Sistema de los Himalayes

El sistema de los Himalayas,[1] tamién denomináu Hindú Kush-Himalaya (HKH),[2][3] ye un conxuntu d'altos cordón cordilleranos asitiaos nel continente asiáticu, los qu'aconceyaos tienen les 100 cumes más elevaos de la tierra. Esta vasta rexón montascosa estiéndese sobre 8 países, y nella habiten más de 140 millones de persones.

Sistema de los Himalayes
cordal
Situación
Cambiar los datos en Wikidata
Vista satelital del cordal del Himalaya.

Carauterístiques xenerales editar

 
Panorama del sistema de los Himalayas.

El sistema arrexunta a dellos cordales que s'atopen coneutaes ente sigo, anque caúna tien carauterístiques particulares. Los gordones que lu integren son: les cordal del Himalaya, la cordal del Karakórum, Hindú Kush y otros cordales menores que s'estienden a partir del Nuedu del Pamir y los sos subcordilleras axacentes, les que xuníes formen un arcu d'oeste a este de 2600 quilómetros ente'l Namche Barwa nel Tíbet hasta'l Nanga Parbat en Paquistán, y que la so anchor de norte a sur varia dende los 400 quilómetros na zona más occidental, ente Caxmir y Sinkiang, hasta los 150 km al este, ente la parte oriental del Tíbet y l'estáu indiu d'Arunachal Pradesh.

Pa entender la enorme escala d'esta enorme acumuladura de xigantescos montes ensin comparanza nel restu del mundu, basta considerar que la mayor elevación del mundu fora d'esti sistema son los 6960,8 msnm[4] del Aconcagua, nos Andes arxentinos (Suramérica); el sistema de los Himalayas cunta con más de 100 picos que superen al cuetu arxentín, incluyendo 14 d'ellos con una altitú mayor de 8000 msnm.

Topográficamente, el sistema tien munchos superlativos: tien el más altu índiz d'elevación (casi 10 mm/añu nel Nanga Parbat), el mayor altor mundial (8848 msnm nel monte Everest), la mayor concentración de glaciares fora de les rexones polares, etc.

Los montes del Himalaya influyeron fondamente nes cultures del sur d'Asia y munches d'elles son consideraes sagraes pal Hinduismu o'l Budismu.

Países con territorios qu'integren el sistema editar

Esti gran sistema de cordales estender por 8 estaos:

Principales cordales editar

Estes son los principales cordales qu'integren el sistema de los Himalayas.

Himalaya sensu stricto editar

 
El monte Everest vistu dende'l Tíbet.

El cordal del Himalaya sensu stricto ye'l cordal más altu de la Tierra, y la más famosa de toles qu'integren el sistema, al agospiar el cume de mayor altitú nel mundu: l'Everest, con 8848 msnm. Cuntando a esti colosu, suma 10 de les 14 visos del globu de más de 8000 metros d'altor. Los sos gordones estender por Bután, China, Nepal, y la India.

Los principales visos d'esti cordal son:

Cordal del Karakórum editar

 
El K2 de 8068 msnm.
 
Picu aleatório de la seición Karakórum.

La cordal del Karakórum (del turcu: "pedregal negru") ye, col Himalaya, una de les grandes cordales d'Asia. Ta asitiada na frontera ente Paquistán (Gilgit-Baltistán), la India (Ladakh, nel estáu Jammu y Caxmir) y China (rexón autónoma Güigur de Sinkiang). Tien un llargor d'unos 500 km y ye la rexón del mundu con más glaciares fora de les rexones polares. Dada la so altitú y durez, el Karakórum ta muncho menos habitáu que'l cordal del Himalaya.

Xunto cola del Himalaya sensu stricto, ye l'únicu cordal del mundu qu'alluga picos de más de 8000 msnm d'altor, incluyendo al K2, el segundu picu más altu del mundu, con 8611 msnm, namái 237 m menor que l'Everest.

Los principales visos d'esti cordal son:

Subsistemas editar

Cordal Hindú Kush editar

 
El cordal Hindú Kush n'Afganistán.

El cordal Hindú Kush (o Hindukush) ye un macizu montascosu que representa l'allongamientu más occidental de los cordales del Pamir, el Karakórum, y el Himalaya. Los sos montes estender ente Afganistán y el noroeste de Paquistán. Con una estensión d'aproximao 1000 km, gran parte d'esti sistema orográficu supera altitúes de 5000 msnm. Los sos gordones xunir colos de los montes de Karakórum y namái el bien eleváu y estrechu valle del Wakhan dixébra-y del nuedu del Pamir. El ríu Kabul recueye l'agua de la so aguada meridional.

Los principales visos d'esti cordal son:

Cordal del Pamir editar

 
Mapa del área que cubre la rexón del Nuedu del Pamir».
 
El Picu Kongkoerh de 7649 msnm.

La cordal del Pamir ye un sistema montascosu asitiáu ente les llendes d'Asia Central y meridional, siendo una proyeición noroeste del sistema de los Himalayas. Forma una unión orográfica colos cordales Tian Shan, Karakórum, Kunlun y el Hindú Kush. Por ser un puntu de xunta de dellos cordales ye tamién conocíu como «Nuedu del Pamir» y, xunto al Tíbet, yera conocida en tiempos victorianos como el Techu del Mundu.[5][6] Ye conocida tamién pol so nome en chinu, Congling.[7] La rexón del Pamir tien el so núcluo central en Taxiquistán, específicamente na rexón del Altu Badajshán. Parte del cordal del Pamir asítiase tamién nos países de Kirguistán, Afganistán y Paquistán. Al sur d'Altu Badajshán, el corredor de Wakhan traviesa la rexón Pamir, que tamién inclúi la parte norte d'Afganistán y Paquistán.

Los principales visos d'esti cordal son:

Cordal Kunlun editar

Cordal Tian Shan editar

Principales visos del sistema editar

 
El Kanchenjunga. Con 8586 msnm ye'l tercer monte más altu del mundu.
 
El Lhotse. Con 8516 msnm ye'l cuartu monte más altu del mundu.
 
El Makalu. Con 8485 msnm ye'l quintu monte más altu del mundu.

Estes son les 30 principales visos del sistema de los Himalayas.

  1. Everest 8848 msnm (Himalaya)
  2. K2 8611 msnm (Karakórum)
  3. Kanchenjunga 8586 msnm (Himalaya)
  4. Lhotse 8516 msnm (Himalaya)
  5. Makalu 8485 msnm (Himalaya)
  6. Cho Oyu 8188 msnm (Himalaya)
  7. Dhaulagiri 8167 msnm (Himalaya)
  8. Manaslu 8163 msnm (Himalaya)
  9. Nanga Parbat 8125 msnm (Himalaya)
  10. Annapurna 8091 msnm (Himalaya)
  11. Gasherbrum I 8080 msnm (Karakórum)
  12. Broad Peak 8051 msnm (Karakórum)
  13. Gasherbrum II 8034 msnm (Karakórum)
  14. Shisha Pangma 8027 msnm (Himalaya)
  15. Gyachung Kang 7952 msnm (Himalaya)
  16. Gasherbrum III 7946 msnm (Karakórum)
  17. Annapurna 7937 msnm (Himalaya)
  18. Gasherbrum IV 7932 msnm (Karakórum)
  19. Himalchuli 7893 msnm (Himalaya)
  20. Distaghil Sar 7885 msnm (Karakórum)
  21. Ngadi Chuli 7871 msnm (Himalaya)
  22. Nuptse 7864 msnm (Himalaya)
  23. Khunyang Chhish 7823 msnm (Karakórum)
  24. Masherbrum 7821 msnm (Karakórum)
  25. Nanda Devi 7817 msnm (Himalaya)
  26. Batura Sar 7795 msnm (Karakórum)
  27. Chomo Lonzo 7790 msnm (Himalaya)[8][9][10]
  28. Kanjut Sar 7790 msnm (Karakórum)
  29. Rakaposhi 7788 msnm (Karakórum)
  30. Namcha Barwa 7782 msnm (Himalaya)

Xeoloxía del sistema editar

Acordies cola teoría de la tectónica de plaques, el sistema ye la resultancia de la choque de la placa Índica y la placa de Eurasia. Esti choque empecipiar nel Cretácicu cimeru (fai cerca de 70 milones d'años), la placa de la India, que se dirixía escontra'l norte a una velocidá de 15 centímetros per añu, topetó cola placa euroasiática. La parte del océanu Tetis que les dixebraba sumió dafechu fai cerca de 50 millones d'años. La placa de la India sigue moviéndose a una velocidá constante d'unos 5 centímetros per añu, subducciéndose so la placa euroasiática y causando la elevación de los Himalayas y de la pandu tibetanu. Amás d'esta elevación, el sistema ye esculpíu pola meteorización y la erosión.[11]

Esta intensa actividá tectónica fai que la rexón sía bien activa dende'l puntu de vista sísmicu. Per otra parte, tán documentaes nel estremu sur de los Himalayas terremotos históricos de magnitú 8 o más.

Hidroloxía del sistema editar

 
El ríu Indo dende la so nacencia nel sistema de los Himalayas hasta la so desaguada nel mar.

Les rexones más altes del sistema, a pesar de la so proximidá a los trópicos, tán cubiertes de nieve tol añu, y los glaciares alimenten numberosos cursos fluviales, dalgunos d'estos tán ente los mayores ríos del mundu, como son el Ganges, Indo, Brahmaputra, Yamuna, y Yangtsé, los que suministren agua duce a más del 20% de la población mundial.[12]

Clima del sistema editar

El sistema tien una gran influencia nel clima del subcontinente indiu y de la pandu tibetanu, yá que evita que los vientos xeláu y secu que soplen escontra'l sur llogren llegar a la India, polo que'l clima de tol sur d'Asia ye muncho más templáu qu'otres rexones que tán a la mesma llatitú. Los Himalayas formen una barrera que torga que los vientos del monzón del golfu de Bengala sigan escontra'l norte, lo que produz que l'aguada norte de la cadena sía seca, ente que'l so llau sur sía bien húmedu, por cuenta de que ellí descárgase'l mugor atmosférico que ye tresportada pol monzón, productu del fenómenu climáticu denomináu agua orográfico. El sistema ye tamién un factor importante na formación de les grandes árees desérticas d'Asia Central como los desiertos de Taklamakán y de Gobi.

Ver tamién editar

Referencies editar

  1. Troll, C. (1972). The three-dimensional zonation of the Himalayan system. Geoecology of the high mountain regions of Euroasia. Erdwiss. Forsch, 4, 264-275.
  2. Tulachan, P. M. (2001). Mountain Agriculture in the Hindu Kush-Himalaya: a rexonal comparative analysis. Mountain Research and Development, 21(3), 260-267.
  3. Jodha, N. S., Banskota, M., & Partap, T. (1992). Sustainable mountain agriculture. Volume 1: perspectives and issues. Volume 2: farmer's strategies and innovative approaches. Intermediate Technology Publications.
  4. «Dar a conocer el nuevu altor oficial del Cuetu Aconcagua: 6.960,8 metros». Institutu Xeográficu Nacional (Arxentina). Consultáu'l 29 de marzu de 2014.
  5. The Columbia Encyclopedia, 1942 ed., p.1335.
  6. The Pamirs.
  7. Social and Economic Change in the Pamirs, pp. 13-14, by Frank Bliss, Routledge, 2005, ISBN 0-415-30806-2, ISBN 978-0-415-30806-9.
  8. Chomo Lonzo en Himalayan Index.
  9. Chomo Lonzo en Peakbagger.
  10. Chomo Lonzo n'Himalaya info.org.
  11. Gansser, 1975, Geology of the Himalays, Interscience Publishers, Londres. N'inglés.
  12. Gaillardet, J; Métivier, Lemarchand, Dupré, Allegre, Li, Zhao (2003). «Geochemistry of the Suspendéi Sediments of Circum-Himalayan Rivers and Weathering Budgets over the Last 50 Myrs.». Geophysical Research 5 (13617). http://www.cosis.net/abstracts/EAE03/13617/EAE03-J-13617.pdf.