Amán
Amán (n'árabe عمّان, tr. ʿAmmān) ye la capital del Reinu Hachemita de Xordania amás de ser el centru comercial, industrial y alministrativu del reinu. La so población ye de 4 007 526, siendo'l 40 per cientu aproximao de la población del país.[1] Ye una de les ciudaes árabes más lliberales y occidentalizadas.[2]
 Amán | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  Xordania | ||
| Gobernación | Gobernación de Ammán (es)  | ||
| Tipu d'entidá | capital | ||
| Cabezaleru/a del gobiernu | Yousef Shawarbeh | ||
| Nome llocal | عَمَّان (ar) | ||
| Códigu postal |
11110–17198 | ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 31°57′N 35°56′E / 31.95°N 35.93°E | ||
  Amán Amán (Xordania) | |||
| Superficie | 1680 km² | ||
| Altitú | 784 m y 765 m | ||
| Demografía | |||
| Población | 4 007 526 hab. (2015) | ||
| Porcentaxe |
100% de Gobernación de Ammán (es) 38.43% de Xordania | ||
| Densidá | 2385,43 hab/km² | ||
| Más información | |||
| Estaya horaria | Hora d'Europa Oriental | ||
| Llocalidaes hermaniaes |
El Cairu, Mascate, Bakú, Sylhet, Sana'a, Islamabad, Beixín, Ankara, Ḥartum, Miami, Doḥa, Estambul, São Paulo, Arxel, Bucarest, Nuakxot, Túnez, Sofía, Beirut, Pretoria, Tegucigalpa, Chicago, Xinebra, Milán, Calabria, Sarayevu, Moscú, Mostar, Central (es) , Bixkek, San Francisco, Tokiu, Yeda, Montreal, Astaná, Bagdag, Damascu, Yereván, Nálchik, Rabat, Paphos Municipality (en) y Cincinnati
| ||
| ammancity.gov.jo | |||
 | |||
Toponimia editar
El nome d'Amán deriva del nome dau polos amonitas a la ciudá "Rabbath Ammon". Rabbath significaba n'amonita "capital" o "base del rei", y pasu ente pasu foi camudando namái a "Amán". Ptolomeo II Filadelfo, l'el segundu faraón de la dinastía ptolemaica, dio a la ciudá ente'l 283 y el 246 el nome de Filadelfia, en referencia al so propiu apellativu.
Historia editar
De les diverses civilizaciones que poblaron Amán, la primera que quedó rexistrada facer nel periodu neolíticu, unos 8500 años antes de la nuesa era. Los descubrimientos arqueolóxicos d'Ain Gazal, al este de la ciudá, amuesen tamién la evidencia de la crecedera de la producción artística, convirtiéndola nuna de les más avanzaes de la dómina.
Nel sieglu XIII e. C., Amán foi llamada Rabbath 'Ammôn polos amonites (hebréu רבת עמון, Rabat Amón). Conquistar los asirios, siguíos polos perses, y más tarde los griegos, que la llamaron Filadelfia (en griegu Φιλαδελφια). Nel sieglu I e.C. Filadelfia cayó so control romanu y foi arrexuntada a la Decápolis (una lliga de diez ciudaes de cultura grecorromana n'Oriente Mediu).
En 324, el cristianismu foi impuestu como relixón imperial y Filadelfia convertir en sede episcopal.
El so nome actual vien de la dómina del reinu gasánida, un reinu árabe cristianu, aliáu de Bizancio. Tres la espansión musulmana Amán florió so los omeyes y los abbasíes. Depués sufrió terremotos y desastres varios.
En 1921 el rei Abdullah I de Xordania facer sede del so nuevu gobiernu y más tarde capital del reinu.
Amán siguió siendo una ciudá pequeña hasta 1948. De magar, la población foi creciendo de manera sostenida como resultancia del influxu de refuxaos palestinos. Les árees residenciales fuéronse espandiendo escontra les llombes circundantes.
La ciudá actual editar
Amán ye anguaño una ciudá moderna, qu'alluga a musulmanes (90 %) y cristianos. Conviven edificios d'estilu modernu, asitiaos nes nueves urbanizaciones al oeste de la ciudá, col tradicional zoco, nel centru.
A 45 minutos per carretera alcuéntrase'l llugar onde, según la tradición, Xesús foi bautizáu nes agües del ríu Xordán.
Son munchos los llugares d'interés turísticu qu'ufierta Amán, pero destácase ensin batura a duldes la ciudadela, l'antigua acrópolis griega, el teatru romanu. Amás pueden visitase los restos d'un periodu bien significativu de la capital de Xordania, la mezquita del rei Abdullah, moderna pero de maraviyosa guapura, de la que destaca la gran cúpula azul.
Xeografía editar
Amán ta asitiada nuna rexón montascosa del noroeste de Xordania. Orixinalmente la ciudá desenvolvióse sobre siete colina, pero anguaño estender nun área de diecinueve colina (caúna d'elles denominaes un Yabal, Tal, monte o monte). Les árees principales d'Amán tomen los sos nomes de les llombes y montes en que les sos pindios atópense. L'altor de la ciudá varia d'una llomba a otra y bazcuya ente 700 y 1100 m (2300 – 3600 pies).
Climatoloxía editar
 Parámetros climáticos permediu d'Amman 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mes | Xin | Feb | Mar | Abr | May | Xun | Xnt | Ago | Set | Och | Pay | Avi | añal |
| Temperatura máxima media (°C) | 12.3 | 13.6 | 17.2 | 22.6 | 27.5 | 30.6 | 32.0 | 32.3 | 30.6 | 26.7 | 19.8 | 14.4 | 23.5 |
| Temperatura media (°C) | 8.1 | 9.0 | 12.1 | 16.9 | 21.1 | 24.3 | 26.0 | 26.1 | 24.2 | 20.6 | 14.5 | 9.9 | 17.7 |
| Temperatura mínima media (°C) | 3.6 | 4.2 | 6.1 | 9.5 | 13.5 | 16.6 | 18.5 | 18.6 | 16.6 | 13.8 | 9.3 | 5.2 | 11.3 |
| Temperatura mínima absoluta (°C) | -10.0 | -9.5 | -8.2 | -2.6 | -0.9 | 3.2 | 7.0 | 5.4 | 0.0 | -1.8 | -4.5 | -7.8 | -10.0 |
| Precipitación total (mm) | 63.4 | 61.7 | 43.1 | 13.7 | 3.3 | 0 | 0 | 0 | 0.3 | 6.6 | 28.0 | 49.2 | 269.3 |
| Díes de precipitaciones (≥ 1 mm) | 11.0 | 10.9 | 8.0 | 4.0 | 1.6 | 0.1 | 0 | 0 | 0.1 | 2.3 | 5.3 | 8.4 | 51.7 |
| Hores de sol | 179.8 | 182.0 | 226.3 | 266.6 | 328.6 | 369.0 | 387.5 | 365.8 | 312.0 | 275.9 | 225.0 | 179.8 | 3298.3 |
| Fonte nº1: World Meteorological Organization[3] | |||||||||||||
| Fonte nº2: Hong Kong Observatory(sun, 1961–1990)[4] | |||||||||||||
Arqueoloxía editar
Mientres la so llarga historia, Amán foi habitada por delles civilizaciones. Les primeres muertes daten del periodu Neolíticu acerámico B, alredor del 7250 e.C., del que s'atoparon restos arqueolóxicos en 'Ain Ghazal, asitiáu nel este de la ciudá, qu'amuesen evidencies non solo d'un asentamientu, sinón tamién del desarrollu de trabayos artísticos, que suxuren que los habitantes de la zona pertenecíen a una cultura bien desenvuelta mientres esi tiempu.[5] Atopóse un menhir megalíticu en Wadi Saqra.[6]
Curiosos turísticos editar
El Muséu Arqueolóxicu de Xordania, con coleiciones que tomen dende la prehistoria hasta la dómina romana, el Muséu del Folclor Xordanu, que consta d'una coleición sobre la vida de los nómades del desiertu y el Muséu de Tradiciones Populares, sobre la vida cotidiana de los antiguos beduinos.[7]
El palaciu Umeyyadov, que la so fachada ye afatada col grabáu na piedra, y l'anfiteatru romanu, nel cual celébrense conciertos y festivales, como asina tamién otros eventos culturales.[8]
Gastronomía editar
El New York Times describió asina la cocina d'Amán: «Pueden atopase vívidas verdures d'El Líbanu, crujientes falafels de Siria, jugosos kebabs d'Exiptu y, más apocayá, platos de carne picante del vecín de Xordania, Iraq. Ye lo que se conoz como cocina del Llevante; un antiguu términu pa designar l'área asitiada ente'l mar Mediterraneu y la península arábiga. Pero equí la comida nun ye solo la suma de les sos caloríes. Nesta política, religosa y étnicamente tirante esquina del mundu, ye un símbolu del so fonduxe ya identidá.»[9]
Deporte editar
En Amán hai dellos clubes de fútbol que ganaron el campeonatu de la Primer División de Xordania: el Al Faisaly, el club más gallardoniáu del país, el Al Wihdat Club, el Shabab Al Ordon Al Qadisiya o'l Al Jazira Amán. Otru club de la Primer División de la ciudá ye l'Al-Baqa'a SC. Los dos principales estadios son l'Estadiu Rei Abdullah, con capacidá pa 18 000 espectadores, y l'Estadiu Internacional d'Amán, con 25 000 y onde xuega los sos partíos la Seleición de fútbol de Xordania.
En Amán apostóse'l Campeonatu Asiáticu d'Atletismu de 2007 y el Campeonatu Mundial de Campu al traviés de 2009.
En Amán celébrase'l Rally de Xordania, que forma parte del calendariu del Campeonatu Mundial de Rally de la FIA y ye el principal eventu deportivu del país. Tamién se celebra na ciudá'l Sama Tournament, que forma parte del Trillium Championship.
Medios de comunicación editar
La mayor parte de les emisores de radio del país tien la so sede en Amán. Les emisores n'inglés son, na so mayoría, radios qu'emiten ésitos musicales y tán enfocaes a mozos oyentes. Les emisores n'árabe, sicasí, traten sobre relixón, noticies, música árabe y otres temes llocales.
Bona parte de los diarios y grupos de comunicación xordanos tienen la so sede en Amán. La mayoría de los diarios xordanos publicar na ciudá, como'l Alghad,[10] Ad-Dustour,[11] y el The Jordan Times.[10] En 2010, el diariu Alghad foi designáu como'l 10º diariu más popular nel mundu árabe según la revista Forbes Middle-East.[12] Al-Arab Al-Yawm ye l'únicu diariu panarábico de Xordania.
Aeropuertos editar
La ciudá dispón de dos aeropuertos: l'Aeropuertu Civil d'Amán y l'Aeropuertu Internacional de la Reina Alia.
Ciudaes hermanes editar
Les ciudaes hermanes d'Amán son:[13]
|
|
Referencies editar
- ↑ Population stands at around 9.5 million, including 2.9 million guests. Jordan Times. 30 de xineru de 2016. http://www.jordantimes.com/news/local/population-stands-around-95-million-including-29-million-guests. Consultáu'l 24 de mayu de 2017.
- ↑ (n'inglés) Westernized media in Jordan breaking old taboos. RT International. https://www.rt.com/news/media-jordan-breaking-taboos/. Consultáu'l 24 de mayu de 2017.
- ↑ «World Weather Information Service – Amman». World Meteorological Organization. Consultáu'l 22 de febreru de 2013.
- ↑ «to/amman_y.htm Climatological Information for Amman, Jordan». Hong Kong Observatory. Consultáu'l 22 de febreru de 2013.
- ↑ Carlos E. Cordova (17 de mao de 2007). Millennial Landscape Change in Jordan: Geoarchaeology and Cultural Ecology. University of Arizona Press, páx. 135–. ISBN 978-0-8165-2554-6. Consultáu'l 8 d'avientu de 2013.
- ↑ Tara Steimer-Herbet. «Pierres levées, stèles anthropomorphes et dolmens» (francés). Maison de l'Orient Méditerranéen. Consultáu'l 8 d'avientu de 2013.
- ↑ museos-de-amman-1949 www.easyviajar.com Afaya los museos de Amman
- ↑ Orange Smile: Amman: que fai falta visitar
- ↑ Pergament, Danielle (13 de xineru de 2008). «All the Foods of the Mideast at Its Stable Center». The New York Times.
- ↑ 10,0 10,1 «الرأي الأردنية | أخبار الأردن والشرق الأوسط والعالم|صحيفة يومية تصدر في عمان الأردن». Alrai.com. Consultáu'l 8 d'avientu de 2013.
- ↑ «:: جريدة الدستور ::». Addustour.com. Consultáu'l 8 d'avientu de 2013.
- ↑ [http:/→/alghad.com→→/?news=539101]Usu incorreutu de la plantía enllaz rotu (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- ↑ «Amman's Relations with Other Cities». Ammancity.gov.jo. Archiváu dende l'orixinal, el 26 de payares de 2015. Consultáu'l 28 de payares de 2012.
- ↑ «Ciudad Hermanes». Gobiernu Municipal de Beixín. Consultáu'l 23 de xunu de 2009.
- ↑ «Pesquisa de Legislação Municipal - Non 14471» (portugués). Prefeitura da Cidade de São Paulo. Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'ochobre de 2011. Consultáu'l 23 d'agostu de 2013.
- ↑ «Rellaciones internacionales;– Consistoriu de São Paulo;– ciudaes hermanes oficiales». Prefeitura.sp.gov.br. Archiváu dende l'orixinal, el 26 de payares de 2015. Consultáu'l 4 de xunetu de 2010.
- ↑ Chicago Commission on Human Relations (2010). 2010 Annual Report (PDF), páx. 22.
- ↑ «Milano – Città Gemellate». © 2008 Municipalidá de Milán (Comune di Milano). Consultáu'l 17 de xunetu de 2009.
- ↑ «Web Oficial Sarajevo:ciudaes hermanes». Sarajevo.ba. Archiváu dende l'orixinal, el 12 d'abril de 2009. Consultáu'l 6 de mayu de 2009.
- ↑ «Mayor Newsom Signs New Sister City Agreements with City of Amman, Jordan». San Francisco Office of the Mayor. 23 d'abril de 2010. http://www.sfmayor.org/ftp/archive/209.126.225.7/press-room/press-releases/press-release-newsom-signs-sister-city-agreements-with-amman-jordan/index.html. Consultáu'l 16 de setiembre de 2012.
Enllaces esternos editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Amán.- Cervantes.es (Amán alluga una sede del Institutu Cervantes).
