Marbella
Marbella ta asitiada a veres del Mediterraneu, ente Málaga y l'estrechu de Xibraltar, y na falda de la Sierra Blanca. El so términu municipal ocupa una superficie de 117 km², travesaos pola autovía y l'autopista de peaxe llamaes del Mediterraneu, principales accesos al conceyu.
Marbella | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
Alministración | |||||
País | España | ||||
Autonomía | Andalucía | ||||
Provincia | provincia de Málaga | ||||
Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Alcaldesa de Marbella | María Ángeles Muñoz Uriol | ||||
Nome oficial | Marbella (es)[1] | ||||
Códigu postal |
29600–29604 | ||||
Xeografía | |||||
Coordenaes | 36°30′41″N 4°53′00″W / 36.511364°N 4.883442°O | ||||
Superficie | 114.3 km² | ||||
Altitú | 22 m | ||||
Llenda con | Benahavís, Estepona, Ojén, Mijas y Istán | ||||
Demografía | |||||
Población |
156 295 hab. (2023) - 68 944 homes (2019) - 74 442 muyeres (2019) | ||||
Porcentaxe | 9.22% de provincia de Málaga | ||||
Densidá | 1367,41 hab/km² | ||||
Más información | |||||
Prefixu telefónicu |
952 | ||||
Estaya horaria |
UTC+01:00 (horariu estándar) UTC+02:00 (horariu de branu) | ||||
Llocalidaes hermaniaes |
Baler, Batumi, Cabourg, Doḥa, Yeda, Miami Beach (es) , Nabeul (es) , Nevers, Punta del Este, Ciudá de Kuwait, Kure y Roma
| ||||
marbella.es | |||||
Con 140.744 habitantes en 2016 según l'INE, ye'l segundu conceyu más pobláu de la provincia y l'octavu d'Andalucía. Amás, ye una de les ciudaes turístiques más importantes de la Costa del Sol y de toa España. Mientres la mayor parte del añu ye centru d'atraición del turismu internacional gracies principalmente al so clima y la so infraestructura turística. Anque menos conocíu, la ciudá tamién cunta con un significativu patrimoniu arqueolóxicu, con dellos museos y espacios escénicos, según un calendariu cultural con eventos que van dende'l reggae[2][3] hasta la ópera.[4]
Protagonista na temprana revolución industrial española nel sieglu XIX,[5] Marbella esperimentó una crecedera continua a lo llargo del sieglu XX y empiezos del sieglu XXI, desenvolviendo una economía basada na ufierta turística destinada a visitantes y residentes temporales de mediu y alto poder adquisitivu.[6][7][8][9][10]
Xeografía
editarEl términu municipal marbellí ocupa una franxa que s'estiende a lo llargo de 27 quilómetros de mariña, abellugada peles fasteres del Gordón Montascosu Costa penibético que formen les sierres Bermeya, Palmitera, Real, Blanca y Alpujata. Por cuenta de la proximidá de la sierra cola mariña, la ciudá presenta un gran desnivel ente la parte norte y sur, favoreciendo asina vistes del mar y el monte dende casi tolos puntos de la ciudá. La mariña ta densamente urbanizáu. La mayor parte del suelu ensin edificar correspuende a campos de golf o a pequeñes zones residuales.[11]
Marbella llinda al norte colos conceyos d'Istán y Ojén, al noroeste con Benahavís, al oeste con Estepona y al este con Mijas.
Noroeste: Benahavís | Norte: Benahavís, Istán y Ojén | Nordeste: Ojén |
Oeste: Estepona | Este: Mijas | |
Suroeste Mar Mediterraneu | Sur: Mar Mediterraneu | Sureste: Mar Mediterraneu |
=== Relieve estremen cinco unidaes xeomorfolóxiques: Sierra Blanca, piedemonte de la Sierra Blanca, llombes y llombes, vegues y dunes.[12] La Sierra Blanca asitiar na zona más central, cubriendo práuticamente'l nucleu urbanu antiguu. Esta sierra tien trés grandes picos: la Concha, asitiáu más al oeste, de 1.215 m d'altitú; la Cruz de Juanar, al este (dientro yá del términu municipal d'Ojén), de 1.178 m d'altitú; y el Cuetu Lastonar, asitiáu ente los dos anteriores, el más altu, con 1.270 msnm.
La topografía de Marbella carauterizar pola presencia d'estenses llanures mariniegues formaes a partir de materiales erosionados. Tres les llanures estiende una zona d'altitúes ente los 100 y 400 msnm, ocupada por cuetos y llombes, detrás de la que s'alcen el piedemonte y el abrupto relieve de la sierra.[12]
La mariña ye polo xeneral baxa y arenosa, con sableres que van siendo cada vez más estenses cuanto más al este atopemos, ente'l puertu pesqueru y el de Cabopino. A pesar de la intensa urbanización de la mariña, entá se caltién una zona de dunes nel estremu oriental del conceyu, les Dunes de Artola.[13]
Hidrografía
editarLa totalidá del conceyu encuádrase dientro de la Cuenca Mediterránea Andaluza. Los cursos d'agua son curtios y salven grandes pendientes, polo que de cutiu xeneren riegues. Ente ellos destaquen el ríu Guadalmina, el ríu Guadaiza, el ríu Verde y el ríu Real, que recueyen la mayor parte de l'agua del términu municipal. La irregularidá del réxime d'agües tien como resultáu que los cursos d'agua sían intermitentes, tando de cutiu secos pel branu. Los numberosos regueros que traviesen la ciudá fueron embovedados na so mayoría.[12]
El banzáu de La Concepción abastez a la población d'agua potable; amás de ésti esisten otros como'l Viejo y el Nuevu de l'antigua Colonia d'El Ánxel, o'l de Les Medranas, de la Colonia de San Pedro Alcántara, que sirvíen pal riego de los plantíos.[12]
Clima
editarMarbella ta protexida na so franxa norte pelos montes mariniegos de la Cordal Penibética y ello fai que la ciudá gocie d'un microclima qu'anicia una temperatura medio añal de 18 °C. En ciertes ocasiones los picos más elevaos de la sierra apaecen cubiertos de nieve, que se suel dilir n'unu o dos díes.[14] Les precipitaciones ronden la media de 628 l/m² ente que les hores de sol al añu son unes 2.900.[15]
Flora y fauna
editarA pesar de la presión urbanística entá se caltienen apartaces naturales na sierra, onde crecen castaños, zrezales, felechos, pinsapos de repoblación, pinos carrascos, piñoneros, insignes y resineros. La fauna ta representada por águiles reales, perdiceras, culebreras, azores, halcón pelegrinos, buitre leonados, ginetas, melandros, cabres monteses, corzos, foines, foínos y coneyos.[16]
Na mariña atopa'l Monumentu Natural de les Dunes de Artola, unu de los pocos espacios naturales protexíos en primer llinia de sablera de la Costa del Sol, que contién exemplares de barrón o cardu marítimu, narcisu de mar y arbustos como la sabina caudada.[17] Del ecosistema submarín de les agües marbellíes destaca la Posidonia oceanica, planta endémica del Mediterraneu presente na zona de Cabopino.[18]
Demografía
editarSegún datos el censu del Portal de Turismu Archiváu 2015-03-27 en Wayback Machine del conceyu de Marbella, actualizáu per última vegada en 2014, Marbella cunta una población de 148.177 habitantes, polo que s'asitia como la segunda ciudá más poblada de la provincia de Málaga y la octava d'Andalucía. A diferencia d'otres llocalidaes de la Costa del Sol, Marbella yá cuntaba con una población significativa antes de la esplosión demográfica inducida pol boom turísticu de los años 1960. En 1950 contabilizábense casi 10.000 habitantes, anque la crecedera demográfica foi igual d'espectacular que'l d'otros conceyos vecinos. Asina, ente 1950 y 2001, la población creció un 897%, siendo la década de los años 1960 la que presenta un mayor aumentu relativu, con un 140,65%.[19][20]
Gráfica d'evolución demográfica de Marbella ente 1787 y 2014 |
Población de derechu (1900-1991) o población residente (2001) según los censos de población del INE.[21] Población según el Portal de Turismu del conceyu de Marbella. |
Distritu | Habitantes |
Marbella Centru | 74.554 |
San Pedro Alcántara | 33.673 |
Nueva Andalucía | 13.879 |
Les Chapes | 12.517 |
De la población marbellí de 2001, namái un 26'2% naciera nel conceyu, siendo la tasa d'estranxeros un 15'9%, y tando la diferencia nos nacíos n'otros conceyos d'España.[19]
Mientres los meses de branu, cola llegada de turistes y de foranos que tienen la so segunda residencia nel conceyu, la población de Marbella amontar hasta nun 30%.[23] Según un estudiu de la Mancomunidá de Conceyos de la Costa del Sol Occidental basáu na producción de residuos sólides urbanos, Marbella tendría en 2003 una población real d'unos 246.000 habitantes, lo qu'equival a casi'l doble de la población de derechu del censu de 2008.[24] Cálculos del conceyu de 2010 sobre'l volume de residuos envaloren que la población mientres los meses de branu ronda les 400.000 persones, ente que fontes policiales cifrar en cerca de 500.000, con picos d'hasta 700.000 persones.[25]
La población concentrar en dos nucleos principales: Marbella y San Pedro Alcántara. El restu atópase esvalixada n'ensame d'urbanizaciones de los distritos de Nueva Andalucía y Les Chapes, asitiaes a lo llargo de la mariña y nes fasteres de les sierres. Por distritos, la población en 2009 distribuyir según amosar na tabla axunta.
Xentilicios
editarTradicionalmente a los habitantes de Marbella llamóse-yos "marbelleros" en llinguaxe popular, y "marbellenses" nel cultu, y asina constó en diccionarios y enciclopedies. Sicasí, dende mediaos de la década de los cincuenta, a los de Marbella llámase-yos "marbellís" o "marbellíes", únicu xentiliciu qu'apaez nel diccionariu de la Real Academia Española.[26]
L'usu de "marbellí", como xentiliciu, deber a una iniciativa del escritor y periodista Víctor de la Serna (1896 - 1958), que documentándose pa una serie d'artículos sobre "La marina d'Andalucía" atopó na Historia de Málaga y la so provincia, de Francisco Guillén Carbayos, con esta pallabra que Carbayos usaba pa designar a los habitantes de la Marbella musulmana. Esti xentiliciu ye'l más usáu siempres pa falar de los habitantes de Marbella, tantu pelos medios de comunicación como pola xente ayena a la ciudá. Sicasí, los nativos de Marbella usen la pallabra "marbelleros" pa referise a ellos, llegando inclusive a dalgunos resulta-yos fadia la pallabra "marbellí". Por eso, caltienen la postura de que cuando falen de "marbelleros" referir a la xente que nació ellí, y cuando falen de "marbellíes" aludir a los habitantes de Marbella, polo xeneral.
Historia
editarNel términu municipal atopáronse restos qu'atestigüen que yá tuvo habitáu dende'l Paleolíticu y mientres el Neolíticu. Dellos autores cunten que l'orixe de l'actual Marbella podría ser un asentamientu feniciu de los qu'abondaron na mariña de la provincia de Málaga. Sicasí, nun s'atoparon restos de nengún asentamientu significativu, anque sí apaecieron diverses pieces en distintos puntos del términu municipal, como nos xacimientos de Ríu Real y Cuetu Torrón.[28][29]
Queda probada la esistencia d'un nucleu de población romana no que güei ye'l Cascu Antiguu: los sillares de la muralla los trés capiteles xónicu enllastraos nella, recién descubrimientos en callar Escueles y otros munchos restos esvalixaos na población asina la atestigüen. Tamién atopamos otros asentamientos romanos xunto a los ríos Verde y Guadalmina: villa romana de ríu Verde, termes romanes de Guadalmina y los restos de la basílica paleocristiana de Vega de Mar, qu'arrodiada por una necrópolis visigoda prueba la siguida presencia humana posterior na zona.[30]
Edá Media
editarMientres la dómina islámica, y n'afarando los normandos les mariñes de Málaga, los musulmanes fortificaron la plaza, construyendo nel sieglu X un castiellu y, darréu, delles torres almenaras y una cerca que protexía la ciudá. Esta componíase de cais estreches y pequeñes edificaciones con grandes patios, siendo les edificaciones más notables la alcazaba y la mezquita.[29] El nucleu urbanu taba arrodiáu per güertes, siendo los cultivos más afamaos los figos y les moreres pa la producción de viérbenes de seda. El nome actual puede derivar del nome que los árabes diéron-y: Marbal·la (مربلة),[31] que de la mesma, conforme a dellos estudios llingüísticos, deriva d'un topónimu íberu anterior.
Mientres la dómina de los primeros reinos de taifas, Marbil-la foi apostada poles taifes d'Alxecires y Málaga, cayendo finalmente na órbita de la segunda, que de la mesma pasaría a formar parte darréu del Reinu Nazarí. En 1283 el sultán meriní Abu Yusuf llanzó una campaña contra'l Reinu de Granada en tierres de Málaga. La paz ente meriníes y nazaríes algamar cola firma del Tratáu de Marbella el 6 de mayu de 1286, por aciu el cual restitúyense al monarca nazarí toles posesiones meriníes n'Al-Ándalus.[32]
Edá Moderna
editarEl 11 de xunu de 1485 la llocalidá pasa a manes de la Corona de Castiella, ensin derramamiento de sangre.[33] Los Reis Católicos otorgar el títulu de ciudá y convertir en cabecera de contorna y en realengu. Ye nesta dómina cuando se constrúi la Plaza de les Naranxales, siguiendo los diseños urbanísticos castellanos, y dalgunos de los históricos edificios que la arrodien.[34]
A partir de 1644 introduzse la caña d'azucre, que'l so cultivu espandir por tola mariña malagueña, dando llugar a l'apaición de trapiches, como'l Trapiche del Prau de Marbella.[35] Tamién nesti sieglu llevanten el Fuerte de San Luis, sobre'l qu'agora s'atopa'l Hotel El Fuerte, y les ilesies del Santísimu Cristu de la Vera Cruz y del Calvariu.
Sieglu XIX
editarA principios del sieglu XIX surdieron los altos fornos de Marbella, que funcionaben con fierro de la mina de Ojén y madera de la sierra, y que fueron los primeres altos fornos civiles d'España, llegando a producir hasta un 75% del fierro coláu del país.[5] En 1860 el Marqués del Duero funda una colonia agrícola, dando orixe al nucleu de San Pedro Alcántara. De forma simultánea, nesa mesma década empieza la desmantelación de la industria siderúrxico aniciada nes ferrerías de L'Ánxel y La Concepción, afectando a les rellaciones de producción de la población, qu'hubo de volver a les ocupaciones de l'agricultura y la pesca. A esta situación xune la crisis xeneralizada de l'agricultura tradicional, agravada pola plaga de la filoxera, que supón pa Marbella altes cifres de paru y probeza y la fame de munchos xornaleros que lleguen a morrer d'inanición.[36]
La instalación nes infraestructures de la ferrería d'El Ánxel en 1871 de la empresa minera británica The Marbella Iron Ore Company & Limited vinu a solliviar momentáneamente esta situación, ya inclusive convirtió a la ciudá en focu d'atraición d'inmigración, aumentando asina la so población. Sicasí, esta empresa nun superó la crisis industrial de finales de sieglu, cerrando les sos puertes en 1893 ante la dificultá d'asitiar nos mercaos la magnetita estrayida.[36]
A fines del sieglu XIX, Marbella cuntaba con un nucleu urbanu compuestu por trés sectores: el Barriu Principal, el Barriu Altu o de San Francisco y el Barriu Nuevu, y tres nucleos menores dispuestos alredor de les antigües ferrerías y de la granxa-modelu de la colonia de San Pedro Alcántara amás de viviendes aisllaes en güertes y cortixos. La población estremar ente un amenorgáu grupu d'oligarques y el pueblu, siendo la clase media práuticamente inesistente.[36]
Sieglu XX
editarNes primeres décades del sieglu yá atopamos en Marbella hoteles como'l Comercial, inauguráu en 1918.[12]
En 1936, el día dempués del españíu de la Guerra Civil, fueron campera de les llapaes dellos edificios relixosos, ente ellos la Ilesia de Santa María de la Encarnación y la Ilesia de San Pedro Alcántara.[37]
Dende la década de 1950, Marbella convertir nun llugar predilectu pal ociu de numberoses personalidaes como José Antonio Girón de Velasco o José Banús, ente otros responsables del desenvolvimientu turísticu. D.Ricardo Soriano Scholtz von Hermensdorff, Marqués de Ivanrey, adquirió una finca asitiada ente Marbella y San Pedro y ellí construyó un complexu hoteleru denomináu "Venta y Albergues El Rodiu", dando empiezu al desenvolvimientu del turismu de luxu en Marbella. El so sobrín, Alfonso de Hohenlohe, adquirió la finca Santa Margarita, embrión de lo qu'en 1954 sería'l Marbella Club. Los pasos d'estos seríen secundaos más tarde por miembros d'otres conocíes families europees: Bismarck, Rothschild, Thurn und Taxis, Metternich, Goldsmith, de Mora y Aragón, Salamanca (Marqués de Salamanca y Conde de los Llanos) o la familia Thyssen-Bornemisza, convirtiendo a Marbella nun puntu d'alcuentru de la jet set internacional.
Monumentos y llugares d'interés
editarCascu antiguu
editarEl cascu antiguu de Marbella toma l'antigua cortil cercada y los dos arrabaldes históricos de la ciudá: el Barriu Altu, que s'estiende escontra'l norte, y el Barriu Nuevu, asitiáu al este.[38] L'antigua cortil cercada caltién la mesma llanta aproximao que nel sieglu XVI. Equí atópase la Plaza de les Naranxales, exemplu del urbanismu castellanu de la renacencia, trazada tres la conquista cristiana, y que constitúi'l centru neurálxicu del cascu antiguu. Alredor de la plaza dispónense trés edificios notables: la casa consistorial, alzada polos Reis Católicos; la casa del Correxidor, de fachada góticu-mudéxar y renacentista; y la Ermita de Santiago, el templu relixosu más antiguu de la ciudá, anterior a la plaza, yá que nun ta alliniáu con ella, polo que se cree que data del sieglu XV. Otros edificios interesantes del centru son la Ilesia de Santa María de la Encarnación, d'estilu barrocu, empecipiada en 1618, la Casa del Roque y los restos del castiellu y la muralla defensiva árabe, según la Capiya de San Juan de Dios, l'Hospital Real de la Misericordia y l'antiguu Hospital Bazán, toes elles d'estilu renacentista.[39]
Nel Barriu Alto destaca la Ermita del Santu Cristu de la Vera Cruz, construyida nel sieglu XV y ampliada nel sieglu XVIII, de la que destaca la torre cuadrada con un teyáu cubiertu por cerámica vidrada. Esti barriu tamién se conoz como barriu de San Francisco por un conventu franciscanu yá sumíu. El Barriu Nuevu, separáu del recintu cercáu pol Regueru de la Represa, escarez d'edificaciones monumentales pero caltién el so trazáu orixinal y bono parte de les sos sencielles cases de cal, texa y vigues de madera, con güertu y una pequeña corrolada.[38]
Enanche históricu
editarEnte'l cascu antiguu y el mar, na zona conocida como enanche históricu,[38] asítiense'l Paséu de l'Alamea, onde s'atopa un pequeñu xardín botánicu, y l'Avenida del Mar, una vía axardinada con fontes y una coleición de diez escultures de Salvador Dalí, que comunica'l cascu antiguu cola sablera. Escontra l'oeste d'esta vía, pasando'l Faru de Marbella, atópase'l Parque de la Constitución, qu'alluga al auditoriu del mesmu nome,[40] y los Apartamentos Skol.
La Milla d'Oru y Nueva Andalucía
editarNa Milla d'Oru, esto ye, nos cuatro quilómetros averaos que dixebren el nucleu urbanu de Marbella de Puerto Banús,[41] alcuéntrense dalgunes de les residencies más luxoses de Marbella, como'l Palaciu del Rei Fahd, según dalgunos de los hoteles más emblemáticos, como son el Meliá Don Pepe, el Hotel Marbella Club y el Hotel Ponte Romanu.[42]
Nueva Andalucía ye una zona empecipiada col boom turísticu, na que destaquen los restos de la villa romana de Ríu Verde y la Colonia d'El Ánxel, antigua ferrería convertida en colonia agrícola, onde s'atopa'l Xardín Botánicu L'Ánxel, con tres estilos de xardín distintos.
San Pedro Alcántara
editarNel nucleu de San Pedro Alcántara destaquen dos construcciones industriales del sieglu XIX: el Trapiche de Guadaiza y l'Inxeniu Azucreru, que na actualidá alluga'l Centru Cultural l'Inxeniu. El patrimoniu decimonónicu de San Pedro completar dos edificios d'estilu colonial: la Ilesia y la Villa de San Luis, residencia del Marqués del Duero.
Al pie de San Pedro, na redoma de la desaguada del ríu Guadalmina, atópense dalgunos de los más importantes conxuntos arqueolóxicos de Marbella: la Basílica paleocristiana de Vega del Mar, les termes romanes de Les Bóvedes y la torre homónima. Tamién destaca'l xacimientu de Cuetu Colorao, asitiáu xunto al términu de Benahavís.
Les Chapes
editarNa zona oriental del conceyu, nel distritu de Les Chapes destaca'l xacimientu de Ríu Real, asitiáu nun puexu cerca de la desaguada del ríu que-y da nome. Trátase d'un asentamientu que posiblemente se remonte al sieglu VIII e. C. y de xuru se trate d'un allugamientu feniciu, yá que s'atopa cercanu a unes antigües mines de fierro. Atopáronse platos, concos carenados, lucernas y cerámica de tipu feniciu y otres indíxenes y grieges. Tamién s'alcuentren equí otres dos torres almenaras: la Torre Río Real y la Torre Lladronos. Ente los establecimientos turísticos ye notable la Ciudá Residencial Tiempu Llibre, conxuntu arquiteutónicu del movimientu modernu inscritu Bien d'Interés Cultural dende 2006, y l'antiguu Hotel Marbella Hilton, na actualidá Hotel Don Carlos, obra del arquiteutu Melvin Villarroel del mesmu estilu que l'anterior.
Sableres
editarLos 27 km de mariña del términu de Marbella estremar en 24 sableres de distintes carauterístiques, anque, por cuenta de la espansión urbanística del conceyu, toes son sableres urbanes o semiurbanas. Polo xeneral trátase de sableres d'aguaxe moderáu con sable doráu o escura de granu finu, mediu o gruesu, siendo posible tamién atopar dalguna de grava. El grau d'ocupación suel ser altu o mediu, especialmente mientres los meses de branu, cuando se concentra la llegada de turistes. Ente elles, pueden citase la sablera de Artola o Cabopino, asitiada na zona protexida de les Dunes de Artola, xunto al puertu de Cabopino, por ser una de les poques sableres nudistes de Marbella; les de Venus y La Fontanilla, céntriques y bien frecuentaes; y les de Puerto Banús y San Pedro Alcántara, que cunten con bandera azul.[43] Les sableres más famoses de Marbella son, la sablera de Ponte Romana, Les sableres de les chapes cómo Cabu pinu o la de Don Carlos, que son sableres de sable finu y apenes tienen piedres. Depués nel centru de Marbella destaquen la Sablera del Faru, La sablera del Cable ya inclusive la Sablera de Funny Beach que ye la que más próxima al arcu de Marbella. D'últimes atópase una de les sableres más solicitaes pol Turismu la sablera de Puerto Banús, ónde podemos atopar munchos famosos y persones d'alto poder adquisitivu. Aparte de les sableres en Puerto Banús ye famosu poles sos fiestes nocherniegues.
Política y alministración
editarL'alministración política de la ciudá realízase al traviés d'un Conceyu de xestión democrática que los sos componentes escoyer cada cuatro años por sufraxu universal. El censu eleutoral ta compuestu por tolos residentes empadronaos en Marbella mayores de 18 años y nacionales d'España y de los restantes estaos miembros de la Xunión Europea. Según lo dispuesto na Llei del Réxime Eleutoral Xeneral,[44] qu'establez el númberu de conceyales elegibles en función de la población del conceyu, la Corporación Municipal de Marbella ta formada por 27 conceyales.
Dende les primeres eleiciones municipales democrátiques tres l'aprobación de la Constitución Española de 1978, que tuvieron llugar nel añu 1979, y hasta 1991, tolos alcaldes de Marbella fueron del PSOE.[45] Ente anguaño y 2006, Marbella tuvo gobernada pol partíu políticu GIL, con Jesús Gil y Gil, Julián Muñoz, Marisol Yagüe y Tomes Reñones na so cabeza. Tres una llegada y una permanencia nel poder con métodos polémicos, la xestión del GIL tuvo marcada polos escándalos de corrupción. En 2006 el conceyu foi disueltu y puestu en manes d'una xestora.
Dende 2007 hasta 2015 gobernó'l Partíu Popular con Ánxeles Muñoz como alcaldesa
Ente 2015 y 2017 gobernó un tripartitu formáu pol Partíu Socialista Obreru Español, Opción Sanpedreña y Izquierda Xunida (España) con sofitos puntuales de Costa del Sol Sí Puede col socialista Jose Bernal como alcalde. En 2017 la ex-alcaldesa del PP, Ánxeles Muñoz recuperó l'alcaldía tres una moción de censura col sofitu de la Opción Sanpedreña.
Llexislatura | Nome | Partíu |
---|---|---|
1979-1983 | Alfonso Cañes Noguera | PSOE |
1983-1987 | José Luis Rodríguez Sánchez | PSOE |
1987-1991 | Francisco Parra Medina | PSOE |
1991-1995 | Jesús Gil y Gil | GIL |
1995-1999 | Jesús Gil y Gil | GIL |
1999-2003 | Jesús Gil y Gil (1999-2002) Julián Felipe Muñoz Palomo (2002-2003) |
GIL GIL |
2003-2007 | Julián Felipe Muñoz Palomo (2003) Marisol Yagüe Reis (2003-2006) Tomás Reñones (2006-2007) Diego Martín Reis (Pte. Comisión Xestora/2007) |
GIL GIL GIL PSOE |
2007-2011 | María Ángeles Muñoz Uriol | PP |
2011-2015 | María Ángeles Muñoz Uriol | PP |
2015-2019 | José Bernal Gutiérrez (Hasta 29/08/2017) María Ángeles Muñoz Uriol |
PSOE-IX-OSP PP-OSP |
2019-2023 | n/d | n/d |
2023- | n/d | n/d |
Xestión municipal
editarL'equipu de gobiernu ta formáu, amás de pol alcalde, por cuatro tenientes d'alcalde, ente ellos el Teniente d'Alcalde de Les Chapes y el Teniente d'Alcalde de San Pedro Alcántara. Amás, esisten dolce delegaos pa les árees d'Obres ya Infraestructures, Cultura, Enseñanza y Patrimoniu Históricu, Participación Ciudadana, Sostenibilidá, Movilidá, Comunicación, Industria y Vía Pública, Proyeutos Estratéxicos, Seguridá Ciudadana, Turismu y Eventos, Residentes Internacionales, Sanidá, Consumu y Servicios, Igualdá y Diversidá, Urbanismu, Vivienda y Urbanizaciones, Facienda y Alministración Pública, Derechos Sociales, Mocedá, Fiestes, Innovación y Alministración Electrónica, Comerciu, Fomentu económicu y PYMES, Emplegu y Parques, Xardinos y Llimpieza.[46]
El Presupuestu Xeneral de 2017 ye de 236.073.180,54 euros de los que 138.863.819,46 euros tán destinaos a gastos de personal y el restu partíos ente gastos corrientes y servicios, gastos financieros, inversiones, etc.[47]
Partíu políticu | 2015 | ||
---|---|---|---|
% | Conceyales | ||
Partíu Popular (PP) | 41,1 | 13 | |
Partíu Socialista Obreru Español (PSOE) | 26,3 | 8 | |
Opción Sampedreña (OSP) | 9,16 | 2 | |
Costa del Sol Sí Puede | 8,2 | 2 | |
Izquierda Xunida (IX) | 6,77 | 2 |
Símbolos
editarEl diseñu del escudu d'armes y la bandera de Marbella qu'utiliza'l conceyu ye motivu de discutiniu. Según delles fontes, estos símbolos fueron camudaos ensin nengún tipu de consensu nin rigor heráldico pol GIL y nun fueron tramitaos ante la Xunta d'Andalucía, polo que diversos sectores reclamen la rehabilitación del escudu dau polos Reis Católicos a la ciudá en 1493 y la reconocencia oficial d'una bandera diseñada acordies coles normes vixentes de vexiloloxía.[49]
Alministración xudicial
editarMarbella ye la cabeza del Partíu Xudicial númberu 6 de la provincia de Málaga, que la so demarcación entiende a la ciudá más los conceyos de Benahavís, Istán y Ojén, atendiendo una población averada de 138.000 habitantes, en cinco xulgaos d'instrucción y otros cinco de primera instancia.[50][51]
Economía
editarSegún datos de 2003, Marbella ye unu de los conceyos de mayor renta familiar disponible por habitante d'Andalucía, namái superada por Mojácar ya igualada por otros cuatro conceyos, siendo unu d'ellos el vecín Benahavís.[53]
El so texíu empresarial taba compuestu por 17.647 establecimientos en 2005, lo que supón un 14'7% del total de la provincia de Málaga, amosando amás un mayor dinamismu que la mesma capital provincial tocantes a crecedera mientres el periodu 1998-2004, cuando creció un 9% comparáu col 2'4% de Málaga. En comparanza col restu d'Andalucía, el volume del texíu granible de Marbella ye cimeru a otros conceyos con una población similar, asitiándose inclusive percima de les capitales d'Almería, Huelva y Xaén.[53]
Como na mayor parte de la mariña andaluza, la economía de Marbella articúlase en redol a les actividaes terciaries. El sector servicios concentra'l 60% del emplegu, ente que'l comerciu ocupa casi'l 20%. Les principales cañes del sector servicios son la hostelería y les actividaes inmobiliaries y de servicios a empreses, lo que constata la importancia del turismu na economía marbellí. Pela so parte, los sectores de la construcción, industrial y agrariu representen el 14'2%, el 3'8% y el 2'4% del emplegu respeutivamente.[53]
El númberu d'establecimientos empresariales del sector servicios representa'l 87'5% del total, ente que los dedicaos a la construcción suponen un 9'6% y los industriales, un 2'9%. En cuanto al tamañu d'estes empreses, un 89'5% tien menos de 5 trabayadores y namái un 2'3% tien una plantía cimera a los 20 emplegaos.[53]
Según un estudiu del Institutu d'Estadística d'Andalucía (IEA) basáu en 14 variables (ingresos, equipamientos, formación, etc.), Marbella yera en 2008 el conceyu andaluz con mayor bienestar social y calidá de vida. Acordies colos resultaos del estudiu, Marbella ta nes primeres posiciones d'Andalucía tocantes a númberu de clíniques privaes, infraestructures deportives y colexos privaos.[55]
Tresporte y comunicaciones
editarRede viaria
editarEl conceyu de Marbella ta travesáu en sentíu esti oeste pola N-340, l'Autovía del Mediterraneu (A-7) y l'Autopista del Sol (AP-7), que conecten la ciudá con Estepona y Alxecires per un sitiu y con Málaga y la so aeropuertu (asitiáu a 45 km), pol otru. Estes víes, amás, constitúin la principal exa de comunicación ente los distintos nucleos y urbanizaciones del términu municipal.[57]
Escontra l'interior parten l'A-397 y l'A-355. La primera dirixir escontra Ronda al traviés de la Serranía de Ronda. La segunda traviesa Ojén para enfusara na Sierra de les Nieves y el Valle del Guadalhorce. Otros dos carreteres secundaries comuniquen Marbella colos vecinos pueblos d'Istán (A-7176) y Benahavís (A-7175).[57]
Tresporte marítimu
editarEn cuanto al tresporte marítimu, los cuatro puertos de Marbella son d'usu recreativu principalmente, anque tantu Puerto Banús como'l Puertu de la Bajadilla tán habilitaos pa la receición de cruceros, pero nengunu opera rutes regulares con otros puertos. El de la Bajadilla, amás, ye la sede de la cofradería de pescadores de Marbella y polo tanto utilizar pal tresporte de mercancíes.[58]
Tresporte ferroviariu
editarMarbella ye'l conceyu más pobláu de la Península Ibérica que nun cunta con una estación ferroviaria nel so territoriu,[59] y ye, xunto con Torrevieja, una de les dos ciudaes de más de 100.000 habitantes a les que nun llega'l ferrocarril.
Sicasí ta en proyeutu la construcción del corredor de la Costa del Sol, col que s'entama xunir Málaga con Alxecires y que va cuntar con delles paraes en Marbella, de les que posiblemente una d'elles sía d'alta velocidá.[60] Hasta entós, la estación de cercaníes más próxima ye la de Fuengirola, a 27 km, y les de llarga distancia la de Málaga-María Zambrano, asitiada na ciudá de Málaga, a 57 km, y la Estación de Ronda, tamién a 57 km.
Autobuses interurbanos
editarLa mayor parte de los servicios d'autobuses interurbanos tán operaos por CTSA-Portillo y comuniquen Marbella colos mayores centros urbanos de la Costa del Sol Occidental, Málaga y el so aeropuertu y conceyos cercanos del interior (Benahavís, Ojén, Ronda), según col Campu de Xibraltar (La Línea y Alxecires), dalgunes de les principales ciudaes d'Andalucía (Almería, Cádiz, Córdoba, Xerez, Granada, Xaén, Sevilla y Úbeda) y Mérida, n'Estremadura.[61] Dende la estación central d'autobuses tamién parten servicios a otros destinos nacionales, Madrid y Barcelona, ya internacionales: Bruxeles, Ámsterdam, Luxemburgu, París, Zurich y Rabat.[62]
Marbella nun ta formalmente integrada nel Consorciu de Tresporte Metropolitanu del Área de Málaga, anque hai delles rutes qu'operen nel so territoriu. Pueden consultase nel siguiente enllaz
Autobuses urbanos
editarLa rede de servicios d'autobuses urbanos ta operada pola mesma empresa sol nome d'Urbanos de Marbella y compónse de siete linia diurnes y una nocherniega que realicen los siguientes percorríos:[63]
- L1: La Cañada - Centro - Puerto Banús - L'Ánxel
- L2: Les Albarizas - Centru - Xarblanca
- L3. Plaza de Toros - Miraflores - Centru *
L4: San Pedro - Nueva Andalucía - L'Ánxel - Puerto Banús
- L5: El Saltu - San Pedro - Centru de Salú *
L6: Circunvalación - Centro Marbella
- L7: Estación d'Autobuses - Centro - Les Chapes
- Nocherniega: El mesmu percorríu que la L1
- Amás, les llinies interurbanes L25 (Nueva Andalucía-Marbella) y L54 (Hospital Costa del Sol-San Pedro) realicen un percorríu íntegramente municipal.
Medios informativos
editarDada la diversidá étnica de Marbella na ciudá edítense periódicos y revistes en delles llingües europees, ente les que pueden citase La Tribuna de Marbella (n'español),[64] Sydkusten (en suecu)[65] y Costa del Sol Nachrichten (n'alemán). Amás, Diariu Sur (n'español), Sur in English (n'inglés) y La Opinión de Málaga (n'español) cunten con redacciones na ciudá. Ente les revistes especializaes destaquen, pol so númberu, les dedicaes a moda y lifestyle como Absolute Marbella,[66] Essential Magacín,[67] The European Magazine,[68] Transform Magacín[69] (toes n'inglés) y Das Aktuelle Spanienmagazin (n'alemán),[70] y Andalucía Golf y España Golf, revistes mensuales billingües español-inglés con una tirada total de 45.000 exemplares que se distribúin por toa España.[71]
Coles mesmes, Marbella cuenta con delles emisores de televisión llocal, como son Radio Televisión Marbella,[72] o M95 Televisión,[73] y Costa Sur Televisión,[74] según dellos diarios de noticies dixitales como La Voz de Marbella[75] y Diariu de Marbella.[76]
Cultura
editarAmás de los eventos culturales propios d'Andalucía, en Marbella celébrase la Gala benéfica más importante d'España, la Starlite Gala,.[77] Amás celébrense diversos festivales de calter añal, principalmente ente los meses de xunu y ochobre, según otros actos celebraos esporádicamente. A la música tán dedicaos l'eventu priváu promovíu a partir del 2012 pol matrimoniu formáu por Sandra Garcia-Sanjuan y Ignacio Maluquer Starlite Festival, eventu musical celebráu nel auditoriu natural de la Cantera de Nagüeles qu'atrai a la ciudá a los principales artistes musicales nacionales ya internacionales;[78][79] el Festival Internacional d'Ópera de Marbella,[80] celebráu n'agostu dende 2001; el Marbella Reggae Festival,[81] celebráu en xunetu; y el Festival Internacional de Jazz de Marbella, celebráu en xunu en distintos llocalizaciones de la ciudá, ente les que s'atopen la sablera, un barcu o'l cascu antiguu.[82] Coles mesmes llévense a cabu'l Festival Internacional de Cine de Marbella,[83] la Muestra de Cine Español y el Festival de Teatru Independiente.
Pa la realización d'estos y otros actos, la ciudá cunta con una infraestructura d'espacios escénicos compuesta per centros de xestión pública y privada, como son l'Auditoriu del Parque de la Constitución, el Centru Cultural l'Inxeniu, el Teatro Ciudad de Marbella o'l Black Box Teatru, ente otros.[84] Amás, esiste un conservatoriu de música, un cine club y dellos multicines, que proyeuten películes tantu en versión orixinal como doblaes al castellán.
Per otru llau, la I Feria Internacional d'Arte Contemporáneo de Marbella, conocida tamién como MARB ART, celebrar en 2005 con obres de fotografía, pintura, escultura y diseñu gráficu de más de 500 artistes, y dende entós celébrase añalmente nel palaciu de congresos. Al añu siguiente, en 2006, inauguróse la estensión del Atenéu de Málaga en Marbella, dedicáu al desenvolvimientu d'actividaes artístiques y culturales.[85] Y en 2009, el Festival Internacional d'Arte Marbella y el I Festival Toa Danza.
Ente les asociaciones culturales destaca l'Asociación Cilniana, organización dedicada a la proteición y promoción del patrimoniu de Marbella y otros conceyos vecinos, qu'edita la so propia revista cultural.
Museos
editar- Muséu del Grabáu Español Contemporaneu: creáu en 1992 contién una coleición de grabaos d'artistes del sieglu XX como Picasso, Miró, Dalí, Tapies, Chillida y el Grupu El Paso (Rafael Canogar, Manolo Millares, Antonio Saura, Pablo Serrano...) ente otros, según una sala dedicada a esposición didáctica sobre téuniques de grabáu.
- Muséu del Cortixu de Miraflores: amás del muséu, el cortixu alluga una sala d'esposiciones y otres aules de tipu cultural, ente les que s'atopa la del antiguu molín d'aceite.
- Muséu del Bonsái: presenta una coleición d'exemplares n'esposición permanente y dalgunos pa la venta. Destaca l'amplia coleición d'olivares y delles pieces como un ginkgo, un Oxicedro, un Pinu pentafila y un zelcoba, amás d'otros pinos, encines, etc. Foi inauguráu en 1992.
- Muséu Ralli: dedicáu principalmente al arte llatinoamericanu, cuenta tamién con escultures de Dalí y Aristide Maillol y pintures de Dalí, Miró, Chagall, Henry Moore, etc.
- Coleición Municipal d'Arqueoloxía: coleición compuesta por pieces arqueolóxiques topaes nel conceyu.
- Muséu d'Arte Mecánico: asitiáu nel Centru Cultural l'Inxeniu. Contién máquines realizaes con pieces desechables.
Artesanía
editarEn Marbella entá se producen artesanalmente alfombres, artículos de cobre, cueru, latón, madera y piel, bordaos, bronce, calaos, cerrajería artística, escayola, forxa tradicional y artística, xoyería, macramé y talla de mármol.[86]
Gastronomía
editarLa gastronomía tradicional de Marbella ye aquella de la mariña malagueña y ta basada nel pexe. El platu más típicu ye'l pescaíto tostáu, que puede faese con boquerones, xureles, salmonetes y calamares, ente otros, según los espetos de sardines realizaos en barques y con fueu de madera. Amás tamién son típicos el gazpachu y el ajoblanco.[87] En repostería destaquen les tortas d'aceite, los roscos de vinu, los borrachuelos, les torrijas y los churros.[88] Al marxe d'esta cocina tradicional, esisten en Marbella restoranes de casi toles rexones del mundu y de cocina internacional, nouvelle cuisine y de fusión.
Fiestes populares
editarEn xunu celebren la Feria y Fiestes n'honor al patrón de Marbella, San Bernabé. Mientres una selmana desenvuélvense actividaes y actuaciones variaes que s'estremen en dos: la Feria de Día, qu'empezó nel Cascu Antiguu y agora celébrase na Avda. Doctor Maíz Viñals, y la Feria de Nueche, que tien llugar en Regueru Primeru.
N'ochobre celebra la Feria y Fiestes n'honor al patrón de San Pedro Alcántara, qu'igualmente dura una selmana completa. Ente estos dos grandes feries tienen llugar otres menores como son: la Feria y Fiestes de Nueva Andalucía, les de Les Chapes y les d'El Ánxel.[89]
Amás, a lo llargo de la temporada de branu (de xunetu a ochobre) celebrar na mayoría de los barrios de Marbella fiestes que mientres unos díes animen l'actividá de la zona con bailles, concursos y otres actividaes entamaes poles asociaciones del barriu. Ente les más conocíes tán: Santa Marta, Saltu de l'Agua, Leganitos, Divina Pastora, Trapiche, Plaza de Toros y Miraflores.[89]
Otres fiestes y celebraciones locales inclúin la Romería a la Cruz de Juanar (nel mes de mayu), la Virxe del Carmen (en xunetu), la Romería Virxe Madre (n'agostu) y el Día del Tostón (en payares), celebración tradicional que consiste en dir al campu pa rustir castañes.[89]
Marbella na ficción
editarMarbella ye l'escenariu principal de la película de Santiago Segura Torrente y la so secuela Torrente 2: Misión en Marbella. Rodóse una miniserie llamada El Pactu que s'emitió en Telecinco y El Siete. Tamién apaez nel thriller políticu Syriana y en Munich, de Steven Spielberg, según na comedia finlandesa Uuno Epsanjassa, la coproducción hispanu-norteamericana Marbella, un golpe de cinco estrelles y en producciones españoles de finales de los sesenta y de los setenta destinaes a promocionar el turismu, tales como Fin de selmana al desnudu o El turismo es un gran invento. Amás ye la llocalización principal de la serie La reina del sur.
Deporte
editarLes instalaciones deportives municipales de Marbella componer d'un Estadiu y un Centru Deportivu Municipal y una serie de polideportivos partíos pol términu municipal, como son el de Vega del Mar, el de Ríu Güelo o'l de Paco Cantares, según un centru d'altu rendimientu de ximnasia rítmica.[90] Ente les instalaciones privaes cúntense 21 campos de golf, cuatro puertos deportivos: Puerto Banús, Puertu de Marbella, Puertu Deportivu de Marbella y Puertu de Cabopino; según numberosos clubes pa la práutica de la equitación, tenis, vuelos ultralligeros, etc. y numberosos ximnasios.[91]
Clubes deportivos
editarEsisten clubes deportivos de numberosos deportes, siendo una de les poques ciudaes españoles que cunta con un equipu profesional de fútbol americanu, los Marbella Sharks. El principal club de fútbol de la ciudá ye la UD Marbella, que milita en 2ª División B española. La UD Marbella ye'l socesor direutu del antiguu Club Atlético Marbella, que tuvo la so dómina dorada a mediaos de los años 90, xubiendo consecutivamente nes temporaes 1990-91 de 3ᵉʳ División a 2ªB y na 1991-92 de 2ªB a 2ªA.Tien un club de baloncestu C.B. Marbella con una cantera impresionante de xugadores y con un equipu hasta la temporada pasada en categoría nacional.
Eventos deportivos
editarMarbella ye l'escenariu de dellos eventos deportivos de calter nacional ya internacional. Destaquen los eventos de tenis, como son el Andalucía Tennis Experience y el desapaecíu Tornéu de Marbella. Tamién nesti deporte celebróse la semifinal de la Copa Davis 2009. Otru eventu destacable ye'l Grand Prix Costa del Sol de vela.
Ente los eventos deportivos locales pueden citase la travesía a nadu del puertu deportivu de Marbella, el tornéu de vóley sablera, el acuatlón Ciudá de Marbella, la carrera Ciudá de Marbella o la caminada popular de San Pedro Alcántara.[92]
Ciudaes hermaniaes
editarPersones destacaes
editar- Rafaela Aparicio, actriz.
- Carlos Cabezas, baloncestista.
- Mónica Cervera, actriz.
- Mariola Fuentes, actriz.
- José López Domínguez, presidente del gobiernu.
- Pepón Nieto, actor.
- Rogelio Vigil de Quiñones, médicu y militar.
- Carolina Malchair, ex-ximnasta rítmica campeona del mundu en 1998.
- Danny Avila, Dj y Productor musical.
- Pablo Ráez, promotor de la llucha contra'l cáncer y la donación de migollu.
- Millie Bobby Brown, actriz.
Referencies
editar- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ Conceyu de Marbella (ed.): «Marbella Reggae Festival». Archiváu dende l'orixinal, el 29 de payares de 2015. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
- ↑ www.myspace.com (ed.): «Marbella Reggae Festival». Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
- ↑ Conceyu de Marbella (ed.): «Festival d'Ópera de Marbella». Archiváu dende l'orixinal, el 29 de payares de 2015. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
- ↑ 5,0 5,1 Conseyu Xeneral de l'Arquiteutura Téunica d'España (ed.): «Un plan pa l'arquiteutura industrial». Archiváu dende l'orixinal, el 29 de payares de 2015. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
- ↑ www.actualidá24hores.com (ed.): «centru-de-iniciatives-turisticas-de-marbella-espera-que s'esclarien-los fechos perxudiciales-pa-la ciudá/9496/ Centro d'Iniciatives Turístiques (CIT) de Marbella». Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
- ↑ Diariu Sur (ed.): «Marbella pon el so pujanza económica sobre la mesa pa ser considerada gran ciudá». Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
- ↑ Diariu Sol (ed.): «Marbella concentra'l 10% del PIB d'Andalucía según el voceru del equipu de Gobiernu». Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
- ↑ El País (ed.): «Les mafies echen los sos tentáculos na construcción». Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
- ↑ El Mundo (ed.): «Marbella, sucursal de Xibraltar». Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
- ↑ SOPDE (ed.): «Paisaxe de Marbella». Consultáu'l 23 de marzu de 2009.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 Conceyu de Marbella (ed.): «PGOU 2008 2.1. Mediu físicu». Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
- ↑ Xunta d'Andalucía (ed.): «Monumentu Natural Dunes de Artola o Cabopino». Consultáu'l 9 d'abril de 2009.
- ↑ Diariu Sur (ed.): «Dato climáticos de Marbella». Consultáu'l 28 d'ochobre de 2009.
- ↑ SOPDE (ed.): «Media Málaga so la nieve». Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
- ↑ Diariu Sur (ed.): «La Sierra de les Nieves crez mirando al mar». Consultáu'l 6 de xunu de 2009.
- ↑ Consejería de Mediu Ambiente de la Xunta d'Andalucía (ed.): «Monumentu Natural Dunes de Artola». Consultáu'l 6 de xunu de 2009.
- ↑ Diariu Sur (ed.): «Los guardabosques del mar». Consultáu'l 21 d'abril de 2009.
- ↑ 19,0 19,1 Conceyu de Marbella (ed.): «PGOU 2008 3.2. Demografía». Consultáu'l 6 de xunu de 2009.
- ↑ Fonte: Población de fechu según l'Institutu Nacional d'Estadística d'España. Alteraciones de los conceyos nos Censos de Población dende 1842, Series de población de los conceyos d'España dende 1996. Archiváu 2009-08-13 en Wayback Machine Los datos de 1787 provienen del censu de Floridablanca, disponibles en Población de los conceyos d'Andalucía según los censos de 1787 a 2001. Xunta d'Andalucía.
- ↑ Institutu Nacional d'Estadística (España) (ed.): «Censos de población de Marbella». Alteraciones de los conceyos nos Censos de Población dende 1842. Consultáu'l 16 de payares de 2011.
- ↑ Diariu Sur (ed.): «Marbella tien ónde crecer». Consultáu'l 6 de febreru de 2010.
- ↑ Federación d'Asociaciones de Vecinos de Marbella (ed.): «cientu-de-la-poblacion-de-la provincia-de-malaga/ Marbella concentra'l 8,3% de la población de la provincia de Málaga». Archiváu dende l'cientu-de-la-poblacion-de-la provincia-de-malaga/ orixinal, el 29 de payares de 2015. Consultáu'l 30 de mayu de 2009.
- ↑ Mancomunidá de Conceyos de la Costa del Sol Occidental (ed.): «I Informe Diagnósticu de la Costa del Sol Occidental». Consultáu'l 6 de xunu de 2009.
- ↑ Diariu Sur (ed.): «Marbella preparar pa triplicar la so población». Consultáu'l 17 de setiembre de 2010.
- ↑ Real Academia Española y Asociación de Academias de la Lengua Española (2014), «marbellí», Diccionario de la lengua española (23.ª edición), Madrid: Espasa, ISBN 978-84-670-4189-7, http://dle.rae.es/marbell%C3%AD
- ↑ Diariu Sur (ed.): «Tesoro a salvo del lladriyu». Consultáu'l 6 de xunu de 2009.
- ↑ Salvador Bravo Jiménez. UNED (ed.): «Evolución del poblamientu feniciu na mariña mediterránea andaluza». Consultáu'l 6 de xunu de 2009.
- ↑ 29,0 29,1 Cilniana (ed.): «Hemeroteca. Revista 6». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-04-26. Consultáu'l 6 de xunu de 2009.
- ↑ Patronatu de Turismu de la Costa del Sol (ed.): «Marbella». Consultáu'l 9 d'abril de 2009.
- ↑ Una descripción anónima d'al-Ándalus, ed. de Luis Molina, Madrid: CSIC, 1981, p. 74
- ↑ Xunta d'Andalucía (ed.): «Historia de Coín». Consultáu'l 1 de xunu de 2009.
- ↑ Devís Márquez, Federico (1999). Mayoralgu y cambéu políticu. Universidá de Cádiz, páx. 175-180. ISBN 84-7786-604-X.
- ↑ Diariu Sur (ed.): «Marbella». Consultáu'l 9 d'abril de 2009.
- ↑ Lucía Prieto Borrego. Baética: Estudios d'arte, xeografía y historia, ISSN 0212-5099, Nº 30, 2008, páxs. 487-505 (ed.): «El Trapiche del Prau: un establecimientu preindustrial na Marbella del Antiguu Réxime». Consultáu'l 1 de xunu de 2009.
- ↑ 36,0 36,1 36,2 Universidá de Granada (ed.): «La población de Marbella nos entamos de la Marbella Iron Ore Company and Limited (1866-1874)». Archiváu dende l'orixinal, el 2007-06-07. Consultáu'l 1 de xunu de 2009.
- ↑ Lucía Prieto Borrego. Historia Actual Online 2007 (ed.): «Mujer y anticlericalismu: La Xusticia Militar en Marbella 1937-1939». Archiváu dende l'orixinal, el 2007-11-17. Consultáu'l 1 de xunu de 2009.
- ↑ 38,0 38,1 38,2 Diariu Sur (ed.): «Marbella». Consultáu'l 8 de setiembre de 2009.
- ↑ Conceyu de Marbella (ed.): «Casco Históricu». Archiváu dende l'orixinal, el 2008-09-12. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
- ↑ Conceyu de Marbella (ed.): «Parques y jardín». Archiváu dende l'orixinal, el 2008-09-12. Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
- ↑ «Turismu en Málaga: planes en Marbella y Puerto Banús» (castellanu). Consultáu'l 26 d'agostu de 2017.
- ↑ La Tribuna de Marbella (ed.): «Ponte Romanu: tradición hotelera en plena Milla d'Oru». Consultáu'l 8 de setiembre de 2009.
- ↑ SOPDE (ed.): «Playa de Marbella». Consultáu'l 5 de xunu de 2009.
- ↑ B.O.E. (ed.): «Ley Orgánica 5/1985, de 19 de xunu, del Réxime Eleutoral Xeneral». Consultáu'l 16 de xineru de 2009.
- ↑ SOPDE (ed.): «Conceyu de Marbella». Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
- ↑ Conceyu de Marbella (ed.): «Equipu de Gobiernu». Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
- ↑ Conceyu de Marbella (ed.): «Presupuestu Xeneral 2009». Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
- ↑ «Resultáu Eleiciones Municipales en Marbella». Consultáu'l 24 de mayu de 2015.
- ↑ Cilniana (ed.): «Petición de cambéu del actual escudu de la ciudá de Marbella pol concedíu polos Reis Catolicos el 3 de payares 1493.». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-09-28. Consultáu'l 12 d'abril de 2009.
- ↑ Error de cita: La etiqueta
<ref>
nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaescgpe
- ↑ Conseyu Xeneral del Poder Xudicial (ed.): «Xulgaos y Tribunales de Marbella». Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
- ↑ Apuntes: Revista d'estudios sobre patrimoniu cultural - Journal of Cultural Heritage Studies, ISSN 2011-9003, Vol. 21, Nº. 2, 2008 (Exemplar dedicáu a: Arquiteutura del Movimientu Modernu n'Iberoamérica), páxs. 234-251 (ed.): . Consultáu'l 12 d'abril de 2010.
- ↑ 53,0 53,1 53,2 53,3 Conceyu de Marbella (ed.): «PGOU 2008 3.3. Socioeconomía y vivienda». Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
- ↑ "> Navegar.es (ed.): «puertos deportivos-mas-caros-del mundu/ Trés españoles ente los puertos deportivos más caros del mundu». Consultáu'l 6 de setiembre de 2011.
- ↑ Diariu Sur (ed.): «Un estudiu de la Xunta asitia a Marbella como'l conceyu andaluz con mayor calidá de vida». Consultáu'l 30 de mayu de 2009.
- ↑ El País (ed.): «Fomento desmonta unu de los símbolos del 'gilismo'». Consultáu'l 29 d'abril de 2010.
- ↑ 57,0 57,1 REPSOL (ed.): «Marbella». Consultáu'l 12 de xunu de 2009.
- ↑ Axencia Pública de Puertos d'Andalucía (ed.): «Puerto de Málaga». Consultáu'l 6 de xunu de 2009.
- ↑ Málaga Güei (ed.): «Marbella, única urbe española de más de cien mil habitantes ensin serviciu de tren». Consultáu'l 23 de marzu de 2009.
- ↑ Diariu Sur (ed.): «El tren mariniegu hasta Marbella va facer con tuneladora pa nun afectar al tráficu». Consultáu'l 6 de xunu de 2009.
- ↑ CTSA-Portillo (ed.): «Horariu d'Autobuses de Marbella». Consultáu'l 23 de mayu de 2009.
- ↑ Conceyu de Marbella (ed.): «Estación. Servicios interurbanos». Consultáu'l 23 de mayu de 2009.
- ↑ Urbanos de Marbella (ed.): «Mapes de llinies y horarios». Consultáu'l 23 de mayu de 2009.
- ↑ «La Tribuna de Marbella». Archiváu dende l'orixinal, el 2017-09-23.
- ↑ www.sydkusten.es
- ↑ «Absolute Magacín». Archiváu dende l'orixinal, el 2010-12-03.
- ↑ «Essential Magacín». Archiváu dende l'orixinal, el 2010-09-16.
- ↑ The European Magazine
- ↑ «Transform Magacín». Archiváu dende l'orixinal, el 2017-09-13.
- ↑ Das Aktuelle
- ↑ «Andalucía Golf SL». Archiváu dende l'orixinal, el 2010-12-03.
- ↑ television marbella
- ↑ M95 Televisión
- ↑ «Costa Sur Televisión». Archiváu dende l'orixinal, el 2013-12-07.
- ↑ «La Voz de Marbella». Archiváu dende l'orixinal, el 2017-01-27.
- ↑ «Diariu de Marbella». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-08-30.
- ↑ gala-benefica-mas-importante-de-espana-marbella-6-de-agostu_53613.aspx Vuelve la Starlite Gala, la gala benéfica más importante d'España: Marbella, 6 d'Agostu
- ↑ Starlite Festival asitia a Marbella nel centru del panorama musical
- ↑ Alejandro Sanz, Paco de Lucía, Malú y Julio Iglesias xubir al cartelu de Starlite Festival
- ↑ Conceyu de Marbella (ed.): «Festival Internacional d'Ópera de Marbella». Archiváu dende l'orixinal, el 29 de payares de 2015. Consultáu'l 5 de xunu de 2009.
- ↑ Conceyu de Marbella (ed.): «Marbella Reggae Festival». Archiváu dende l'orixinal, el 29 de payares de 2015. Consultáu'l 5 de xunu de 2009.
- ↑ Conceyu de Marbella (ed.): «Festival Internacional de Jazz de Marbella». Archiváu dende l'orixinal, el 29 de payares de 2015. Consultáu'l 5 de xunu de 2009.
- ↑ Marbella Film Festival (ed.): «Festival Internacional de Cine de Marbella». Archiváu dende l'orixinal, el 29 de payares de 2015. Consultáu'l 5 de xunu de 2009.
- ↑ Conceyu de Marbella (ed.): «Ufierta d'Ociu nel términu municipal de Marbella». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-04-18. Consultáu'l 5 de xunu de 2009.
- ↑ Atenéu de Málaga (ed.): «Extensión Marbella». Archiváu dende l'orixinal, el 29 de payares de 2015. Consultáu'l 5 de xunu de 2009.
- ↑ SOPDE (ed.): «Artesanía de Marbella». Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
- ↑ SOPDE (ed.): «Gastronomía de Marbella». Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
- ↑ Conceyu de Marbella (ed.): «Dato d'interés - Gastronomía». Consultáu'l 22 de marzu de 2009.
- ↑ 89,0 89,1 89,2 SOPDE (ed.): «Fiestes de Marbella». Consultáu'l 30 de mayu de 2009.
- ↑ Delegación de Mocedá y Deportes del Ayto. de Marbella (ed.): «Instalaciones». Archiváu dende l'orixinal, el 2010-02-08. Consultáu'l 8 de setiembre de 2009.
- ↑ SOPDE (ed.): «Deportes de Marbella». Consultáu'l 8 de setiembre de 2009.
- ↑ Delegación de Mocedá y Deportes del Ayto. de Marbella (ed.): «Evento». Archiváu dende l'orixinal, el 2010-02-08. Consultáu'l 8 de setiembre de 2009.
- ↑ 93,0 93,1 93,2 93,3 93,4 Archivo Municipal de Marbella (ed.): «Inventariu de la Subsección “Representación, turismu y prensa” del fondu documental del Conceyu de Marbella». Archiváu dende l'orixinal, el 2012-11-28. Consultáu'l 30 de mayu de 2009.
- ↑ Federación Española de Conceyos y Provincies (ed.): «Corporaciones locales españoles hermaniaes con Europa». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-07-08. Consultáu'l 30 de mayu de 2009.
- ↑ Diariu Sur (ed.): «El consistoriu de Miami Beach autoriza la hermanancia cola ciudá». Consultáu'l 30 de mayu de 2009.