Rod Stewart
Sir Roderick David "Rod" Stewart (10 de xineru de 1945, Londres) ye un músicu, compositor y productor británicu de rock, conocíu mundialmente por ser vocalista nes bandes The Jeff Beck Group y Cares, como tamién pola so esitosa y estensa carrera como solista. Cola so distinguida voz rasposa empecipió la so carrera como músicu caleyeru para depués participar en The Dimensions y nel supergrupu The Steampacket mientres los primeros años de la década de los sesenta. Sicasí algamó l'ésitu depués d'ingresar a The Jeff Beck Group, onde solo participó nos sos dos primeros álbumes, y depués en Cares hasta 1975 cuando l'agrupación inglesa dixebróse.
Rod Stewart | |
---|---|
Vida | |
Nacimientu | Londres[1], 10 de xineru de 1945[2] (79 años) |
Nacionalidá | Reinu Xuníu |
Residencia |
Harlow Beverly Hills |
Llingua materna | inglés |
Familia | |
Casáu con |
Alana Stewart (1979 – 1984) Rachel Hunter (1990 – 2006) Penny Lancaster (2007 – ) |
Pareyes | Kelly Emberg |
Fíos/es | |
Estudios | |
Llingües falaes | inglés |
Oficiu | cantautor, cantante, guitarrista, artista d'estudiu, vocalista |
Altor | 1,78 m |
Premios | |
Miembru de | Faces |
Seudónimu | Rod Stewart |
Xéneru artísticu |
rock blues rock Rhythm and blues pop new wave |
Mena de voz | tenor |
Instrumentu musical |
guitarra voz Harmónica |
Discográfica |
Warner Bros. Records Atlantic Records Capitol Records Mercury Records Warner Records |
IMDb | nm0005465 |
rodstewart.com | |
Paralelu al so trabayu en Cares empecipió la so carrera en solitariu col discu An Old Raincoat Won't Ever Let You Down, que llogró más atención nes llistes musicales que los mesmos álbumes del grupu británicu. Tres la separación de Cares centrar na so carrera a tiempu completu, que siguió llogrando ésitu y ventes millonaries mientres los años posteriores ya inclusive hasta'l día de güei. A lo llargo de los sos más de cuarenta años de trayeutoria como solista, hai incursionado en diversos xéneros musicales como'l soft rock, new wave, soul, blues rock, folk, rhythm and blues, white soul, pop rock y la música discu, ente otros.
Col pasar de los años foi consideráu como unu de los grandes cantantes de la historia del rock. Tamién ganó decenes de premios y condecoraciones pola so contribución a la música, ente ellos un Brit Awards, un Premiu Grammy y un ASCAP Founders Awards. Per otra parte, foi inducíu dos veces nel Salón de la Fama del Rock; la primera en 1994 como solista y la otra en 2012 como miembru de Cares, y de la mesma ingresó al Salón de la Fama del Reinu Xuníu en 2006.
Nel ámbitu personal casóse en trés causes y ye padre d'ocho fíos. Tamién nel añu 2000 diagnosticóse-y cáncer de tiroides, que lo obligó a operase del gargüelu con ésitu y ensin perxudicar la so voz. Dende esi entós collabora na fundación The City of Hope la cual trata d'atopar la cura a cualquier tipu de cáncer pero principalmente a los qu'afecten a los neños.[4]
Per otru llau, les sos ventes van dende los 100 a 200 millones de copies en tol mundu, que lo converten n'unu de los intérpretes solistes más esitosos del mundu.[5][6] Adicional a ello'l vocalista James Brown nomar el meyor cantante de white soul qu'esistió.[7]
Biografía
editarNiñez y pubertá
editarNació'l 10 de xineru de 1945 en Highgate al norte de Londres y ye'l quintu fíu del matrimoniu integráu por Robert Stewart y Elsie Gilbart.[8] El so padre yera escocés qu'exercía como maestru d'obres n'Edimburgu, ente que la so madre yera inglesa. Los sos cuatro hermanos nacieron n'Escocia y él foi l'únicu que nació n'Inglaterra en plena Segunda Guerra Mundial. Estudió na primaria de Highgate y depués na secundaria Escuela Moderna de William Grimshaw, con un relativu rendimientu escolar.[9] Mientres la so adolescencia, el so padre a los 65 años retirar de la construcción y establecióse con una pequeña tienda de periódicos na ruta Archway, onde Rod conoció'l so principal pasatiempu; el modelismu ferroviariu.[8]
Gracies a la so familia rellacionar colos sos dos principales pasiones; el fútbol y la música.[10] Según él los sos futbolistes favoritos yeren los escoceses Gordon Smith y George Young, a quien conoció al traviés de los sos hermanos mayores.[11] Almirador del Celtic Football Club, empecipióse como defensa del equipu llocal los escolinos de Middlesex, del cual meses dempués aportó a el capitán y una de les sos principales figures.[11]
Tocantes a la música, yera almirador del cantante d'Estaos Xuníos Al Jolson, de quien adoptó'l so estilu interpretativu y la so actitú para cola so audiencia.[10] Sicasí la so introducción al rock foi gracies a la tema «The Girl Can't Help It» de Little Richard y a un conciertu televisáu de Bill Haley & His Comets.[12] En 1959 el so padre mercó-y el so primer guitarra y la primer tema qu'aprendió foi'l cantar folk «It Takes a Worried Man to Sing a Worried Song», ente que'l primer rexistru qu'adquirió foi'l senciellu «C'mon Everybody» d'Eddie Cochran.[13]
A los 15 años d'edá retirar de la escuela y mientres un tiempu trabayó nuna empresa de serigrafía.[14] Sicasí'l so padre quería que se convirtiera nun futbolista profesional, por ello nel branu de 1960 fixo una prueba pal Brentford F.C., un equipu británicu que taba na tercer división entós daquella.[15] Contrariamente a la creencia popular de dellos años, Stewart na so autobiografía de 2012 confirmó que nunca lo contrataron y que nunca lo llamaron depués de la so audición. Finalmente él mesmu mentó: «...la vida de músicu ye muncho más fácil porque te puedes enfilar y faer música, y yo nun puedo faer eso xugando fútbol. Por eso escoyí ser músicu».[16]
Adolescencia y el so entamu na música
editarDepués de refugar una eventual carrera como futbolista, trabayó nel negociu familiar como repartidor de periódicos.[17] Sicasí y p'independizase, trabayó como sepulturero nel Campusantu de Highgate pa la empresa funeraria de North Finchley y depués llaborió como montador de cerca.[17] En 1961, treslladar a Denmark Street nel centru de Londres pa audicionar pa la banda The Raiders col productor Joe Meek, pero él detener afirmando que'l so soníu yera desagradable.[18] Por aquel mesmu tiempu, empezó a escuchar a dellos artistes norteamericanos y británicos como Ewan MacColl, Woody Guthrie, Ramblin' Jack Elliott y n'especial a Deroll Adams y Bob Dylan.[19]
Nel mesmu añu viose atraíu pol beatnik y tamién foi un partidariu activu de la Campaña pal Desarme Nuclear, xuniéndose nes marches de Aldermaston ente los años 1961 a 1963, onde foi tres veces arrestáu mientres les protestes sentaes nel Trafalgar Square y nel Whitehall.[20] En 1962 foi convocáu pa ser el vocalista de la banda The Ray Davies Quartet, que darréu aportaría a The Kinks, pero'l so pasu pela banda duró solo un par de meses entós que Ray Davies despidir tarreciendo qu'él-y quitar el so puestu.[21][22] Darréu axuntóse col guitarrista británicu de folk Wizz Jones, con quien tocaba en distintes cais de Londres ya inclusive na Plaza Leicester. Dempués y mientres dieciocho meses siguíos, tocaron como artistes caleyeros en Brighton y depués en París, onde aprendió a tocar l'harmónica.[23] Inclusive viaxaron a Barcelona onde fueron deportaos de nuevu a Inglaterra por vagancia en 1963.[24]
Yá de regresu n'Inglaterra, asimiló l'estilu y el look del movimientu mod que foi la base del so peñáu característicu de puntes paraes y con escesiva laca.[25] Per otru llau y col fin d'adquirir nueves conocencies musicales ayenos al rock, foi a un conciertu d'Otis Redding y mercó dellos discos de Sam Cooke convirtiéndose nun gran fanáticu del rhythm and blues y de la música soul.[25] N'ochobre de 1963 y establecíu en Londres formó la so primer banda profesional, The Dimensions, onde cumplió'l rol de armonicista y vocalista a tiempu parcial.[26] Selmanes posteriores integróse'l cantante yá consagráu Jimmy Powell y la banda se retituló como Jimmy Powell & the Five Dimensions, qu'apostró a Stewart a solo tocar l'harmónica.[26] Esti motivu causó la so salida del grupu n'avientu del mesmu añu, depués de dellos discutinios con Powell.[27]
The Steampacket y la imaxe de "Rod the Mod"
editarSegún cuenta la historia, el 5 de xineru de 1964 Stewart taba na estación de trenes Twickenham interpretando na so harmónica la tema clásica del blues «Smokestack Lightning».[26] Ellí foi afayáu por Long John Baldry vocalista de la banda All Stars, que lo convidó a xunise a l'agrupación la cual se renombró Hoochie Coochie Men, depués de la muerte del so líder Cyril Davies dos díes depués.[28] Fixo'l so debú na banda en marzu del mesmu añu nel Club Marquee de Londres y gracies a Baldry foi moteyáu Rod the Mod por cuenta del so paxellu del estilu dandi y del movimientu mod.[27][29] En xunu del mesmu añu, tamién fixo'l so debú discográficu col cover «Up Above My Head» de Rosetta Tharpe pal senciellu de Baldry & the Hoochie Coochie Men.[30]
Depués de participar de la xira cola banda hasta los primeros meses de 1965, retirar de Hoochie Coochie Men por diferencies musicales con Baldry pero caltuvo una bien bona amistá con él que perdura hasta'l día de güei.[31] A mediaos del mesmu añu, l'empresariu y destacáu productor musical Giorgio Gomelsky axuntar a dambos pa formar el supergrupu The Steampacket xunto a Brian Auger, Julie Driscoll, Mike Waller, Vic Briggs y Ricky Fenson cola idea d'emular l'estilu de Ike & Tina Turner; interpretando rhythm and blues, jazz y white soul.[32] Mientres el branu de 1965 tuvieron de xira en sofitu a The Rolling Stones y depués con The Walker Brothers per delles ciudaes britániques, que-y dexó establecer rellaciones d'amistá con dellos miembros de diches bandes y de la mesma la oportunidá de tocar en grandes teatros.[32]
En payares de 1965 la imaxe de Stewart Rod the Mod ganó dellos adeptos gracies al documental A Easter with Rod, qu'espublizó pola televisión la cadena Rediffusion y que rellataba'l movimientu mod en Londres.[24] Per aquelles selmanes tamién grabó'l senciellu «The Day Will Come», un intentu por llanzar la so carrera en solitariu pero que foi un verdaderu fracasu nes llistes y que recibió males reseñes de los críticos de la dómina.[33] Al añu siguiente y xunto a Brian Auger publicaron el senciellu «Shake» ―un cover de Sam Cooke― que nun recibió mayor espardimientu nel mercáu británicu. Sicasí y gracies a esa versión, reconoció qu'empezó a almirar el trabayu de Cooke y en posteriores entevistes asitiar como unu de los sos referentes direutos.[19]
En marzu de 1966 Stewart dexó The Steampacket aludiendo que fuera despidíu, pero dichu fechu foi desmentíu por Auger diciendo qu'él se retiró por falta d'interés na agrupación.[32] Dos meses dempués de xunió a Shotgun Express como covocalista xunto a Beryl Marsden, onde amás taben los músicos Peter Bardens (darréu fundador de Camel) y Mick Fleetwood y Peter Green fundadores de Fleetwood Mac años posteriores.[34] La banda tuvo solo un ésitu; «I Could Feel The Whole World Turn Round» antes de la so disolución, entós que Peter Bardens xunir a los Them de Van Morrison y Fleetwood y Green xunir al grupu de John Mayall.[34]
Periodu con Jeff Beck Group
editarA principios de 1967 foi contratáu pol exguitarrista de The Yardbirds, Jeff Beck, pal so nuevu proyeutu musical The Jeff Beck Group onde tuvo'l llabor de vocalista y n'ocasiones como compositor.[35] Ellí tocó per primer vegada col guitarrista Ronnie Wood, quien aportó a unu de los sos meyores amigos.[35] Por aquel mesmu tiempu tamién publicó un nuevu senciellu en solitariu; «Little Miss Understood» al traviés d'Immediate Records.[36]
La banda tocó en delles ciudaes del oeste d'Europa mientres la primavera de 1968, hasta que'l mánager Peter Grant consiguió-yos una mini xira de seis selmanes nel Filmore East de Nueva York.[37] La primer vegada que tocaron, Stewart sufrió una leve crisis de llerza onde s'escondió detrás de los amplificadores mientres cantaba, hasta que tomó un curtiu de brandy que-y quitar dichu mieu y pudo terminar el conciertu ensin problemes.[38] Medios como'l The New York Times allabaron la interacción selvaxe y visionario de Beck xunto a los berros roncos ya insistentes de Stewart» y el NME informaba que la banda yera ovacionada de pies y que'l recibimientu del públicu yera similar a les recibíes por Jimi Hendrix o The Doors.[36][39]
N'agostu de 1968 debutaron col discu Truth que-yos xeneró una bultable popularidá nos Estaos Xuníos, pero non asina nel Reinu Xuníu. La prensa allabó la dramatización vocal de Stewart, que nun tenía nengún problema en cantar blues, folk y el proto-heavy metal.[40] Tornaron a Estaos Xuníos pa promocionar el discu con bien bona receición de la crítica, pero les rellaciones ente los sos integrantes pasaba por un duru momentu que significó la salida de Wood y con ello la posterior salida de Stewart en xunetu de 1969.[41] Un mes antes llanzárase'l segundu rexistru d'estudiu Beck-Fola, que llogró bien bonos puestos nes llistes pero que nun foi promocionáu.[42]
Ésitu con Cares y l'entamu de la so carrera como solista
editarN'ochobre de 1968 mientres entá yera parte de Jeff Beck Group, Lou Reizner xerente artists and repertoire de Mercury Records ufiertó-y un contratu musical como solista, pero por problemes en ciertos artículos nun pudo grabar hasta mediaos de 1969.[43] Per otru llau en mayu de 1969 el guitarrista fundador de The Small Cares, Steve Marriott, anunció la so salida de l'agrupación inglesa. Por ello Ronnie Wood foi contratáu pa reemplazalo y gracies a él Rod entró en xunetu del mesmu añu como nuevu cantante. Al pie de ellos el restu de la banda integráu por Ian McLagan, Ronnie Lane y Kenney Jones decidieron camudar el so nome y tituláronse a cencielles como Cares.[44]
En payares de 1969 empecipió la so carrera en solitariu con An Old Raincoat Won't Ever Let You Down ―tituláu como The Rod Stewart Album nos Estaos Xuníos― que tenía una variedá de xéneros musicales como'l rhythm and blues, el folk rock y el white soul tomaos de les sos principales influencies. D'igual manera en marzu de 1970, Cares debutó col discu First Step que nun llamó demasiao l'atención de les llistes anglosaxones pero que llograron gran notoriedá nes sos presentaciones en vivu.[44] En xunu del mesmu añu Rod llanzó'l so segundu trabayu d'estudiu Gasoline Alley, qu'incluyó delles versiones d'Eddie Cochran, Bob Dylan, Elton John, The Rolling Stones y de The Small Cares, tamién el discu empezó a llamar l'atención de les llistes musicales una y bones algamó'l puestu 27 nel conteo d'Estaos Xuníos y la posición 62 nel inglés, convirtiéndose nel so primer trabayu en solitariu n'entrar en felicidaes llistes.[45][46]
Cola so tercer producción Every Picture Tells a Story de 1971, incluyó dellos elementos del rock y del blues que-y dio un estilu distintu y ameyoráu a la so carrera. Dientro del llistáu de cantares foi incluyida'l cantar «Maggie May», que recibió gran espardimientu nes radios anglosaxones y que llegó hasta'l primer puestu nos Billboard Hot 100 d'Estaos Xuníos y de la mesma nel so propiu país.[45][46] Gracies en parte mentó senciellu, el discu asitiar nel primer llugar nos yá nomaos países y foi consideráu como unu de los sos meyores trabayos en solitariu.[47] De la mesma en febreru Faz publicó Long Player que llogró similares resultaos que la so primer producción, y en payares del mesmu añu apaeció A Nod Is As Good As a Wink... to a Blind Horse que llegó hasta'l top 10 nel mercáu d'Estaos Xuníos como nel británicu y qu'incluyó el gran ésitu radial «Stay With Me».[48][49]
Mientres 1972 Cares xiró estensamente per delles ciudaes norteamericanes y europees, que xeneró dellos conflictos ente Rod y el restu del grupu por cuenta de que esta xeneraba l'estancamientu de la so carrera en solitariu.[50] Por aquel mesmu tiempu apaeció la so cuarta producción Never a Dull Moment, que recibió bien bones crítiques de la prensa especializada como tamién un escelente recibimientu comercial similar a Every Picture Tells a Story. En 1973 llanzóse Oh La La, l'últimu discu d'estudiu de Cares, que llogró'l puestu 21 nos Estaos Xuníos y llegó hasta'l primer llugar na llista británica.[48][49] Mientres la so grabación y según Ian McLagan, los discutinios ente Rod y el restu de la banda volvieron apaecer por cuenta de que «...nun participó nes sesiones sinón hasta dos selmanes dempués y depués alegó que los cantares nun taben nel so tonu».[51] Aun así el trabayu llogró bien bones calificaciones y tuvieron la posibilidá de xirar por Xapón, Australasia y Europa.[44]
Yá n'ochobre de 1974 apaeció nel mercáu Smiler, la so quinta producción como solista y que se convirtió nel so cuartu númberu unu consecutivu nel so propiu país, claru si sumamos al recopilatorio Sing It Again Rod de 1973.[46] Esti discu de la mesma foi'l postreru col sellu Mercury Records, entós qu'en 1975 la discográfica Warner Bros. ufiertára-y un nuevu contratu tanto a él como a Cares. Sicasí la banda nun pudo grabar cola so nueva compañía yá qu'en 1975 Ronnie Wood xunir a The Rolling Stones, que significó la separación del grupu, fechu que foi confirmáu por Rod a finales del mesmu añu.[52]
Segunda metá de la década de los setenta
editarEn 1975 y como nuevu artista de Warner Bros. treslladar a Los Angeles pa empecipiar una nueva etapa na so carrera, sicasí dellos periodistes mentaron qu'arrincó del Reinu Xuníu pa nun pagar los altos impuestos a la renta.[53] Instaláu na ciudá californiana llanzó Atlantic Crossing que cuntó como productor al norteamericanu Tom Dowd. El discu marcó un antes y un dempués, yá que s'alloñar de les influencies del folk rock y del white soul p'averase al pop rock y al soft rock.[54] Del discu destacó'l senciellu «Sailing» que llegó hasta'l primer llugar en cinco países europeos, el so segundu gran ésitu musical dempués de «Maggie May» de principios de la década.[55]
Al añu siguiente publicó A Night on the Town, que llogró allugase nos primeros llugares de los países anglosaxones y qu'hasta 1984 vendió más de 2 millones de copies nos Estaos Xuníos.[56] Trés senciellos fueron llanzaos pa promocionalo, siendo la balada «Tonight's the Night (Gonna Be Alright)» el más esitosu yá que s'asitió nel primer puestu nos Billboard Hot 100 y na quinta posición nel Reinu Xuníu.[45][46] Pal añu 1977 apaeció nel mercáu'l so siguiente discu Foot Loose & Fancy Free, que llogró un ésitu similar al anterior tantu nes llistes musicales como en ventes. Amás y con esta nueva producción apaeció per primer vegada, The Rod Stewart Group, que foi denomináu pola prensa d'aquel tiempu y que faía alusión al equipu d'artistes que lu acompañaben ente ellos el batería Carmine Appice y el guitarrista Gary Grainger, qu'amás se convirtió nel cocompositor de dalgunos de los sos ésitos.[57] Mientres la so xira promocional que cuntó con dellos conciertos nos principales países anglosaxones, asimiló dellos elementos del glam rock como'l maquillaxe y la ropa colorida que llamó l'atención de la prensa pero non asina de los sos fanáticos.[58]
En rematando la xira promocional de Foot Loose & Fancy Free, el so equipu tornó a los estudios pa grabar un nuevu senciellu llamáu «Da Yá Think I'm Sexy?», que foi publicáu en payares de 1978 y que se convirtió nun gran ésitu radial y comercial una y bones s'allugó nos primeros puestos en dellos países como nos Estaos Xuníos, Reinu Xuníu, Francia y Canadá, ente otros.[45][46][55] Amás dichu senciellu sirvió como preludiu al discu Blondes Have More Fun publicáu solu díes dempués y que como s'esperaba tamién aportó a númberu unu en delles llistes mundiales. Tanto l'álbum como'l so principal senciellu incluyeron elementos de la música discu, que-y significó una gran radiodifusión a nivel mundial.[59] Pela so parte el so correspondiente xira solo llevóse a cabu n'Europa, onde más de quince feches realizar nel Reinu Xuníu.
Los ochenta
editarEn payares de 1980 apaeció nel mercáu Foolish Behaviour, que significó una cayida nes llistes de popularidá n'América del Norte a diferencia de lo que consiguió con Blondes Have More Fun. Amás recibió una gran variedá de crítiques per parte de la prensa musical pol so cambéu de soníu, yá que incluyó dellos elementos del new wave y del synth pop que se vio darréu y con mayor relevancia en Tonight I'm Yours de 1981.[60] D'esti últimu discu destacó'l senciellu «Young Turks» que llegó hasta'l puestu 5 nos Billboard Hot 100 y que aportó a unu de les sos grandes temes nes radios de dellos países.[45] Mientres les sos respeutives xires de 1980 y 1981, grabar en delles ciudaes de los Estaos Xuníos y del Reinu Xuníu material pal primer álbum en vivu Absolutely Live publicáu en 1982, que cuntó cola participación especial de Kim Carnes y Tina Turner na versión de Cares; «Stay With Me».
En 1983 llanzó Body Wishes que recibió pésimes crítiques pelos medios especializaos, qu'inclusive dellos sitios como Allmusic considerar como «una de les sos peores obres».[61] Aun así el discu llogró gran ésitu comercial en dellos mercaos europeos, xeneráu principalmente pol senciellu «Baby Jane» que llegó hasta'l primer llugar en países como Irlanda, Alemaña y Bélxica ente otros.[55] Con una crítica similar apaeció al añu siguiente Camouflage, qu'hasta'l día de güei ye unu de los sos discos menos vendíos. D'este, el so décimu tercer álbum d'estudiu, destacaron los senciellos «Infatuation» y «Some Guys Have All the Luck» que llograron entrar nos top 10 de la llista Billboard Hot 100 y qu'amás los sos videos musicales respeutivos recibieron constante rotación na cadena de televisión MTV.[45] En xineru de 1985 y dientro de la xira promocional, tocó nel primer festival Rock in Rio ante una más de 100 000 persones envaloraes y dempués d'una gran agua.[62] Nesi mesmu añu tamién s'axuntó con Jeff Beck pa la grabación del senciellu «People Get Ready» ―orixinal de The Impressions― que llogró bonos puestos nes llistes y qu'amás foi tocada en direuto en delles presentaciones del guitarrista británicu cola compañía de Stewart.[63]
A fines de 1985 entró nuevamente a los estudios pa grabar l'álbum Every Beat of My Heart que se punxo a la venta oficialmente en xunu de 1986. Al igual que'l so predecesor recibió pésimes reseñes per parte de la crítica especializada, a pesar de ser más esitosu nes llistes que Camouflage. Pa promocionalo fueron llanzaos dellos senciellos como «Love Touch» y «Every Beat of My Heart» que se convirtieron en verdaderos ésitos nel mercáu européu, pero non asina nel norteamericanu.[55] D'igual manera llevó a cabu una curtia xira, que lo llevó solamente a dellos países d'Europa como Alemaña y Reinu Xuníu, ente otros.
Depués de rematar la xira, xunió aliances con Andy Taylor exguitarrista de Duran Duran y con Bernard Edwards baxista de Chic pa producir el so décimu quintu álbum, Out of Order publicáu en mayu de 1988.[64] A les poques selmanes del so llanzamientu convertir nel so discu más esitosu de la década, y qu'inclusive hasta'l día de güei vendió más de 2 millones de copies solo nos Estaos Xuníos, equivalente a doble discu de platinu.[56] Por ello y pa promocionalo dio una decena de conciertos en dichu país como tamién en Canadá y Puertu Ricu, y a principios de 1989 llevó per primer vegada a Llatinoamérica con presentaciones n'Arxentina, Brasil, Uruguái, Méxicu y Chile, que se convirtió de la mesma nel primer gran conciertu d'esti últimu país qu'entá vivía sol réxime militar d'Augusto Pinochet.[65] En 1989 el sellu Warner Bros. publicó los álbumes recopilatorios The Best of Rod Stewart y Storyteller - The Complete Anthology: 1964-1990 que fueron certificaos con decenes de discos d'oru y de platino. D'esti últimu discu estrayxéronse los senciellos «Downtown Train» y «This Old Heart of Mine» que llegaron hasta'l primer llugar na llista d'Estaos Xuníos Hot Adult Contemporary Tracks.[45]
Vagabond Heart y la so inducción al Salón de la Fama del Rock
editarEn 1990 y xunto a la cantante Tina Turner grabó una versión de «It Takes Two» ―tema orixinal de Marvin Gaye y Kim Weston― que se llanzó como senciellu y que llamó l'atención de dellos mercaos europeos principalmente. Esta tema sirvió de promoción pal so nuevu discu Vagabond Heart llanzáu en 1991, que llogró meyores ventes y de la mesma ameyores crítiques que los sos antecesores.[66] D'él estrayxo la cantar «Rhythm of My Heart» qu'algamó'l primer llugar en Canadá ya Irlanda y que foi certificáu con discu de plata nel Reinu Xuníu, en vendiendo más de 200 000 copies.[67] Nesi mesmu añu contribuyó como covocalista na tema «My Town» de la banda Glass Tiger, que s'incluyó nel discu Simple Mission de los canadienses.[68]
En 1993 la institución discográfica British Phonographic Industry dio-y el premiu Brit Awards, pola so destacada contribución a la música. Pa celebralo Stewart axuntar con Cares el día de ceremonia d'entregues, onde interpretaron delles temes en vivu.[69] Nesi mesmu añu collaboró con Sting y Bryan Adams nel cantar «All for Love», que foi la tema principal de la película Los trés mosqueteros y que se convirtió nun verdaderu ésitu mundial, yá que s'asitió nel primer llugar en más de diez países.[70] De la mesma nesi mesmu añu, xuntar con Ronnie Wood pa la grabación d'un álbum acústicu sol auspicio de MTV Unplugged, que dio como resultáu l'álbum en direuto Unplugged...and Seated que aportó al so rexistru en direutu más vendíu hasta anguaño. Pa promocionalo publicáronse cinco canciones como senciellos, de los cualos «Have I Told You Lately» ―orixinal de Van Morrison― llegó hasta'l puestu 1 na llista d'Estaos Xuníos Hot Adult Contemporary Tracks y nel mesmu añu certificar con discu d'oru, depués de superar les 500 000 copies vendíes nesi país.[45][56]
Yá en 1994 foi inducíu al Salón de la Fama del Rock, que la so ceremonia foi presentada pol so amigu Jeff Beck. Sicasí nun pudo llegar a la dichu eventu, por cuenta de un terremotu qu'afectó a la ciudá de Los Angeles (California) dos díes antes.[71] El 31 d'avientu del mesmu añu tocó na sablera de Copacabana ante más de 3,5 millones de persones, qu'ingresó al Llibru Guinness de los récores por ser el conciertu gratuitu con mayor asistencia na historia del rock.[72]
Periodu de poca creatividá y fin al contratu con Warner Bros.
editarA mediaos de la década de los noventa Rod reconoció que perdiera l'interés en componer nuevos cantares, afirmando más tarde qu'él nun yera un compositor natural».[73] Por cuenta de ello en A Spanner in the Works de 1995 participó solo na composición de trés tarrezas, siendo'l llistáu de cantares na so gran mayoría covers d'artistes como Bob Dylan, Tom Petty y Tom Waits, ente otros. El discu llogró un leve sucesu comercial tantu nes llistes como en ventes, a diferencia de lo que foi'l recopilatorio If We Fall in Love Tonight de 1996, que llogró discu de platinu nel so propiu país.[67]
En 1998 la so siguiente producción When We Were the New Boys, llamó bien pocu l'atención de los mercaos internacionales, yá que solo ingresó nel puestu 44 nos Billboard 200.[45] Aun así foi un gran ésitu nel Reinu Xuníu, onde algamó'l segundu llugar nes llistes de popularidá y un discu d'oru.[46][67] Dos años dempués nel 2000 decidió abandonar el sellu Warner Bros. pa xunise a Atlantic Records, una división tamién de Warner Music Group. Con esta nueva casa discográfica llanzó'l discu Human, que siguió coles males posiciones en dellos países. Tres les males resultancies que xeneró dambos discos arrenunció a Warner Music pa roblar por J Records, un nuevu sellu fundáu pol so amigu Clive Davis en 2002.[74]
2002-2010: Los álbumes The Great American Songbook y Soulbook
editarEn 2002 y col so nuevu contratu con J Records, enfocó la so carrera en tributar a los artistes de la llamada Great American Songbook. El so primer discu de felicidá estensa serie foi publicáu n'ochobre del mesmu añu, sol títulu de It Had to Be You: The Great American Songbook que recibió pésimes crítiques de la prensa, pero que-y significó un gran torna a les llistes musicales y n'especial a enormes ventes en dellos mercaos mundiales. Con meyor receición foi recibíu en 2003 As Time Goes By: The Great American Songbook, Volume II, que llogró'l puestu 2 nos Estaos Xuníos y darréu foi certificáu con doble discu de platinu nesi país.[45][56] D'esti trabayu destacó'l dueto realizáu con Cher nel cantar «Bewitched, Bothered and Bewildered», qu'algamó'l puestu 17 na llista d'Estaos Xuníos Hot Adult Contemporary Tracks.[45]
Pal 2003 el comediante y direutor británicu Ben Elton creó'l musical Tonight's the Night, basada en dellos cantares de Stewart y que s'estrenó'l 7 de payares del mesmu añu nel Victoria Palace Theatre de Londres con gran ésitu.[75] Pela so parte nel 2004 Rod publicó la so tercer producción de la serie Stardust: The Great American Songbook, Volume III, que llegó al primer llugar nos Estaos Xuníos gracies a que mientres la so primer selmana vendió más de 200 000 copies en dichu país.[76] Dientro de los sos cantares destacaron les temes «What a Wonderful World», «Blue Moon» y «Baby, It's Cold Outside» colos artistes invitaos Stevie Wonder, Eric Clapton y Dolly Parton respeutivamente. De la mesma, al añu siguiente recibió'l so primer premiu Grammy na categoría meyor álbum de pop vocal tradicional.[77]
El bon ésitu comercial siguió en Thanks for the Memory: The Great American Songbook, Volume IV de 2005, qu'incluyó duetos con Diana Ross y Elton John, ente otros. Nel 2006 alloñar del so proyeutu Great American Songbook pa enfocase en Still the Same... Great Rock Classics of Our Time, un discu llaráu d'ésitos del rock y del rock suriegu como por casu la versión de «Have You Ever Seen the Rain?» de Creedence Clearwater Revival. En setiembre del mesmu añu foi inducíu al Salón de la Fama del Reinu Xuníu, qu'en que la so ceremonia tamién fueron incluyíos Led Zeppelin, Brian Wilson y Dusty Springfield, ente otros artistes.[78]
A fines del 2006 tocó per primer vegada na gala real del Reinu Xuníu Royal Variety Performance, que como públicu tuvo presente'l príncipe Carlos de Gales y Camila de Cornualles.[79] Igualmente pero nel 2007 tocó los cantares «Baby Jane», «Maggie May» y «Sailing» nel conciertu conmemorativo al 46° cumpleaños a Diana de Gales, que se celebró nel Wembley Stadium de Londres.[80] N'ochobre de 2009 y enfocáu nuevamente na so carrera publicó Soulbook, un discu qu'incluyó versiones del soul y de la discográfica Motown, y que recibió gran ésitu nes llistes y en ventes pero con pésimes crítiques per parte de la prensa especializada.[81]
N'abril de 2010 el sellu Rhino Records publicó'l discu Once in a Blue Moon, reconocíu como l'álbum perdíu» del artista y que foi orixinalmente grabáu en 1992. Contién diez covers d'otros artistes ente ellos «The Groom's Still Waiting at the Altar» de Bob Dylan y «Stand Back» de Stevie Nicks.[82] Yá n'ochobre del mesmu añu, apaeció nel mercáu l'últimu discu hasta'l momentu de la serie The Great American Songbook, Fly Me to the Moon... The Great American Songbook Volume V, y que se convirtió de la mesma na so última producción cola discográfica J Records.
2011 hasta'l presente
editarEn 2011 y xunto a Stevie Nicks empecipiaron la xira Heart & Soul Tour, que mientres marzu y agostu percorrieron delles ciudaes d'Estaos Xuníos y Canadá con gran ésitu n'audiencia.[83] Tres unos meses de descansu, el 7 de xunu de 2012 informó que llegó a un alcuerdu cola multinacional Universal Music Group pal llanzamientu del so próximu álbum d'estudiu.[84] Ye asina que n'ochobre del mesmu añu y al traviés de Verve Records, subsidiaria d'Universal, publicó'l so primer álbum navidiegu llamáu Merry Christmas, Baby que lo punxo no más alto en delles llistes musicales y que d'alcuerdu a la organización International Federation of the Phonographic Industry, el discu vendió más de 2,6 millones de copies nel mundu mientres el 2012.[85]
Pa promocionalo, mientres los posteriores meses dio una serie de conciertos principalmente nel hemisferiu norte. D'elles destacaron dos conciertos en payares nel Royal Albert Hall, cola reina Sabela II como públicu. De la mesma nesi mesmu mes, el so senciellu «Let It Snow! Let It Snow! Let It Snow!» llegó hasta'l primer llugar na llista Hot Adult Contemporary Tracks de los Estaos Xuníos.[45]
Pal 2013 el so discu Time, convertir na so primer producción en cerca de venti años en contener material escritu por él. Gracies a ello algamó'l puestu númberu 1 nel Reinu Xuníu y a les poques selmanes vendió más de 300 000 copies, equivalente a discu de platinu.[46][67] Mientres el 2013 y 2014 embarcar nuna estensa xira per dellos países del mundu, de que les sos presentaciones destacó la so participación per primer vegada nel Festival del Cantar de Viña del Mar en Chile.
A fines de xunu de 2015, anuncióse un nuevu álbum d'estudiu tituláu Another Country que se va poner a la venta n'ochobre del mesmu añu y que va cuntar con composiciones propies del cantante británicu.[86]
N'ochobre de 2016, foi nomáu caballeru de la Orde del Imperiu Británicu por Guillermo de Cambridge, títulu dau pola Reina en xunu pola celebración de les sos 90 años.[ensin referencies]
En 2017 celebró una serie de conciertos llamaos "The Hits", delles vegaes per selmana nel Colloseum del Hotel Casín Caesars Palace, en Las Vegas NV, Estaos Xuníos. Hai delles feches anunciaes pa 2018.
Premios y honores
editarDe siguío una llista parcial de los premios y reconocencies que-y apurrieron:
- 1993: Premiu Brit Awards pola so destacada contribución a la música.[69]
- 1994: Inducción al Salón de la Fama del Rock and Roll como artista solista.[71]
- 2002: Premiu Diamond Award, dau polos World Music Awards por vender más de 100 millones de copies a nivel mundial.[87]
- ????: Premiu Legend Awards, dau polos World Music Awards pola so contribución a la música.[87]
- 2005: Premiu Grammy na categoría meyor álbum de pop vocal tradicional, por Stardust: The Great American Songbook, Volume III.[77]
- 2005: Estrella nel Paséu de la Fama de Hollywood.[88]
- 2006: Inducción al Salón de la Fama del Reinu Xuníu como artista solista.[78]
- 2007: Condecoráu cola Orde del Imperiu Británicu, dau pol príncipe Carlos de Gales.[89]
- 2011: Premiu ASCAP Founders Awards pola so contribución a la música.[90]
- 2012: Inducción al Salón de la Fama del Rock and Roll como miembru de Cares.[91]
- 2016: Condecoráu como caballeru de la Orde del Imperiu Británicu, dau pol príncipe Guillermo de Cambridge.[ensin referencies]
Discografía
editarArtículos principales: Discografía de Rod Stewart y Senciellos de Rod Stewart
Álbumes d'estudio
editar
|
|
Referencies
editar- ↑ Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Identificador GND: 118618067. Data de consulta: 21 xunetu 2015. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
- ↑ Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 27 abril 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
- ↑ Identificador Rock Hall of Fame: rod-stewart.
- ↑ «Rod Stewart cares thyroid cancer» (inglés). Usatoday.com (22 de febreru de 2001). Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
- ↑ «Stewart show backed by public cash» (inglés). Bbc.co.uk. Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
- ↑ Matthew Taylor (30 d'avientu de 2006). «Five decades of rock and 62 hits earn Rod CBE» (inglés). Theguardian.com. Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
- ↑ «Brown names Stewart 'best white soul singer'» (inglés). Femalefirst.co.uk (17 de setiembre de 2006). Archiváu dende l'orixinal, el 2017-10-18. Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
- ↑ 8,0 8,1 (Nelson y Bangs, 1981, p. 53)
- ↑ Ewbank y Hildred, 2005, páxs. 2-3.
- ↑ 10,0 10,1 (Nelson y Bangs, 1981, p. 54)
- ↑ 11,0 11,1 (Ewbank y Hildred, 2005, pp. 4-5)
- ↑ Scaggs, Austin artículu As Time Goes By: Rod Stewart revista Rolling Stone (7 d'ochobre de 2003)
- ↑ Ewbank y Hildred, 2005, páxs. 9-10.
- ↑ Gray, 1992, p. 5.
- ↑ Stewart, 2012, p. 16.
- ↑ Stewart, 2012, p. 19.
- ↑ 17,0 17,1 (Ewbank y Hildred, 2005, pp. 12-13)
- ↑ Ewbank y Hildred, 2005, páxs. 14-16.
- ↑ 19,0 19,1 (Moritz, 1980, p. 375)
- ↑ Gray, 1992, p. 7.
- ↑ Ewbank y Hildred, 2005, p. 16.
- ↑ Hinman, 2004, p. 9.
- ↑ Ewbank y Hildred, 2005, páxs. 24-28.
- ↑ 24,0 24,1 «Enduring career of Rod the Mod» (inglés). Bbc.co.uk. Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
- ↑ 25,0 25,1 (Ewbank y Hildred, 2005, pp. 21-23)
- ↑ 26,0 26,1 26,2 Will Birch (mayu de 1995). «Rod Stewart - The Graveyard Shift» (inglés). Willbirch.com. Archiváu dende l'orixinal, el 15 de mayu de 2009. Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
- ↑ 27,0 27,1 (Gray, 1992, p. 8)
- ↑ Ewbank y Hildred, 2005, p. 33.
- ↑ Nelson y Bangs, 1981, p. 58.
- ↑ Gray, 1992, p. 9.
- ↑ Gray, 1992, p. 12.
- ↑ 32,0 32,1 32,2 (Nelson y Bangs, 1981, p. 61)
- ↑ Gray, 1992, p. 15.
- ↑ 34,0 34,1 (Gray, 1992, p. 17)
- ↑ 35,0 35,1 (Carson, 2001, pp. 71-72)
- ↑ 36,0 36,1 (Gray, 1992, p. 21)
- ↑ Carson, 2001, p. 81.
- ↑ Carson, 2001, p. 82.
- ↑ «Jeff Beck Group Cheered in debú (pa velo apertar "subscribe" y descargalo en PDF)» (inglés). Nytimes.com. Consultáu'l 10 de setiembre de 2014.
- ↑ Carson, 2001, páxs. 83-84.
- ↑ Carson, 2001, p. 86.
- ↑ Carson, 2001, p. 87.
- ↑ Nelson y Bangs, 1981, p. 96-97.
- ↑ 44,0 44,1 44,2 Stephen Thomas Erlewine. «Biography Faz» (inglés). Allmusic.com. Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
- ↑ 45,00 45,01 45,02 45,03 45,04 45,05 45,06 45,07 45,08 45,09 45,10 45,11 «Rod Stewart - Awards» (inglés). Allmusic.com. Consultáu'l 7 de setiembre de 2014.
- ↑ 46,0 46,1 46,2 46,3 46,4 46,5 46,6 «Rod Stewart: Singles - Albums» (inglés). Officialcharts.com. Consultáu'l 7 de setiembre de 2014.
- ↑ Stephen Thomas Erlewine. «Overview Every Picture Tells a Story» (inglés). Allmusic.com. Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
- ↑ 48,0 48,1 «Faz: Awards» (inglés). Allmusic.com. Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
- ↑ 49,0 49,1 «Cares: Singles - Albums» (inglés). Officialcharts.com. Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
- ↑ Nelson y Bangs, 1981, p. 76.
- ↑ McLagan, 2011, p. 206.
- ↑ «The Rolling Stones Chronicle 1975» (inglés). Timeisonourside.com. Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
- ↑ «Rod Stewart: Three wives, seven children and my beloved train set - why it's such fun being me!» (inglés). Dailymail.com. Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
- ↑ Stephen Thomas Erlewine. «Overview Atlantic Crossing» (inglés). Allmusic.com. Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
- ↑ 55,0 55,1 55,2 55,3 «Song artist 29 - Rod Stewart» (inglés). Tsort.info. Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
- ↑ 56,0 56,1 56,2 56,3 «RIAA - Gold and Platinum Searchable Database (buscar Rod Stewart)» (inglés). Riaa.com. Consultáu'l 7 de setiembre de 2014.
- ↑ Gray, 1992, p. 45.
- ↑ Gray, 1992, p. 46.
- ↑ Stewart Mason. «Overview Da Yá Think I'm Sexy?» (inglés). Allmusic.com. Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
- ↑ Stephen Thomas Erlewine. «Overview Tonight I'm Yours» (inglés). Allmusic.com. Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
- ↑ Stephen Thomas Erlewine. «Overview Body Wishes» (inglés). Allmusic.com. Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
- ↑ «L'agua esllució l'actuación de Rod Stewart nel festival de Rio de Janeiro». Elpaís.com (15 de xineru de 1985). Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
- ↑ Carson, 2001, p. 114.
- ↑ Stephen Thomas Erlewine. «Overview Out of Order» (inglés). Allmusic.com. Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
- ↑ «nacional/ Los meyores conciertos nel Estadiu Nacional». Guioteca.com. Consultáu'l 14 de setiembre de 2014.
- ↑ Stephen Thomas Erlewine. «Overview Vagabond Heart» (inglés). Allmusic.com. Consultáu'l 10 de setiembre de 2014.
- ↑ 67,0 67,1 67,2 67,3 «BPI Certified Awards (buscar Rod Stewart)» (inglés). Bpi.co.uk. Archiváu dende l'orixinal, el 2019-05-23. Consultáu'l 7 d'avientu de 2014.
- ↑ «Glass Tiger - Simple Mission» (inglés). Yperano.com. Archiváu dende l'orixinal, el 2014-09-11. Consultáu'l 10 de setiembre de 2014.
- ↑ 69,0 69,1 «Brits Awards 1993» (inglés). Brits.co.uk. Archiváu dende l'orixinal, el 2012-06-30. Consultáu'l 6 de setiembre de 2014.
- ↑ «Bryan Adams/Rod Stewart/Sting - All for Love - The Three Musketeers» (inglés). Discogs.com. Consultáu'l 10 de setiembre de 2014.
- ↑ 71,0 71,1 «Rod Stewart: inducted in 1994» (inglés). Rockhall.com. Consultáu'l 6 de setiembre de 2014.
- ↑ «Concerts with record attendance» (inglés). Noiseaddicts.com. Consultáu'l 10 de setiembre de 2014.
- ↑ «Stewart goes beneath the covers» (inglés). Bbc.co.uk. Consultáu'l 10 de setiembre de 2014.
- ↑ «Rod Stewart Inks deal with J Records» (inglés). Billboard.com. Consultáu'l 10 de setiembre de 2014.
- ↑ «The Rod Stewart Musical - Tonight's the Night» (inglés). Tonightsthenightontour.co.uk. Archiváu dende l'orixinal, el 2017-12-21. Consultáu'l 10 de setiembre de 2014.
- ↑ «Rod Stewart's Grammy Winning, Chart Topping Great American Songbook Series Continues» (inglés). Prnewswire.com. Consultáu'l 10 de setiembre de 2014.
- ↑ 77,0 77,1 «Past Winners Search - Rod Stewart» (inglés). Grammy.com. Consultáu'l 10 de setiembre de 2014.
- ↑ 78,0 78,1 «Led Zeppelin make UK Hall of Fame» (inglés). Bbc.co.uk. Consultáu'l 10 de setiembre de 2014.
- ↑ «Royal Variety Performance 2006 - a host of celebrities and artists unveiled» (inglés). Bbc.co.uk. Consultáu'l 10 de setiembre de 2014.
- ↑ «Old and new stars celebrate Diana» (inglés). Bbc.co.uk. Consultáu'l 10 de setiembre de 2014.
- ↑ Stephen Thomas Erlewine. «Overview Soulbook» (inglés). Allmusic.com. Consultáu'l 10 de setiembre de 2014.
- ↑ «Rod Stewart covers Dylan, Waits on "Lost Album"» (inglés). Americansongwriter.com. Consultáu'l 10 de setiembre de 2014.
- ↑ «Rod Stewart & Stevie Nicks announce the Heart & Soul 2011 North American Tour» (inglés). Khitschicago.cbslocal.com. Archiváu dende l'orixinal, el 2014-10-21. Consultáu'l 10 de setiembre de 2014.
- ↑ «Iconic Artist Rod Stewart Inks Worldwide Recording Agreement with Universal Music Group» (inglés). Universal.com. Consultáu'l 10 de setiembre de 2014.
- ↑ «Best Sellers - 2012» (inglés). Ifpi.org. Archiváu dende l'orixinal, el 2018-01-07. Consultáu'l 10 de setiembre de 2014.
- ↑ «Rod Stewart va llanzar álbum n'ochobre». Rockaxis.com. Consultáu'l 24 de xunu de 2015.
- ↑ 87,0 87,1 «World Music Awards:: Awards» (inglés). Worldmusicawards.com. Consultáu'l 7 de setiembre de 2014.
- ↑ «Rod Stewart Honored with a Star on the Hollywood Walk of Fame for His Achievements in Music» (inglés). Imdb.com. Consultáu'l 10 de setiembre de 2014.
- ↑ «Stewart rocks up to collect CBE» (inglés). Bbc.co.uk. Consultáu'l 10 de setiembre de 2014.
- ↑ «ASCAP Founders Award» (inglés). Ascap.com. Consultáu'l 10 de setiembre de 2014.
- ↑ «The Small Cares/Cares: inducted in 2012» (inglés). Rockhall.com. Consultáu'l 10 de setiembre de 2014.
Bibliografía
editar- McLagan, Ian (2011). All the Rage. Londres: Billboard Books. ISBN 978-0823078424.
- Nelson, Paul; Bangs, Lester (1981). Rod Stewart. Nueva York: Delilah Books. ISBN 0-933328-08-7.
- Ewbank, Tim; Hildred, Stafford (2005). Rod Stewart: The New Biography. Citadel Press. ISBN 0-8065-2644-0.
- Gray, John (1992). Rod Stewart: The Visual Documentary. Londres: Omnibus Press. ISBN 0-7119-2906-8.
- Stewart, Rod (2012). The Autobiography. Century. ISBN 1-78089-052-4.
- Moritz, Charles (1980). Current Biography Yearbook 1979. Nueva York: H.W. Wilson Company. ISBN 978-9993651857.
- Hinman, Doug (2004). The Kinks - All Day and All Night: Day-By-Day Concerts, Recordings and Broadcast, 1961-1996. Hal Leonard Corporation. ISBN 0-87930-765-x.
- Carson, Annette (2001). Jeff Beck: Crazy Fingers. Hal Leonard Corporation. ISBN 0-87930-632-7.