionalistes y rexonalistes valencianos. Ello ye por mor d'un intentu de facer comparanza col panxermanismu y la so rellación histórica col nazismu pa desprestixalu.
Esta corriente represéntala ERC y tien un sofitu importante en Cataluña magar que mui amenorgáu na Comunidá Valenciana y les Islles Baleares.
Nacionalismu vascu
editar
El nacionalismu vascu ye una ideoloxía política que defende la xunidá y defensa de tolos territorios históricos que conformen la nación vasca y qu'anguaño dixébrense ente dos estaos: España y Francia, poro, la so estenxón territorial correspuende cola del territoriu definíu dende vieyo como Euskal Herria o Vasconia, y qu'inclúi les comunidaes autónomes de País Vascu y Navarra, el condáu de Treviño (provincia de Burgos) y parte del departamentu francés de Pirineos Atlánticos (el territoriu definíu pola llei de Pasqua francesa como Pays Basque, y dixebráu en tres territorios: Baxa Navarra, Labort y Sola).
El nacionalismu vascu ye'l principal movimientu políticu nel País Vascu pos dende l'entamu de la democracia post-franquista vien algamando mayoríes parllamentaries nel Parllamentu Vascu y dirixó'l Gobiernu Vascu lo mesmo na Segunda República Española que na transición hasta les eleiciones de 2009. Representa'l 48% de los votos nes eleiciones vasques de 2009. En Navarra (con mayor fuercia nel norte que nel sur) la so presencia ye menor que que na otra, siendo, sicasí, la segunda fuercia nel Parllamentu de Navarra.
Los principales partíos políticos son:
- Per parte de la drecha política:
- Per parte de la izquierda política:
- Eusko Alkartasuna
- Alkarbide
- Dientro de la izquierda nacionaliega vasca distínguese la denomadaa «izquierda abertzale», representada por:
- Partíu Comunista de les Tierres Vasque
- Aralar
- Aición Nacionalista Vasca
- Batzarre
- Batasuna (representáu por Euskal Herritarrok y Herri Batasuna nel pasáu), partíu illegalizado por mor de la so vinculación con ETA.
En Navarra, Aralar, EA, PNV y Batzarre formen la coalición Nafarroa Bai.
Nel País Vascu, Aralar y Ezker Batua foron en coalición nes eleiciones forales y municipales de 2007.
Nacionalismu gallegu
editar
El nacionalismu gallegu ye una corriente ideolóxica con planos cultural y políticu, que defende la reconocencia de Galicia como nación. Dientro del nacionalismu gallegu atópense dos corrientes ideolóxiques estremaes:
- Una, la mayoritaria, que defende una autonomía amplia o la tresformación d'España nun estáu federal o confederal.
- Otra, la de la izquierda independentista, mui minoritaria (estraparllamentaria), que fai una apueste pola rotura col Estáu Español y col modelu de sociedá capitalista.
Estes dos corrientes, sicasí, tienen dellos puntos en común como la defensa de la llingua (dellos defenden el reintegracionismu) y la cultura gallega, la reconocencia de Galicia como nación. A la escontra de lo qu'asocede nel País Vascu y Cataluña, en Galicia ye mayoritariu'l nacionalismu d'izquierdes, dende posiciones que van dende la izquierda radical (Primeira Linha) hasta posiciones moderaes de centru-izquierda (BNG).
Anguaño'l nacionalismu gallegu ta presente na Xunta de Galicia nel Bloque Nacionalista Galego que trabaya a comuña col PSOE. Nes eleiciones autonómiques, el BNG algamó'l 18,7% de los votos y 13 escaños, y ye la única fuercia nacionaliega presente nel parllamentu, pos el restu d'elles nun algamen abondo sofitu eleutoral.
Nacionalismu andaluz
editar
El nacionalismu andaluz ye un movimientu políticu y social que defende la reconocencia d'Andalucía como una nación dientro d'Europa.
Los principales partíos políticos que representen el nacionalismu andaluz son el Partido Andalucista (PA), el Partido Socialista d'Andalucía (PSA) y dellos otros más minoritarios ya independentistes como Nación Andaluza (NA), Asamblea Nacional d'Andalucía (ANA). Tamién ha nomase'l Sindicato de Obreros del Campo (SOC) y al Bloque Andaluz de Izquierdas (BAI), lo mesmo qu'a otros grupos como la organización de mocedá Jaleo!!!, organización independentista y socialista.
El conxuntu de votos andalucistes ye d'un 8,46% nes eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2004. El PA, recibió'l 6,19% de los votos y ye l'únicu con representación parllamentaria(5 escaños)
Nacionalismu aragonés
editar
El nacionalismu aragonés ye un movimientu políticu minoritariu que defende qu'Aragón tien historia, idioma, lleis y cultura propies abondes como pa conformar una nación independiente. Ún de los símbolos que más s'empleguen ye la estrelada aragonesa, que son les cuatro barres d'Aragón y una estrella roxa na metá.
Anguaño, los principales partíos aragonesistes son los siguientes:
- CHA: Chunta Aragonesista.
- INAR: Iniciativa Aragonesa.
- EA: Estado Aragonés.
Nacionalismu astur
editar.svg)
Nel Principáu d'Asturies, magar que nun seya un fenómenu tan destacáu como nos casos del Cataluña o'l País Vascu, el nacionalismu dexóse notar na política asturiana, anque a con una estratexa más asemeyada a la d'un movimientu social que d'ellementu con una clara representación institucional. Tevo representación institucional na Xunta Xeneral col Partíu Asturianista (con un xunteru namái: Xuan Xosé Sánchez Vicente) ente los años 1991 hasta 1999.
El nacionalismu asturianu ye principalmente progresista, dende un entamu les organizaciones abiertamente nacionaliegues n'Asturies foron asina. El primer partíu políticu nacionaligu foi'l Conceyu Nacionalista Astur (CNA) en 1976. Tres la so desapaición coyerá'l testigu del nacionalismu otra fuercia nidiamente d'izquierdes l'Ensame Nacionalista Astur (ENA) en 1982, la tamién izquierdiega Xunta Nacionalista Asturiana (la ENA y la XNA conformarán en 1988 la organización Unidá Nacionalista Asturiana), y el Partíu Asturianista (PAS) que sería "asturianista, interclasista y de progresu" según los sos Estatutos. Andecha Astur sería "socialista" y ñacería en 1990 de los espulsaos de la UNA, y otres organizaciones posteriores nidiamente nacionaliegues tamién seríen progresistes comu IAS (anguaño ye parte d´Unidá). Nel añu 2008 IAS, Andecha Nacionaliega, Andecha por Carreño que formaren Unidá remanecieron les sigles de la vieya Unidá Nacionalista Asturiana.
Los principales partíos y coaliciones que recueyen a les clares la consideranza d'Asturies comu nación son (per orde de votos):
Nacionalismu cántabru
editar
El nacionalismu cántabru ye una ideoloxía reciente, puesto qu'enantes de los años 70 non hebo dengún partíu políticu o asociación nacionaliega en Cantabria, que fai provenir les sos raíces del cantabrismu d'épocas anteriores. El nacionalismu cántabru sólo estuvo presente nel Parllamentu de Cantabria ente 1988 y 1991 col Partido Nacionalista de Cantabria.[2] Dendi 1995 tá representáu pol partíu Conceju Nacionaliegu Cántabru que nun tien representación parllamentaria y que nas eleiciones autonómiques de 2007 obtuvo un 0,36% de los votos.
Ente les sos propuestes destaquen l'asumir el lábaru cántabru como bandera oficial de Cantabria, la reconociencia institucional de la llingua cántabra y la comarcalización del país.
Nacionalismu canariu
editar
El nacionalismu canariu ye una corriente ideolóxica qu'aspira al máximu nivel d'autogobiernu de l'anguaño Comunidá Autónoma de Canaries, aportando aínda a la indepdencia..
Hai munchos partíos políticos que s'autodenomen nacionalistes o rexonalistes canarios. L'anguaño presidente del Gobiernu Canariu ye Paulino Rivero, de Coalición Canaria.
Ente les sos propuestes destaquen les del cambéu de la bandera d'anguaño por otra con siete estrelles que representen a les siete islles del archipiélagu.
Hebo un movimientu independentista llamáu Movimiento por la Autodeterminación e Independencia del Archipiélago Canario (MPAIAC), que defendió la independencia violenta y llegó a matar a xente.
Nacionalismu valencianu
editarEl nacionalismu valencianu, o valencianismu, ye una corriente de pensamientu políticu qu'anda a la gueta del máximu nivel competencial pa l'anguaño Comunidá Valenciana, por mor de la so consideranza como nación política, denomada País Valencianu.
Anguaño hai tres víes nel valencianismu. La primera la pancatalanista, yá tratada delles llinies más p'arriba, que defenden partíos como ERPV, PSAN y dellos seutores del BNV.
La segunda diba ser el valencianismu secesionista, que defende algamar les mayores cotes d'independencia pa la Nación Valenciana (nome col que diba llamase al anguaño territoriu de la comunidá autónoma), ñegando la xunidá de la llingua catalana, y defendiendo que'l valencianu ye una llingua estremada. Al contrario que'l blaverismu, sí vindiquen el drecho d'autodetermín pal pueblu valencianu.
La tercera vía sicasí, defende la creación d'una constitución soberana del País Valencianu que-y permita organizase como República Valenciana, y la total normalización del catalán, qu'ellos reconocen como tal, pero calteniendo los sos rasgos diferenciales: los movimientos d'esta tercera vía tán integraos nel Bloc Nacionalista Valencià, y son l'únicu partíu nacionaliegu con sofitu eleutoral. Tán anguaño integraos con Izquierda Unida na coalición Compromis País Valencià, qu'algamó 7 escaños
Referencies
editar
Datos: Q537890
