Picardu
El picardu[1] ye una de les Llingües romániques más próximes al francés y, como esta, ye una de les llingües d'oïl, hasta'l puntu de qu'hai una gran polémica sobre si ye una llingua independiente o un dialeutu.
 'Picard, ch'ti, ch'timi, rouchi' | |
|---|---|
| Faláu en | .svg){kind=small} Bélxica |
| Rexón | Rexón Valona en Bélxica Picardía y Norte-Pasu de Calais en Francia.
|
| Falantes | ~ 700 000 |
| Familia | Indoeuropéu Itálicu |
| Estatus oficial | |
| Oficial en | Reconocida como llingua rexonal endóxena en Bélxica |
| Reguláu por | Nun ta reguláu |
| Códigos | |
| ISO 639-1 | nengún |
| ISO 639-2 | ruque
|
| ISO 639-3 | pcd
|
 picardu
| |
Clasificación llingüística
editar- Indoeuropéu
- Itálicu
- Románicu
- Románicu occidental
- Galorrománicu
- Oïl
- Picardu
- Oïl
- Galorrománicu
- Románicu occidental
- Románicu
- Itálicu
Aspeutos históricos, sociales y culturales
editarOtres denominaciones
editarEl picardu (picard) tien otres denominaciones (dialeutos) como chti (o chtimi), patois du nord (patués del norte) o rouchi, esti postreru ye un dialeutu del picardu, consideráu de cutiu como una "fala de oïl" distintu, que ye falada nel Hainaut Occidental, ente Mons y la llinia Tournai-Soignes-Ath-Mouscron.
Distribución
editarFalar nes rexones franceses de la Picardía (dende'l sur del Oise, del Somme y del Aisne) y Nord-Pas de Calais (hasta la zona de Dunkerque, de fala neerlandesa flamenca y Bélxica na mayor parte de la provincia de Hainaut, hasta La Louvière al este (ente Mons y Charleroi).
Falantes
editarEnsin estadístiques globales nin fiables. Tan solo una encuesta fecha en Amiens (1980-1981), amosaba que'l 46 % de los homes y el 29 % de les muyeres nacíes en 1942 declaraben falar picardu.
Normativización
editarEnsin nenguna normativa aceptada. Aun así, dende un puntu de vista ortográficu, una parte importante de los autores tán d'alcuerdu nuna serie de principios que pueden tender a una cierta normativización:
- Continuación del códigu ortográficu francés, tou teniendo en cuenta les particularidaes fonétiques del picardu.
- Usu razonáu de les lletres mudes o variantes gráfiques pa dexar una correuta identificación de les pallabres. Esti usu puede tener un máximu ente los escritores tradicionales, más próximos a la ortografía francesa, y práuticamente sume ente los partidarios de métodos fonistas. Nuna situación entemedia atoparíase l'adaptación del sistema Feller pal picardu fecha por Fernand Carton.
- Enclín a borrar les particularidaes locales pa dexar una compresión cuanto más amplia meyor. Dellos autores lleguen al usu de archigrafías que faigan posible llectures múltiples.
Estatus llegal
editarReconocida como llingua rexonal endóxena en Bélxica, según el decretu del executivu de la Comunidá Francesa adoptáu'l 1990. Ardíciase, sobremanera pol que fai la so presencia nos medios de comunicación, de les aiciones de la Oficina de les Llingües Rexonales Endóxenes.
En Francia nun se beneficia de nenguna llexislación a nivel xeneral y la ratificación de la Carta Europa de les Llingües Rexonales o Minoritaries ta bloquiada.
Educación
editarEn Francia ye reconocíu de facto pol Ministeriu d'Educación Nacional y enséñase nes escueles de la rexón y puede estudiase de manera facultativa.
Descripción llingüística
editarFonoloxía
editarEl picardu presenta elisiones vocáliques de vocales átones pretóniques, coles mesmes que epéntesis iniciales pa evitar los grupos consonánticos resultantes,[2] esos dos cambeos fonolóxicos combinaos dacuando dan-y al picardu un aspeutu notoriamente distintu del francés estándar. Una traza notable ye que la /*k/ del proto-galorromance non se palataliza ante /æ/:
GLOSA Llatín Picardu Francés
antiguuOccitanu
SeptentrionalOccitanu
Meridional'cabra' CAPRA kièvre chievre chevra, chavra cabra 'quería' CARA kier chier cheira cara 'perru' CĀNIS kien chien chen, chin can 'casa de' CASA chiese chas, chies casa 'campu' CAMPUS camp champ camp
Vocabulariu
editar- Hola: Salut , Bojour , Salut ti z'aute ! , Bojour mes gins
!* Adiós: Adé , A l'arvoïure (hasta la vista).
- ¿Cómo te llames?: Kmint qu' el to t'apèles ?
- ¿Cómo tas?: Cha vo-ti ? (informal) , Comint qu' té vas ? , Comint qui va ?
- ¿Cuántos años tienes?: Quel age éq' t'vos ? , Queul age que t'as ?
- Tengo ... años: J' ai ... ans.
- Fales inglés?: Pérlez vos inglé ?
- ¿Qué ye esto?: Quoé qu' ch'est ?
- Ye ...: Ch' est ...
Númberos
editarLos númberos cardinales en francés del 1 al 20 son como sigue:
- Unu: un
- Dos: deus
- Trés: troés
- Cuatro: quate
- Cinco: chonc
- Seis: sis
- Siete: sèt
- Ocho: uit
- Nueve: neu
- Diez: dis
- Once: onze
- Dolce: dousse
- Trelce: trèsse
- Catorce: quatore
- Quince: tchinse
- Dieciséis: sèse
- Diecisiete: dis-sèt
- Dieciocho: dis-uit
- Diecinueve: dis-neu
- Venti: vint
Espresiones
editarDe siguío compárense delles espresiones en picardu (sistema Feller-Carton y Normativa fonética) y francés estándar:
- Ej t'arconnôs ti z'aute, t'es d'min couin ! (sistema Feller-Carton)
- Èj t'ærkònnos tizòte, t'és d'mîn couîn ! (Normativa fonética)
- Je te reconnaît toi, tu es de mon coin ! (en francés)
- Èj t'ærkònnos tizòte, t'és d'mîn couîn ! (Normativa fonética)
- Inlève t'capiau, y a un Ch'ti qui passe.
- Înlèvhe eùt'kapiauw, î å ûn Ch'tî quî påsse.
- Enlève ton chapeau, il y a un Ch'ti qui passe.
- Înlèvhe eùt'kapiauw, î å ûn Ch'tî quî påsse.
- Al a s'cu conme eune mante à prones !
- Ål å s'cûh kôme eùne mante à prònes!
- Elle a un cul comme une mande à prunes! (mande = petit panier)
- Ål å s'cûh kôme eùne mante à prònes!
- Attind, té vas vir, té vas printe su t'guife !
- Åttînd, te vås vîr, te vås prînte sûh t'guiffe !
- Attend, tu vas voir, tu vas prendre (une claque) sur ta figure !
- Åttînd, te vås vîr, te vås prînte sûh t'guiffe !
- Car qui ione, i va lon
- Car qui ione, i va lon
- Un chariot qui grince, va loin
- Car qui ione, i va lon
- Chake poéyis chake mode, chake cu chake crote !
- Chàke paÿs chàke coutûme, chàke cûh chàke cròtte !
- Chaque pays chaque coutume, chaque cul chaque crotte !
- Chàke paÿs chàke coutûme, chàke cûh chàke cròtte !
- Ch'ti-là y'a d'étoupes à s' quenouille
- Ch'ti-là y'a d'étoupes a s' quenouille
- Celui-là, il a des étoupes à sa quenouille (i.e. Serait-il cocu ??)
- Ch'ti-là y'a d'étoupes a s' quenouille
- Ch'que té m'dis là assis, ej té l'éros bin dit dbout !
- Ch'queû te m'dîs lå åssîs, èj te l'auros bîn dîs dd'boût !
- Ce que tu me dis là assis, je te l'aurais bien dis debout !
- Ch'queû te m'dîs lå åssîs, èj te l'auros bîn dîs dd'boût !
- Éch'ti qui parte àl' ducasse, i pièrd s' plache !
- Éch'tî quî pårht àl' dûcàsse, î pièrhd eùss' plàche !
- Qui va à la ducasse (fête du village), perd sa place !
- Éch'tî quî pårht àl' dûcàsse, î pièrhd eùss' plàche !
Referencies
editar- ↑ Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: picardu
- ↑ Auger, Julia. «"Phonological variation and Optimality Theory: Evidence from word-initial vowel epenthesis in Vimeu Picard" en Language Variation and Change, 13 (2001), páxs. 253–303.». Indiana University. Consultáu'l 14 de febreru de 2012.
Bibliografía
editar- (en francés) Jean Sibille, Les langues régionales, coll Dominos, Flammarion , ISBN 2-08-035731-X (2000)
Enllaces esternos
editar
Consulta la edición de Wikipedia en picardu.- Ch'lanchron.
- Ortografía del picardu (en francés).
- Chtimi=picard.com.
- Diccionaris picards.
Audiu
editar- http://ches.diseux.free.fr/sons/d85.mp3
- http://ches.diseux.free.fr/diri/dir85.htm
- Centre de Ressources pour la Description de l'Oral (CRDO) ( http://www.language-archives.org/language/pcd )
