Wikipedia

Bison bonasus

especie de mamíferu

El bisonte européu[2] (Bison bonasus) ye una especie de mamíferu artiodáctilu de la familia Bovidae.[3] Ye'l mamíferu de mayor tamañu d'Europa[4] y unu de los más amenaciaos, polo que ye oxetu de dellos programes de reproducción en cautividá llevaos a cabu en parques zoolóxicos.

Bison bonasus
bisonte européu
Estáu de caltenimientu
Vulnerable (VU)
Vulnerable (IUCN 3.1)[1]
Clasificación científica
Reinu: Animalia
Filu: Chordata
Clas: Mammalia
Orde: Artiodactyla
Familia: Bovidae
Xéneru: Bison
Especie: B. bonasus
(Linnaeus, 1758)
Distribución
Distribución del bisonte européu a empiezos del holocenu (verde claru), la Edá Media (verde escuru), y sieglos XX y XXI (colloráu)
Distribución del bisonte européu a empiezos del holocenu (verde claru), la Edá Media (verde escuru), y sieglos XX y XXI (colloráu)
Subespecies
  • Bison bonasus caucasicus, estinguida en 1930
  • Bison bonasus bonasus
  • Bison bonasus hungarorum, estinguida en 1790
Consultes
[editar datos en Wikidata]

Descritu como Bos bonasus por Lineo en 1758 hai autores qu'entá lo denominen d'esa forma.[5]

Descripción

editar

Ye d'aspeutu similar al bisonte americanu (Bison bison), pero de constitución más llixera.[6] La so figura ye maciza, colos cuartos delanteros bien desenvueltos, la cabeza ancho y grande y la cruz marcada.[7] El color de la pelame ye pardu escuru, llargu, y particularmente desenvueltu na cabeza, costazos y pescuezu.[7] Los magüetos suelen tener la pelame más clara que'l de los exemplares adultos.[7] Tamién tán provistos d'una pequeña "barba" nel gargüelu, y la cola ta recubierta per pelo llargu. La parte inferior de les pates tienen pelame curtia, al contrariu que nel bisonte americanu. Dambos sexos tienen cuernos,[8] los cualos son curtios, gruesos, y empobinaos escontra riba, y que'l so llargor máximu rexistráu ye de 50,8 centímetros.[6]

El bisonte européu mide de 250 a 350 cm, más de 50 a 80 de la cola, y tien un altor a la cruz que va de 150 a 200 cm.[7] Los machos adultos pesen ente 400 y 920 kg, ente que les femes, de menor tamañu, bazcuyen ente 300 y 400.[9]

El so fórmula dental ye la siguiente: (2/3, 0/1, 3/2-3, 3/3)= 30-32 dientes.[7]

Hábitat

editar
 
Monte de Białowieża Monte primariu de Białowieża en Polonia, pobláu poles plantes típiques del hábitat natural del bisonte européu.

En contraposición a los bisontes americanos, los europeos nunca gustaron de la vida nes praderíes y espacios abiertos, sinón qu'establecieron el so llar nos montes, tanto de fueya caduca como mistos de fueya caduca y coníferes. Por ellos analayen en grupos d'unos 20 individuos, alimentándose de too tipu de materia vexetal, fundamentalmente xamasca baxa, pero tamién yerbes, corteces y cañes tienres. Los fresnos paecen atrae-yos en mayor midida qu'otros árboles, ente que les aguyes de pinu y otros árboles de fueya perenne nun son de la so presto. En iviernu axuntar en menaes que pueden llegar al mediu centenar mientres retiren la nieve a la busca de raigaños y frutos soterraos, magar los machos vieyos siempres eviten esti tipu de aglomeraciones y lleven una vida solitaria.

D'antiguo, los bisontes europeos cayíen dacuando víctimes de llobos, osos, tigres y lleones, pero anguaño estos animales sumieron del continente européu o se volvieron bien raros, polo que puede considerase que los bisontes escarecen anguaño de depredadores naturales.

Bioloxía y comportamientu

editar

Orixe

editar
 
Diagrama nel que s'amuesa la posible hibridación ente'l bisonte d'estepa y el aurochs, dando llugar al actual bisonte européu.

Un estudiu de 2003 del ADN mitocondrial indicó cuatro linaje maternos distintos na subfamilia Bovinae:

L'analís del cromosoma Y acomuñó al bisonte européu col bisonte americanu.[10] Un estudiu anterior, usando la téunica de polimorfismu de llargor de fragmentu amplificada, amosó una estrecha asociación del bisonte européu y l'americanu y probablemente col yac. Señaló que'l entrecruzamiento d'especies de Bovinae faía problemátiques determinar les rellaciones ente estes.[11]

El bisonte européu puede cruciase col bisonte americanu. Los productos d'un programa alemán de entrecruzamiento fueron destruyíos dempués de la Segunda Guerra Mundial. Esti programa tuvo rellacionáu col impulsu de la creación del bovín de Heck. Los individuos cruzaos creaos n'otros parques zoolóxicos fueron esaniciaos de los llibros de la raza pelos años 50. Un programa de cría de ganáu ruso resultó nuna menada selvaxe d'animales híbridos, qu'anguaño vive na Reserva de la Biosfera del Cáucasu (550 animales en 1999).

Los híbridos col ganáu doméstico tamién se producen, similar al beefalo d'América del Norte. El ganáu bovino y el bisonte européu hibridar con bastante facilidá, pero los xatos nun pueden nacer naturalmente (la nacencia nun s'activa correutamente nel magüetu híbridu de primer xeneración, polo que tienen de ser estrayíu por cesárea). Los machos de primer xeneración son infértiles. En 1847, una menada de bisontes híbridos del ganáu nomada zubrón foi creada por Leopold Walicki. Los animales teníen la intención de convertise n'alternatives duraderes y barates pal ganáu. L'esperimentu foi siguíu por investigadores de l'Academia Polaca de Ciencies hasta finales de los años ochenta. Anque'l programa resultó nun animal bastante esitosu que yera al empar resistente y podía ser criáu en tierres de llendo marxinales, foi descontinuado. Na actualidá, l'únicu fatáu zubrón que sobrevive consiste en namái unos pocos animales en Monte Białowieża, Polonia y Bielorrusia.

En 2016, el primer conxuntu de datos de secuenciación del xenoma de dos toros de bisontes europeos del Monte de Bialowieza reveló que'l bisonte y l'especie bovina diverxeron aproximao ente 1,7 a 0,85 millones d'años al traviés d'un procesu d'especiación qu'implicaba un fluxu xenético llindáu.[12] Estos datos sofiten entá más l'apaición de contactos secundarios más recién, posterior a la diverxencia ente Bos primigenius primigenius y Bos p. namadicus (hai unos 150.000 años), ente'l bisonte y los llinaxes europeos de ganáu taurino. Un estudiu independiente del ADN mitocondrial y de marcadores autosómicos confirmó estos contactos secundarios (con una estimación d'hasta'l 10% d'ancestros bovinos nel xenoma de bisonte modernu) llevando a los autores a dir más lloñe nes sos conclusiones proponiendo'l bisonte européu como un híbridu ente'l bisonte estepario y l'aurochs con un eventu d'hibridación que s'anició fai 120.000 años. Esto tamién ye consistente col aparente orixe del ganáu doméstico según el so ADN mitocondrial.

Sicasí, dalgunos de los autores sofiten la hipótesis de que la semeyanza de xenomes mitocondriales ente'l bisonte européu y el ganáu adomo (Bos primigenius taurus) ye resultáu de la clasificación incompleta del llinaxe mientres la diverxencia de Bos taururs y Bison bonasus de los sos antepasaos comunes en llugar d'un fluxu xenético posterior a la especiación (antigua hibridación ente Bos y Bison ). Pero tán d'alcuerdu en que'l fluxu xenético llindáu de Bos primigenius taurus podría esplicar l'afiliación ente'l bisonte européu y los xenomes nucleares del ganáu (en contraste colos mitocondriales).[13]

Alternativamente, la secuenciación del xenoma completada nel bisonte del monte del Pleistocenu (B. schoetensaki) y publicada en 2017, postula que les semeyances xenétiques ente'l bisonte del monte del Pleistocenu y el bisonte suxeren que B. schoetensaki foi l'antepasáu del bisonte européu.[14]

Estructura social y comportamientos territoriales

editar
 
Esquitada de bisontes nun viveru nos montes d'Altái

El bisonte européu ye un animal de fatáu,[7] que vive tantu en grupos mistos como n'otros puramente masculinos. Los grupos mistos consisten en femes adultes, xatos, nuevos de 2 a 3 años y machos adultos nuevos. El tamañu del fatáu depende de factores ambientales, anque en permediu, cunten con ente 8 y 13 animales por fatáu.[15] Los fataos que consisten puramente en machos son más pequeños que los mistos, que contienen dos individuos en permediu. Los fataos de bisontes europeos nun son unidaes familiares. Distintes menaes frecuentemente interactúan, combínense y estrémense rápido dempués d'intercambiar individuos.

El territoriu ocupáu polos machos se correlaciona cola edá, con machos nuevos d'ente cinco y seis años que tienden a formar rangos territoriales más grandes que los machos mayores. El bisonte européu nun defende'l territoriu, y los territorios de distintos fatáu tienden a superponerse en gran midida. Les árees centrales del territoriu asítiense xeneralmente cerca de praos y de fontes d'agua.

Reproducción

editar
 
Una fema de bisonte européu dando de mamar

La dómina de celu tien llugar ente agostu y ochobre.[15] Los toros de 4 a 6 años d'edá, anque sexualmente maduros, queden escluyíos d'apareyamientu por toros mayores. Les femes suelen tener un periodu de xestación de 264 díes, y suelen dar a lluz a un xatu al empar,[6] pa lo cual suelen aisllase del restu de la menada.[15]

En permediu, los xatos machos pesen 27,6 kg al nacer, y les femes 24,4 kg. El tamañu del cuerpu nos homes aumenta proporcionalmente a la edá de 6 años. Ente que les femes tienen un mayor aumentu na masa corporal nel so primer añu, la so tasa de crecedera ye comparativamente más lenta que la de los homes a la edá de 3-5. Los toros algamen el maduror sexual a la edá de dos años, ente que les femes facer nel so tercer añu. Les críes son tresllechaes a los siete meses, y permanecen xunto a la madre hasta los trés años.[15]

Los bisontes europeos vivieron hasta 30 años en cautiverio,[15] anque na naturaleza la so vida útil ye más curtia. Los años granibles de reproducción son ente los 4 y los 20 años d'edá nes muyeres, y namái ente los 6 y los 12 años d'edá nos homes.

Dieta

editar

Los bisontes europeos aliméntense predominantemente de yerbes, anque tamién esquicen los biltos y les fueyes d'otres plantes; pel branu, un machu adultu puede llegar a consumir 32 kg d'alimentu nun día. Los bisontes europeos nel monte de Białowieża en Polonia alimentáronse tradicionalmente con segáu pel iviernu mientres sieglos, y los fataos estensos pueden axuntase alredor d'esti suplementu de la dieta. Los bisontes europeos precisen beber tolos díes, y pel iviernu pueden vese rompiendo'l xelu coles sos pesaes pezuñes. A pesar de los sos movimientos lentos habituales, los bisontes europeos son sorprendentemente axilosos y pueden superar corrientes de 3 m d'anchu o valles de 2 m d'altor dende un empiezu de pies

Diferencies col bisonte americanu

editar
 
Exemplar de bisonte americanu en Yellowstone, de constitución más robusta y que presenta una gorrumba mas prominente.
 
Exemplar de bisonte européu, qu'a diferencia del so pariente americanu presenta un cuerpu mas allargáu y una gorrumba menos prominente.

Anque superficialmente similares, una serie de diferencies físiques y de comportamientu reparar ente'l bisonte européu y el bisonte americanu. El bisonte européu tien 14 pares de costielles, ente que'l bisonte americanu tien 15. El bisonte européu adultu ye (en permediu) más altu que'l bisonte americanu, y tien piernes más llargues.

Los bisontes europeos tienden a navegar más y pastien menos que los sos parientes estauxunidenses, por cuenta que'l so pescuezu establecer de manera distinta. En comparanza col bisonte americanu, la ñariz del bisonte européu afítase más palantre que la frente cuando'l pescuezu ta nuna posición neutral.

El cuerpu del bisonte européu ye menos peludo, anque la so cola ye más ancha que la de les especies americanes. Los cuernos del bisonte européu apunten escontra alantre al traviés del planu de les sos cares, faciéndolos más adeptos a la llucha al traviés del enclavamiento de cuernos de la mesma manera que'l ganáu doméstico, a diferencia del bisonte americanu, que favorez la carga.

Por peracabo los bisontes europeos son menos domesticables que los americanos, y reprodúcense con ganáu doméstico menos fácilmente.

Subespecies

editar

Describiéronse les siguientes subespecies:[3]

Historia y rellación col home

editar
 
Representaciones de bisontes nel techu de la cueva d'Altamira.
 
Nuevu bisonte européu nel zoolóxicu de Barcelona.

El bisonte européu, d'antiguo, taba llargamente estendíu por Europa llegando hasta Asia Occidental, pero foi sumiendo d'ellí de resultes de la caza masiva a la que foi sometíu y tamién a la derrompimientu de los montes. La distribución orixinal del bisonte européu entendía Europa del Este y Rusia occidental, tando presente tamién n'El Cáucasu y el noroeste d'Irán. Heródoto cita la so presencia en Tracia y Acarnania, al norte de Grecia. Anque enorme, esta vasta distribución nun yera continua, pos como yá se dixo los bisontes prefieren los espacios montiegos, y nes llanures yeren sustituyíos por menaes d'uros o toros selvaxes. La caza y baltar cada vez más intensiva de los montes europeos p'aprovechar la madera o destinar la tierra a l'agricultura o al llendo amenorgaron l'hábitat primixeniu de los bisontes. El bisonte d'El Cáucasu fuera movíu, mientres los últimos decenios de la so esistencia, escontra la zona ocupada pelos montes de coníferes, siendo bien posible que los sos abellugos ivernizos tuvieren alcontraos nes zones apinaes de fayedales asitiaes a menores altitúes, pero al nun se-yos dexada la estancia nestes zones, el so hábitat foi amenorgándose cada vez más, hasta llegar a la so estinción. Al bisonte européu qu'habitaba nos territorios de Transilvania asocedió-y daqué paecíu a lo que socedió n'El Cáucasu. Pal sieglu XIV, namái quedaben unes poques cabeces na rexón francesa de les Ardenas que nun aguantaron hasta'l final del sieglu. Los bisontes pervivieron en Rumanía hasta 1762 y na Transilvania baxu dominiu austriacu hasta 1790.

Pela so parte, dende'l sieglu XVI les dinastíes reinantes en Rusia, Lituania y Polonia consideraron que la muerte d'un bisonte yera privilexu de la realeza, llegando a castigar el furtivismo inclusive cola muerte en delles ocasiones. Esto dexó una sobrevivencia más o menos aceptable d'esti animal n'Europa Oriental hasta la Primer Guerra Mundial, cuando empezaron a ser masacrados por decenes p'alimentar a los refuxaos y los soldaos nel frente. En 1919 morrió l'últimu bisonte polacu na rexón de Białowieża, y en 1927 facer el postreru exemplar que vivía en llibertá n'El Cáucasu. La especie escastaríase totalmente de nun haber nesi momentu 50 individuos viviendo en zoolóxicos partíos per tol mundu.

 
Parte de la Reserva del Bisonte Européu na llocalidá palentina de San Cebrián de Mudá, n'España.

Reintroducción nel mediu montés

editar

En 1923 se instituyó en Polonia la Compañía Internacional de Defensa del Bisonte (CIDB), que defendía la recuperación d'esta especie. Nos años 50 consiguió'l permisu del gobiernu polacu pa reintroducir 12 exemplares (11 polacos, más l'últimu bisonte caucásicu, llamáu por ello Kaukasus) nel Monte de Białowieża, en Podlaquia, que foi declaráu parque nacional, y en 1966 la ONX incluyó'l bisonte européu na so llista d'animales protexíos. De magar, los esfuercios combinaos del CIDB y dellos parques zoolóxicos en distintos países llograron un ésitu aplastante: d'aquellos 12 exemplares baxen anguaño 613 bisontes qu'habiten en distintos parques nacionales polacos, y delles nueves menaes que fueron introducíes en numberosos países europeos, yá seya n'estáu de semilibertad como estáu de llibertá, non yá por cuenta de les necesidaes de caltenimientu d'esta especie, sinón tamién col deséu de fomentar el turismu rural, una y bones la especie atrai al turismu. Amás, los machos que yá nun son dominantes —polo que viven aisllaos— de normal viéndense a zoolóxicos o pueden cazase, con permisu, por un preciu qu'algama los 10 mil euros per cada exemplar. Parte de los fondos asina recaldaos utilizar pal caltenimientu d'esta especie. A pesar de qu'en Polonia la caza del bisonte ta prohibida, nun ye raru que se dexe dacuando a altos cargos políticos del gobiernu y otros personaxes invitaos.[16]

Envalórase que'l númberu total de bisontes europeos yera nel añu 2011 d'unos 4000 exemplares. A pesar d'ello, la especie sigue tando en peligru. La so baxa diversidá xenética, frutu de la consanguineidá, fai qu'estos animales sían especialmente vulnerables a virus como'l de la fiebre aftosa.

Distribución actual

editar

En 1958 creóse una reserva de bisontes en Topuľčianky, Eslovaquia,[17] que la so capacidá máxima ye de 13 animales, magar lo cual crió alredor de 180 animales pa dellos zoolóxicos. Tamién hai un fatáu selvaxe de cría de 16 animales (2013) nel Parque Nacional Poloniny col aumentu de la población.

Dende 1983, una pequeña población reintroducida vive nos montes d'Altai. Esta población sufre de depresión endogámica y precisa la introducción d'animales ensin rellacionar pal "refrescu de sangre". Al llargu plazu, les autoridaes esperen establecer una población d'alredor de 1.000 animales na zona.

Una de les poblaciones actuales más septentrionales del bisonte européu vive na Óblast de Vólogda nel valle del ríu Dvina septentrional a unos 60 ° N. Sobrevive ensin alimentación suplementario d'iviernu. Otra población rusa vive nos montes alredor del ríu Desna na frontera ente Rusia y Ucraína. La población del estremu nororiental vive nel Parque Pleistocenu al sur de Chersky, en Siberia, un proyeutu pa recrear l'ecosistema estepario qu'empezó a modificar fai 10.000 años. Cinco bisontes fueron introducíos el 24 d'abril de 2011. Los bisontes fueron traíos de la Reserva natural Prioksko-Terrasny cerca de Moscú. Les temperatures del iviernu de cutiu cayen per debaxo de -50 ° C. Cuatro de los cinco bisonte morrieron darréu por cuenta de problemes d'aclimatación a la baxa temperatura d'iviernu.

En 2005 un fatáu foi establecíu nos Alpes franceses cerca del pueblu de Thorenc (cerca de la ciudá de Grasse), como parte del caltenimientu de la especie, que contenía alredor de 50 animales en 2015.

En 2007 empecipióse un proyeutu piloto de bisontes nun área abarganada nel Parque nacional de Kennemerland del Sur nos Países Baxos. Por cuenta de la so llindada reserva xenética, considérense altamente vulnerables a enfermedaes como la fiebre aftoso. Darréu en marzu de 2016, un fatáu foi puestu en llibertá na Reserva Natural de Maashorst en Brabante Septentrional. Tamién se tán llevando a cabo planes pa la so introducción na Reserva de la Naturaleza d'Oostvaardersplassen, en Flevoland según nel Veluwe

El 4 de xunu de 2010 introduciéronse siete exemplares nel conceyu palentín de San Cebrián de Mudá, que afixéronse bien y consiguieron reproducise, llegando a algamar los 9 individuos[18] anque más tarde morrió una de les femes adultes.[19] En xunu de 2012 llegaron 17 nuevos exemplares dende Holanda y Bélxica, que fueron distribuyíos en tres grupos: una segunda población de 6 exemplares en San Cebrián de Mudá, 4 exemplares en Siero y 7 en Villayón.[20][21] Unu de los exemplares de Villayón morrió tres el treslláu por problemes cardiacos.[22]

En 2011, trés bisonte fueron introducíos na reserva de la naturaleza de Alladale n'Escocia. Fixéronse planes pa movese más escontra la reserva, pero'l proyeutu fracasó por nun haber sío "bien planiáu".

N'abril de 2013, ocho bisontes europeos (un machu, cinco femes y dos tenrales) fueron lliberaos na naturaleza na rexón de Bad Berleburg, Alemaña, dempués de 850 años d'ausencia desque la especie escastar nesa rexón.[23] Amás tánse realizando planes pa reintroducir dos fataos nesti país.[24]

Por peracabo cabo señalar que los zoolóxicos de 30 países tamién tienen bastantes bisontes europeos arreyaos en programes de cría en cautividá.

Ver tamién

editar

Referencies

editar
  1. ↑ Olech, W. (IUCN SSC Bison Specialist Group) (2008). «Bison bonasus» (inglés). Llista Roxa d'especies amenazaes de la UICN 2010.2. Consultáu'l Setiembre de 2010.
  2. ↑ URL de la referencia: http://www.sabencia.net/nomenclator.php.
  3. ↑ 3,0 3,1 (2005) Wilson, Don: Mammal Species of the World, 3ª (n'inglés), Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2 vols. (2142 pp.). ISBN 978-0-8018-8221-0.
  4. ↑ Pucek, Z., Belousova, I. P., Krasinska, M., Krasinski, Z. A. y Olech, W. (2004). Pucek, Z.: European bison: status survey and conservation action plan. Gland, Suiza y Cambridge, Reinu Xuníu: IUCN/SSC Bison Specialist Group. ISBN 2-8317-0762-5.
  5. ↑ Groves, C. P. et al. (2011). «Family Bovidae (Hollow-horned rumiants)», in: Wilson, D. E. & Mittermeier, R. A. eds (2011). Handbook of the Mammals of the World Vol II. Hoofed Mammals (n'inglés). Barcelona: Lynx edicions, páx. 477-478. ISBN 978-84-96553-77-4.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Hanák, V. y Mazák, V. (1991). Enclicopedia de los Animales, Mamíferos de tol Mundu (en castellanu). Madrid, España: Susaeta, páx. 330. ISBN 84-305-1967-X.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 Aulagnier, S., Haffner, P., Mitchell-Jones, A., Moutou, F. y Zima, J. (2009). Guía de los Mamíferos d'Europa, del norte d'África y d'Oriente Mediu (en castellanu). Barcelona, España: Lynx Edicions, páx. 148. ISBN 978-84-96553-52-1.
  8. ↑ Cuisin, M. y Petter, F. (1977). «Mamífero Selvaxes d'Europa», Matthews, L. H.: La Vida de los Mamíferos otros=Tomu II (en castellanu). Barcelona, España: Ediciones Destino, páx. 768. ISBN 84-233-0700-X.
  9. ↑ Trapani, J.. «Bison bonasus (On-line )» (inglés). Animal Diversity Web. Consultáu'l 24 de xineru de 2011.
  10. ↑ https://academic.oup.com/mbe/article-lookup/doi/10.1093/molbev/msh064
  11. ↑ http://www.nature.com/hdy/journal/v88/n1/full/6800007a.html?foxtrotcallback=true
  12. ↑ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5062319/
  13. ↑ https://bmcbiol.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12915-016-0317-7
  14. ↑ https://bmcevolbiol.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12862-017-0894-2
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 MacDonald, D. y Barrett, P. (2008). Guía de Campu de los Mamíferos d'España y d'Europa (en castellanu). Barcelona, España: Ediciones Omega, páx. 234. ISBN 978-84-282-1490-2.
  16. ↑ Crónica, un suplementu d'El Mundo (ed.): «El Rei mató al "rei de la pradería"» (7 de marzu de 2004, númberu 438). Consultáu'l 16 de setiembre de 2007.
  17. ↑ «Archived copy». Archiváu dende l'orixinal, el 2016-10-22.
  18. ↑ El País. «Naz un bisonte européu en Palencia» (castellanu). Consultáu'l 17 d'agostu de 2010.
  19. ↑ Conceyu de San Cebrián de Mudá. «bisontes-aliquen-en-san-cebrian-de-muda/ Los bisontes aliquen en San Cebrián de Mudá» (castellanu). Consultáu'l 2 d'agostu de 2012.
  20. ↑ ABC (periódicu). «Diecisiete nuevos bisontes dinamizarán el mediu rural d'Asturies y Palencia» (castellanu). Consultáu'l 2 d'agostu de 2012.
  21. ↑ El Comercio (España). «El bisonte torna mil años dempués» (castellanu). Consultáu'l 2 d'agostu de 2012.
  22. ↑ La Nueva España. «Muerre unu de los siete bisontes llegaos a Villayón, que vieno enfermu dende Holanda» (castellanu). Consultáu'l 2 d'agostu de 2012.
  23. ↑ https://news.mongabay.com/2013/04/bison-return-to-germany-after-300-year-absence/
  24. ↑ http://www.wisent-welt.de/

Enllaces esternos

editar


Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Bison_bonasus&oldid=4312512»