Canis Maior

(Redirixío dende Can Mayor)

El Can Mayor (Canis Maior) ye una constelación que paez siguir, nel so percorríu nel cielu debíu al movimientu diurnu, al «Gran Cazador», Orión.

El Can Mayor
Canis Maior

Carta celeste de la constelación del Can Mayor na qu'apaecen les sos principales estrelles.
Nomenclatura
Nome
n'asturianu
El Can Mayor
Nome
en llatín
Canis Maior
Xenitivu Canis Maioris
Abreviatura CMa
Descripción
Introducida por Conocida dende l'Antigüedá
Superficie 380,1 graos cuadraos
0,921 % (posición 43)
Ascensión
reuta
Ente 6 h 11,60 m
y 7 h 27,89 m
Declinación Ente -33,25° y -11,03°
Visibilidá Completa:
Ente 90° S y 56° N
Parcial:
Ente 56° N y 78° N
Númberu
d'estrelles
147 (mv < 6,5)
Estrella
más brillante
Siriu (mv -1,46)
Oxetos
Messier
1
Oxetos NGC 39
Oxetos
Caldwell
2
Lluvies
de meteoros
Nenguna
Constelaciones
colindantes
4 constelaciones
Meyor mes pa ver la constelación
Hora llocal: 21:00
Mes Febreru
[editar datos en Wikidata]

Mitoloxía

editar
 
Representación artística de la constelación del Can Mayor.

Hai diverses identificaciones que se propunxeron pal Can Mayor:

  • Lélape, un perru que foi regaláu por Zeus a Europa, que pasó a delles xeneraciones posteriores hasta que se convirtió nel perru de Céfalo. Mientres la persecución de la foina teumesia, foi convertíu por Zeus en piedra y depués puestu ente les constelaciones.
  • El perru d'Orión, que foi asitiáu nel cielu al empar que'l so amu, yá que siempres tuviera xunto a él.
  • La perra Mera, d'Icario y Erígone. Topó los cuerpos ensin vida de los sos amos y colos sos llamentos atraxo a xente por que-yos dieren sepultura. Dioniso poner ente les constelaciones.

La estrella Siriu, que'l so nome significa «abrasador» y tamién conocida como «la estrella perru», ye la más brillosa del cielu nocherniegu, namái superada en rellumu aparente pola Lluna y los planetes Venus, Xúpiter y Marte. Por cuenta de que mientres el branu boreal ye invisible, pensábase d'antiguo que la so enerxía sumar a la del Sol pa producir los díes más calorosos o «díes perru» («díes calismosos»).

Carauterístiques destacables

editar
 
Cúmulu abiertu M41.

Siriu (α Canis Majoris) ye la estrella más brillosa nel cielu nocherniegu y tamién una de les más próximes, yá que s'atopa 8,7 años lluz; ye una estrella binaria compuesta por Siriu A, la estrella visible a simple vista, y Siriu B, una nana blanca. Adhara (ε Canis Majoris) ye la segunda estrella más brillosa del Can Mayor; tamién binaria, el so componente principal ye una superxigante azul o xigante lluminosa con una lluminosidá (en tol espectru electromagnéticu) equivalente a 22 300 vegaes la del Sol[1] o 880 vegaes la de Siriu. Sígue-yos en rellumu δ Canis Majoris, conocida como Wezen, una superxigante blancu-mariella que, con una masa de 17 mases solares, va acabar la so vida esplotando en forma de supernova; ye, poro, una de les estrelles más masives que pueden reparase a simple vista.[2]

Murzim o Mirzam (β Canis Majoris) ye tamién una masiva xigante o subxigante blancu-azulada y una de les principales representantes de les variables Beta Cephei.[3] Fai 4,36 millones d'años produció'l máximu acercamientu de Murzim al sistema solar: distante entós namái 35 años lluz, el so rellumu algamó magnitú aparente -3,78, siendo muncho más brillosa que Siriu anguaño.[4] η Canis Majoris, conocida como Aludra, ye una superxigante azul de tipu B5Ia[5] extraordinariamente lluminosa; ye, amás, una variable Alfa Cygni similar a Deneb (α Cygni).

La variable más conocida de la constelación ye VY Canis Majoris, una hiperxigante colorada d'enorme tamañu, con un radiu que puede ser 1420 vegaes el del Sol, equivalente a 6,6 ua: si tuviera nel centru del sistema solar, la so superficie estender hasta más allá de la órbita de Xúpiter.[6] Ye una de les estrelles más grandes que se conocen y una de les más masives.

Otra variable d'interés ye Z Canis Majoris, un sistema binariu resueltu por interferometría de motudu[7] que consta de dos estrelles bien nuevos de namái 50 000 años d'edá. Una de les componentes ye una estrella Herbig Ae/Be de 12 mases solares y la otra ye una estrella FU Orionis. Dambos oxetos tán arrodiaos por discos de acreción activos y, acomuñáu al sistema binariu, reparóse un «jet» xigante del tamañu d'un pársec. En 2008 el sistema esperimentó l'españíu más grande de los postreros 90 años.[8]

Ente los oxetos d'espaciu fondu atópase'l cúmulu abiertu M41. Tien un diámetru de 25 - 26 años lluz, con una edá envalorada ente 190 y 240 millones d'años. Foi afayáu por Giovanni Batista Hodierna antes de 1654 y redescubierto de forma independiente por Guillaume Le Gentil en 1749; quiciabes tamién foi conocíu por Aristóteles alredor de 325 e.C. [9] Otru cúmulu abiertu ye NGC 2362, distante 5400 años lluz del Sol. τ Canis Majoris ye'l so miembru más brillosu, una superxigante azul del pocu frecuente tipu espectral O que forma parte d'un sistema estelar masivu de siquier cinco componentes.[10]

La galaxa Nana del Can Mayor ye una galaxa bien tenue afayada en 2003. Distante 25 000 años lluz de la Tierra, ye la galaxa más cercana a la Vía Láctea.[11] Clasificada como galaxa irregular, anguaño ta en procesu de destrucción debíu al campu gravitatorio causáu pola nuesa galaxa, muncho más masiva. Tien dellos cúmulos acomuñaos, ente ellos el cúmulu globular M79.

Estrelles principales

editar
 
Siriu, la estrella más brillosa vista dende la Tierra.
 
Estrella hiperxigante VY Canis Majoris (la más brillosa na imaxe).

Oxetos de cielu fondu

editar
 
Nebulosa d'emisión NGC 2359 allumada pola estrella WR 7.
 
Imaxe de NGC 2207 y IC 2163 en infrarroxos llograda con pol telescopiu Spitzer.

Referencies

editar
  1. Adhara (Stars, Jim Kaler)
  2. Wezen (Stars, Jim Kaler)
  3. Beta Canis Majoris - Variable Star of beta Cep type (SIMBAD)
  4. Mirzam. Extended Hipparcos Compilation (XHIP) (Anderson+, 2012)
  5. V* eta CMa -- Variable Star (SIMBAD)
  6. «Fundamental properties and atmospheric structure of the red supergiant VY CMa based on VLTI/AMBER spectro-interferometry». Astronomy & Astrophysics 540:  páxs. L12. 5 d'abril de 2012. doi:10.1051/0004-6361/201219126. Bibcode2012A&A...540L..12W. 
  7. Koresko, Chris D.; Beckwith, Steven V. W.; Ghez, Andrea M.; Matthews, Keith; Neugebauer, Gerry (2010). «An infrared companion to Z Canis Majoris». The Astronomical Journal 102. 2073-2078, 2127, 2128. http://cdsads.u-strasbg.fr/cgi-bin/nph-bib_query?1991AJ....102.2073K&db_key=AST&nosetcookie=1. 
  8. Szeifert, T.; Hubrig, S.; Schöller, M.; Schütz, O.; Stelzer, B.; Mikulášek, Z. (2010). «The nature of the recent estreme outburst of the Herbig Be/FU Orionis binary Z Canis Majoris». Astronomy and Astrophysics 509. L7. http://cdsads.u-strasbg.fr/cgi-bin/nph-bib_query?2010A%26A...509L...7S&db_key=AST&nosetcookie=1. 
  9. Kambic, Bojan. Springer: Viewing the Constellations with Binoculars: 250+ Wonderful Sky Objects to See and Explore. ISBN 0387853553.
  10. Tau Canis Majoris (Stars, Jim Kaler)
  11. 11,0 11,1 «Astronomers find nearest galaxy to the Milky Way». Archiváu dende l'orixinal, el 26 d'ochobre de 2009. Consultáu'l 24 de setiembre de 2009.

Enllaces esternos

editar
  • Eratóstenes: Catasterismos (Καταστερισμοί).
    • 33: Can:
      • El Can Mayor (Κύων ὀ μέγας; Canis, Canis maior), que puede ser Lélape, o bien dalgunu de los perros d'Orión. A esti catasterismo llámase-y munches vegaes Siriu (Σείριος; Sīriŭs), que ye'l nome de la estrella más brillosa de la constelación. De cutiu identifícase con unu de los perros de Orión a la estrella Siriu, y col otru a la estrella Proción: la más brillosa de la constelación del Can Menor, a la que correspuende'l catasterismo que na llista de Eratóstenes lleva'l númberu 42.
      • La Perrina (Canicŭla), que puede ser Mera.