Wikipedia

Jim Thorpe

Jacobus Franciscus "Jim" Thorpe (en Kikapú: Wa-Tho-Huk, que significa "Senderu brillosu") (28 de mayu de 1888 – 28 de marzu de 1953)[5] foi un atleta de nacionalidá estauxunidense. Ye consideráu unu de los atletes más versátiles nel deporte modernu: ganó medayes d'oru olímpiques nes pruebes de pentatlón y decatlón, amás de xugar al fútbol americanu, béisbol y baloncestu a nivel universitariu y profesional. Perdió los sos títulos olímpicos en afayándose que cobrara por xugar dos temporaes en lligues menores de béisbol enantes de competir nos Xuegos Olímpicos, violando les regles del estatutu del amateurismo vixentes naquel momentu.[6]

Jim Thorpe
Vida
Nacimientu Prague (es) Traducir, fecha desconocida[1]
Nacionalidá Bandera de Estaos Xuníos d'América Estaos Xuníos
Residencia Jim Thorpe House (en) Traducir
Grupu étnicu Sac and Fox Nation (en) Traducir
Llingua materna inglés
Muerte Lomita, 28 de marzu de 1953[1]
Sepultura Jim Thorpe (es) Traducir
Causa de la muerte infartu de miocardiu
Familia
Fíos/es
Estudios
Estudios Carlisle Indian Industrial School (es) Traducir
Llingües falaes inglés
Oficiu
Oficiu xugador de béisbol, xugador de baloncestu, atleta, actor, xugador de fútbol americanu, actor de cine, guionista, entrenador de fútbol americanu
Trayeutoria
  Equipu
– San Francisco Gigantes (es) Traducir
– New York Giants
– Toledo Mud Hens (es) Traducir
– Atlanta Braves (es) Traducir
– Cincinnati Reds (es) Traducir
– Arizona Cardinals
Posición o especialidá running back (es) Traducir
Pesu 92 kg
Altor 1850 mm
Premios
IMDb nm0861680
cmgww.com…
Cambiar los datos en Wikidata

Thorpe yera d'ascendencia indíxena americana ya inmigrante europea. Criáu na nación Sac y Fox en Oklahoma, foi llamáu Wa-Tho-Huk, traducíu como "Senderu Brillosu".[7] Xugó en dellos equipos de xugadores amerindios a lo llargo de la so carrera, y visitó pequeños pueblos rurales como xugador profesional de baloncestu con un equipu compuestu dafechu por indíxenes nativos estauxunidenses.

En 1950 foi nomáu l'atleta más grande de la primer metá del sieglu XX n'Estaos Xuníos por Associated Press (AP);[8] en 1999 la mesma AP asitió-y como terceru na llista de los meyores atletes del país en tol sieglu XX.

La so carrera deportiva profesional terminó nos años de la Gran Depresión, lo que-y enzancó'l ganase la vida. Trabayó n'ocupaciones pocu avezaes, viviendo los sos años finales na probeza, sufriendo d'alcoholismu crónico. En 1983, trenta años dempués de la so muerte, el Comité Olímpicu Internacional (COI) devolvió-y el so títulos olímpicos.

Primeros años

editar

La información avera de la nacencia, nome completu y antecedentes étnicos de Thorpe varien llargamente.[9] Nació nel llamáu "Territoriu Indiu", pero nun s'atopó nenguna acta o certificáu que confirme los datos de la so nacencia. La opinión xeneralizada ye que nació'l 28 de mayu de 1888[5] cerca del pueblu de Prague, Oklahoma.[10] El so nome apaez como "Jacobus Franciscus Thorpe" nel so certificáu de bautismu.

Los sos padres yeren d'ascendencia mestiza. El so padre, Hiram Thorpe, yera fíu d'un padre irlandés y madre perteneciente a la nación nativa Sac y Fox, ente que la so madre, Charlotte Vieux, yera fía d'un padre francés y madre potawatomi (descendiente del xefe Louis Vieux). Crióse como un integrante de la nación Sac y Fox y el so nome en llingua sac - fox yera Wa-Tho-Huk, traducíu como "Un camín allumáu por un gran rescamplu" o de manera más senciella "Senderu Brillosu".[9] Como yera costume de los Sac y Fox, recibió'l nome por un socesu qu'asocedió mientres la so nacencia, nel so casu foi que la lluz del Sol allumó'l senderu que dirixía escontra la cabaña onde nació. La madre de Thorpe yera católica y crio al neñu dientro de la so fe, que caltuvo a lo llargo de la so vida adulta.[11]

Xunto col so hermanu ximielgu, Charlie, Thorpe asistió al Sac and Fox Indian Agency School de Stroud, Oklahoma. Charlie ayudó-y na escuela, pero morrió de neumonía cuando tenía nueve años d'edá.[12] Thorpe nun pudo asimilar perbién la muerte del so hermanu, polo que fuxó de la escuela en delles ocasiones. Hiram Thorpe entós unviar a la Haskell Indian Nations University, en Lawrence, Kansas, por que nun fuxir de nuevu.[13] Cuando la so madre morrió por entueyos de partu dos años dempués,[14] cayó nuna depresión fonda. Dempués de dellos discutinios col so padre, fuxó de la escuela pa trabayar nun ranchu de caballos.[13]

En 1904, tornó col so padre y decidió asistir a la Carlisle Indian Industrial School en Carlisle, Pennsylvania. Foi entrenáu por Glenn Scobey "Pop" Warner, unu de los entrenadores de mayor influencia na era temprana del fútbol americanu y tuvo como compañeru d'universidá a William (Lone Star) Dietz.[15] Más tarde, esi mesmu añu, Hiram Thorpe morrió d'envelenamientu por cuenta de la cangrena de la cual resultó infestáu dempués d'un accidente de cacería.[14] Decidió nuevamente dexar los estudios, y tornó a trabayar en granxes mientres dellos años pa tornar dempués a Carlisle, onde empezó la so carrera atlética.[13]

Carrera amateur

editar

Carrera universitaria

editar
 
Thorpe col so uniforme de la escuela Carlisle Indian Industrial School, alredor de 1909.

Dizse que Thorpe empezó la so carrera atlética en Carlisle en 1907, cuando pasiaba pela pista d'atletismu y venció a los Saltu d'altor saltadores d'altor de la escuela con un saltu improvisáu de 1,75 m. mientres vistía ropa de cai.[16] L'atletismu nun foi l'únicu deporte nel que participó en dichu llugar; tamién compitió en fútbol americanu, béisbol, baloncestu, lacrosse, natación, ḥoquei sobre xelu, boxéu, tenis, arquería ya inclusive en baille de salón, ganando'l campeonatu intercolegial d'esta actividá de 1912.[17] Dizse que Pop Warner amosábase reticente a dexar que la so estrella del atletismu participara nun xuegu de tanto contautu físicu como'l fútbol americanu.[18] Sicasí, convencer por que-y dexara correr delles xugaes en contra del equipu defensivu de la escuela; Warner dio por fechu que sería baltáu fácilmente y arrenunciaría a la idea de xugar fútbol americanu.[18] Thorpe "corrió pasando alredor y al traviés d'ellos non una, sinón dos veces".[18] Dirixir escontra onde taba Warner y díxo-y, "Naide va baltar a Jim," mientres-y devolvía'l balón.[18]

Thorpe ganó l'atención a nivel nacional n'Estaos Xuníos per primer ocasión en 1911.[19] Xugando como running back, defensive back, placekicker y punter pal equipu de la escuela, anotó tolos puntos del equipu (cuatro goles de campu y un touchdown), sorprendiendo a Harvard por marcador de dieciocho a quince.[18] El so equipu terminó con marca d'once a unu.

Al añu siguiente, dirixó a Carlisle al Campeonatu Nacional Universitariu, anotando venticinco touchdowns y un total de 198 puntos.[15] La marca de 1912 de la escuela Carlisle incluyó una victoria por ventisiete a seis sobre l'equipu elitista militar d'Army.[10]Nesi partíu, un touchdown de Thorpe de 92 yardes foi nulificado por una falta d'unu de los sos propios compañeros d'equipu; na siguiente xugada, Thorpe anotó otru touchdown, esti de 97 yardes.[20]

El futuru Presidente Dwight Eisenhower (que xugó nel so contra nesa temporada) recordó-y nun discursu en 1961:

"Equí y allá, hai persones que son dotaes de manera suprema. La mio memoria torna a Jim Thorpe. Nunca prauticó na so vida, y podía faer lo que fuera meyor que cualesquier otru xugador de fútbol americanu qu'enxamás vi."[15]

Foi escoyíu All-America tantu en 1911 como 1912 por Walter Camp.[10]

El fútbol americanu yera (y siguió siendo) el deporte favorito de Thorpe.[21] Solamente compitió de forma esporádica n'atletismu. Con too y con eso, l'atletismu convertir nel deporte pol que ganaría más fama.

Carrera olímpica

editar
Medayes
 
Thorpe nos Xuegos Olímpicos de 1912.
  Estaos Xuníos d'América
Atletismu masculín
Xuegos Olímpicos


Oru Estocolmo 1912 Decatlón
Oru Estocolmo 1912 Pentatlón

Pa los Xuegos Olímpicos de 1912 celebraos en Estocolmu, Suecia, dos nueves disciplines multi-eventos incluyir nel programa, el pentatlón y el decatlón. La prueba de pentatlón taba basada nel antiguu eventu griegu, que entamárase nos Xuegos Entrepolaos de 1906. La edición de 1912 consistiría del saltu de llonxitú, el llanzamientu de xavalina, los doscientos metros, el llanzamientu de discu y los mil quinientos metros.

El decatlón, tal como lo conoz anguaño yera un eventu dafechu nuevu nel atletismu ya incluyóse per primer vegada nestos Xuegos Olímpicos,[22][23] a pesar de que fuera practicáu n'alcuentros atléticos n'Estaos Xuníos dende la década de 1880 y una nueva versión fuera presentada nel programa de los Xuegos Olímpicos de 1904. Los eventos del nuevu decatlón yeren llixeramente distintos de la versión estauxunidense. Dambos eventos paecíen apoderaos pa Thorpe, quien yera tan versátil qu'él solo representara a Carlisle en dellos alcuentros atléticos.[10] Podía correr los cien yardes en diez segundos exactos, les 220 en 21,8, les 440 en 51,8, les 880 en 1:57, la milla en 4:35; los cientu venti yardes con valles altes en quince segundos, y les 220 yardes con valles baxes en venticuatro.[10] Nel saltu de llonxitú podía algamar los 7,16 m y nel saltu d'altor 1,95 m.[10] Amás, podía algamar los 3,35 m nel saltu con garrocha (o saltu con piértiga), los 14,25 m nel llanzamientu de pesu, los 49,68 m en llanzamientu de xavalina y los 41,45 m nel llanzamientu de discu.[10]

Entró nes pruebes pa calificar nel equipu olímpicu de los Estaos Xuníos tantu pa pentatlón como decatlón. Fácilmente calificó, ganando tres eventos, y foi asitiáu dientro del equipu de pentatlón, que tamién incluyía al futuru presidente del Comité Olímpicu Internacional Avery Brundage. Namái había unos cuantos candidatos pal equipu de decatlón y les pruebes fueron atayaes.

Thorpe participaría nel so primer y únicu decatlón olímpicu. El récor olímpicu qu'impunxo de 8.413 puntos nun sería superáu en casi dos décades.[16]

El calendariu de competencies nos Xuegos Olímpicos taba atestáu. Xunto col decatlón y el pentatlón, tamién participó nes competencies de saltu de llonxitú y d'altor. El primer eventu programáu foi'l pentatlón. Finalmente, apoderó la prueba, ganando cuatro eventos. Terminó en tercer llugar en llanzamientu de xavalina, un eventu nel que nun compitiera enantes de 1912, amás ganó la medaya d'oru nel pentatlón.

Esi mesmu día, llogró clasificar pa la final de saltu d'altor, terminando en cuartu llugar; remató nel séptimu llugar na prueba del saltu de llonxitú. L'últimu eventu foi'l decatlón, onde-y esperaba una fuerte competencia de parte del favoritu local, Hugo Wieslander. Sicasí venció fácilmente a Wieslander, rematando con una ventaya de casi setecientos puntos percima d'ésti. Terminó asitiáu ente los meyores cuatro participantes en tolos diez eventos. En xunto, de los quince eventos individuales de los dos competencies, llogró ganar ocho d'elles.[15]

Como yera costume nesa dómina, les medayes yeren apurríes a los atletes mientres la ceremonia de clausura de los xuegos. Xunto colos dos medayes d'oru, recibió otros dos premios, que fueron donaos pol Rei Gustavo V de Suecia pal decatlón y el Zar Nicolás II de Rusia pal pentatlón. Delles fontes rellaten que cuando Thorpe taba recibiendo'l so premiu, el Rei Gustavo díxo-y, "Usté, señor, ye'l más grande atleta nel mundu," a lo que humildemente contestó, "Gracies, Rei."[24][25]

El so ésitu nun pasó desapercibíu nos Estaos Xuníos, y foi honráu con un desfile en Broadway.[24] Más tarde recordaría: "Oyí a la xente glayando'l mio nome, y nun podía entender como una sola persona podía tener tantos amigos."[24]

Amás de la so apaición n'atletismu, Thorpe tamién participó n'unu de los dos partíos d'exhibición de béisbol sosteníos nos Xuegos Olímpicos de 1912, que presentaron a dos equipos compuestos por participantes de les pruebes d'atletismu del equipu olímpicu d'Estaos Xuníos. Nun yera la primer vegada que Thorpe garraba un bate, como se conocería bien llueu.

Discutiniu

editar
 
Jim Thorpe recibiendo una de les sos medayes d'oru en 1912.

En 1913, les estrictes regles relatives al amateurismo yeren forzoses pa los atletes que participaben nos Xuegos Olímpicos. Los atletes que recibíen premios monetarios por competir, que yeren maestros d'educación física, o que compitieren primeramente en contra d'atletes profesionales, nun yeren consideraos amateurs y nun se-yos dexaba competir nos Xuegos Olímpicos.

A finales de xineru de 1913, periódicos d'Estaos Xuníos publicaron reportaxes asegurando que Thorpe xugara béisbol de forma profesional. Nun se sabe de manera fehaciente qué periódicu foi'l primeru en publicar esi reportaxe,[24] pero Thorpe sí xugara béisbol profesional na lliga Eastern Carolina League para Rocky Mount, Carolina del Norte en 1909 y 1910, recibiendo pagos magros; supuestamente con pagos tan baxos como dos dólares por xuegu hasta trenta y cinco dólares per selmana.[26][27] Ello ye que munchos xugadores universitarios regularmente pasaben el branu xugando profesionalmente, pero la mayoría (al contrariu de Thorpe), usaben dellos alies.[15]

A pesar de que al públicu polo xeneral paecía nun tar interesáu nel pasáu de Thorpe,[28] l'Amateur Athletic Union (AAU) y específicamente el so secretariu James E. Sullivan, tomaron el casu bien seriamente.[29] Thorpe escribió una carta a Sullivan, na cual almitió xugar béisbol profesional:[24]

...Espero ser parcialmente perdonáu pol fechu de que yo a cencielles yera un rapazu indiu y nun sabía nada d'estes coses. Ello ye que yo nun sabía que taba faciendo daqué malu, yá que solo taba faciendo lo que munchos otros universitarios fixeren, sacante qu'ellos nun usaron los sos nomes...

La carta nun ayudar. La AAU decidió retira-y retroactivamente l'estatus de amateur y pidióse-y al Comité Olímpicu Internacional (COI) que fixera lo mesmo. Más tarde nesi añu, el COI decidió de manera unánime desaposiar a Thorpe de los sos títulos, medayes y premios olímpicos y declarar como profesional.

A pesar de que xugara por dineru, tantu la AAU como'l COI nun siguieron les regles pa una descalificación. El reglamentu pa los Xuegos Olímpicos de 1912 establecía que les protestes teníen de ser feches "dientro d'un marxe de trenta díes a partir de la ceremonia de clausura de los xuegos". El primer reportaxe publicáu nun periódicu nun apaeció hasta xineru de 1913, cerca de seis meses dempués de la conclusión de los xuegos n'Estocolmu. Sicasí, los oficiales del AAU y el COI desconocíen esta regla o decidieron inorala. Hai evidencies de que'l estatus amateur de Thorpe fuera cuestionáu muncho primero de los Xuegos Olímpicos, pero la AAU ignorara l'asuntu hasta que foi confrontada col mesmu en 1913.

L'únicu llau positivu de too esi asuntu ye qu'en cuanto foi declaráu como profesional, empezáronlu a llegar ufiertes de clubes profesionales.[30]

Carrera profesional

editar
Jim Thorpe 
 
Vida
Nacimientu Prague (es)  , fecha desconocida[1]
Nacionalidá   Estaos Xuníos
Residencia Jim Thorpe House (en)  
Grupu étnicu Sac and Fox Nation (en)  
Llingua materna inglés
Muerte Lomita, 28 de marzu de 1953[1]
Sepultura Jim Thorpe (es)  
Causa de la muerte infartu de miocardiu
Familia
Fíos/es
Estudios
Estudios Carlisle Indian Industrial School (es)  
Llingües falaes inglés
Oficiu
Oficiu xugador de béisbol, xugador de baloncestu, atleta, actor, xugador de fútbol americanu, actor de cine, guionista, entrenador de fútbol americanu
Trayeutoria
  Equipu    
– San Francisco Gigantes (es)  
– New York Giants
– Toledo Mud Hens (es)  
– Atlanta Braves (es)  
– Cincinnati Reds (es)  
– Arizona Cardinals
Posición o especialidá running back (es)  
Pesu 92 kg
Altor 1850 mm
Premios
IMDb nm0861680
cmgww.com…
 
 
Semeya de Thorpe col so uniforme del equipu de baloncestu "World-Famous Indians".

L'axencia llibre, los New York Giants y una xira mundial

editar

Declaráu como axente llibre, Jim Thorpe pudo escoyer pa qué equipu de béisbol quería xugar.[31] Tornó una ufierta como xugador titular colos Saint Louis Browns pa ser xugador de reserva colos New York Giants. Robló con ellos el día'l 2 de febreru de 1913 por trés años y un salariu de seis mil dólares.[32] Unu de los beneficios inmediatos de xunise a esti equipu llegó n'ochobre, cuando los Giants xunir colos Chicago White Sox pa una xira mundial.[33][34] Visitando pequeños pueblos rurales a lo llargo d'Estaos Xuníos y dempués alredor del mundu, Thorpe foi la estrella incuestionable d'esa xira.[35] Ayudó a atraer más publicidá y a vender más boletos a onde quiera que se presentaben los dos equipos. La xira incluyó xuegos en distintes ciudaes como Yokohama, Ḥong Kong, Manila, Melbourne, Colombu, El Cairu, Roma, París y Londres.[33][36] Ente los momentos más significativos d'esa xira inclúyense los alcuentros col Papa Pío X y col postreru jedive d'Exiptu, Abbas II Hilmi,[37] amás de xugar en Londres ante venti mil persones col Rey Xurde V ente'l públicu asistente. Na so visita a Roma, Thorpe foi filmáu lluchando con otru xugador de béisbol nel suelu del Coliséu. Desafortunadamente, nun esiste copia dalguna d'esa película.

Dempués de tornar d'esa xira, xugó esporádicamente colos Giants como xardineru por trés temporaes. Dempués de xugar nes lligues menores colos Milwaukee Brewers en 1916,[38] tornó a los Giants en 1917 pero foi vendíu'l 23 d'abril a los Cincinnati Reds. El 2 de mayu nel Wrigley Field, en mediu del "doble xuegu ensin hit" ente Fred Toney de los Reds y Hippo Vaughn de los Chicago Cubs, Thorpe entró cola carrera ganadora nel décimu inning.[39] El 18 d'agostu foi tornáu a los Giants. De nuevu xugó esporádicamente pa esti equipu en 1918 y foi camudáu a los Boston Braves el 21 de mayu de 1919 por Pat Ragan. Mientres la so carrera profesional como xugador de béisbol tuvo les siguientes estadístiques: 91 carreres anotaes, 82 carreres impulsaes y un porcentaxe de bateo de 0,252 en 289 xuegos.[40] Siguió xugando béisbol con equipos d'lligues menores hasta 1922.

Fútbol americanu y baloncestu

editar
 
Tarxeta coleicionable de Thorpe impresa en 1933.

Enxamás abandonó'l fútbol americanu. En 1915 robló colos Canton Bulldogs por un salariu de doscientos cincuenta dólares per xuegu, un sueldu considerable pa esa dómina.[41][42] Primero que roblara con Canton, esi equipu promediaba mil doscientos aficionaos por xuegu; ocho mil persones atarraquitaron l'estadiu de los Bulldogs nel so debú.[41] Los Bulldogs ganaron los títulos de "campeones mundiales" en 1916, 1917 y 1919 anque nunca fueron consideraos como oficiales.[43][44] Dizse que Thorpe aseguró'l xuegu de campeonatu de 1919 con una patada d'estene de noventa y cinco yardes (ayudáu pol vientu), dende la yarda cinco del so propiu campu de xuegu, dexando'l xuegu dafechu fuera del algame del equipu contrariu nesti casu l'eternu rival de Canton, los Massillon Tigers.[41][45] En 1920, los Bulldogs fueron unu de los catorce equipos fundadores de l'American Professional Football Association (APFA), que sería conocida como la National Football League (NFL) dos años dempués. Foi'l primer presidente nominal de la APFA; sicasí, pasó casi tol añu xugando pa Canton y un añu dempués foi reemplazáu por Joseph Carr.[46] Siguió col equipu de Canton en dos puestos distintos, xugador y entrenador en xefe. Ente 1921 y 1923 xugó pa los Oorang Indians, un equipu formáu namái con xugadores indíxenes nativos estauxunidenses. A pesar de terminar con marques de trés partíos ganaos y seis perdíos na temporada de 1922,[47] y un partíu ganáu y diez perdíos na temporada de 1923,[48] Thorpe xugó bien y foi escoyíu al primer equipu All-NFL en 1923.[49]

Thorpe nunca xugó nun equipu competitivu pa poder aspirar al campeonatu de la NFL. Retirar del fútbol americanu profesional a los 41 años d'edá,[12] xugando 52 partíos pa seis equipos distintos dende 1920 hasta 1928. El so postreru partíu na NFL foi colos entós llamaos Chicago Cardinals (los actuales Arizona Cardinals).

Thorpe siguió activu nel ámbitu deportivu. En 1926 yera l'atracción principal de los "World-Famous Indians" en LaRue, Ohio, patrocinando equipos ambulantes de fútbol americanu, baloncestu y béisbol. Un boletu descubiertu en 2005 dientro d'un vieyu llibru traxo a la lluz la so carrera nel baloncestu. "Jim Thorpe y los sos World-Famous Indians" viaxaron por siquier por dos años (1927 y 1928) en partes de los estaos de Nueva York, Pennsylvania y Ohio. Esti periodu de la so vida nun ta bien documentáu a pesar de que fueron impreses y publicaes en periódicos, tarxetes postales y munches fotografíes de Thorpe vistiendo'l so uniforme de baloncestu. Hasta 2005 la mayor parte de los sos biógrafos nun taben enteraos alrodiu de la so carrera deportiva nel baloncestu.[50]

Vida privada y muerte

editar
 
Jim Thorpe.

En 1913, Thorpe cásase con Iva Miller,[10] a quien conoció en Carlisle, tuvieron cuatro fíos: Jim Jr. (morrió a los dos años d'edá), Gale, Charlotte y Grace.[10] Grace morrió en 2008.[51] Nos sos últimos años Thorpe foi un alcohólicu crónicu.[52] Miller solicitó'l divorciu en 1925, aduciendo abandonu.[53]

En 1926 cásase con Freeda V. Kirkpatrick (19 de setiembre de 1905 - 2 de marzu de 2007) yá que la conociera cuando trabayaba como mánager del equipu de béisbol col que xugaba nesos años.[54] Tuvieron cuatro fíos: Carl, William, Richard y John.[10] William, Richard y John "Jack" siguieron cola so madre, quien se divorció del so padre en 1941 dempués de 15 años de matrimoniu.

Dempués del final de la so carrera deportiva, Thorpe tuvo dificultaes pa caltener a la so familia. Atopó bien difícil trabayar fora del ámbitu deportivu y enxamás pudo caltener un emplegu por un periodu estensu. Tuvo dellos emplegos en particular mientres la Gran Depresión; ente otros como extra en numberoses películes dende la década de 1930 hasta la década de 1950 del sieglu XX, usualmente actuando como doctor, esplorador, vagamundu, xugador de fútbol americanu, pirata, xugador de béisbol, convicto o como xefe o cacique indiu en Westerns.[55] Pero tamién trabayó na industria de la construcción cavando cabianes, como vixilante de seguridá y de volao xunióse a la Marina Mercante de los Estaos Xuníos en 1945.[56][57]

Nos años que tomó la década de 1950, Thorpe taba desapaecíu na probeza. Cuando foi hospitalizáu por cáncer de llabiu en 1950, foi almitíu como un casu de caridá.[58] Nuna conferencia de prensa p'anunciar la ciruxía, la esposa de Thorpe lloró y imploró por ayuda, diciendo: "Tamos quebraos.... Jim nun tien nada, solo'l so nome y les sos alcordances. Gastó enforma dineru nel so propiu pueblu y dexar solo. Foi esplotáu constantemente."[58] A empiezu de 1953 sufrió'l so tercer ataque cardiacu mientres comía cola so tercer esposa, Patricia Askew, na casa rodante na que vivíen en Lomita, California. Foi alicáu de volao per mediu de respiración artificial, y foi capaz de falar con aquelles persones al so alredor pero pocu dempués perdió la conciencia y morrió'l 28 de marzu de 1953.[10]

Racismu

editar

Los llogros de Thorpe asocedieron nun periodu de racismu y inequidad racial n'Estaos Xuníos. Suxirióse frecuentemente que foi desaposiáu de les sos medayes olímpiques por causa de la so etnicidad.[59][60] Cuando ganó les sos medayes olímpiques, non tolos indíxenes estauxunidenses yeren consideraos como ciudadanos d'Estaos Xuníos. En dalguna ocasión, el Gobiernu d'Estaos Xuníos querdría que los indíxenes estauxunidenses fixeren delles concesiones pa recibir tal reconocencia. En 1924 concedióse-yos una doble ciudadanía.[61]

Mientres asistía a Carlisle, el so etnicidad y la d'otros estudiantes foi abiertamente usada como una ferramienta de publicidá. Fízose un reportaxe coneutando los sos proezas col estereotipu racial de los indíxenes estauxunidenses como fieros guerreros.[62] Una fotografía del equipu de fútbol americanu de 1911 enfatizó la separación racial ente los atletes. Na inscripción lleíase, "1911, Indios 18, Harvard 15."[63] Adicionalmente, la escuela frecuentemente categorizaba les competencies deportives pa enfrentar a los indios en contra de los blancos. Nes encabezadures de los periódicos lleíen coses como "Indios Escalparon a Army por 27-6" o "Jim Thorpe ta incontrolable", que faíen un xuegu periodísticu de la naturaleza indíxena del equipu de fútbol americanu de Carlisle.[62] La primer noticia alrodiu de Thorpe nel The New York Times tenía la encabezadura "Indiu Thorpe n'Olimpiada; Piel Colorao de Carlisle Va Competir por Llugar nel Equipu Estauxunidense";[19] los sos talentos fueron descritos en contestos raciales similares por otros periódicos y cronistes deportivos a lo llargo de tola so vida.[64]

Legáu

editar

Cuando la so tercer esposa, Patricia, escuchó qu'un pequeñu pueblu de Pennsylvania llamáu Mauch Chunk taba buscando desesperadamente una manera d'atraer negocios, ella llegó a un alcuerdu col pueblu. Mauch Chunk mercó los restos de Thorpe, alzó un monumentu y camudó el nome del pueblu nel so honor (Jim Thorpe, Pennsylvania), a pesar de que Thorpe enxamás visitara esi pueblu.[65] Un monumentu nel so honor puede ser topáu ende, cola cita del Rei Gustavo V.[14] Thorpe tamién recibió gran aclamación per parte de la prensa. En 1950, una encuesta d'Associated Press de cerca de cuatrocientos cronistes y reporteros deportivos escoyer como l'atleta más grande de la primer metá del sieglu XX nos Estaos Xuníos.[66][67] En 1999, Associated Press allugar como terceru na so llista de los meyores atletes del sieglu XX, namái detrás de Babe Ruth y Michael Jordan.[68] ESPN allugar como'l séptimu meyor atleta na so llista de los meyores atletes estauxunidenses del sieglu XX.[69]

En adición a lo anterior, el 27 de mayu de 1999, la Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos autorizó la resolución 198 honrando a Jim Thorpe como'l "Atleta del Sieglu de los Estaos Xuníos".[70]

En 1950, Associated Press nomar el "xugador más grande de fútbol americanu" de la primer metá del sieglu XX.[71] Foi escoyíu pa ser miembru del Salón de la Fama del Fútbol Americano Profesional en 1963. Ta inmortalizado na rotonda del Salón de la Fama con una estatua so de tamañu natural. Ye miembru del Salón de la Fama del Fútbol Americano Universitariu dende 1951. Ye miembru de los Salones de la Fama de los equipos olímpicos de los Estaos Xuníos y les competencies nacionales d'atletismu d'Estaos Xuníos.[15][72] En 1986, l'Asociación Jim Thorpe estableció un premiu nel so nome. El Premiu Jim Thorpe ye apurríu de forma añal al meyor defensive back nel fútbol americanu universitariu.

Thorpe foi inmortalizado na película Jim Thorpe—All-American (1951) estelarizada por Burt Lancaster y empobinada por Michael Curtiz (quien tamién dirixó Casablanca). A pesar de que foi incluyíu como consultor nos creitos finales, nun ganó dineru pola película. Yá vendiera los derechos de la mesma a la compañía MGM en 1931 (per mil quinientos dólares).[73] La película llamada Man of Bronze foi estrenada en Reinu Xuníu, he incluyía metraxe d'archivu de los Xuegos Olímpicos de 1912 y de la llacuada nel que foi honráu nos Xuegos Olímpicos de 1932.

Preseas olímpiques restituyíes

editar

Al pasar de los años, dellos grupos de sofitu intentaron, nel so favor, que los sos títulos olímpicos fuéren-y restituyíos.[74] Funcionarios olímpicos d'Estaos Xuníos, incluyíu l'ex-compañeru de Thorpe, Avery Brundage, refugaron dellos d'esos intentos, quien mentó que "La inorancia nun ye sida."[75] Fueron más persistentes Robert Wheeler y Florence Ridlon. Llograron que la AAU y el Comité Olímpicu Estauxunidense revocaren les sos decisiones y -y reintegraron la so estatus como amateur, que tenía enantes de 1913.[76]

En 1982, Wheeler y Ridlon establecieron la Fundación Jim Thorpe y ganaron el sofitu del Congresu de los Estaos Xuníos. Armaos con esti sofitu y con evidencies de que la so descalificación asocediera fora de la regla de los "trenta díes", llograron llevar el casu al COI.

Mientres una xunta del Comité Executivu del COI en Lausana, Suiza el 13 d'ochobre de 1982, Juan Antonio Samaranch fixo la propuesta de la restitución de les medayes de Thorpe, que foi aprobada de manera unánime.[26][77] Nun fallu inusual, declararon qu'agora yera co-campeón xunto con Ferdinand Bie y Wieslander, a pesar de que dambos atletes siempres dixeron qu'ellos lo consideraben como l'únicu campeón. El 18 de xineru de 1983 nuna ceremonia celebrada na ciudá de Los Angeles, California, a la cual asistieron dos de los fíos de Thorpe, Gale y Bill, apurriéronse-yos les medayes conmemorativas.[26] Les medayes orixinales de Thorpe terminaron en museo pero dambes fueron robaes y siguen sumíes.[78]

Estadístiques

editar
Partíos na NFL
Equipu Temporada Partíos
Canton Bulldogs 1920 9
Cleveland Tigers 1921 5
Oorang Indians 1922 5
Oorang Indians 1923 9
Rock Island Independents 1924 9
Rock Island Independents / New York Giants 1925 5
Canton Bulldogs 1926 9
Chicago Cardinals 1928 1
Total: 52 partíos profesionales


Predecesor:
Nengunu 		Presidente de la NFL
1920 		Socesor:
Joseph Carr

Referencies

editar

Notes

editar
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Afirmao en: Encyclopædia Britannica Online. Identificador Encyclopædia Britannica Online: biography/Jim-Thorpe-American-athlete. Apaez como: Jim Thorpe. Data de consulta: 9 ochobre 2017. Llingua de la obra o nome: inglés.
  2. ↑ 2,0 2,1 Data de consulta: 23 febreru 2019. URL de la referencia: https://oklahomahof.com/member-archives/t/thorpe-james-jim-francis-1950. Cita: Thorpe, James (Jim) Francis | 1950.
  3. ↑ 3,0 3,1 URL de la referencia: https://www.profootballhof.com/players/jim-thorpe/. Cita: Class of 1963. Data de consulta: 28 xunetu 2022.
  4. ↑ 4,0 4,1 URL de la referencia: https://oklahomasportshalloffame.wordpress.com/inaugural-class-of-1986/.
  5. ↑ 5,0 5,1 Magill. pg. 2320
    * Gerasimo y Whiteley. pg. 28
    * «World-Class Athlete Jim Thorpe Was Born May 28, 1888». Americas library.com. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  6. ↑ «Biografía de Jim Thorpe» (inglés). Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  7. ↑ «Canton Bulldogs» (inglés). ohiohistorycentral.org. Archiváu dende l'orixinal, el 2012-08-01. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  8. ↑ «Biografía de Jim Thorpe». cmgww.com. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  9. ↑ 9,0 9,1 O'Hanlon-Lincoln. pg. 129
  10. ↑ 10,00 10,01 10,02 10,03 10,04 10,05 10,06 10,07 10,08 10,09 10,10 «Jim Thorpe Is Dead On West Coast at 64» (29 de marzu de 1953). Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  11. ↑ O'Hanlon-Lincoln. pg. 131
  12. ↑ 12,0 12,1 «Jim Thorpe – Fast facts». cgmworldwide.com. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 «Jim Thorpe - Olympic Hero and Native American» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 2011-06-21. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Hoxie. pg. 628
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 15,5 Botelho, Greg (14 de xunetu de 2004). «Roller-coaster life of Indian icon, sports' first star». CNN.com. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  16. ↑ 16,0 16,1 «Encyclopedia of World Biography». Bookrags. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  17. ↑ «Sports Illustrated : Jim Thorpe cruelly treated by authorities». Archiváu dende l'orixinal, el 2012-11-03. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 Jeansonne. p. 60.
  19. ↑ 19,0 19,1 The New York Times (ed.): «"Indian Thorpe in Olympiad: Redskin from Carlisle Will Strive for Place on American Team"» (28 d'abril de 1912). Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  20. ↑ Jim Thorpe, usoc.org, archivu muertu accesado el 26 d'abril de 2007. Archiváu el 30 de setiembre de 2007 na páxina Wayback Machine y entá disponible
  21. ↑ O'Hanlon-Lincoln. p. 144
    * «Jim Thorpe» (inglés). Profootballhalloffame.com. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  22. ↑ «Athletics at the 1912 Stockholm Summer Games: Men's Decathlon» (inglés). Consultáu'l 29 d'abril de 2009.
  23. ↑ «Decathlon at ClearLead.com» (inglés). Consultáu'l 16 de febreru de 2009.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 24,4 Flatter, Ron. «Thorpe precedéi Deion, Bo». ESPN.com. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  25. ↑ Berontas, Bob. "Jim Thorpe, Sac and Fox Athlete" (n'inglés). ISBN 978-0791017227.
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 Anderson, Dave (7 de febreru de 1983). «"Jim Thorpe's Family Feud"». The New York Times. Consultáu'l 17 d'avientu de 2008.
  27. ↑ «Jim THORPE: "The Greatest Athlete in the World"» (inglés). Olympic.org. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  28. ↑ Schaffer y Smith. p. 50.
  29. ↑ Schaffer y Smith. p. 40.
  30. ↑ Rogge, Johnson y Rendell. pg. 60
  31. ↑ «Thorpe is to Play Ball with Giants; Famous Indian Athlete Accepts McGraw's Terms Over the Telephone» (inglés). The New York Times (1 de febreru de 1913). Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  32. ↑ «Jim Thorpe All American» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 2011-07-25. Consultáu'l 25 de marzu de 2009.
  33. ↑ 33,0 33,1 «Sox and Giants on World's tour» (inglés). Consultáu'l 25 de marzu de 2009.
  34. ↑ «Sox and Giants on World's Tour; Comiskey-McGraw Party Leaves Chicago Oct. 19 and Arrives in New York March 6.» (inglés). The New York Times. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  35. ↑ Elfers. pg. 210
  36. ↑ «Giants-White Sox ’Round the World Tour» (inglés). Consultáu'l 15 de marzu de 2009.
  37. ↑ «The Giants And White Sox Circle the Globe: A Brief Overview» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 2009-06-15. Consultáu'l 15 de marzu de 2009.
  38. ↑ «Jim Thorpe's Speed Big Hit In A.A.» (inglés). The Janesville Daily Gazette. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  39. ↑ «Baseball's 'Ten Greatest Moments'» (inglés). The New York Times. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  40. ↑ «Jim Thorpe» (inglés). Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  41. ↑ 41,0 41,1 41,2 Neft, Cohen y Korch. pg. 18
  42. ↑ «Canton Bulldogs History» (inglés). Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  43. ↑ «canton Bulldogs History» (inglés). Consultáu'l 24 de marzu de 2009.
  44. ↑ «Canton Bulldogs» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 2012-08-01. Consultáu'l 24 de marzu de 2009.
  45. ↑ «Twilght 1919» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 2010-09-29. Consultáu'l 24 de marzu de 2009.
  46. ↑ Neft, Cohen y Korch. pg. 20
  47. ↑ Neft, Cohen y Korch. pg. 34
  48. ↑ Neft, Cohen y Korch. pg. 40
  49. ↑ Neft, Cohen y Korch. pg. 41
  50. ↑ «Jim Thorpe Ticket» (inglés). Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  51. ↑ «Daughter of Olympic great, Oklahoma native Jim Thorpe, dies» (n'inglés). Indian Country Today. 21 d'abril de 2008. http://www.indiancountrytoday.com/archive/28407049.html. Consultáu'l 22 de marzu de 2009. 
  52. ↑ Jeansonne. pg 61
  53. ↑ «List of marriages, divorces, births, and deaths» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 2007-09-30. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  54. ↑ Associated Press (7 de marzu de 2007) (n'inglés). Freeda Thorpe, former wife of Jim Thorpe, dies at 101. Seattle Post-Intelligencer. Archivado del original el 2007-03-11. https://web.archive.org/web/20070311055530/http://seattlepi.nwsource.com/local/306603_thorpe08.html. Consultáu'l 6 d'abril de 2009. 
  55. ↑ «Jim Thorpe at IMBD» (inglés). Consultáu'l 23 de marzu de 2009.
  56. ↑ O'Hanlon-Lincoln. pgs. 144–5
  57. ↑ «Briefs» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 2007-10-20. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  58. ↑ 58,0 58,1 Associated Press (10 de payares de 1951). «"Thorpe Has Cancerous Growth Removed From Lip in Hospital at Philadelphia"». The New York Times. Consultáu'l 23 d'abril de 2008.
  59. ↑ «Readers' list: Worst sports scandals» (inglés). ESPN.com. Consultáu'l 27 de marzu de 2009.
  60. ↑ Watterson. pg. 151
    * Elfers. pg. 18
  61. ↑ Lincoln y Slagle. pg. 282
  62. ↑ 62,0 62,1 Bloom quoted in Bird. pg. 97
  63. ↑ «Jim Thorpe Photo Collection» (inglés). historicalsociety.com. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  64. ↑ «Thorpe, the Indian, Best All-American» (inglés). Los Angeles Times (24 de payares de 1926). Archiváu dende l'orixinal, el 2015-11-20. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
    * «Jim Thorpe Dies of Heart Attack at 64». Chicago Tribune (29 de marzu de 1953). Archiváu dende l'orixinal, el 2007-10-22. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
    * Billy Kelly, columnista del Buffalo Courier citáu en Miller. pg. 66
  65. ↑ O'Hanlon-Lincoln. pg. 148
  66. ↑ «Who Are The Greatest Multi-Sport Pro Athletes of All Time?» (inglés). The Hall of Fame Network. Archiváu dende l'orixinal, el 2009-06-28. Consultáu'l 29 d'abril de 2009.
  67. ↑ «Jim "Bright Path" Thorpe» (inglés). Salón de la Fama del Fútbol Americano Universitariu. Archiváu dende l'orixinal, el 2007-11-14. Consultáu'l 29 d'abril de 2009.
  68. ↑ «Top 100 athletes of the 20th century» (inglés). USA Today (12 d'avientu de 1999). Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  69. ↑ «"Top N. American athletes of the century"» (inglés). Espn.com,. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  70. ↑ Landrum. pg. 17. En 1973, el Congresu de los Estaos Xuníos aprobó la llei pública 93-19, una resolución conxuntu p'autorizar al Presidente pa proclamar al día 16 d'abril de 1973, como "El Día de Jim Thorpe".
  71. ↑ «Biografía de Jim Thorpe» (inglés). cgmworldwide.com. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  72. ↑ «Jim thorpe's brief bio at USATF». Consultáu'l 23 de marzu de 2009.
  73. ↑ O'Hanlon-Lincoln. pg. 145
  74. ↑ «"Jim Thorpe's Medals"» (inglés). USATF. Consultáu'l 122 de marzu de 2009.
  75. ↑ «"Jim Thorpe cruelly treated by authorities"» (inglés). Sportsillustrated.cnn.com (8 d'agostu de 2004). Archiváu dende l'orixinal, el 2009-06-01. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  76. ↑ Wethe, David; Whiteley, Michael (19 de xunetu de 2002). «"Legends lunches begin this fall with Bob Lilly"» (inglés). Dallas Business Journal. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
  77. ↑ «The Regilding Of A Legend» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 2009-06-14. Consultáu'l 27 de marzu de 2009.
  78. ↑ O'Hanlon-Lincoln. pg 132

Fontes bibliográfiques

editar
  • Bird, Elizabeth S (1996). Dressing in Feathers: The Construction of the Indian in American Popular Culture (n'inglés). Boulder, Colorado: Westview Press. ISBN 0-8133-2667-2.
  • Bloom, John (1996). There is a Madness in the Air: The 1926 Haskell Homecoming and Popular Representations of Sports in Federal and Indian Boarding Schools, (n'inglés). Westview Press. ISBN 1405121319.
  • Elfers, James Y (2003). The Tour to End All Tours (n'inglés). ISBN 0-8032-6748-7.
  • Gerasimo, Luisa; Whiteley, Sandra (2003). The Teacher's Calendar of Famous Birthdays (n'inglés). McGraw-Hill. ISBN 0-07-141230-1.
  • Hoxie, Frederick Y (1996). Encyclopedia of North American Indians (n'inglés). Nueva York: Houghton Mifflin Books. ISBN 0-395-66921-9.
  • Jeansonne, Glen (2006). A Time of Paradox: America Since 1890 (n'inglés). Rowman & Littlefield. ISBN 0-7425-3377-8.
  • Landrum, Gene (2006). Empowerment: The Competitive Edge in Sports (n'inglés). Brendan Kelly Publishing Incorporated. ISBN 1-895997-24-0.
  • Lincoln, Kenneth; Slagle, Al Logan (1997). The Good Rede Road: Passages into Native America (n'inglés). University of Nebraska Press. ISBN 0-8032-7974-4.
  • Magill, Frank (1987). Great Lives from History (n'inglés). Nueva York: Salem Press. ISBN 0-89356-529-6.
  • Miller, Jeffrey J (2004). Buffalo's Forgotten Champions (n'inglés). Xlibris Corporation. ISBN 1-4134-5005-9.
  • Neft, David; Cohen, Richard M., y Korch, Rick (1994). The Complete History of Professional Football from 1892 to the Present. (n'inglés). St. Martin's Press. ISBN 0-312-11435-4.
  • O'Hanlon-Lincoln, Ceane (2006). Chronicles: A Vivíi Collection of Fayette County, Pennsylvania Histories (n'inglés). Mechling Bookbindery. ISBN 0-9760563-4-8.
  • Rogge, Jacque; Johnson, Michael y Rendell, Matt (2004). The Olympics: Athens to Athens 1896–2004 (n'inglés). Sterling Publishing. ISBN 0-297-84382-6.
  • Schaffer 1nome=Kay; Smith, Sidonie (2000). The Olympics at the Millennium: Power, Politics and the Games (n'inglés). Rutger University Press. ISBN 0-8135-2820-8.
  • Watterson, John Sayle (2000). College Football: history, spectacle, controversy (n'inglés). Johns Hopkins University Press. ISBN 0-8018-7114-X.
  • Newcombe, Jack (1975). The Best of the Athletic Boys: The White Man's Impact on Jim Thorpe (n'inglés). ISBN 0-385-06186-2.
  • Kissinger, Rosemary (1997). Jim Thorpe, the Legend Remembered (n'inglés). ISBN 1-56554-539-7.
  • Mallon, Bill; Windlund, Ture (2002). In the Matter of Jacobus Franciscus Thorpe (n'inglés). ISBN 0-7864-1047-7.
  • Wallechinsky, Davis (2000). The Complete Book of the Summer Olympics, Sydney 2000 (n'inglés). ISBN 1-58567-046-4.
  • Wheeler, Robert (2003). Jim Thorpe: The World's Greatest Athlete (n'inglés). ISBN 0-8061-1745-1.
  • Benjey, Tom (2008). Doctors, Lawyers, Indian Chiefs (n'inglés). ISBN 978-0-9774486-7-8. nel que se dedica tou un capítulu a Jim Thorpe.

Enllaces esternos

editar


Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Jim_Thorpe&oldid=4285104»