Añu Nuevu
L'Añu Nuevu ye la celebración del entamu del añu siguiente nel calendariu, en función del tipu de calendariu utilizáu. La más común ye la del 1 de xineru, del calendariu gregorianu, que foi instauráu pol papa Gregorio XIII en 1582, y que s'utiliza na mayoría de los países del mundu. Por causa d'esta celebración, el 1 de xineru ye día festivu en cuasi tol mundu.[1]En países como China y nel marcu de delles relixones, celébrase otros díes del añu.
| Añu Nuevu | ||||
|---|---|---|---|---|
celebraciones de Año Nuevo (es)  y temporada de vacaciones de navidad (es) | ||||
 y  | ||||
| Xeneral | ||||
| Tipu | data | |||
| Otros datos | ||||
| Cronoloxía | ||||
| ||||
 | ||||
Añu Nuevu occidental
editarTradicionalmente, el calendariu romanu empezaba'l primer día del mes de marzu. Sicasí, yera nel mes de xineru (l'oncenu mes) cuando los cónsules de l'Antigua Roma asumíen el gobiernu, polo que Xuliu César, nel añu 47 e.C. , modificó'l sistema, y creó'l calendariu xulianu. Los romanos dedicaron entós el día 1 de xineru a Jano, el dios «de les entraes, y los empiezos». El mes de xineru recibió nome n'honor a Jano, «que tenía dos cares… una que miraba alantre y una que miraba tras».[2] Con dellos cambeos realizaos en tiempos del cónsul Marcu Antoniu en 44 e.C. , l'emperador César Augustu en 8 e.C. y finalmente pol papa Gregorio XIII en 1582. Dichu calendariu sigue utilizándose[3], y la celebración caracterizóse por siguir col significáu relixosu que prevaleció mientres la Edá Media.
Cola espansión de la cultura occidental al restu del mundu mientres el sieglu XX, el 1 de xineru convertir nuna fecha de calter universal, inclusive en países coles sos propies celebraciones d'Añu Nuevu (por casu, China).[4] De magar, la del Añu Nuevu ye unu de los principales festexos del planeta, y en munchos llugares suel empecipiar dende la nueche del 31 d'avientu del añu que termina. Grandes eventos realizar nes principales ciudaes mientres la Nuechevieya (víspora del Añu Nuevu correspondiente al 31 d'avientu), y son acompañaes colos más grandes eventos de pirotecnia.
Mientres en Sydney llanzar a medianueche más de 80.000 fueos d'artificiu ante más d'un millón y mediu d'asistentes, y en delles ocasiones foi la fiesta más vista en televisión a nivel mundial, en Valparaíso (Chile) reciben a más de dos millones de visitantes pa guardar la pirotecnia más estensa del mundu a lo llargo de 30 quilómetros de fueos d'artificiu sobre tola badea. Llamada "Añu Nuevu nel Mar", ésta toma dende Quintay, al sur de Valparaíso, hasta Concón, nun espectáculu que dura más de 25 minutos. En Nueva York, la celebración concéntrase en redol a una gran bola de cristal que baxa sobre un ensame en Times Square, y ye la fiesta que tuvo mayor númberu d'asistentes en 2009: más de tres millones de persones. Amás, gran parte de les discoteques realicen fiestes pa celebrar la llegada del nuevu añu.
En Francia acostúmase que la xente besar sol arfueyu a medianueche,[5]y n'España, la tradición ye tomase 12 uves al son de les 12 campanaes de la medianueche, y la zona de xunta más importante ye la Puerta del Sol de Madrid.
En Bogotá, la cita ye na Torre Colpatria, en plenu centru de la ciudá, onde a medianueche, dende l'azotea nel pisu 50 lláncense fueos artificiales, precedíos por un conciertu nun escenariu construyíu sobre la carrera séptima qu'empecipia a les 10 de la nueche. La celebración enllargar, con artistes de talla internacional, hasta les 3 de la madrugada.
Na cultura de Hispanoamérica esiste una gran variedá de tradiciones y supersticiones pa estes feches, como forma de badagüeyos pal añu entrante. El descorchar una botella de sidra o xampán a les 00:00 hores del 1 de xineru entá se caltién como tou un símbolu de celebración del Añu Nuevu. En dellos países d'América del Sur lo más común pa celebrar la llegada del Añu Nuevu ye la quema d'un monigote (moñecu fechu de trapos vieyos rellenu de paya que simboliza l'añu vieyu o l'añu que ta acabando) a les 00:00 hores del 1 de xineru.
Por cuenta de la rotación de la Tierra y los fusos horarios, el primer llugar en recibir el nuevu añu ye Kiribati, nes islles Caroline y Kiritimati, ente que Samoa Americana, la islla d'Alofi, Niue Wallis y Futuna, la islla Baker y la islla Howland, son los últimos llugares en terminar l'añu saliente.[6]
Nes celebraciones del añu nuevu de 2014, los fueos artificiales refundiaos en Dubái quedaron rexistraos nel Llibru Guinness de los Récores como los más grandes del mundu, pos en seis minutos activáronse 450 000 fueos artificiales dende 400 llugares.[6]
Según la tradición xudeocristiana, el 1 de xineru coincide cola circuncisión de Cristu (al octavu día del so nacencia), cuando recibe'l nome de Xesús (según el Evanxeliu de Lucas).[7]
Añu Nuevu chinu
editarL'Añu Nuevu Chinu (en chinu: 春節, 春节, Chūnjíe; 農曆新年, 农历新年, Nónglì Xīnnián) basar nel calendariu llunar utilizáu tradicionalmente en China. Según el calendariu chinu, la celebración d'un nuevu añu cai, polo xeneral, na segunda lluna nueva dempués del solsticiu d'iviernu boreal (21 d'avientu). Por cuenta del so calter llunar, l'Añu Nuevu Chinu nun puede convertise nuna fecha exacta del calendariu gregorianu, y celébrase ente'l 21 de xineru y el 18 de febreru.
Otres celebraciones d'Añu Nuevu
editar- África
- Enkutatash, la celebración del Añu Nuevu etíope, el 11 de setiembre.
- Ente los aboríxenes guanches de Tenerife (Canaries), l'Añu Nuevu celebrar cola recoyida de les colleches (aproximao'l 15 d'agostu), y conocíase col nome de Beñesmer.
- América del Sur
- We Tripantu, la celebración del Añu Nuevu mapuche, tien llugar el 24 de xunu.
- El Añu Nuevu Aimara celébrase cada 21 de xunu, la dómina del solsticiu, cola llegada del iviernu.
- El Añu Nuevu Incaicu (Bolivia, Ecuador, Perú, sur de Colombia, norte d'Arxentina y Chile) celebrar nel mes d'avientu col Cápac Raymi, n'honor al dios sol. Nesta celebración, realizábense sacrificios de llapaes y tenía llugar el Warachikuy, una ceremonia añal que marcaba'l pasu de l'adolescencia a l'adultez nos varones.
- América del Norte Dalgunos miembros que siguen el calendariu canadiense diacorde, l'añu nuevu celébrase'l día 47 del mes Vetriota, que nel calendariu gregorianu sería'l 8 de xunetu.
- Yancuic Xiuhitl, añu nuevu Nahuatl-Mexica asocede'l 23 de febreru pero sigue siendo celebráu'l 11 de marzu por grupos de tradición.
- Tzihib/Tuunben Haab, celébrase'l 23 de febreru, añu nuevu Maya, en Guatemala. Ye un periodu de recogimiento espiritual que sirve pa cavilgar sobre lo qu'asocedió mientres l'últimu ciclu. En munches comunidaes celebrar con ceremonies Mesoamericanes del Fueu Nuevo o con ufriendes especiales en familia.
- Mediu Oriente
- Rosh Hashanah, la celebración del Añu Nuevu xudíu, suel llevase a cabu en setiembre.
- El Añu nuevu musulmán celébrase'l 1 de muharram, que la so fecha correspondiente nel calendariu gregorianu varia d'añu n'añu yá que el calendariu musulmán ye llunar.
- Asia Oriental
- Sureste Asiáticu
- En Tailandia, Camboya, Birmania y Bengala l'añu nuevu celébrase'l 14 d'abril.
- Tết, celebración del Añu Nuevu vietnamita, celébrase xunto al Añu Nuevu Chinu.
- Asia del Sur
- L'Añu Nuevu hindú celébrase dos díes antes del festival de Diwali, a mediaos de payares.
- Ugadi, celebración del Añu Nuevu télugu, efectuar ente marzu y abril.
- Nouruz, celebración del Añu Nuevu iranín, llevar a cabu nel equinocciu de la primavera (21 de marzu, aproximao).
- Naw-Rúz, la celebración de la Fe bahá'í, realizar nel equinocciu primaveral (21 de marzu).
- Europa
- Dellos miembros de la Ilesia ortodoxa, como caltienen el calendariu xulianu, festexen l'Añu Nuevu'l 14 de xineru.
- Ente los rosacruces d'AMORC celébrase'l nuevu añu ente'l 21 de marzu y el 23 de marzu, lo más cerca posible del equinocciu de primavera.
- 1 de Vendimiario, celebración d'Añu Nuevu según el calendariu republicanu francés, equival al 22 de setiembre.
- Samhain, celebración d'Añu Nuevu del neopaganismu celta, cerca del 1 de payares.
Cristianismu
editar- Ilesia católica: Na Ilesia católica celébrase l'añu nuevu'l 1 de xineru según el calendariu gregorianu, ensin incluyir a dellos miembros de la Ilesia vetero-católica que la celebren el 4 de febreru, según el calendariu gali-católicu.
- Ilesia ortodoxa: Celebrar el mesmu día que la Ilesia católica, con esceición de dellos miembros, que lo celebren el 14 de xineru.
- Protestantes: Toles Ilesies protestante celebrar el 1 de xineru, sacante los cuáqueros, y luteranos, que nun lo celebren.
- Testigos de Xehová: Nun lo celebren.
Xudaísmu
editarEl calendariu hebréu empecipiar nel mes de Tishrei; por tratase d'un calendariu llunar, la fecha nun se correspuende con una fecha precisa del calendariu occidental, sinón nuna cambiante ente setiembre y ochobre. El primer día de Tishrei celébrase la festividá de Rosh Hashaná. Dende'l puntu de vista relixosu, l'añu empezaba nel mes de Nisán, y conmemora la salida de los xudíos d'Exiptu, nel Éxodu.
Islamismu
editarLos musulmanes celebren l'añu nuevu'l 1 de muharram, fecha que nun coincide con nenguna fecha específica del calendariu gregorianu, una y bones l'añu del calendariu musulmán, que dura 354 díes (355, nos años bisiestos), ye llunar.
Ver tamién
editarReferencies
editar- ↑ «El vienres 2 de xineru de 2015 tamién va ser feriáu, confirmó Ana Jara». Perú 21. Consultáu'l 1 de xineru de 2016.
- ↑ (1984) The Book World (tomu 14), páx. 237.
- ↑ «Papa Gregorio XIII». (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- ↑ «Beixín celebra la entrada en 2012 nel Templu del Cielu, per primer vegada». Archiváu dende l'orixinal, el 29 de xunu de 2012.
- ↑ mitu-del-muerdago.html
- ↑ 6,0 6,1 Meridianu a meridianu: RT recibe 2014 con cada rincón del planeta RT en castellanu
- ↑ Lucas 2:21
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Añu Nuevu.
