Wikipedia

Parque nacional de Yellowstone

El Parque Nacional de Yellowstone (n'inglés: Yellowstone National Park) foi creáu pol Congresu de los Estaos Xuníos y convertíu en llei pol entós presidente Ulysses S. Grant el 1 de marzu de 1872,[1][2] ye un parque nacional allugáu nos Estaos Xuníos, principalmente nel estáu de Wyoming, anque s'estiende por Montana y Idaho. Yellowstone, el primer Parque Nacional de los Estaos Xuníos, tamién se considera llargamente'l parque nacional más antiguu del mundu.[3] Atópase enriba de la caldera del mayor volcán de les Amériques, bien vivu pero ensin erupción dende hai 640.000 años. Consecuencia son los sos numberosos fenómenos geotérmicos, especialmente'l Old Faithful Geyser, una de les sos atraiciones más populares.[4] Ye famosu tamién pola so diversidá en fauna, beneficiosa de la prohibición de la caza (y cumplimientu cola prohibición) mientres casi 150 años. A pesar de que tien múltiples ecosistemes, apodera'l monte subalpino.

Parque Nacional Yellowstone
Patrimoniu de la Humanidá — UNESCO
Vista del parque
Llugar  Estaos Xuníos d'América
Criterios Natural: vii, viii, ix, x
Referencia 28
Inscripción 1978 (II Sesión)
En peligru 1995-2003
Área Europa y América del Norte
Cambiar los datos en Wikidata

Los nativos americanos vivieron na rexón de Yellowstone siquier mientres 11.000 años.[5] La espedición de Lewis y Clark, a principios del sieglu XIX, circunvaló la rexón. Amás de les visites de los mountain men a mediaos del sieglu XIX, les esploraciones entamaes nun empezaron hasta la década de 1860. L'armada de los Estaos Xuníos foi comisionada pa supervisar el parque dende'l so establecimientu. En 1917, l'alministración del parque tresferir al Serviciu de Parques Nacionales, creáu l'añu anterior. De magar, se construyeron y protexeron cientos d'estructures, tantu pola so importancia arquitectónica como histórica. Los investigadores envaloren qu'hai más de 1000 sitios arqueolóxicos.

El Parque nacional de Yellowstone estender nun área de 8983 km².[6] Entiende llagos, cañones, ríos y cadenes montascoses.[4] El llagu Yellowstone ye'l llagu de monte más grande d'América del Norte y la so metá meridional atópase la Caldera Yellowstone, el supervolcán más grande del continente, consideráu un volcán activu. Tiénense datos de que siquier nos últimos millones d'años entró n'erupción con una fuercia terrible en delles ocasiones.[7] Siquier la metá de les atraiciones geotermales del mundu alcontrar en Yellowstone, provocaes pol so fuerte y consistente actividá volcánica.[8] Los fluxos de llava y roques emanados poles erupciones volcániques cubren la mayor parte del área de Yellowstone. El parque ye'l centru del Gran Ecosistema de Yellowstone, el más grande ecosistema restante y casi intactu na zona norte de la Tierra.[9]

Hanse documentáu cientos d'especies de mamíferos, aves, pexes y reptiles , incluyendo munchos en peligru o amenaza d'estinción.[4] Los vastos montes y pacionales tamién inclúin especies úniques de plantes. El parque Yellowstone ye'l llugar más estensu cola megafauna más famosa nos Estaos Xuníos continentales. Osos grizzly, llobus, menaes de bisontes y alces pastien llibremente y viven nel parque. El fatáu de bisontes del Yellowstone Park ye'l fatáu de bisontes más grande y antiguu abiertu al públicu nos Estaos Xuníos.

A pesar de midíes de proteición, los quemes forestales asoceden nel parque casi tolos años, tal que el quema de Yellowstone de 1988, onde casi un terciu del parque quemóse. Yellowstone tien numberoses actividaes recreacionales, qu'inclúin alpinismu, acampaes, paseos en bote, pesca y avistamientos de la so fauna. Los caminos pavimentados aproven accesu cercanu a les árees de mayor actividá xeotérmica, según a dalgunos de los llagos y tabayones. Mientres l'iviernu, de cutiu los visitantes apuerten al parque con paseos empuestos nos que s'usen vehículos pa la nieve o motonieve.

Xeografía

editar

Carauterístiques xenerales

editar
 
Pel hibiernu, el parque atopar so una trupa capa de nieve
 
Mapa del Parque de Yellowstone

El Parque Nacional de Yellowstone atopar al noroeste de los Estaos Xuníos de Norteamérica. Ta rodeadoo de tres estados (Idaho, Montana y Wyoming), anque na so mayor parte atopar al noroeste de Wyoming. El centru del parque asitiar a 110° 30' 03 de llargor occidental y 44° 36' 53 de llatitú septentrional, que ye la mesma llatitú que la ciudá de Burdeos. Yellowstone ta arrodiáu de terrenes federales («Federal Lands»). El Parque Nacional de Gran Teton atopar a pocos quilómetros al sur. El parque de Yellowstone estiéndese sobre 8983 km², el 96 % d'ellos nel estáu de Wyoming,[10] un 3 % en Montana y un 1 % en Idaho. Tien 102 km de llargor de Norte a Sur, y 87 km d'este a oeste.

Relieve

editar

El parque de Yellowstone ta asitiáu sobre una pandu, a una altitú de 2400 m. Les sos altitúes bazcuyen dende les 3462 m del picu Eagle hasta les 1610 m del regueru Reese. La rexón ta arrodiada por macizos montascosos que pertenecen a los Montes Rocosos, que les sos cumes algamen ente 3000−4000 m d'altitú: al noroeste, la cordal Gallatin; al norte, los montes Beartooth; al este y sureste, la cordal Absaroka; al sur, la cordal Teton; y, al oeste, el macizu de Madison. El cume más altu del pandu y del parque ye'l monte Washburn qu'algama les 3122 m. La xigantesca caldera de Yellowstone atopar nel centru del parque y ta casi dafechu cubierta por restos volcánicos, polo que'l so relieve ye difícilmente observable. Nel parque esisten dos gargantes: Yellowstone River Canyon y Lewis Canyon, escavaes dende hai 640 000 años polos cursos d'agua que crucien el pandu volcánicu.

Clima

editar

El clima que reina en Yellowstone ye de monte. Les temperatures y les precipitaciones varien sensiblemente en función de l'altitú y del momentu del día. Los iviernos son fríos (ente –20 °C y –5 °C de día ya inferiores a –20 °C pela nueche).[11] Mientres esa temporada, solamente la entrada septentrional cerca de Gardiner ta abierta a los vehículos.

La temperatura más baxo rexistrada ye de –54 °C en 1933. Les precipitaciones de nieve varien enforma según les temporaes (nieva de la seronda a la primavera, con un máximu en xineru) y l'altitú. Por permediu, cayen ente 182 y 380 cm de nieve al añu cerca del llagu Yellowstone; pero la grosez del mantu algama'l doble nos cumes de los montes circundantes.

La primavera y la seronda carauterizar por temperatures incluyíes ente 0 °C y 20 °C de día y –5 °C a –20 °C de nueche. Los branos son relativamente templaos (xeneralmente ente 20 °C y 25 °C con picos de 30 °C) y el tiempu pueden camudar rápido mientres el día, cola apaición de nubes pela tarde. La marca de la temperatura más templao rexistrar en 1936, con 37 °C).

Los tornaos son raros nel parque, anque'l más potente del estáu de Wyoming asocedió nel parque'l 21 de xunetu de 1987. Clasificóse como F4 sobre la escala de Fujita, lo que correspuende a vientos incluyíos ente 330−420 km/h; afaró 61 km² de monte de pinos.[12]

Mes Ene Feb Mar Abr May Jun Jul Ago Sep Oct Nov Dic Añal
Temperatures mínimes medies °C -12,4 -10,6 -8,2 -3,3 1,3 5,1 8,1 7,4 2,8 -1,4 -7,1 -11,2 -2,4
Temperatures máximes medies °C -1,9 1,1 4,2 9,6 18,8 21,1 26,4 25,7 19,9 13,2 3,7 -0,8 11,6
Precipitaciones medies (mm) 28 19 28 30 51 38 38 36 33 25 25 25 376
Precipitaciones medies de nieve (mm) 370 260 330 150 38 2 0 0 13 94 230 340 1827
Source : site web du parc national de Yellowstone[13]

Hidrografía

editar
 
Les cascaes del ríu Yellowstone

La divisoria continental de les Amériques (llinia de división de les agües qu'arramen al océanu Pacíficu y les que lo faen al Atlánticu) crucia Yellowstone formando una diagonal na parte suroeste del parque. Alredor d'un terciu del parque atopar al oeste d'esta llinia. Los dos principales ríos que nacen nel parque, el Yellowstone y el Snake, escurren en direiciones opuestes: el primeru desagua en golfu de Méxicu, vía ríu Missouri y ríu Mississippi, ente que'l ríu Snake desagua nel ríu Columbia, que desagua nel Pacíficu. Los cursos d'agua del parque abastécense principalmente de la fusión del mantu de nieve en primavera.

El parque cunta con 290 saltos d'agua de más de 4,5 m d'altor, que tienen agua mientres tol añu. Les cayíes más altes son les de Lower Falls que cayen dende 94 m.[14] Les Upper Falls bastiar dende un altor de 33 metros.

Bona parte del llagu Yellowstone atópase dientro de la caldera. Asitiáu a 2357 m d'altitú[15] esti llagu, con 354 km² de superficie, ye'l mayor llagu de monte de Norteamérica. La presencia de cúpules de resurdimientu, que s'alcen de forma variable según los fenómenos xeolóxicos (variación de 3 cm al añu), modifica la configuración del llagu, con zones más o menos anubiertes según les décades.

Xeoloxía

editar
 
Mapa xeolóxicu de Yellowstone

Al pie de los Montes Rocosos, nacíu del deslizamiento de la placa tectónica del Pacíficu so la del continente americanu, el llugar de Yellowstone foi'l teatru d'esplosiones xigantesques, entecruzaes de fenómenos telúricos más discretos. La última esplosión asocedió hai aproximao 642.000 años.[16] La llava atropada mientres milenios so la corteza terrestre españó, proyeutando miles de quilómetros cúbicos de roques. El techu que cubría la cámara magmática venció, formando un caxón de fundimientu llamáu caldera, que güei compón la parte central del parque. Dempués, otres erupciones menores, pero múltiples, enllenaron en parte la caldera. Sicasí, entá pueden reconocese los cantos serrapatosos. El vulcanismu sigue siendo bien activu en Yellowstone, onde se contabilicen alredor de 300 géiseres, dando prueba de la fuercia de les actividaes soterrañes.

Anguaño, Yellowstone alica una fase similar a la primer etapa. La llava sigue atropándose, enchiendo la corteza terrestre. L'altitú del fondu del actual caxón de fundimientu aumentó en 70 cm mientres estos postreros 50 años.

El nome «Yellowstone» (n'español, «piedra mariella») procede del color de les roques que pueden vese nel gran cañón de Yellowstone (valle en «V») que se formó nes postreres glaciaciones muncho primero de erosionarseo pol ríu Yellowstone. Contrariamente a lo que pudiera paecer, el color de les piedres vien de l'alteración hidrotérmica del fierro que contienen, y non del azufre que tamién ta presente.

Yellowstone asitiar nel estremu norte-oriental del llanu de Snake Clavar, que forma un arcu en «O» al traviés de los Montes Rocosos. El llanu estiéndese sobre 400 km escontra l'oeste a partir de la ciudá de Boise, nel Estáu de Idaho. La caldera de Yellowstone ye'l mayor sistema volcánicu de Norteamérica. Pertenez a la categoría de «supervolcanes» yá que les sos erupciones superen con muncho les de los volcanes clásicos».

Oríxenes

editar
 
L'estanque de Morning Glory Pool

La forma narquiada del llanu amuesa'l desplazamientu que sufrió la placa septentrional americana mientres los postreros 17 millones d'años. Esta placa tectónica movióse sobre un puntu caliente del mantu terrestre.[17] Ente ocho y dieciséis quilómetros so la caldera de Yellowstone atópense un cuévanu, llamada habitación magmática, que contién una masa de magma esencialmente cristalizada y baxu alta presión. Esta habitación xigantesca tien una capacidá máxima de 15 000−20,000 km³, lo que representa una masa cercano al tamañu del macizu del Mont Blanc.

Un puntu caliente ye, como'l so nome indica, un llugar de la corteza terrestre que ta «más caliente» que'l restu del globu. N'efeutu, nes fondures del mantu (la base del mantu cimeru con al respective de Yellowstone) una flecha de magma más caliente de lo normal álzase y causa la fusión del mantu asitiáu per debaxo de la corteza terrestre antes de taladralo como lo fadría un soplete con una placa de fierro. Esti emburrie forma una especie de cúpula so la corteza terrestre. Una vegada que llega esautamente per debaxo de la superficie, los gases y el magma en parte esfrecíos formen una habitación magmática que xenera volcanes fora de toles zones de subducción.

Yellowstone estremar de los otros volcanes pol so orixinal forma. N'efeutu, esti volcán manifestar en forma d'una caldera amplia, ente que los volcanes clásicos son más bien cónicos: ye lo que se llama una caldera activa. Yellowstone ye amás l'únicu volcán esplosivu asitiáu sobre un puntu caliente.

 
Una vista del cráter nel que se formó un llagu, alredor del cual visualícense les cyanobacterias de color acoloratáu.

Historia volcánica

editar
 
Columnates basáltiques cerca de Tower Fall producida por una tendalada de llava por causa de una enorme erupción volcánica.

La erupción más violenta conocida asocedió hai 2,1 millones d'años. Espulsó 2450 km³ de materies volcániques, creando coles mesmes la formación xeolóxica de Huckleberry Ridge Toba[18]

Hai 1,2 millón d'años asocedió una erupción menos importante (qu'espulsó 280 km³ de materiales), dando llugar a Island Park Caldera y a la formación xeolóxica de Mesa Falls.

Hai alredor de 640 000 años, una tercer erupción volcánica cubrió de cenices volcániques de roques y d'otros materiales eruptivos (1000 km³) tol oeste de los Estaos Xuníos, una parte del centru del país, y estendióse hasta la mariña del Pacíficu y a Méxicu. Dempués d'esti cataclismu, equivalente a 3000 vegaes la erupción del Vesubio nel añu 79 o 1000 vegaes más potente que la erupción del monte St. Helens en 1980, siguió siendo una inmensa caldera, d'un tamañu de 45 km por 85 km. La erupción dio llugar tamién a la formación xeolóxica llamada Llava Creek Tuff que ta formada por toba volcánica.

Caúna de los trés erupciones refundió enormes cantidaes de cenices que s'estendieron a mamplén de quilómetros de los sos llugares d'orixe. Los gases y les cenices tuvieron probablemente un gran impautu nel clima del planeta siendo causa coles mesmes d'una estinción masiva d'especies vives principalmente en Norteamérica.[19]

 
Senderos fechos con madera dexen a los visitantes averase a les fontes calientes de la Gran Fonte Prismática

Una erupción menor tuvo llugar ellí hai 160 000 años. Formó una caldera más pequeña que contién anguaño la parte occidental del llagu Yellowstone. Otros dos erupciones tuvieron llugar de siguío. La postrera d'elles, asocedida hai 70.000 años, volvió cerrar una gran parte de la caldera colos sos fluyíos de llava.

Caúna de les erupciones forma realmente parte d'un ciclu que'l so apoxéu coincide cola destrucción del techu de l'habitación magmática, lo que tien por consecuencia el drenaxe d'una parte d'ésta. Eso creó un cráter llamáu «caldera» que la so llava escapar polos resquiebros que lo arrodien.

El tiempu pasáu ente los trés últimes erupciones ye del orde de 600 000 a 900 000 años. Anque la última erupción importante producióse hai 640 000 años, nada indica que la próxima sía inminente.[20]

Una serie d'erupciones de baxa explosividad tuvieron llugar hai ente 630 000 y 70 000 años y enllenaron la caldera de Yellowstone de llava compuesta de riolita y de basaltu. Estes laves son visibles nes llombes de Obsidian Cliffs (riolita) y de Sheepeaters Cliff (basaltu). Los estratos dexaos son visible nel Gran Cañón de Yellowstone, onde'l ríu Yellowstone erosiona les antigües capes de llava. Pa terminar, una erupción hidrotérmica produció un cráter de 5 km de diámetru en Mary Bay, hai alredor de 13 000 años.

Geotermia

editar
 
Piles caliares de Mammoth Hot Springs, Yellowstone

L'actividá xeotérmica contribúi a la fama del parque. Anguaño, contabilícense más de 200 guéisers y 10000 fontes calientes, el 62% del total conocíu nel planeta. El guéiser más famosu ye'l Old Faithful Geyser (el «vieyu guéiser fiel»), bautizáu asina pol xeneral Henry Washburn. Tien la particularidá d'entrar n'actividá a intervalos casi regulares de 60 minutos, anque anguaño les erupciones son más irregulares. Les sos agües xuben hasta un altor cercanu a los 40 metros.[21] El parque alluga tamién el guéiser más grande del mundu, que'l so nome Steamboat Geyser puede traducise en «guéiser barcu de vapor». Nestos géiseres los científicos afayaron una Eubacteria indispensable pa la inxeniería xenéticasobremanera pa la reacción en cadena de la polimerasa (PCR).

Yellowstone cunta per otra parte con numberoses fontes calientes permanentes. Mientres el so trayeutu soterrañu, les agües calientes cargar de caliar eslleiendo les roques. Cuando algamen la superficie, l'enfriamientu de l'agua deposita la caliar,[22] que forma escultures naturales de distintes formes, como, por casu, de les piles en cascada. Una d'estes formaciones caliares llámase Mammoth Hot Springs.[23] Estes agües calientes faciliten la sobrevivencia de los animales nel periodu ivernizu y formen parte d'un ecosistema bien particular y bien raru sobre'l planeta.

Temblones de tierra

editar
 
Old Faithful, guéiser qu'entra n'actividá a intervalos regulares.

L'actividad sísmica ye siguida de cerca poles autoridaes del parque de Yellowstone. Los científicos miden permanentemente los movimientos del pandu, que s'alza alredor de 1.5 cm al añu. Un aumentu rápidu d'esta velocidá de desplazamientu podría anunciar un peligru grave, yá que sería sinónimu d'inestabilidá del magma y creación de gas.

Enantes, el parque conoció seis terremotos d'una magnitú cimera a 6 sobre la escala de Richter como'l de 1959, d'una magnitú de 7,5. Esti movimientu abrió un resquiebru xigantescu qu'afectó al llagu Hegben, que se baleró rápido. Los sedimentos que salieron coles mesmes pol resquiebru taparon el ríu lo que creó'l llagu Quake. 28 persones morrieron arriendes de esti terremotu. Numberosos géiseres entraron n'erupción y les agües de los manantiales, xeneralmente clares, volviéronse turbies por cuenta de les materies en suspensión. El 30 de xunu de 1975, un terremotu d'una magnitú de 6,1 nun causó daños. Otres 3000 sacudiones menores tuvieron llugar en 1985 al noroeste del parque. El 30 d'abril de 2007, asocedieron dieciséis solmenaes d'una magnitú cimera a 2,7.

Anguaño, por permediu rexístrense cada añu alredor de 2000 sacudiones sísmicos, pero la so intensidá ye demasiáu pequeña pa ser percibida polos visitantes.

Vixilancia y riesgos actuales

editar
 
Ríu Firehole cerca del guéiser Excelsior

En mayu de 2001, el serviciu xeolóxicu Norteamericanu, el parque nacional de Yellowstone y la Universidá d'Utah crearon l'observatoriu vulcanolóxicu de Yellowstone (YVO). Trátase d'una asociación destinada a estudiar al llargu plazu los procesos xeolóxicos del pandu del Yellowstone y d'afayar los riesgos volcánicos potenciales.[24]

En 2003, prohibiéronse dellos accesos del Norris Guéiser, arriendes de la apaición de nueves fumaroles y del recrudecimiento de l'actividá de dellos géiseres. La temperatura de dellos géiseres yera tan elevada qu'alteriaba'l procesu de eyección de vapores.[25]

Esti acontecimientu coincidió cola publicación d'un informe del serviciu xeolóxicu americanu, qu'afayara la elevación d'una cúpula cerca del llagu Yellowstone. L'informe indicaba que nun había riesgu inmediato relativu a l'apaición d'una nueva erupción.[26]

El 10 de marzu de 2004, un biólogu afayó cinco bisontes muertos, probablemente envelenaos por gases tóxicos salíos del Norris Guéiser. Esti acontecimientu foi siguíu rápido n'abril por un aumentu del númberu de los sacudiones sísmicos. En 2006, un estudiu informó que dende 2004 el llagu Mallard y el regueru Sour alzar de 4 a 6 cm per añu.

Anque esta noticia fixera correr muncha tinta nos medios de comunicación, los espertos afirmen que nun hai aumentu previsible del riesgu d'erupción nel parque.[27] Esta xubida deber a recargar de l'habitación magmática.[28]

Historia

editar

Dómina precolombina

editar
 
Obsidian Cliff, Parque de Yellowstone

En Yellowstone atopáronse rastros de presencia humana, que daten de siquier 11.000 años.[29] Na década de 1950, obrar construcción de la oficina de correos de Gardiner[30] afayaron un proyeutil de la cultura Clovis.

Los amerindios utilizaben los xacimientos d'obsidiana de Yellowstone, una piedra bien dura, pa fabricar ferramientes agudes y armes. Atopáronse delles puntes de flecha tallaes nesti material hasta nel valle del ríu Mississippi, lo qu'indica que yá esistiríen intercambios comerciales nesa dómina ente les tribus de Yellowstone y les que vivíen muncho más al este.

El parque toma'l so nome de les fontes del ríu Yellowstone, bautizáu asina («roca mariella») polos comerciantes en maderes y tramperos francu-canadienses qu'esploraben y comerciaban nesta rexón nel sieglu XVIII. Dempués traducióse al inglés en «Yellow Stone» antes de tomar el nome actual de «Yellowstone».[31] De xuru, esti nome provién d'una traducción de la llingua minnetaree (El mio tsi a-da-zi, esto ye: el ríu de la roca mariella»). Fai alusión al color de les piedres marielles que s'atopaben nel Gran Cañón del ríu Yellowstone.

Esploraciones

editar
Artículu principal: Espedición Raynolds

En 1806, un miembru de la espedición de Lewis y Clark, llamáu John Colter, dexó a los sos compañeros de viaxe pa incorporase a un grupu de tramperos. De xuru foi'l primer home d'orixe européu que tuvo de visitar esta rexón y entrar en contautu coles tribus amerindies. Mientres l'iviernu de la temporada 1807-1808,[15] Colter crució un sector del actual parque y reparó los fenómenos geotérmicos cerca de Tower Falls. Dempués de sobrevivir a les firíes recibíes en combates contra crows y pies negros en 1809, describió una rexón llena de «fueu y azufre». Mientres los siguientes 40 años, numberosos rellatos de tramperos mentaron les agües que burbuyen, los géiseres y los árboles petrificados, ensin atopar enforma creitu. En 1857, Jim Bridger volvió d'otra espedición na mesma rexón y dixo ver fontes exuberantes d'agua burbujeante, un monte de xelu y les piedres marielles. Esti rellatu ignoróse, yá que Bridger tenía reputación de gran fabulador. Con tou, el so testimoniu amenó l'interés del esplorador y xeólogu Ferdinand Vandeveer Hayden, que llogró qu'en 1859 l'Exércitu d'Estaos Xuníos entamara otra espedición pa estudiar la rexón del cursu altu del ríu Missouri. Conocida como espedición Raynolds, con Bridger como guía, taba dirixida pol capitán y inxenieru topográficu William F. Raynolds. El grupu averar a Yellowstone, pero nun llogró llegar por cuenta de los fuertes ádenes de nieve. L'empiezu de la Guerra de Secesión paralizó les investigaciones mientres 11 años.

 
Esta pintura de William Henry Jackson, The Hayden Survey describe la esploración d'un llagu en Yellowstone (1871)

En 1869, la espedición Folsom remontó'l ríu Yellowstone hasta'l llagu Yellowstone. Foi la primera qu'apurrió una descripción detallada de la rexón de Yellowstone.

En 1870, habitantes de Montana entamaron de la mesma una espedición (la Espedición Washburn-Langford-Doane), dirixida pol topógrafu Henry Washburn y na que participaron Nathaniel P. Langford y un destacamentu del exércitu, mandáu pol teniente Gustavus Doane.

Mientres un mes, estudiaron la rexón, recoyeron numberosos especímenes y bautizaron dellos llugares. Cornelius Hedges, un escritor y abogáu de Montana, participó na espedición Washburn. Ente 1870 y 1871, el diariu Helena Herald publicó dellos artículos que detallaben les sos observaciones. Foi unu de los primeros, col gobernador de Montana Thomas Francis Meagher, en proponer faer del Yellowstone un parque nacional protexíu. Nuna carta de 1871, dirixida a Ferdinand Hayden por Jay Cooke, esti postreru afirmaba que'l so amigu'l senador William D. Kelley suxiriera crear una llei que dexara faer de Yellowstone un parque públicu.

Hayden dirixó una segunda y más importante espedición, financiada esta vegada pol Gobiernu. Redactó un informe completu sobre Yellowstone, ilustráu coles fotografíes de William Henry Jackson,[32] y les ilustraciones de Thomas Morgan, lo qu'afaló al Congresu estauxunidense a protexer esta rexón. El 1 de marzu de 1872,[33] el presidente d'Estaos Xuníos Ulysses Grant robló'l decretu creando'l «Yellowstone National Park»[34] col fin de crear un llugar llibre d'esplotación mercantil, dedicáu al prestu del pueblu». El valle Hayden toma'l so nome d'esti xeólogu.[35]

Los principios del parque

editar
 
Philetus Walter Norris

Nathaniel Langford ocupó voluntariamente mientres cinco años la función de superintendente, hasta que se retiró en 1877. Foi siguíu por otros, que trabayaron con medios bien modestos.

El segundu superintendente, Philetus Norris, consiguió llograr un pequeñu salariu y delles subvenciones pa controlar el vandalismo y el furtivismo nel parque. Fixo construyir dellos equipamientos y carreteres. Pa sofitalo, comprometió a Harry Yount, güei consideráu como'l primera guarda d'un parque nacional nos Estaos Xuníos.

A principios de los años 1880, el Northern Pacific Railroad construyó una estación en Livingston coneutada a la entrada septentrional del parque. La ocupación del parque aumentó rápido, pasando de 300 visitantes en 1872 a 5.000 en 1883. Nesta dómina, los turistes disponíen de poques carreteres y servicios y teníen que movese a caballu o en dilixencia. En 1908, un segundu ferrocarril, que funcionó hasta los años sesenta, dexaba aportar a West Yellowstone. En 1881, Albert Bierstadt pintó los tabayones del ríu Yellowstone. La obra animó al presidente Chester A. Arthur a visitar el parque en 1883.

Col fin d'atenuar la insuficiencia de medios pa protexer el parque nacional, ente 1886 y 1918 confióse la so alministración al exércitu. Creóse un cuerpu de guardias civiles específicos (los rangers) y asitióse so l'autoridá del Serviciu Nacional de Parques («National Park Service»). En 1909, el conxuntu d'edificios podía acoyer a 400 persones. El 31 d'ochobre de 1918, l'exércitu dexó'l control de Yellowstone al Serviciu Nacional de Parques.

A principios del sieglu XX, construyóse una carretera de 235 km con forma de «8» que conectaba los puntos más interesantes del parque. En 1905 acabóse'l trazáu definitivu del Grand Loop Road. En 1903, el presidente d'Estaos Xuníos Theodore Roosevelt visitó Yellowstone y punxo la primer piedra del Roosevelt Arch, na entrada septentrional del parque.

En 1915, mil automóviles aportaron al parque, lo que causó problemes de circulación col tresporte a caballu, que foi prohibíu más tarde. Ente 1933 y 1941, el Cuerpu Civil de Caltenimientu construyó los centros d'información turística, los camping y la mayoría de les carreteres actuales. Mientres la Segunda Guerra Mundial, el númberu d'emplegaos y de visitantes menguaron, lo que supunxo l'abandonu de delles infraestructures.

El parque dempués de 1945

editar

Nos años cincuenta, la ocupación turística del Yellowstone aumentó enforma, como la de los otros parques nacionales nos Estaos Xuníos. Pa responder a esta demanda, les autoridaes del parque establecieron un programa de modernización y d'estensión de los equipamientos, llamáu «Misión 66», porque tenía d'acabase en 1966, aniversariu de la fundación del National Park Service. Los nuevos edificios concebir nun estilu modernu. A la fin de la década de 1980 abandonóse esti estilu en beneficiu d'unu más tradicionalsobremanera pa la reconstrucción del Gran Pueblu dempués de les quemes de 1988. El centru d'información turística de Cañón Pueblo, qu'abrió en 2006, sigue tamién una arquiteutura tradicional.

En 1959, un potente seísmu afectó al oeste de Yellowstone en Hebgen Lake y estropió les carreteres y les instalaciones del parque nacional.

 
 
Progresión de les quemes na rexón de Yellowstone, ente xunetu y ochobre de 1988.

El 26 d'ochobre de 1976, el parque de Yellowstone declarós'acuta internacional de la biosfera. El 8 de setiembre de 1978 foi integráu nel patrimoniu mundial de la UNESCO. Pero en 1995, esti Comité asitiar na Patrimoniu de la Humanidá en peligru llista del patrimoniu mundial en peligru.[36] Entós la rexón taba amenazada poles actividaes mineres. La mala calidá de l'agua, l'ensame turísticu y l'usu de motonieves constituyíen otros motivos de molición. Arriendes de los esfuercios del gobiernu federal, la situación ameyoró y en xunetu de 2003 el parque retirar de la llista de patrimoniu en peligru.

Mientres el branu especialmente secu de 1988, delles quemes causaes por un rayu afararon el 36 % de la superficie del parque.793.880 acres, esto ye, cerca de 3210 km² convertir en fumu.[37] La parte más afeutada foi la de North Fork. Millares de bomberos intentaron contener el fueu pa protexer a los pueblos de Bernard Enrique & Christian Heeb. Pero dempués acusóse a les autoridaes públiques de nun tener voluntá d'apagar dafechu les quemes, que permanecieron activos hasta les agües serondiegues. Dalgunos ecoloxistes afirmen sicasí que les quemes son un fenómenu natural que nun convien atrabancar. Ello ye que pocos animales de gran tamañu fueron víctimes de les quemes. Los arbustos viltaron bonalmente, redescubriéronse dellos panorames interesantes y punxéronse al día descubrimientos xeolóxicos y arqueolóxicos. Pero van faer falta decenes d'años hasta que Yellowstone recupere'l so aspeutu inicial.

Güei día, el Nacional Park Service provoca intencionadamente delles quemes, circunscritos a determinaes árees yá estudiaes de mano, pa prevenir una catástrofe como la de 1988.

Bioloxía y ecología

editar

Ecosistema

editar
 
Pintura que representa Yellowstone, Heinrich Berann (NPS)

El Parque nacional de Yellowstone forma parte d'un ecosistema que s'estiende sobre casi 80 937 km², qu'inclúi tamién otres reserves naturales, como'l Parque nacional Grand Teton y montes nacionales. Esti ecosistema constitúi la mayor estensión virxe de los EE. UU., amás d'Alaska. Considérase como la estensión más grande inda intacta de la zona templada nel hemisferiu Norte.[38]

Al traviés del programa de reintroducción del llobu establecíu en 1990, recuperóse la presencia de toles especies que vivíen na rexón antes de la llegada de los europeos a América .

El 80 % de la estensión de Yellowstone ta cubiertu por montes. El restu del parque componer de güelgues (llagos, estanques y ríos) o ta tapizáu de praos. Los ambientes naturales son distintos d'un sector a otru y dependen de dellos factores: l'altitú, la esposición, les aguaes, etc.

El Parque de Yellowstone tien dellos cientos d'especies de plantes y 186 especies de lique. Ye'l llar de delles especies en peligru d'estinción: águila calva, Grizzly, llobu cerval, grulla d'América. La fauna ye rica en siete especies d'ungulaos, dos especies d'osu y alredor d'otres 50 especies de mamíferos. Contabilizáronse 311 especies d'aves, 18 de peces, seis de reptiles y cuatro d'anfibius.

Flora

editar
 
Pinos contorta

El parque cunta con alredor de 1700 especies reinales d'árboles, plantes y lique, a les cualos hai qu'añader 170 especies introducíes. Pueden atopase ocho especies distintos de coníferes incluyíu'l «pinu contorta» que ye'l más estendíu. Les otres coníferes, tales como'l abetu de Douglas o'l «pinu de corteza blanca» atópense esvalixaos en delles zones de Yellowstone.

Les frondosas más frecuentes son el llamera y el sauce. Los montes de llameres menguaron considerablemente dende principios del sieglu XX; sicasí, según un estudiu de la Universidá d'Oregon, la reintroducción del llobu llindó la población de wapitis y detuvo coles mesmes la decadencia del álamu temblón (Populus tremula).[39] N'efeutu, los wapitis alimentar de los nuevos biltos d'álamu temblón y torguen la so crecedera. Los montes d'álamos y de sauces van recuperando terrenal. La vuelta de los árboles a lo llargo de los cursos d'agua podría menguar la erosión qu'afecta a les sos veres.

Esisten per otra parte decenes d'especies de plantes con flor. La mayoría nacen ente mayu y setiembre. La Yellowstone Sand Verbena, ye una planta bien escasa (alredor de 8000 especímenes) que crez nos sable de les veres del llagu Yellowstone.[40]

Dalgunes plantes invasivas amenacien a les especies autóctones consumiendo los recursos nutritivos. Atópense sobremanera nos sectores más frecuentaos polos turistes. Los responsables del parque consagren enforma tiempu y enerxía a arrincales y a esaniciales.

Fauna

editar

Yellowstone alluga numberoses especies de mamíferos, ente les cualos el llobu gris (especie en peligru y reintroducida), el llobu cerval y el grizzly (especies amenaciaes) son los más conocíos. Los otros grandes mamíferos del parque son el bisonte, l'osu negru, el puma, el wapiti, l'alces ,el venáu, la cabra de los Montes Rocosos y el muflón canadiense.

Reintroducción del llobu

editar
 
Un llobu nel parque de Yellowstone

De primeres del sieglu XX, el coyote habíase vueltu unu de los principales depredadores. Pero nun puede matar a los herbívoros más grandes, como los wapitis qu'empezaron a espolletar, amenaciando l'equilibriu del ecosistema. A partir de 1914, el Congresu americanu concedió fondos pa esaniciar los animales nocivos pa l'agricultura y la ganadería, como los llobos y los perru de la pradería perros de prau. Escontra 1926, matárase a 136 llobos y l'especie yá sumiera de Yellowstone. En 1935, el Serviciu de los Parques nacionales prohibió la caza del llobu y el votu de Endangered Species Act of 1973 dexó faer d'él una especie protexida.

Por cuenta de una llei votada en 1994, una trentena de llobos prindaos nel Valle del Mackenzie (Canis lupus occidentalis) nel Canadá introducir en Yellowstone, nuna decisión revesosa del U.S. Fish and Wildlife Service. Dende la reintroducción de los llobos, l'enclín invirtióse: en 2001, yeren alredor de 130. Un estudiu de 2005 cuntaba 13 menaes de llobos esto ye 118 individuos nel parque, 326 en tola rexón. Estes cifres, inferiores a 2004, pueden esplicase pola migración de los llobos escontra otres rexones. Casi tolos individuos actuales baxen de los 66 llobos reintroducíos en 1995-1996. El númberu de wapitis menguó a la metá ente 1995 y 2005.[41] Pero los ganaderos tarrecen ver abondar a los llobos porque ataquen a los sos animales domésticos (ente 1995 y 2001, los llobos mataron 12 vaques y 50 oveyes na rexón). Los propietarios de ranchos son compensaos, anque de cutiu sía difícil probar que se trate de llobos y non de coyotes o perros selvaxes. La reintroducción consideróse como un ésitu y l'U.S. Fish and Wildlife Service propunxo retirar al llobu de la llista de les especies amenaciaes,[42] lo qu'autoriza a los ganaderos a esaniciar a los llobos qu'ataquen a los fataos.

Bisontes

editar
 
Bisontes pastiando cerca d'una fonte caliente

Yellowstone ye un santuariu pa los bisontes, presentes dende la prehistoria[43] y apocayá salvaos de la estinción. En 1902, podíen cuntase menos de 50 bisontes en Yellowstone. En 1998 yeren yá 3000 y anguaño son alredor de 4000.

Cada añu, alredor de 90 d'estos grandes mamíferos muerren so les ruedes de los vehículos. Los ganaderos y los propietarios de ranchos de la rexón tarrecen una contaminación de les sos menaes de bovinos polos bisontes. Alredor de la metá de los bisontes del Yellowstone tuvieron espuestos a la brucelosis, una bacteria orixinaria d'Europa y que causa albuertos ente'l ganáu. Sicasí, la enfermedá causa pocu problema ente los bisontes de Yellowstone y hasta agora nun se constató nengún casu de tresmisión de los bisontes a les vaques.

Los servicios sanitarios (Animal and Planta Health Inspeición Servicio o ÁFIDO) pensaron que'l bisonte podía ser la causa de la infeición en Wyoming y Dakota, según que'l wapiti sería portador de la enfermedá y podría tresmitila a los caballos y al ganáu.[44]

Pa evitar l'amenorgamientu de les menaes, los emplegaos fuercen a los bisontes que s'aventuren fora a tornar al interior del parque. Mientres l'iviernu 1996-1997, 1079 bisontes que taben fuera del parque tuvieron que ser sacrificaos pa satisfaer a los ganaderos. El proteutores de los animales consideren cruel esta práutica y repiten que'l riesgu de contaminación del ganáu sigue siendo escasu. Recuerden tamién que les praderíes p'alimentar a los bisontes na rexón amenorgar en favor de la ganadería. El (ÁFIDO) aliega que la brucelosis puede erradicarse ente los animales de Yellowstone gracies a la vacunación.

Otros mamíferos

editar
 
Un grizzly nel parque de Yellowstone

El parque ye'l llar d'otres especies animales que representen perbién la fauna del continente norteamericanu.

El visitante va poder ver al venáu de Virginia,[45] el muflón canadiense, la marmota. El grizzly (Ursus arctos horribilis) yá nun se considera dende 2007 como una especie amenazada en Yellowstone.[46] N'efeutu, la población de grizzlis, que se consideraba ente 136 y 312 individuos en 1975, supera güei los 500 individuos. Dalgunos tarrecen qu'esta desclasificación implique l'autorización de cazar el grizzly qu'amenaciaría de nuevu al animal.

Cúntense per otra parte más de 600 osos negros nel parque[47]Dende 1998 nun se reparó direutamente nengún llobu cerval, anque los analís d'ADN de pelos en 2001 confirmaron que'l felín percuerre'l parque n'ocasiones. En 2003, identificáronse dellos rastros d'una fema y del so pequeñu según deyecciones fecales. Hai alredor de 25 pumes nel parque. El mapache ye tamién bien raru ya ignórense los sos efectivos.

Considérase que la población de wapitis ta formada por 30.000 individuos en Yellowstone. Les menaes del norte menguaron considerablemente dende la reintroducción del llobu en 1995. Les menaes del sur pasen l'iviernu nel National Elk Refuge que s'atopa esautamente al sur del Parque nacional de Grand Teton. Esta migración de mamíferos ye la más importante de los Estaos Xuníos, fora d'Alaska.

Les actividaes económiques y les instalaciones humanes alterien la migración de les cabres americanes na rexón de Yellowstone. La so población ta considerada ente 200 y 300 individuos.[48]

Peces, reptiles, anfibios y aves

editar

En Yellowstone viven 18 especies distintes de peces. Dende 2001, los prauticantes de la pesca deportiva tienen de devolver les sos captures a los ríos o a los llagos. Ente los seis especies de reptiles que viven nel parque pueden citase la culiebra de cascabel y la tortúa pintada. Tamién se contabilicen cuatro especies d'anfibius. 311 especies d'aves tán presentes en Yellowstone y la metá añeren ellí. En 1999 contabilizáronse 26 pareyes d'águila de cabeza blanca.Les grulles blanques siguen siendo desaxeradamente rares y constitúin una especie amenazada.[49] Otres aves bastante rares son el águila pescadora, el ferre pelegrín, o'l cisne trompeteru.

Microorganismos

editar
 
Castle Geyser, Yellowstone

En redol a los géiseres y fontes d'agua caliente del parque viven Bacteries termófilas y cianobacteries y otros extremófilos y dan a l'agua los colores que varien del azul al mariellu pasando pol colloráu.

Hasta agora , identificáronse menos del 1% de los microorganismos del parque. Dalgunos d'estos microorganismos viven en condiciones estremes. Dalgunos d'ellos atopáronse nel mediu ambiente acedo y caliente (70 °C) del Norris Geyser Basin.[50]

Les bacteries que tapicen les fontes calientes formen montones de dellos miles de millones d'individuos. Estes bacteries constitúin les formes de vida más primitives del planeta. Mosques y otros artrópodos tán tamién presentes nesti mediu inclusive mientres l'iviernu. Mientres enforma tiempu, los investigadores pensaben qu'estes bacteries vivíen gracies al azufre; pero en 2005, científicos de la Universidá Estatal de Coloráu punxeron de relieve'l papel del hidróxenu nel desenvolvimientu d'estes bacteries.[51]

Thermus aquaticus ye una bacteria termófila que foi descrita por Thomas Brock en 1969. Trátase d'una bacteria gram-negativa, aerobia y heterótrofa que produz una enzima, polimerasa Taq, utilizada nel llaboratoriu, esencial a la reproducción d'ADN como parte del procesu de reacción en cadena de la polimerasa (PCR). Por esta capacidá, usar pa diagnosticar enfermedaes xenétiques y infeicioses, según pa determinar una buelga xenética. Los científicos estudien otres bacteries presentes en Yellowstone cola esperanza d'atopar nuevos remedios y melecines nelles.[52]

En 2016, investigadores de la Universidá de Uppsala reportaron el descubrimientu d'una clase de termófilos, Hadesarchaea, na Cuenca de Culex de Yellowstone. Estos organismos son capaces de convertir el monóxidu de carbonu y agua a dióxidu de carbonu y osíxenu.[53][54]

Turismu

editar
 
Mapa turísticu de Yellowstone

Yellowstone ye unu de los parques nacionales más famosos y más visitaos de los Estaos Xuníos. Dende mediaos de los años sesenta, cada añu recibe más de dos millones de visitantes,[55] de los cualos 160 000 lo son pel hibiernu (datu de 2001), lo que-y asitia na sesta posición de los parques americanos más visitaos. Un 20 % d'estos turistes son europeos. En periodu branizu, 3700 persones trabayen nel parque p'acoyer a la vecería. Hai dellos concesionarios qu'alministren nueve hoteles con un total de 2238 habitaciones y tamién estaciones de serviciu, almacenes y campings. 800 emplegaos trabayen de manera estacional o permanente pal National Park Service.

Los turistes vienen almirar los géiseres, les fumaroles, les fontes d'agua caliente, el gran cañón, los montes y les árees selvaxes y el gran llagu. Practiquen el piragüismo, les excursión, la pesca. Pueden reparar a los grandes mamíferos como los bisontes (sobremanera pel hibiernu y en primavera), los alces, los wapitis y los muflones. Tamién los pumes, los llobos y coyotes, pero la so observación ye más difícil. Los amantes de los deportes d'iviernu pueden prauticar l'esquí de fondu.

Per otru llau, el parque dispón d'un importante patrimoniu históricu: más de mil lugar, seis National Historic Landmarks pueden visitase nel parque. Les coleiciones suman 200.000 oxetos. El National Park Service alministra nueve museos y centros pa visitantes y ye responsable de 2000 edificios históricos. Unu d'estos hoteles llamáu Old Faithful Inn ye un National Historic Landmark dende 1987. L'hotel construyir ente 1903 y 1904.

Un circuitu históricu con salida nel Fuerte Yellowstone describe la hestoria del parque y del serviciu nacional de parques. Xuegos de campamentu, escursiones empuestes y visites d'interpretación realizar en numberosos llugares, sobremanera pel branu. Les normes, aplicaes por guardar, son bien restrictives (sellar los cubos de basura por que nun atraigan a los osos, despintar los signos publicitarios pa non desvirtuar el paisaxe, etc.) El preciu de les habitaciones ta controláu pa dexar aportar al parque al mayor númberu de persones.

Los llugares más interesantes y más frecuentaos tán coneutaos pol Grand Loop Road, carretera que percuerre tol parque. Les carreteres restaurar mientres la primavera y el branu. Ente mediaos d'avientu y principios de marzu,[56] son accesibles a los vehículos forníos pa la nieve. Esisten alredor de 500 km de carreteres asfaltaes y cinco entraes p'aportar al parque. La tarifa, válida pa siete díes, varia en función del vehículu y dexa visitar tamién el parque nacional de Grand Teton, asitiáu esautamente na salida meridional de Yellowstone. Otra manera, nun esisten tresportes públicos pero delles compañíes realicen visites empuestes motorizadas. Pel hibiernu, los concesionarios entamen escursiones en motonieves y en autonieves. Les infraestructures del Old Faithful, del Ribayu y Mammoth Hot Springs son bien visitaes pel branu. Los trabayos nes carreteres o la presencia d'animales selvaxes nes mesmes pueden causar llargos atascos.

 
Paisaxe del parque

Esisten más de 2000 llugares p'acampar. El camping ye tamién posible nos montes qu'arrodien el parque al igual que nel parque nacional de Grand Teton asitiáu un pocu más al sur. Dellos camping aisllaos tamién son accesibles a cuerpu o a caballu pero riquen disponer d'un permisu. Esisten cerca de 1770 km de circuitos d'escursiones. El parque nun ta consideráu como un destín pa faer alpinismu por cuenta de la inestabilidá de les roques volcániques que representen un peligru. Los animales domésticos tienen de tar arreyaos con una correa y la so presencia nun s'acepta más qu'en zones bien definíes y próximes a les carreteres.

En redol a los géiseres, fixéronse dellos pontones de madera p'asegurar l'accesu de los visitantes y pa facilitar la visita a les persones minusválidas. Una clínica rexida pol National Park Service dexa aplicar primeros auxilios mientres tol añu.

La caza ta prohibida nel parque ente que s'autoriza nos montes circundantes en periodu de caza. La pesca ye posible a condición de tener un permisu apurríu pol personal del parque.

Ta prohibíu navegar pelos ríos, sacante para les barques non motorizadas nun tramu de 8,0 km del ríu Lewis. El llagu Yellowstone dispón d'un puertu deportivu lo que fai d'él un destín popular pa los que se dediquen a los deportes náuticos.

Les otres zones protexíes de la rexón son los Montes nacionales de Caribou-Targhee, de Gallatin, de Custer, y el de Shoshone. Al nordeste del parque, ye posible percorrer per carretera les Beartooth Mountains.

La ciudá de Salt Lake City ta asitiada aproximao a 500 km al sur del parque y constitúi la zona urbana importante más cercana al parque. Mientres el branu hai serviciu aereu regular a West Yellowstone, Montana, y mientres l'añu enteru a Jackson, Wyoming, unos 100 km al sur.

Ver tamién

editar

Referencies

editar
  1. ↑ «Yellowstone, the First National Park».
  2. ↑ U.S. Statutes at Large, Vol. 17, Chap. 24, páxs. 32-33. "An Act to set apart a certain Tract of Land lying near the Head-waters of the Yellowstone River as a public Park." From The Evolution of the Conservation Movement, 1850-1920 collection. Library of Congress
  3. ↑ «Kotor, Srebarna and Yellowstone are withdrawn from the list of World Heritage in danger». UNESCO press release. 5 de xunetu de 2005. http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/4653655.stm. Consultáu'l 29 de xunetu de 2011. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 «Yellowstone Fact Sheet». National Park Service (10 d'agostu de 2006). Archiváu dende l'orixinal, el 9 de febreru de 2010. Consultáu'l 17 de xineru de 2010.
  5. ↑ «National Park Service: Yellowstone, History and Culture» (inglés) (Consultáu'l 8 de mayu de 2011). Consultáu'l 20 de xineru de 2012.
  6. ↑ Error de cita: La etiqueta <ref> nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaes acres
  7. ↑ United States Geological Survey, Yellowstone Volcano Observatory: Questions About Yellowstone Volcanic History Archiváu 2011-06-30 en Wayback Machine accessed May 6, 2011
  8. ↑ «Geothermal Features and How They Work». National Park Service (17 de febreru de 2007). Archiváu dende l'orixinal, el 6 d'abril de 2007. Consultáu'l 8 d'abril de 2007.
  9. ↑ Schullery, Paul. «The Greater Yellowstone Ecosystem». Our Living Resources. U.S. Geological Survey. Archiváu dende l'orixinal, el 25 de setiembre de 2006. Consultáu'l 13 de marzu de 2007.
  10. ↑ (n'inglés) lien web|titre=Yellowstone Fact Sheet|éditeur=Parc national de Yellowstone|url=http://www.nps.gov/yell/planyourvisit/weather.htm |
  11. ↑ (n'inglés) lien web|titre=Weather|auteur=Yellowstone National Park|éditeur=National Park Service|url=http://www.nps.gov/yell/planyourvisit/weather.htm | consultáu 22 d'agostu de 2007
  12. ↑ (n'inglés)Service météo : Tornade (20-03-2007)
  13. ↑ name = site web du parc national de Yellowstone "Weather" [1]
  14. ↑ Jean-Yves Montagu, L'Ouest américain, éditions du Chêne-Hachette livre, 1996, ISBN|9782842770051, p. 30.
  15. ↑ 15,0 15,1 Bernard Henry & Christian Heeb, USA: -y Nord, Éd. Artis-Hestoria, Bruxelles, 1995, ISBN|2-87391-026-7, p. 114.
  16. ↑ (francés) Christiane Galus, «La surface du super-volcan de Yellowstone s'est soulevée de 18 centimètres depuis 2004», en Le Monde del 10-11-2007, Lire en ligne|lien=http://www.lemonde.fr/web/article/0,1-0@2-3244,36-976431@51-976537,0.html.
  17. ↑ (n'inglés) lien web|titre=The Snake River Plain|éditeur=USGS| url=«Copia archivada». Archiváu dende l'orixinal, el 12 d'abril de 2013. Consultáu'l 12 de marzu de 2007. |
  18. ↑ (n'inglés) vínculo red|titre=Volcanic History of the Yellowstone Plateau Volcanic Field|url= http://volcanoes.usgs.gov/yvo/history.html Archiváu 2007-03-18 en Wayback Machine
  19. ↑ (n'inglés) vínculo red|titre=The Secretos apagáu Supervolcanoes |éditeur=Scientific American|auteur=Ilya N. Bindeman | url=http://www.sciam.com/article.cfm?id=the-secrets-of-supervolca&colID=100%7C
  20. ↑ (n'inglés) vínculo red|titre=Questions About Future Volcanic Activity|éditeur=USGS|url= http://volcanoes.usgs.gov/yvo/faqsfactivity.html#eruptagain%7C Archiváu 2012-01-18 en Wayback Machine consultáu -y=30-08-2007.
  21. ↑ Sylvio Acatos, Maximilien Bruggmann, Parques Nacionales de los Estaos Xuníos, éditions Artis-Historia, 1977, p. 76.
  22. ↑ John Wingfield, L'Amérique des Rocheuses, éditions Dursus (Larousse), 1986, ISBN|2-03-503118-4, p. 18.
  23. ↑ François Michel, Roques y paisaxes, reflexos de la hestoria del Terre, Paris, Belin, Orléans, brgm éditions, 2005, ISBN|2701140811, p. 49.
  24. ↑ (n'inglés) url=http://volcanoes.usgs.gov/yvo/yvo.html Archiváu 2008-05-14 en Wayback Machine
  25. ↑ (n'inglés) vínculo red|titre=Notable Cambeos en Termal Activity AT Norris Guéiser Cuenca Provide Opportunity to Estudio Hidrotérmico System|éditeur=USGS|url= http://volcanoes.usgs.gov/yvo/2003/NorrisTherm03.html Archiváu 2012-01-18 en Wayback Machine.
  26. ↑ (n'inglés) vínculo red|titre=Frequently asked questions about recent findings at Yellowstone Lake |éditeur=USGS|url= http://volcanoes.usgs.gov/yvo/new.html Archiváu 2012-02-04 en Wayback Machine.
  27. ↑ (n'inglés)url= http://www.agiweb.org/geotimes/june05/feature_supervolcano.html
  28. ↑ (n'inglés) vínculo red|auteur=Wu-Lung Chang, Robert B. Smith, Charles Wicks, Jamie el Sr. Farrell, Christine M. Puskas|titre=Accelerated Uplift and Magmatic Intrusion of the Yellowstone Caldera, 2004 to 2006 |éditeur=Science|année=2007|url= http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/318/5852/952.
  29. ↑ (n'inglés) lien web|titre=History & Cultura|éditeur=Parc nacional de Yellowstone|url= http://www.nps.gov/yell/historyculture/index.htm.
  30. ↑ (n'inglés) Larry Lahren, Homeland: An archaeologist's view of Yellowstone Country's past, Cayuse Press, 2006, ISBN|0978925106, p. 161.
  31. ↑ Sylvio Acatos, Maximilien Bruggmann, Parcs Nationaux des États-Unis, éditions Artis-Historia, 1977, p. 71.
  32. ↑ Philippe Jacquin, « Montagnes du rêve », dans Grands Reportages, juin 1996, n°173, p. 96.
  33. ↑ Sylvio Acatos, Maximilien Bruggmann, Parcs Nationaux des États-Unis, éditions Artis-Historia, 1977, p.75
  34. ↑ (n'inglés) lien web|titre = History & Culture|éditeur= National Park Service| date = 25 de xunetu de 2006 | url =http://www.nps.gov/gegr/historyculture/index.htm
  35. ↑ Sylvio Acatos, Maximilien Bruggmann, Parcs Nationaux des États-Unis, éditions Artis-Historia, 1977, p. 19.
  36. ↑  — PDF (n'inglés) vínculo red|titre=World Heritage Committee takes Yellowstone off danger list|éditeur=IUCN|date=4 de xunetu de 2007|url= http://www.iucn.org/en/news/archive/2001_2005/press/pryellowstone.pdf Archiváu 2006-12-16 en Wayback Machine
  37. ↑ (n'inglés) lien web|titre=People|éditeur=Parc nacional de Yellowstone|url= http://www.nps.gov/yell/historyculture/people.htm
  38. ↑ ((a)) lien web|auteur=Paul Schullery|url = «Copia archivada». Archiváu dende l'orixinal, el 25 de setiembre de 2006. Consultáu'l 13 de marzu de 2007.
  39. ↑ (en francés) lien web|titre=La reintroducción del llobu dexa la vuelta del álamu temblón» en Yellowstone|éditeur=Biodiversité 2007|url= http://www.biodiversite2007.org/curtiu.php3?id_curtiu=226.
  40. ↑ (n'inglés) vínculo red| url = http://www.nps.gov/yell/naturescience/verbena.htm
  41. ↑ (n'inglés) vínculo red|titre=Presence Of Wolves Allows Aspen Recovery In Yellowstone|éditeur=ScienceDaily|fecha|31-07-2007|url= http://www.sciencedaily.com/releases/2007/07/070726150904.htm
  42. ↑ (n'inglés) vínculo red| titre = Service Announces Intent to remove the Rocky Mountain Population of Gray Wolves from Endangered Species List |editor = EEUU Fish and Wildlife Serviciu| fecha = 02-02- 2006 | url = http://mountain-prairie.fws.gov/pressrel/WO%2004.htm Archiváu 2006-09-25 en Wayback Machine
  43. ↑ (n'inglés) vínculo red|titre=Snow Data Helps Maintain Nation' s Largest, Oldest Bison Herd|date=3 de payares de 2006|éditeur=Science Daily|consultáu -y=22-08-2007|url= http://www.sciencedaily.com/releases/2006/11/061102125459.htm
  44. ↑ (n'inglés) | titre =Brucellosis and Yellowstone Bison| editor =Animal and Planta Health Inspeición Servicio| url = http://www.aphis.usda.gov/vs/nahps/brucellosis/cattle.htm%7C
  45. ↑ John Wingfield, L'América del Rocheuses, éditions Dursus (Larousse), 1986, ISBN|2-03-503118-4, p. 118.
  46. ↑ (n'inglés) lien web|titre=Yellowstone Grizzlies Removed from Endangered Species List|date=23 de marzu de 2007|éditeur=Science Daily|consultáu -y=22-08-2007|url= http://www.sciencedaily.com/releases/2007/03/070323102911.htm
  47. ↑ Kiki Marmori, El Ours, Paris, Nathan, 2003, p. 16.
  48. ↑ (n'inglés) vínculo red|titre=Yellowstone Ecosystem May Lose Key Migrant|date=11 de xunetu de 2006|éditeur=Science Daily|consultáu -y=22-08-2007|url= http://www.sciencedaily.com/releases/2006/07/060711085140.htm
  49. ↑ (n'inglés) vínculo red| titre =Threatened and Endangered Species| éditeur=National Park Service| fecha =26-07- 2006 | url = http://www.nps.gov/yell/naturescience/endangeredbirds.htm%7C
  50. ↑ (n'inglés) lien web|titre=Estreme Life Discovery In Yellowstone Bodes Well For Astrobiologists|date=6 de mayu de 2005|éditeur=Science Daily|consultáu -y=22-08-2007|url= http://www.sciencedaily.com/releases/2005/05/050506142212.htm
  51. ↑ (n'inglés) vínculo red| url = http://www.colorado.edu/news/releases/2005/30.html%7C titre =Microbes In Colorful Yellowstone Hot Springs Fueled By Hydrogen, CU-Boulder Researchers Say |editor = University apagáu Coloriáu AT Boulder| date= 24 de xineru de 2005|
  52. ↑ (n'inglés) vínculo red| títulu =The Yellowstone Termófilos Caltenimientu Project| éditeur =World Foundation for Environment and Development| url = http://www.wfed.org/projects/yellowstone/project.htm%7C
  53. ↑ Baker, Brett J. (16 de febreru de 2016). «Genomic inference of the metabolism of cosmopolitan subsurface Archaea, Hadesarchaea» (n'inglés). Nature Microbiology 1. doi:10.1038/nmicrobiol.2016.2. http://www.nature.com/articles/nmicrobiol20162. Consultáu'l 25 de febreru de 2016. 
  54. ↑ Atherton, Matt (15 de febreru de 2016). «God of the underworld microbes Hadesarchaea discovered living on toxic gas deep below Yellowstone hot springs». IB Times. Consultáu'l 25 de febreru de 2016.
  55. ↑ (n'inglés) vínculo red | titre = Historical Annual Visitation Statistics| éditeur= U.S. Department of the Interior| url = http://www.nps.gov/yell/parkmgmt/historicstats.htm%7C
  56. ↑ Los EE.UU Ouest, Le Guide Vert Michelin, 2000, ISBN 2060559014, p. 454.

Bibliografía

editar
  • «Les parcs de Yellowstone et du Grand Teton», en National Geographic France, n°50, payares de 2003
  • Robert O. Fournier, A field-trip guide to Yellowstone National Park, Wyoming, Montana, and Idaho--volcanic, hydrothermal, and glacial activity in the region, U.S.G.P.O., Washington, 1994.
  • Aubrey L. Haines, Yellowstone National Park. Its Exploration and Establishment, U.S. Department of the Interior, National Park Service, Washington, 1974

Enllaces esternos

editar



Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Parque_nacional_de_Yellowstone&oldid=4295830»