Wikipedia

Historia de Polonia

Los pueblos eslavos pueblen esti territoriu dende hai 1500 años y la historia de Polonia como estáu abarca cuasi un mileniu. El territoriu ocupáu per Polonia varió descomanadamente mientres la so historia. Nel sieglu XVI mientres la Mancomunidá polacu-lituana formaba al estáu más grande d'Europa, antes de la espansión del Imperiu rusu. Darréu nun esistió un estáu polacu independiente. Polonia recuperó la so independencia en 1918, dempués de más d'un sieglu de ser gobernada polos sos Estaos vecinos, pero les sos fronteres fueron alteriaes nuevamente dempués de la Segunda Guerra Mundial.

Polonia ente 966 y 1030.

Historia

editar

Historia 966-1385

editar
Ver tamién: Prehistoria de Polonia (hasta 966) y Reinu de Polonia (1025-1385)

Mientres la Edá Media, atopábase estremada en dellos grupos rivales de los cualos destacaben los vislanos y polanos, que vieron como'l so poder aumentó col dominiu de les rutes mercantiles. A finales del sieglu X, los polanos empobinaos pola dinastía Piast, unificaron el territoriu. Mientres el gobiernu de Miecislao I (960-992) caltiénse dicha unificación que tomaba dende'l Oder al Vístula y amás avérase al restu d'Europa cola so conversión al cristianismu colo cual constitúyese como provincia eclesiástica autónoma nel añu 1000. Nel sieglu XIII la fragmentación interna provoca la erosión del estáu inicial, pero a lo llargo del sieglu consolídase la base d'un nuevu estáu dominante que taba por llegar.

Historia 1385-1795

editar
Ver tamién: Reinu de Polonia (1385-1569) y República de les Dos Naciones
 
República de les Dos Naciones, 1635.

La dinastía Jogalia de 1385–1569 formó la Mancomunidá polacu-lituana empezando col gran duque lituanu Jogalia. L'amistá probó ser beneficiosa pa los polacos y lituanos, que xugaron el papel dominante n'unu de los imperios más importantes d'Europa polos siguiente trés sieglos. L'asociación produció puestu beneficios en 1410 cuando les fuercies de Polonia-Lituania ganaron a los Caballeros Teutónicos na batalla de Grunwald mientres la guerra polacu-teutónica, venciendo por fin na llarga agarradiella colos cruzaos renegaos. La nueva dinastía polacu-lituana, llamada "Jagiellon" pol so fundador, siguió aumentando los sos dominios mientres les décades siguientes. A finales del sieglu XV, representantes de los Jagiellon reinaron en Bohemia y Hungría según Polonia-Lituania, estableciendo'l gobiernu de la so familia sobre virtualmente toa Europa Oriental y Europa Central. El Nihil novi, acta adoptada pol Sejm en 1505, tresfirió más poder llexislativu al Sejm que al monarca. Esti eventu marcó'l principiu del periodu llamáu la "Mancomunidá de los nobles" cuando'l estáu yera gobernáu por "llibres ya iguales" la szlachta. La Unión de Lublin de 1569 estableció a la Mancomunidá polacu-lituana como un participante bien influyente de la política europea y cultural como entidá.

La creación de la mancomunidá pola Unión de Lublin en 1569 foi una de les proezas de Segismundo II Augusto, últimu rei de la dinastía Jagellón. La so muerte en 1572 foi siguida por trés años d'interregno, mientres el cual fixéronse axustes al sistema constitucional, qu'amontó'l poder de la nobleza (szlachta) y estableció una monarquía electiva.

 
Invasión sueca y rebelión cosaca, conocíes como El Diluviu.

La mancomunidá algamó'l so apoxéu na primer metá del sieglu XVII. El so poderosu Parllamentu (Sejm) taba apoderáu polos nobles, que los llevó a la Primer Guerra del Norte, afarando'l país pol llargu conflictu relixosu, afarando la mayor parte de la Europa contemporánea. La mancomunidá pudo detener al Zarato rusu, Suecia y vasallos del Imperiu otomanu, y coles mesmes llanzar una ofensiva expansionista contra los sos vecinos.

Mientres les delles invasiones a Rusia (1605-1618), debilitada pol Tiempu de problemes, les tropes de la Mancomunidá tomaron Moscú del 27 de setiembre de 1610 al 4 de payares de 1612, hasta que fueron espulsaos pol alzamientu patrióticu de Rusia.

El poder de la mancomunidá decayó dempués del doble ataque de 1648. El primer ataque supunxo la mayor rebelión cosaca, ayudada pol Kanato de Crimea, nos territorios orientales de “Kresy” que resultó en pidir la proteición del Zar.

En 1651, por cuenta de la creciente amenaza de los sos aliaos tártaros, el atamán cosacu Jmelnytsky pide al zar Alejo I de Rusia qu'incorpore Ucraína como un ducáu autónomu so la proteición del Zarato rusu.

[1](1654) Asina amestando influencia n'Ucraína gradualmente suplanten a Polonia. L'otru ataque a la mancomunidá foi la invasión sueca en 1655 ayudada por Transilvania y Brandeburgu, conocida como la Ábanu.

Na segunda metá del sieglu XVII, la debilitada mancomunidá sol reináu del rei Xuan III Sobieski n'alianza col emperador del Sacru Imperiu Romanu-Xermánicu, Leopoldu I d'Habsburgu, vence al Imperiu otomanu na batalla de Viena, que marca'l final de 250 años de conflictos ente la Europa cristiana y l'Islam otomanu. Pola so resistencia a les meyores musulmanes, ganóse'l nome de "Antemurale Christianitatis.

 
Polonia, 1770.

Mientres los siguientes 16 díes (na "Guerra Turca"), los turcos fueron permanentemente empobinaos al sur del Danubiu, y nunca más volveríen amenaciar la Europa central.

Nel sieglu XVIII la democracia de los nobles gradualmente tornó na anarquía, faciendo a esa una vegada poderosa mancomunidá vulnerable a les influencies estranxeres. Eventualmente toos quixeron una parte de Polonia, y llograr, borrando a Polonia del mapa en 1795 (particiones de Polonia). La idea d'independencia polaca foi guardada hasta'l sieglu XIX. La llocalización de Polonia nel centru d'Europa volvióse significativa nun periodu en que Prusia y l'Imperiu rusu taben intensamente arreyaos nes rivalidaes y aliances europees y los estaos modernos establecer por completu nel continente.

Historia 1795-1918

editar
Ver tamién: Historia de Polonia (1795-1918)

Nel desenvolvimientu de la I Guerra Mundial, dende'l branu de 1915, Alemaña y Austria-Hungría ocuparen tolos territorios históricamente polacos, gracies a la eficacia de la ofensiva de Gorlice-Tarnów. Los alemanes propunxeron la creación d'un reinu polacu'l 5 de payares de 1916. La eleición d'un rei foi retardada, siempres considerándose como candidatos a miembros de la nobleza de la Casa d'Habsburgu. La independencia d'esti estáu polacu ocupáu militarmente yera dudosa, y el gobernador xeneral alemán, coronel xeneral Hans Hartwig von Beseler, exercía'l poder de facto.

Historia 1918-1939

editar
Ver tamién: Segunda República Polaca

Cola firma del Armisticiu de Compiègne, el gobernador Von Beseler dexó'l poder al xeneral polacu Józef Piłsudski el 11 de payares de 1918.[2] Esta migración de poder significó l'establecimientu del primer estáu polacu independiente en más de doce décades. Depués d'una sulevación polaca en territorios d'Alemaña, Polonia ganó más terrenal. Nel Tratáu de Versalles, reconocióse internacionalmente la independencia polaca, y la so frontera occidental foi definida, siendo la creación d'un corredor polacu una de les innovaciones más polémiques. Magar Polonia tuvo en paz con Alemaña, la so integridá territorial taba lloñe de ser segura.

N'efeutu, delles rexones poblaes por ucraínos dientro d'Austria-Hungría[3] declararon les sos intenciones d'independizase sol nome de la República Nacional d'Ucraína Occidental, n'ochobre de 1918. Diches rexones incluyíen a Galitzia, la Rutenia Transcarpática y la Bukovina. La República Popular Ucraína axustara secretamente dichos territorios colos austrohúngaros dende febreru del mesmu añu, siendo decepcionada finalmente.[4] La mayoría polaca en Lviv,[5] capital del nuevu estáu, nun deseyaba formar parte d'una Ucraína occidental, y empecipiaron un llevantamientu anti-ucranianu. Dichu llevantamientu recibió rápidu sofitu polacu, lo que motivó a que los dos repúbliques ucraínes xunir en xineru de 1919 (vease guerra polacu-ucraniana).[6] Esta unión foi simbólica,[6] yá que nun significó nengún ameyoramientu pa la situación militar de los ucraínos de la Galitzia. Pa xunetu de 1919, los exércitos ucraínos fueron derrotaos y los territorios de la Ucraína occidental fueron asimilaos per Polonia. Dicha anexón nun sería reconocida pola Sociedá de Naciones hasta marzu de 1923.[6]

 
La ofensiva soviética que casi acaba cola independencia de Polonia en 1920.

La República Popular Ucraína reconoció les ganancies polaques nel oeste,[6] en cuenta de recibir sofitu na Ofensiva de Kiev,[7][8] que'l so oxetivu yera asegurar la creación d'un estáu ucranianu con fronteres sólides antes los bolxeviques. L'entamu de la guerra polacu-soviética nun apurrió los resultaos esperaes: una contraofensiva soviética devolvió a los polacos a les sos fronteres y entá más allá. Pa entamos d'agostu de 1920, unidaes del Exércitu Coloráu, comandadas pol comandante Mijaíl Tujachevsky, averar a Varsovia, no que se consideraba l'últimu pasu de la subyugación de Polonia.[9] La resultancia de la batalla de Varsovia dio un entorno sorprendente'l 16 d'agostu, cuando tropes de reserva al mandu del xeneral Józef Piłsudski contraatacaron, espulsando a los soviéticos de Polonia. Una segunda derrota importante na batalla del Ríu Niemen, motivó a los bolxeviques a proponer un tratáu de paz.[10] Polonia, exhausta,[10] aceptó definir una nueva frontera depués d'una serie de curties negociaciones. La nueva frontera foi afigurada na Paz de Riga. Mientres la guerra, los territorios destinaos pal Estáu ucranianu, fueron absorbíos per Polonia y l'acabante establecer Ucraína soviética.[10][8]

Polonia tamién llibró dos guerres curties contra Checoslovaquia y Lituania en 1919 y 1920 respeutivamente (vease conflictu fronterizu polacu-checoslovacu y guerra polacu-lituana); ganó la postrera y llogró un arreglu fronterizu na primera.

Anque la política polaca mientres el periodu d'enteguerres axustaba que l'alianza militar con Francia llograda nos Trataos de Locarno yera la meyor garantía contra Alemaña y la Xunión Soviética, esto nun torgar que Polonia roblara pactos de non-agresión colos soviéticos en 1932. Anque los bolxeviques amenaciaron con romper el pactu si Polonia ocupaba territorios checoslovacos mientres la Crisis de los Sudetes, estes amenaces nun se cumplieron, y Polonia amestó Zaolzie[11] y otres rexones con minoríes polaques.[11] Esti pactu foi reafitáu en 1938.[12]

Polonia tamién robló un pactu de non-agresión cola Alemaña Nazi en 1934. Depués de que los polacos negar a dexar que la Ciudá llibre de Dánzig fuera devuelta a Alemaña, Hitler anuló'l pactu n'abril de 1939.[13]

Historia 1939-1945

editar
Ver tamién: Historia de Polonia (1939-1945)

El 1 de setiembre de 1939, l'Alemaña nazi invadió a Polonia. Dos díes depués, el Reinu Xuníu y Francia declaráron-y la guerra al país agresor, dando entamu a la Segunda Guerra Mundial n'Europa. La llanura polaca ufiertaba una ventaya pal desplazamientu de los blindaos alemanes, anque los montes y les carreteres mal construyíes yeren problemes que faíen más trabayosu la meyora. El 8 de setiembre, los alemanes algamaben Varsovia, enfusando al traviés de les defenses polaques. Ellos empezaron el Asediu de Varsovia (8-28 setiembre). El 17 de setiembre, la Xunión Soviética, siguiendo'l protocolu adicional secretu del Pactu Ribbentrop-Mólotov robláu con Alemaña nazi, invadió Polonia dende l'este, convirtiendo les defenses polaques nun caos por aciu l'apertura d'un segundu frente. La defensa polaca nun aguantaría la llucha en dos frentes al empar. Un día más tarde, tanto'l presidente polacu como'l comandante en xefe fuxeron a Rumanía. El 1 d'ochobre, dempués d'un mes d'asediu de Varsovia, les fuercies contraries entraron na ciudá. Les últimes unidaes polaques rindiéronse'l 6 d'ochobre. Polonia, sicasí, nunca se rindió oficialmente a los alemanes. Delles tropes polaques dir a países vecinos. Los exércitos xermanos y soviéticos nun s'atacaron ente sigo, y estremáronse Polonia, como alcordaren nel Protocolu adicional secretu del Pactu Ribbentrop-Mólotov.

Na Polonia ocupada per Alemaña, rápido la calidá de vida de los polacos, especialmente de los xudíos de Polonia, empezar a deteriorar, una y bones la ideoloxía nazi calificar como infrahumanos. Nel llau soviéticu, la población tamién foi humildada, nesti casu non pola so raza, sinón pola so afiliación política. Na llamada masacre de Katyn, miles d'oficiales polacos fueron executaos en masa.

De resultes de la Campaña de Setiembre, la Polonia ocupada consiguió crear un poderosu movimientu de resistencia y contribuyó con fuercies militares significatives al esfuerciu aliáu mientres el restu de la Segunda Guerra Mundial.

 
Soldaos polacos patrullando les cais de Varsovia

N'agostu de 1944, empezó Alzamientu en Varsovia. El Alzamientu de Varsovia tuvo llugar mientres la ocupación nazi de Varsovia mientres la Segunda Guerra Mundial. Foi planiáu pol Armia Krajowa o Exércitu Territorial, que representaba al gobierno constitucional nel exiliu. Formaba parte de la llamada Operación Torbonada, que'l so oxetivu yera lliberar Polonia primero que lo fixera la Xunión Soviética. Les tropes polaques sostuvieron mientres 63 díes l'asediu alemán, pero ante la falta de sofitu aliáu, finalmente fueron superaes poles muncho meyor forníes tropes alemanes. El final de la guerra saldar con 250.000 civiles de Varsovia muertos, la mayoría executaos, y más del 85% de los edificios de la ciudá destruyíos.

Alemaña alministró'l nucleu de los territorios polacos sol so control so la forma del Gobiernu Xeneral, siendo anexaos a Alemaña les rexones más occidentales. Les fuercies de l'Alemaña nazi fueron forzaes a retirase pol Exércitu Coloráu y voluntarios polacos, creándose na posguerra la República Popular de Polonia, Estáu socialista estrechamente aliáu cola Xunión Soviética. Les sos fronteres, establecíes na Conferencia de Potsdam, sufrieron un cambéu drásticu, una y bones la "Llinia Curzon A", establecida nel este, desaposió a Polonia de territorios que recuperó nel oeste so la "Llinia Oder-Neisse", por cuenta d'Alemaña.

Historia 1945-güei

editar
Ver tamién: República Popular de Polonia, Polonia, y Accidente del Tu-154 de la Fuercia Aérea de Polonia
 
Árees anexaes por Alemaña.

A fines de los años 1980 un movimientu d'oposición al gobiernu, encabezáu pol sindicatu Solidarność y Lech Walesa y sofitáu poles potencies occidentales, llevó a la instauración del multipartidismu y la torna al capitalismu como sistema económicu, dando llugar al modernu Estáu polacu, que camudó'l so nome oficial a República de Polonia. Polonia ingresó a la Xunión Europea en 2004.

El 10 d'abril de 2010, un Tupolev Tu-154 del 36º Reximientu d'Aviación Especial que llevaba al presidente de Polonia Lech Kaczyński y a numberoses personalidaes polítiques importantes d'esi país s'estrelló mientres la maniobra d'aterrizaxe na base aérea de Smolensk cercanu a Smolensk, Rusia, pereciendo tolos pasaxeros a bordu. El presidente Kaczyński viaxaba a la conmemoración del 70 aniversariu de la masacre de Katyn.[14] L'aeronave tresportaba 89 pasaxeros de la delegación polaca y a 8 miembros de tripulación.[14][15]

Referencies

editar
  1. ↑ ” "«Pereyaslav Agreement», Encyclopædia Britannica, http://www.britannica.com/eb/article?tocId=9059219 [1]
  2. ↑ Who's Who: Hans von Beseler. First World War. Consultáu'l 26/01/2008.
  3. ↑ Ukrainian-Polish War in Galicia, 1918–19. Encyclopedia of Ukraine. Consultáu'l 26/01/2008.
  4. ↑ Peace Treaty of Brest-Litovsk. Encyclopedia of Ukraine. Consultáu'l 26/01/2008.
  5. ↑ November Uprising in Lviv, 1918 . Encyclopedia of Ukraine. Consultáu'l 26/01/2008.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Western Ukrainian National Republic. Encyclopedia of Ukraine. Consultáu'l 26/01/2008.
  7. ↑ Treaty of Warsaw (Poland-Ukraine 1920). Encyclopædia Britannica. Consultáu'l 26/01/2008.
  8. ↑ 8,0 8,1 Ukraine in the interwar period. Encyclopædia Britannica. Consultáu'l 28/01/2008.
  9. ↑ Polish wartime memories, soldiers day and the feast of assumption. BBC.co.uk. Consultáu'l 28/01/2008.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 THE REBIRTH OF POLAND. University of Kansas, notes de la profesora Anna M. Cienciala, 2004. Consultáu'l 28/01/2008.
  11. ↑ 11,0 11,1 1938: Czechoslovakia. MSN Encarta. Consultáu'l 29/01/2008.
  12. ↑ 1939: Poland. MSN Encarta. Consultáu'l 29/01/2008.
  13. ↑ Extract from Herr Hitler's Speech to the Reichstag on April 28, 1939. Archiváu 2016-08-20 en Wayback Machine The Avalon Project at Yale Law School. Consultáu'l 29/01/2008.
  14. ↑ 14,0 14,1 «Polish President Lech Kaczyński 'in plane crash'». BBC News Online. Consultáu'l 10 d'abril de 2010.
  15. ↑ «Polish president feared dead in plane crash». MSNBC.com. Consultáu'l 10 d'abril de 2010.

Ver tamién

editar

Enllaces esternos

editar
Película (on-line)
Otru *

Poland Chronology World History Database

Coleición de mapes

editar



Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Historia_de_Polonia&oldid=4299670»