Wikipedia

The Legend of Zelda

«Zelda» redirixe equí. Pa el personaxe, ver Princesa Zelda.

The Legend of Zelda (ゼルダの伝説 Zeruda no Densetsu?) ye una serie de videoxuegos d'aición-aventura creada polos diseñadores xaponeses Shigeru Miyamoto y Takashi Tezuka,[1] y desenvuelta por Nintendo, empresa que tamién s'encarga de la so distribución internacional. La so trama polo xeneral describe les heroiques aventures del mozu guerreru Link, que tien d'enfrentase a peligros y resolver acertijos p'ayudar a la Princesa Zelda a ganar a Ganondorf y salvar el so llar, el reinu de Hyrule.

The Legend of Zelda
Desendolcador Nintendo
Distribuidora Nintendo
Plataforma Game Boy Advance, Nintendo 3DS, Nintendo Entertainment System, Super Nintendo Entertainment System, Nintendo 64, Nintendo GameCube, Wii, Wii U, Virtual Console, Nintendo Switch, Game Boy, Game Boy Color y Nintendo DS
Publicación 21 febreru 1986
Xéneru fantasy video game (en) Traducir, videoxuegu de rol d'aición, aición-aventura y J-rol (es) Traducir
Más información
Páxina web oficial zelda.com, nintendo.co.jp… y nintendo.co.kr…
' The Legend of Zelda '
Cambiar los datos en Wikidata

A partir del llanzamientu del primer xuegu en 1986, The Legend of Zelda llogró una notable popularidá acompañada de crítiques favorables na industria de los videoxuegos, traducíes nun cuantioso ésitu comercial a nivel internacional[2][3] —hasta febreru de 2017 calcúlense más de 90 millones de copies vendíes de los sos xuegos; pa les ventes específiques de cada títulu de la franquicia, vease la seición Comercial—.

La continuidá cronolóxica de la trama de los xuegos foi oxetu d'alderique col pasu del tiempu.[4][5] Dalgunos de los sos siguidores y espertos de la industria cuestionaben la cronoloxía, al nun poder topar venceyos ente dellos títulos.[1] Finalmente, en 2011 apaeció publicada la cronoloxía oficial de la serie nel llibru Hyrule Historia, onde s'esplica que The Legend of Zelda cuenta con tres llinies de tiempu distintos.[6][7]

Nun principiu, Nintendo nun consideraba que'l videoxuegu de Miyamoto y Tezuka fora a algamar notoriedá nel mercáu xaponés, anque pocu dempués convencióse del so impautu.[8][9] En 1987 el primer xuegu llograra vender un millón de copies[10] y, tres la so distribución n'otros países, comercializáronse tres millones de copies más. Esto ayudó a amontar el númberu de ventes de la consola Nintendo NES, la primera fabricada por Nintendo.[11] Col intre del tiempu, la serie llogró numberoses crítiques positives na industria de los videoxuegos. Asina, la prestixosa revista xaponesa Famitsu destacó a Ocarina of Time, The Wind Waker, Skyward Sword y Breath of the Wild como «xuegos perfectos»,[12][13][14][15] ente que la mayoría de los otros títulos fueron reconocíos como los meyores estrenos nos sos respeutivos años de llanzamientu, como nel casu de A Link to the Past —consideráu por Game Rankings como'l segundu meyor xuegu de 1992 pa la plataforma Super Nintendo—[16] y Twilight Princess —consideráu como'l «meyor xuegu» de 2006 pol sitiu web Game Informer—.[17]

La franquicia de The Legend of Zelda inclúi una serie animada de televisión tresmitida en 1989, según numberosos manga, noveles y llibros publicaos so la llicencia de Nintendo, anque nengún d'estos considérense canónicos.

Resume de la trama

editar
Ente les lleendes que nos lleguen del pasáu remotu, hai una que diz asina:

«Hai enforma tiempu esistió un reinu que despintaba'l poder dorao de los dioses. Yera un llugar formosu, de verdes montes y enormes montes, onde reinaba la paz.

Pero un día foi presa de l'ambición d'un villanu que-y arrampuñó'l poder dorao. El reinu cayó nes tiniebles. Y cuando'l pueblu perdiera casi toa esperanza... apaeció como de la nada un mozu vistíu con ropes verdes. Cola so misteriosa espada, el mozu soterró al villanu y devolvió-y al reinu la lluz. Como venía d'otra dómina, el pueblu llamólu 039;Héroe del Tiempu'. Munchos años dempués, cuando la historia del nuevu convirtiérase en lleenda, nel reinu volvieron soplar vientos de traxedia... El villanu que l'héroe había soterráu resurdió de les fondures de la tierra. El pueblu confiaba en que l'Héroe del Tiempu volvería salvar el reinu... Pero l'héroe nun apaeció. El pueblu, indefensu ante esi enorme poder, solo podía rezar... y encamentar el so destín a los dioses...»

¿Qué sería d'aquel reinu de la lleenda? Naide saber... Anque la so alcordanza borróse, la lleenda entá aliéndase nel vientu. Nuna remota isla, cuando los fíos varones lleguen a cierta edá, celebrar vistiéndo-yos con ropes verdes por que se conviertan n'homes valientes como aquel héroe de la lleenda. Aquel que'l so corazón vistía'l vientu verde de la pradería y que la so espada yera un torbolín qu'estenaba les tiniebles.
—Prólogu de The Legend of Zelda: The Wind Waker.[18]
 
Trifuerza, símbolu representativu de la serie.

Hai enforma tiempu trés dioses crearon el mundu. Según la lleenda, Din, la diosa del poder, foi la encargada de crear y esculpir el relieve de la tierra; Farore, la diosa del valor, creó a toles formes de vida y a les distintes races de criatures máxiques que la habitaríen y, a lo último, Nayru, la diosa de la sabiduría, redactó caúna de les lleis natural que la rexiríen.[19] Una vegada que concluyeron los sos llabores, dexaron tres de sí un artefautu compuestu por trés fragmentos en forma de triángulu de color doráu, xuníos ente sigo por unu de los sos estremos. Dientro de cada unu depositaron parte de los sos poderes.[20][21] L'oxetu denominóse Trifuerza y, debíu al gran poder que contenía, quedó en custodia de la diosa Hylia.[22] El llugar onde s'abellugó pasó a conocese como'l Reinu Sagráu.[23] Les dioses depositar nesi sitiu por cuenta de que teníen la esperanza de que daquién que demostrara ser dignu de les cualidaes que tien cada fragmentu, apaeciera en dalgún momentu pa reclamar los sos poderes.[24]

Hylia protexó la Trifuerza con ésitu hasta qu'un día l'Heraldu de la Muerte, rei de los demonios, acompañáu de los sos hordas de fuercies malines, remaneció de les fondures y causó estragos. Pa evitar que robara l'oxetu sagráu, la diosa treslladó una porción de tierra al cielu, más allá de les nubes, y despintó nella la Trifuerza. Esti llugar foi llamáu Altárea, y habitar los sobrevivientes de la invasión del Heraldu. Mentanto, Hylia permaneció na superficie xunto con otres criatures que lu ayudar a vencer al demoniu y prindar. Consciente de que nun futuru dicha criatura podría volver lliberar, la diosa arrenunció a la so condición divina y volvióse mortal p'asina ser capaz d'utilizar contra él la Trifuerza. Esto ye por cuenta de que solo los mortales son capaces d'aportar a dichu poder. Tamién creó a Fay, un espíritu que quedó imbuyíu nuna espada y que lu sirviría al héroe escoyíu polos dioses pa combatir el resurdimientu del mal.[25]

Tiempu dempués, l'Heraldu consigue lliberar, tal que agorara Hylia, un mozu guerreru de Altárea llamáu Link ye escoyíu pa enfrentalo. Cuando ye derrotáu, este arreniega a Zelda (la primer encarnación mortal de Hylia n'arrenunciando a la so condición de diosa) y a Link, causando que dambos deban reencarnarse una y otra vez mientres tola eternidá pa lluchar contra'l mal qu'él representa, dando orixe asina a tolos episodios de la serie The Legend of Zelda. Los dos nuevos deciden quedase a vivir na superficie pa protexer la Trifuerza.[22] Xunto colos demás habitantes de Altárea qu'escoyeron permanecer al so llau, conformaron la raza de los hylianos. La superficie pasó a denominase Hyrule y los descendientes de Zelda establecieron la familia real que gobernaría esti reinu.

Acordies cola lleenda, tresmitida de xeneración en xeneración, quien atope la Trifuerza tien de tener un permedio de poder, valentía y sabiduría. Solo d'esta manera podría faese acreedor de los trés fragmentos y faer realidá toes los sos deseos. De lo contrario, namái recibiría'l fragmentu que represente la carauterística más notable nél, ente que los triángulos restantes habríen d'otorgase a otros habitantes de Hyrule escoyíos poles deidaes. La división de la Trifuerza habría de causar de la mesma que'l reinu convertir nun llugar de maldá y tiniebles.[26] En The Legend of Zelda: Ocarina of Time la profecía cumplir cuando'l malváu Ganondorf, el líder d'un pueblu de lladrones del desiertu que xura falsa llealtá al rei, posa les sos manes sobre ella. Asina, la Trifuerza partir en trés y otorgar a él namái'l fragmentu del poder. Los fragmentos de la sabiduría y del valor recayen na Princesa Zelda y en Link respeutivamente.

Nota: Pa un resume detalláu de los argumentos descritos en cada videoxuegu, vease la información de cada xuegu.

Cronoloxía

editar

La cronoloxía de les aventures de Link y Zelda rellataes nos videoxuegos de The Legend of Zelda foi oxetu de dellos discutinios ente los sos siguidores. Conforme apaez un nuevu títulu, l'orde de les histories cobra una mayor complexidá[7][27][28] y tien de tomase en cuenta que nin la manga nin la serie televisiva considérense como parte del canon de la franquicia,[29] sinón que constitúin elementos complementarios a los videoxuegos.[30] Magar que Nintendo dio a conocer la llinia cronolóxica oficial nel llibru The Legend of Zelda: Hyrule Historia en 2011, la tema sigue disputable y los discutinios siguen.[7]

Miyamoto esplicó que «pa cada xuegu de Zelda ye rellatada una nueva historia. Ello ye que cuntamos con un estensu documentu qu'esplica cómo ta rellacionáu cada xuegu ente sigo, y cómo se xunen afechiscamente. Anque siendo sinceru, tales venceyos nun son importantes pa nós. Cada vez que creamos un nuevu títulu, esmolecémonos muncho más pol desenvolvimientu del sistema de xuegu a emplegar [...] con tal de brindar nuevos desafíos a los xugadores».[31][32] Nuna entrevista realizada por Nintendo Dream a Eiji Aonuma, a finales de 2006, este mentó qu'esistíen dos universos distintos na saga: la división na cronoloxía empieza nel argumentu de Ocarina of Time, cuando nes últimes escenes del mesmu, Link ye unviáu de vuelta nel tiempu pola Princesa Zelda. Siendo nuevamente un neñu, axuntar con Zelda y descríbese un futuru alternativu nel cual Ganondorf foi prindáu por sabios que lo zarren nel Reinu Crepuscular; estos datos dexaron deducir que l'argumentu de Twilight Princess (2006) asocede un sieglu dempués de los acontecimientos rellataos en Ocarina of Time, etapa en que Link inda ye un neñu. Mentanto The Wind Waker atópase na segunda cronoloxía del personaxe, na que Link yá ye un mozu adultu, cientos d'años dempués de que salvara a Hyrule en Ocarina of Time.[33][34][35] En 2011 Aonuma reveló que tolos xuegos partíen d'una única cronoloxía.[36]

Canon oficial

editar
Cronoloxía de The Legend of Zelda
El cayente de Hyrule El reinu crepuscular Un nuevu mundu

El llibru Hyrule Historia (2011) contién la cronoloxía oficial de la serie, que señala qu'esisten tres llinies cronolóxiques distintes que surden a partir de Ocarina of Time.[7] Sicasí, esti nun ye'l primer xuegu nel canon, pos-y precieden Skyward Sword —que la so historia rellata la Era de la diosa Hylia» en Altárea—, The Minish Cap y Four Swords —qu'asoceden nel acabante constituyir Hyrule, onde surde la bisarma Vaati—.[37] La cronoloxía publicada nel llibru ye precedida por un testu nel que s'axusta que la información foi apurrida por historiadores de Hyrule —«Esta ye la historia que foi pasando de xeneración en xeneración ente vós, humanos»—.[38] De siguío, amuésense dos llinies de tiempu principales: la primera fai alusión a un Link que ye vencíu por Ganondorf y detalla les consecuencies d'esti acontecimientu. La otra llinia estremar en dos, y surde a partir de la victoria de Link sobre'l mal; los sos dos divisiones correspondientes refiérense yá sía a la etapa de Link como neñu, o a la d'adultu.

Na cronoloxía onde Link ye derrotáu —que surde de los fallos del propiu xugador: esto ye, del momentu nel que'l xugador visualiza la pantalla «Game Over», Ganondorf resulta airosu na so batalla final contra'l mozu y llogra los dos pieces restantes de la Trifuerza, anque ye prindáu polos siete Sabios nel Reinu Sagráu. Conforme trescurre'l tiempu, la raza de hylianos empieza a sumir y con ella Hyrule. Nesta llinia de tiempu apaecen de forma ordenada les trames de A Link to the Past,[37] A Link Between Worlds,[28] Oracle of Seasons, Oracle of Ages, Link's Awakening —qu'en xunto entienden la etapa conocida como «Yera de la lluz y l'escuridá» na que Ganondorf ye aprisionáu—, The Legend of Zelda —tres la instauración de la familia real de Hyrule, portadora de la Trifuerza— y Adventure of Link —estos dos últimos formen parte de la etapa denomada «Yera del cayente»— onde se torgar la resurrección de Ganondorf.[37]

La otra llinia de tiempu, na qu'un Link na so etapa infantil vence al malváu bruxu, esplícase que'l personaxe ye lleváu al Mundu Escuru en Majora's Mask, y darréu el villanu ye executáu. Tres esto rellaten les aventures de los descendientes del héroe orixinal en Twilight Princess y en Four Swords Adventures, nes cualos Ganondorf reencarna y la bisarma Vaati resurde. Estos dos etapes son conocíes como «Yeres del Tapecer y de les Solombres», respeutivamente. Na otra división d'esta última llinia de tiempu, ye dicir la etapa de Link como adultu, Ganondorf alica y ante l'ausencia de Link les dioses anubren Hyrule pa protexer a los sos habitantes. Esto abre pasu a la trama de The Wind Waker —o tamién conocida como la Era del Gran Mar»—, siguida direutamente de Phantom Hourglass —«Yera del Gran Viaxe»—, tres el cual afayar un nuevu continente y establezse ende'l nuevu reinu de Hyrule. Les aventures d'esta llinia rematen con Spirit Tracks.[37]

Universu principal

editar
Artículu principal: Universu de The Legend of Zelda

Cada unu de los videoxuegos que conformen la saga —sacante les adautaciones que traten avera del personaxe Tingle— tienen como protagonista al héroe Link, personaxe que ye convocáu pol destín a ganar a Ganondorf, poderosu rei gerudo y principal antagonista. N'ocasiones esti nun apaez en dalgún de los xuegos, como ye'l casu de dellos xuegos de la consola portátil GameBoy Advance, onde'l villanu ye sustituyíu pol bruxu minish Vaati—, o por Bellum l'espíritu del mal» en Phantom Hourglass (Nintendo DS), por Dark Link en The Adventure Of Link (Nintendo NES/GameBoy Advance), por la Mázcara de Majora —nel videoxuegu del mesmu nome— o pol Heraldu en Skyward Sword (Wii). Otramiente, otros personaxes principales fueron omitíos en dalgún de los capítulos, como por casu en Link's Awakening, nel cual méntase de forma pasaxera a Zelda al entamu del xuegu, ente qu'en Majora's Mask la princesa apaez namái nuna alcordanza de Link.

El principal escenariu nel que se desenvuelven los eventos de los xuegos ye'l reinu de Hyrule, un sitiu máxicu que tien montes, montes, llagos, un desiertu, villes y templos antiguos. De la mesma, Hyrule ta conectáu col Reinu sagráu, llugar divín onde s'atopa la Trifuerza,[39][40] y tien una dimensión alternativo y escuro denomada Reinu Crepuscular. Magar cada xuegu tien un argumentu distintu, toos presenten un mesmu factor de mancomún: la llucha épica del «bien contra'l mal». De primeres, los xuegos nun s'esviaben enforma del conceutu de «salvar a la princesa que ta en peligru», sicasí les más recién adautaciones diversificaron la trama y añadíu xiros a la historia de los personaxes y de los escenarios.

Protagonistes

editar
Artículu principal: Personaxes de The Legend of Zelda
 
La llucha épica del «bien contra'l mal» ye una de les principales temátiques en The Legend of Zelda. El nuevu héroe Link representa'l poder del bien y de la lluz, contrariu a Ganondorf, «Demoníaco Rei de la Escuridá»,[41] quien ye venceyáu coles fuercies escures del mal.
  • Link: ye'l nome xenéricu que se-y da a cada unu de los héroes escoyíos pa vencer al mal en cada capítulu de The Legend of Zelda.[42][28] Xeneralmente, tratar d'un hyliano que mora en Hyrule. La so edá varia en cada xuegu, notablemente d'un neñu a un adolescente, y la so misión principal ye viaxar al traviés del reinu mentáu y vencer a criatures y fuercies malines pa llograr oxetos y armes máxiques, como bombes o'l arcu y les fleches, ente otros. La so arma más representativa ye la Espada Maestra, que la so fueya tien el poder de repeler el mal.[40] Tien como atributos carauterísticos la humildá y la valentía, amás de cuntar con habilidaes pa la llucha y l'usu de la lóxica pa resolver acertijos. Tres los sucesos de Ocarina of Time, recái nél la Trifuerza del Valor. Les sos fazañes lleváron-y a ser consideráu como «Héroe del Tiempu» o «Héroe de los vientos», dependiendo de la entrega de la saga. Nos xuegos tridimensionales de la serie, los actores que-y emprestaron el so voz fueron Nobuyuki Hiyama,[43] Fujiko Takimoto,[44] y Sachi Matsumoto.[45]
  • Zelda: ye la encarnación mortal de la diosa Hylia ya integrante de la Familia real de Hyrule. Al igual que Link, Zelda tuvo dellos tresformamientos sustanciales al traviés de la serie. Na mayoría de los xuegos ye acomuñada cola diosa Nayru, la Trifuerza de la Sabiduría y dellos poderes estraordinarios, tales como la telepatía, la precognición, fleches de lluz y la teletransportación. Tamién ye conocida polos sos álter egos Sheik y la pirata Tetra. Zelda apaeció na mayor parte de los xuegos de la serie sacante en Link's Awakening —onde solo ye mentada— y Majora's Mask —nel qu'apaez solamente per mediu d'analepsis—. Al igual que Link, non siempres ye'l mesmu personaxe en tolos xuegos.
  • Ganondorf: tamién conocíu como Ganon na so forma non humana, ye'l principal antagonista de la saga. Na versión estauxunidense del manual d'instrucciones de A Link to the Past, méntase que'l so nome completu ye Ganondorf Dragmire, anque esti últimu nome nunca foi utilizáu en nengún de los videoxuegos nin en nengún otru material oficial rellacionáu cola serie. Nun principiu yera'l líder de les gerudo, una banda de delincuentes qu'habita nel ermu homónimu, anque n'adquiriendo numberosos poderes máxicos pasaría a convertise nel «Gran rei del Mal».[41][46][47][48] El so principal oxetivu ye llograr el dominiu de Hyrule, pa lo cual busca faese cola Trifuerza capaz de concede-y poderes infinitos al so portador. Ganondorf ta acomuñáu cola Trifuerza del Poder, unu de los trés fragmentos que conformen la unidá total. En Skyward Sword dar a entender que la maldá de Ganondorf ye consecuencia de la esencia del mal del Heraldu de la Muerte, un poderosu ser que caltenía a Hyrule desapaecíu nel caos cuando la diosa Hylia unvió la Trifuerza a Altárea.[49]

Races

editar

Esisten delles races de criatures qu'apaecen nos videoxuegos de la serie. Aquella a la que pertenecen los protagonistes ye la raza de los hylianos, humanos con traces físiques paecencies a elfos. D'alcuerdu a Skyward Sword, fueron los primeros habitantes de Hyrule. Tienen poderes máxicos y habilidaes especiales concedíes poles dioses creadores del universu.[24] Otres comunidaes qu'apaecen recurrentemente son los Goron, seres pacíficos que la so afición ye la minería y que s'alimenten de roques; los Zora, seres anfibios con apariencia humana tamién pacíficos anque dalgunos d'ellos son rebalbos y violentos; los Gerudo, guerreros na so mayoría muyeres qu'habiten nel desiertu y raza a la que pertenez Ganondorf, el so líder;[50] los Kokiri, neños que nunca crecen y que viven nel monte del mesmu nome, llugar que tienen prohibíu abandonar o en casu contrariu muerren;[51] ente otros grupos como los bruxos Twili; los Orni, evolución de los Zora qu'apaecen en The Wind Waker; los Skull Kid, aquellos neños Kokiri que se pierden nel monte;[52] y la estinguida raza de los guerreros Sheikah, que protexíen a la Familia Real de Hyrule.[53]

Nos xuegos tamién apaecen seres espirituales que tienen distintos tipos de poderes, y que pueden catalogase como dioses y como espíritus guardianes. Dalgunos d'estos son, por casu, la diosa Hylia, Lord Jabu Jabu, el Venerable Árbol Deku y les faes. Estes postreres suelen ayudar a Link mientres les sos aventures, brindándo-y sofitu y asistencia. Tienen forma humanoide y son d'un tamañu considerablemente pequeñu en comparanza a los humanos.[54]

Escenarios

editar
 
El reinu de Hyrule ye'l principal escenariu onde asoceden la mayor parte de les aventures de Zelda. Foi creáu poles dioses de la Trifuerza y contién delles zones xeográfiques habitaes por distintes criatura.

La mayoría de los sucesos rellataos en The Legend of Zelda asoceden nun vastu reinu llamáu Hyrule, creáu poles dioses de la Trifuerza y que los sos primeros habitantes fueron los hylianos. Tien dellos tipos de relieve que van dende montes, volcanes, un llagu y un desiertu. Nel Castiellu de Hyrule habita la Familia Real de Hyrule, a la que pertenez la princesa Zelda. Esiste nel reinu un pueblu denomináu Kakariko, según dellos templos. La rexón central de Hyrule ye conocida como «Campu, pradería o campu de Hyrule».

En The Wind Waker, el principal escenariu ye El Gran Mar, que d'alcuerdu a los eventos rellataos nel xuegu surdió como resultáu d'un diluviu enllargáu favorecíu poles dioses y qu'anubrió a Hyrule pa evitar que Ganondorf trunfara. Namái pueden apreciase delles elevaciones montascoses nesti llugar, que dieron forma a islles y archipiélagos, sitios polos que Link viaxa mientres la so travesía correspondiente pa consiguir el so oxetivu nel citáu xuegu. Esti llugar tamién apaez en Phantom Hourglass.[54]

Otros escenarios inclúin la islla Koholint y Términa, qu'apaecieron en Link's Awakening y Majora's Mask respeutivamente. Esta postrera ye considerada como una de les varies dimensiones alternatives de Hyrule.[55] Coles mesmes, pueden incluyise Altárea, creáu pola diosa Hylia pa protexer la Trifuerza antes del orixe de Hyrule y qu'apaez en Skyward Sword; Holodrum y Subrosia, de Oracle of Seasons; y Labrynna, de Oracle of Ages.[54]

Elementos

editar
 
Unu de los principales elementos de The Legend of Zelda ye la rupia, moneda paecida a xemes hexagonales que los sos colores varien dependiendo del valor que tengan.

Hai una estensa variedá d'oxetos que pueden ser usaos tantu por Link como polos demás personaxes. Anque dalgunos d'ellos apaecen de forma constante nos títulos de Zelda si acasu con leves cambeos nel so diseñu, dalgunos otros son esclusivos de cada entrega. Estos tienen una alta relevancia nel desenvolvimientu de la trama, yá que pueden ayudar a Link a vencer a ciertos enemigos, esplorar dellos escenarios o resolver diversos acertijos o pruebes de maña mental. Por mentar dalgunos d'ellos tán el «Aerodisco», que-y dexa percorrer al protagonista llugares inaccesibles a bordu d'un dispositivu xiratoriu; botelles, que dexen guardar faes o líquidos pa restaurar los niveles de salú o magía; la gazapa» pa tomar oxetos o cutir enemigos allugaos a cierta distancia según pa ingresar a sitios de mal accesu; el bumerán, utilizáu a manera d'arma y pa recoyer oxetos o rupies; y les bombes y l'arcu y flecha, ente otros.[56]

Regularmente los personaxes utilicen magía y poderes yá sía emitíos pol so propiu cuerpu o por dalgún oxetu. D'estos postreros esiste una amplia coleición tamién. El nivel de salú de Link puede aumentar si'l xugador llogra contenedores de corazón nel intre del xuegu. La Trifuerza ye un oxetu sagráu triangular que contién la esencia de les dioses que crearon Hyrule, y cada unu de los sos trés fragmentos representa una cualidá distinta. La Espada Maestra ye l'arma máxica que porta Link pa enfrentar a Ganondorf y que la so principal cualidá ye repeler el mal. De la mesma, les rupies constitúin la unidá monetaria de Hyrule y tienen una forma asemeyada a xemes hexagonales de distintos colores, cada color con un valor distintu. Utilizar p'adquirir oxetos y armes nel intre del xuegu, según p'avanzar en ciertos niveles o escenarios. Un últimu elementu notable del xuegu ye l'antigua llingua hyliana, falada por dellos espíritus y seres divinos de Zelda, según por Link.[57][54]

Videoxuegos

editar
Artículu principal: Videoxuegos de The Legend of Zelda

El primer xuegu de la serie, The Legend of Zelda, salió a la venta pal Famicom Disk System en febreru de 1986 en Xapón. Llegó a otros países hasta l'añu siguiente, en formatu de cartuchu pa la consola Nintendo NES.[58][59] Convertir nel primer títulu d'esa consola en tener una batería interna para guardar les partíes,[60] y foi consideráu como «predecesor espiritual» del xéneru RPG.[61] El so ésitu comercial[10] dio llugar a la producción de nuevos xuegos que les sos trames arriquecieron el conceutu orixinal por aciu la adición de nuevos personaxes, escenarios y oxetos, amás de variar nel so diseñu gráficu.

Hasta 2017 distribuyéronse 18 videoxuegos de la cronoloxía principal de Zelda; esisten otros que constitúin reediciones o derivaos d'otros títulos —como Link's Awakening DX, Ocarina of Time 3D o Hyrule Warriors—. En marzu de 2017 llanzóse The Legend of Zelda: Breath of the Wild pa la Wii U y la Nintendo Switch.

Alternativos

editar

Hai un par de series de videoxuegos alternatives que nun fueron producíes por Nintendo, y que tampoco se consideren canóniques del universu de The Legend of Zelda.

La primera resultó d'un alcuerdu fechu ente Philips y la empresa xaponesa. Antes, en 1989, Nintendo estableciera otru conveniu con Sony pa producir un periféricu pa la Super Nintendo que dexara a la consola utilizar discos. Este llevaría'l nome de «Super Nintendo CD». En 1991, Sony dio a conocer el desenvolvimientu d'una consola denomada «Play Station» que sería compatible colos xuegos de Super Nintendo producíos hasta entós según colos nuevos títulos en formatu de CD. Sicasí, por cuenta de problemes rellacionaos coles llicencies y derechos d'autor, Nintendo decidió aliase con Philips, rival de Sony, pa producir el periféricu que concibiera orixinalmente.[62][63][64] A pesar d'ello, d'esti nuevu alcuerdu tampoco habría de consiguise'l deseyáu accesoriu pa la Super Nintendo, anque Philips adquirió una llicencia pa utilizar los personaxes de Nintendo que quería incorporar nos sos propios xuegos de The Legend of Zelda, pa la consola CD-i. Philips produció un total de tres juegos de Zelda ente 1993 y 1994: The Wand of Gamelon, onde'l xugador controla a Zelda y enfréntase a Ganon, teniendo como oxetivu rescatar a Link y al rei d'una rexón denomada Gamelon; Link: The Faces of Evil, onde l'aventura treslladar a otra rexón conocida como Koridai;[65] y Zelda's Adventure, que la so producción tuvo dellos problemes por cuenta de la animación y memoria[66] y que'l so argumentu arreya a Zelda, quien tien d'allegar a siete santuarios y atopar les señales celestiales» coles que'l reinu de Tolemac podría volver a una era de Lluz.[67] Los primeros dos xuegos fueron producíos con un presupuestu de 600 000 USD.[65] La revista EGM en castellanu considera a la serie Zelda de Philips como «la peor de tolos tiempos na industria».[68]

 
Nintendo brindó-y la llicencia a Philips pa utilizar a Link, la Princesa Zelda y a Ganon, nuna serie de xuegos pal reproductor CD-i. Los videoxuegos fueron titulaos The Wand of Gamelon, Link: The Faces of Evil y Zelda's Adventure, que fueron creaos con un baxu presupuestu.[65] Nintendo nun los considera como parte de The Legend of Zelda.[65]

La otra serie alterrnativa de Zelda ta conformada de dos videoxuegos distribuyíos a finales de los años 1980. El primeru, Zelda Game & Watch, foi producíu por Nintendo pa la consola portátil Game & Watch. Na so trama, Zelda ye secuestrada por ocho dragones y non pol malváu Ganon, a diferencia de los argumentos de los xuegos de NES y Super Nintendo.[69][70] L'otru, tituláu a cencielles The Legend of Zelda, y tamién distribuyíu pa Game & Watch tien un diseñu similar a un reló dixital y el so sistema de xuegu ta inspiráu nel xuegu orixinal de 1986.[71]

Hai otros videoxuegos que nunca se llanzaron por distintos motivos, dalgunos de los cualos podríen ser parte del canón de The Legend of Zelda. Unu d'ellos yera The Legend of Zelda: Mystical Seed of Courage pa la portátil Game Boy Color, que'l so desenvolvimientu taba al cargu de la empresa Capcom y de Yoshiki Okamoto.[72] Okamoto quería crear una triloxía denomada «serie de la Trifuerza», compuesta de los títulos The Legend of Zelda: The Mysterious Acorn: Chapter of Power, Chapter of Wisdom, y Chapter of Courage —nomes orixinales en Xapón—.[73] Sicasí, nunca fueron llanzaos por causa de les llimitaciones nel sistema de contraseñes que formaría parte del so sistema de xuegu. A la fin, Chapter of Power convertir en Oracle of Seasons y Chapter of Wisdom en Oracle of Ages, ente que Mystical Seed of Courage foi canceláu.[74]

Otru xuegu qu'enxamás foi distribuyíu foi Ocarina of Time Ura, una presunta reedición de Ocarina of Time, pa la espansión Nintendo 64DD. El motivu principal pa la so cancelación fueron les baxes ventes de dichu accesoriu en Xapón, lo cual causó que nunca se vendiera n'otros países. Sicasí, tres el rellanzamientu de The Wind Waker, un discu adicional foi incluyíu na coleición. Este contenía a The Legend of Zelda: Ocarina of Time Master Quest, títulu basáu en Ocarina of Time y Ocarina of Time Ura.[75]

Reediciones y derivaos

editar

Nintendo produció distintes reediciones y derivaos de Zelda a partir de 1998, cuando produció l'adautación Link's Awakening DX pa la Game Boy Color. A diferencia del orixinal, esta nueva versión contuvo meyores nos sos gráficos, según un nuevu cuartón y l'opción de tomar fotografíes del xuegu que podíen imprimise.[76] De siguío, la versión Master Quest, yá mentada na seición anterior, supunxo meyores gráfiques y téuniques respectu al xuegu orixinal de la Nintendo 64. Distribuyóse xunto con The Wind Waker en 2003, como discu adicional p'aquellos qu'habíen preordenado el xuegu antes del so estrenu.[77] Casi una década dempués Nintendo produció otra adautación de "Ocarina of Time" y "Majora's Mask" pa la portátil Nintendo 3DS. Otres reediciones inclúin A Link to the Past pa la Game Boy Advance y Wind Waker HD pa la Wii U . Dellos de los xuegos fueron publicaos por Nintendo nel so tienda virtual por que puedan reproducise nes consoles Wii y Wii U .

Tocantes a los derivaos, o comúnmente referíos n'inglés como spin-offs, estos tienen yá sía a unu o más personaxes de seriar pero nun constitúin parte del canón de Zelda, anque na so producción sí tuvo arreyada Nintendo. Unu d'ellos ye Freshly-Picked Tingle's Rosy Rupeeland, llanzáu pa la portátil Nintendo DS en 2006. Este ye protagonizáu por Tingle, y cunta la historia de cómo un humanu ordinariu foi tresformáu nesta criatura perteneciente a la raza de les faes. Tres años dempués, estrenóse Irozuki Tincle no Koi no Balloon Trip puramente en Xapón, a manera de continuación de Rosy Rupeeland pa la mesma consola. Otru deriváu ye Tingle's Balloon Fight DS pa la mesma portátil que l'anterior, llanzáu n'abril de 2007. La so distribución solo asocedió en Xapón, polo que pa llogralo n'otru país ye necesariu afiliase a Club Nintendo.[78] De la mesma forma, BS Zeruda no Densetsu —traducíu a BS The Legend of Zelda— y BS Zelda no Densetsu Kodai no Sekiban —traducíu como BS The Legend of Zelda: Ancient Stone Tablets— son otros productos derivaos llanzaos pal satmódem xaponés Satellaview.[79] L'únicu deriváu distribuyíu en Norteamérica, tres la so apaición en territoriu xaponés, foi Link's Crossbow Training de 2007 para Wii. N'este, el xugador asume la identidá de Link y tien que pasar por delles pruebes coles que'l personaxe llogra perfeccionar la so habilidá pa usar la ballesta.[80] Más apocayá estrenóse Hyrule Warriors (2014), basáu na serie Dynasty Warriors y desenvuelta conjuntamente por Tecmo Koei y Nintendo pa la Wii U .[81] Otru xuegu non canónicu d'esta saga ye The Legend of Zelda Battle Quest onde'l Mii ye envolubráu colos ropajes de Link, esti postreru sacáu pa la consola Wii U nun ye un discu únicu pa esti xuegu, y puede atopase col nome de Nintendo Land (regaláu al mercar la consola).

Conceutu y diseñu

editar

Antecedentes

editar

Nintendo quería llanzar un nuevu xuegu pa promocionar el llanzamientu del periféricu Famicom Disk System a mediaos de los años 1980 y Shigeru Miyamoto, que naquel momentu atopábase trabayando col so equipu nuna entrega de Super Mario Bros. pa la Famicom xaponesa, empezó a desenvolver un conceutu de «creación y esploración de cuartones» tomando en cuenta la capacidá del nuevu periféricu pa reescribir datos na memoría. Sicasí, diose cuenta de que la esploración de cuartones yera la «meyor parte» asina que refugó incorporar opciones de diseñu pal xugador. Nes sos propies pallabres: «creamos un xuegu d'un solu xugador con cuartón debaxo de montes qu'arrodiaben al Monte de la Muerte, pero nun podíamos quitar esi sentimientu de '¡Quiero xugar na superficie tamién! Foi según amestamos montes y llagos, y [surdió] la Llanura de Hyrule».[82][83]

El títulu del videoxuegu, The Legend of Zelda, surdió dempués de qu'unu de los collaboradores de Miyamoto suxeriéra-y una historia na qu'un mozu rescata a una princesa llamada al igual que Zelda Sayre Fitzgerald, escritora y esposa del novelista F. Scott Fitzgerald.[82] D'alcuerdu a Miyamoto: «Zelda yera una muyer formoso y famoso peruquier. Gustábame la pronunciación del so nome. Asina que tomé la llibertá d'usar la pallabra Zelda pal títulu del primer xuegu —de la serie—».[84] En cuanto al nome del protagonista, Link, esplicó: «Llamar asina porque él coneuta y axunta a la xente. Taba destináu a espandir la enerxía esvalixada del mundu al traviés de delles dómines». El villanu Ganondorf orixinalmente solo «escorría despiadadamente la Trifuerza». Nun foi sinón hasta Ocarina of Time que Link y Zelda pasaron a ser los guardianes de la Trifuerza xuníos polos sos venceyos a la mesma.[82]

 
Inspirándose nes sos esperiencies infantiles, Miyamoto determinó que Zelda tenía de brindar un sentimientu de «esploración y maravía ilimitaes».[85] Imaxe de la Cueva del Milodón, en Chile.

La principal diferencia ente Super Mario Bros. y The Legend of Zelda anicia en que la primera sería llinial —esto ye, l'aición d'un títulu nun afecta nin tien rellación col de los demás—, ente que Zelda sería totalmente lo contrario.[86] La intención de Miyamoto con The Legend of Zelda yera ufiertar al xugador un «xardín en miniatura onde tuvieren la oportunidá d'apurrir daqué».[85] Pa ello, inspirar nes sos vivencies como neñu mientres esploraba montes y cueves en Kioto, Xapón.[84] En rellación a eses anécdotes, recordó: «cuando yera neñu, nuna ocasión fui d'escursión y atopé un llagu tan sele que quería saltar enriba d'él [...] cuando me tocaba viaxar al estranxeru ensin dalgún mapa, intentaba atopar un camín y atopábame con coses impresionantes. Deducí que yera como vivir una aventura».[87] Fueron tales esperiencies les que lu llevaron a imaxinar los cuartones y llaberintos qu'apaecen en Zelda.[88]

Orixinalmente, tenía en mente que'l xugador empecipiara con una espada ente les sos pertenencies, al considerar que «los xugadores confundir enforma nos xuegos onde tienen qu'atopar un oxetu importante al traviés de llaberintos». Sicasí, depués decidió esaniciar dicha ventaya, una y bones esto dexaría que'l xugador tuviera que falar con otros personaxes y resolver acertijos pa poder consiguir una arma. Esti conceutu de comunicación y diálogu ente los personaxes d'un xuegu resultó innovador nesa dómina, y sirvió d'influencia pa otros xuegos como Animal Crossing, por casu.[89]

Sistema de xuegu

editar
 
Los controles del primer xuegu de Zelda dexaron al xugador remanar a Link dende una perspeutiva aérea (top-down). Ilustración d'un paisaxe visto dende esti tipu de perspeutiva na realidá.

Los primeros xuegos de Zelda presenten predominantemente una vista áerea —top-down—, dende la cual el xugador ye capaz de reparar a Link y a los distintos elementos del escenariu conforme mover colos controles correspondientes. Una traza carauterística de les entregues d'esta serie ye que la mayoría de los oxetos que resulten instrumentos pal protagonista tópense ocultos yá sía nel interior de cueves o en dalgún edificiu estructurado a manera de llaberintu,[90] nos que'l personaxe tien qu'enfrentase a bisarmes y criatures hasta ganar al xefe d'esi nivel o edificiu.[91] Anque na mayoría de los xuegos el xugador ta obligáu a visitar cada escenariu conforme al desenvolvimientu secuencial de la historia, nel primer xuegu ye posible allegar a distintos llugares del mapa n'orde aleatoriu, independientemente de la trama.[92] Más de 25 años dempués, A Link Between Worlds retomó la opción de poder visitar los cuartones nel orde escoyíu pol xugador.[93] A pesar d'ello, nel xuegu inaugural Nintendo suxirió que de nun escoyer la secuencia conveniente, ye posible que'l personaxe tea en desventaxa al enfrentase al xefe del edificiu, llámese cuartón o templu, correspondiente.[94] Esti títulu tamién s'estremó porque, al terminar la partida orixinal, el sistema empieza de forma automática otra partida cola mesma trama, pero con nuevos cuartones y dellos cambeos na estructura del mapa.[92]

Zelda II introdució la vista llateral, na cual el xugador puede siguir los acontecimientos qu'arreyen a Link, como'l so nome indicar, dende una perspeutiva más cercana a diferencia de l'aérea. Dellos conceutos carauterísticos de la serie fueron incorporaos nesti títulu. Por casu, Link empieza cada partida con tres «vides», que mengüen si ye mancáu por un enemigu o si cai en dalgún cantil o en dalguna formación d'agua. La pantalla principal amuesa los niveles de magía, vida y capacidá d'ataque, amás de la mesma cantidá d'indicadores que revelen cuántu menguó cada nivel conforme'l personaxe utiliza dalguna d'eses opciones. Añadió inclusive puntos d'esperiencia p'avanzar de nivel y amontar los niveles del xugador nun ciertu momentu, un aspeutu carauterísticu de los xuegos de rol.[95][96] De forma asemeyada, A Link to the Past tuvo un rol clave na definición y establecimientu de los elementos qu'habríen de carauterizar a la saga: equí apaecieron per primer vegada los contenedores en forma de corazón —Heart Containers—, la Espada Maestra y la estructura en múltiples niveles de cada cuartón.[97][98] Anque caltuvo'l conceutu de la magía, nun utilizó la vista llateral del so predecesor, calteniendo la perspeutiva orixinal del primer títulu.[97] En Link's Awakening un elementu clave p'avanzar na trama ye la comunicación del protagonista con otros personaxes. Foi'l primeru de Zelda nel que'l xugador tien la opción de participar en misiones secundaries o alternatives a la de la trama principal.[94][99]

Ocarina of Time supunxo un cambéu radical na calidá de los gráficos de los sos predecesores, al ser el primer títulu tridimensional de Zelda. Retomó la perspeutiva llateral, o en tercer persona,[100] vista per primer vegada en Zelda II una década tras. El so sistema de xuegu dexa tamién que Link aprienda nueves habilidaes al traviés d'oxetos coleicionables —collecting items—, y que sía capaz d'empobinar el so ataque escontra un oxetivu determináu, per mediu del usu del botón «Z» nel control de la consola Nintendo 64. Esta opción tamién s'estendió a los oxetos o dalgún otru elementu importante p'avanzar na trama. Pa poder movese d'una forma más axilosa pol escenariu, Nintendo incorporó a Epona, un caballu que Link puede montar y qu'apaeció de forma constante nos siguientes xuegos de la serie.[101] Utilizando'l motor de xuegu de Ocarina of Time, Majora's Mask carauterizar pola duración llindada de xuegu —54 minutos en total—, amás de que Link puede viaxar nel tiempu per mediu de la Ocarina del tiempu según tresformase en distintes criatures con distintos tipos de poderes.[102][103][104]

 
Les cuartóns y los cuartones son dos elementos que perduraron dende'l primera Zelda. Nel so interior, el xugador tien de resolver puzzles y enfrentar a la bisarma qu'aguarda a la fin de cada percorríu.

Los siguientes llanzamientos, Oracle of Seasons y Oracle of Ages, fueron diseñaos col mesmu motor de Link's Awakening, polo cual tienen un sistema de xuegu y gráficos casi idénticos al del títulu pa la consola portátil. Inclusive, vuelven utilizar la perspeutiva aérea de los primeros títulos. Una de los sos principales carauterístiques ye que, a diferencia de cualesquier otru xuegu de la serie, estos tán venceyaos per mediu d'un sistema de contraseñes, que dexa que'l xugador arreyar en dambes histories de forma simultánea.[105][106][107] The Wind Waker y Twilight Princess, magar tienen gráficos bien distintos ente sí —el primeru tien un estilu más caricaturescu—, fueron diseñaos col mesmu motor.[108] A partir d'estes entregues, los conceutos y elementos de Zelda utilizáronse indistintamente con llixeros cambeos principalmente n'aspeutos gráficos o téunicos, dependiendo de la consola o del argumentu. Más apocayá, una esceición importante a lo anterior habría de ser Skyward Sword, qu'amosó per primer vegada la opción p'ameyorar/iguar l'equipu y armamentu qu'usa Link a lo llargo de la so aventura, per mediu d'una serie d'actualizaciones posibles per mediu del intercambiu de rupies.[109] El periféricu Wii MotionPlus del control de la consola Wii xuega un papel importante na meyora del xugador na trama, amás de que-y apurre al personaxe una mayor precisión nel manexu de la espada, elementu que-y habría de sirvir pa resolver diversos acertijos.[110] Foi tamién el primer xuegu de Zelda n'añader un mididor de la resistencia física (stamina) del protagonista, que tiende a variar dependiendo de los sos movimientos físicos y qu'igualmente tien un rol importante por que'l xugador pueda avanzar nel argumentu.[111]

Música

editar
 
En Ocarina of Time esisten temes musicales específicos pa cada personaxe y pa cada escenariu. Esta ferramienta musical ye denomada motivu, y ye un recursu que Nintendo utilizó en dellos xuegos de The Legend of Zelda como parte importante del sistema de xuegu.[112] Na fotografía, una ocarina real, que'l so soníu puede apreciase nel xuegu enantes mentáu.

La música foi unu de los elementos más representativos de The Legend of Zelda. Pa Matt Casamassina, del sitio web IGN: «en nenguna otra franquicia [de videoxuegos] hai cantares más memorables y atrayentes qu'en Zelda»,[113] y el sitiu web Gamesradar.com considera que «quiciabes nun haya nengún otru conxuntu de tonos musicales más adoraos que los referentes a les aventures de Link». Dalgunes de los sos cantares más carauterísticos fueron catalogaes como «épiques», «animaes», «valeroses», «úniques» y «emocionantes».[114]

Xeneralmente, la música incorporada en Zelda ye orquestada, daqué que foi emponderáu polos siguidores de la serie. Sicasí, esisten delles esceiciones como ye'l casu de Twilight Princess, pal cual creáronse tonos MIDI con sintetizadores.[113] Les melodíes incorporen soníos de distintos instrumentos musicales pa representar los acertijos y principales elementos de cada xuegu.[115] Por casu, Ocarina of Time ye unu de los primeros xuegos contemporáneos en desenvolver una historia na que'l xugador tien que crear composiciones musicales pa revelar ciertos enigmes, nesti casu con una ocarina —la so popularidá amontó les ventes d'ocarines reales—,[116][117][118] y obliga al xugador a utilizar de forma heurística los soníos, yá que precisa recordar ciertes melodíes p'avanzar a los siguientes niveles de xuegu.[112] Coles mesmes, cada llugar del escenariu nesti títulu cunta con una tema musical esclusivu pa estremala de les demás.[119] Este mesmu sistema de xuegu utilizar en Majora's Mask,[120][121] The Wind Waker —nel cual úsase una batuta pa controlar el tiempu o'l clima—,[122][123] Twilight Princess —onde Link en forma de llobu tien d'aprender una serie de cantares ya interpretales per mediu d'aullíes pa llograr nueves habilidaes de combate—,[124] Spirit Tracks —onde'l xugador tien de soplar al traviés del micrófonu de la portátil Nintendo DS p'activar una flauta de Pan—,[125] y Skyward Sword —onde usa un arpa—.[126]

Kōji Kondō, emponderáu poles sos composiciones pa Nintendo,[127] compunxo la mayor parte de la música de cada títulu de Zelda, incluyendo la del primer xuegu,[128] sacante la de The Adventure of Link, xuegu nel que Akito Nakatsuka fíxose responsable.[129] En A Link to the Past, Kondō reintrodució la «obertura de Hyrule» por aciu el chip SPC700. En ciertu mou, esti títulu ayudó a establecer l'estilu musical de la serie; les melodíes «Zelda's Lullaby», «Ganondorf's Theme», «Hyrule Castle», «Kakariko Village» y «Fairy Cave» seríen usaes nos siguientes xuegos de Zelda, incluyendo los más recién.[130]

 
Kōji Kondō.

Retomando la producción musical de Ocarina of Time, ye importante mentar qu'esti xuegu presentó per primer vegada na saga la particularidá de que cada personaxe y escenariu tienen la so propia tema musical.[131] Tal ferramienta, conocida como motivu, dexa identificar a cada elementu con un tonu fácilmente memorizable pol xugador.[132] Gamespot catalogar como «el primer videoxuegu contemporaneu non perteneciente al xéneru de baille n'introducir la composición musical como parte del so entretenimientu».[133] La so continuación, Majora's Mask, utiliza de forma similar al soníu como requerimientu pa completar dellos oxetivos de nivel, tales como reproducir el cantar «Song of Time» (traducción, «Cantar del Tiempu») na ocarina del tiempu, manipoliar el clima, teletransportarse al traviés d'estatues o desbloquiar les puertes de dellos templos.[103] Como se comentó enantes, nesti xuegu Link puede tresformase en distintes criatures per mediu del usu de mázcares. Cuando'l personaxe usa dalguna d'elles, reproduzse un cantar distintivu que varia según la mázcara que s'escueya.[103] Magar Oracle of Ages y Oracle of Seasons fueron criticaos pol so usu del soníu como parte del sistema de xuegu en comparanza a los sos predecesores,[134] recibieron bonos comentarios por incorporar nuevos efeutos musicales a la serie.[134] La mayoría de los cantares de The Wind Waker tienen una clara influencia irlandesa,[135] al contener soníos de gaites. Les cultures inca y andina sirvieron d'inspiración pa la tema «Dragon Roost Island», qu'utiliza una flauta de pan y una guitarra nuna parte importante de la composición.[135] A diferencia d'este, en Twilight Princess la música tien más bien un efeutu evocador y de murria: conforme Link va rescatando a Hyrule de los efeutos del Reinu Crepuscular, la música adquier un tonu más sele y pacíficu.[136]

Receición

editar

Comercial

editar

De primeres, Nintendo nin Miyamoto teníen plenu enfotu en que The Legend of Zelda llegara a tener notoriedá yá que «un mundu d'espaes y maxa nun yera un conceutu popular nesa dómina».[9] Sicasí, vendiéronse más de 6,5 millones de copies del primer xuegu en tol mundu.[137][8] La metá d'eses copies comercializar en Norteamérica, continente onde l'ésitu del títulu favoreció de la mesma a les ventes de la consola NES.[11] Foi'l primer xuegu d'esta consola en devasar el millón d'unidaes vendíes.[138][139][140] Pa la revista Computer Gaming World, tratar d'un llanzamientu especial de Nintendo qu'influyó nel cambéu de mentalidá del públicu estauxunidense, qu'hasta entós percibía a les consoles como «meros xuguetes recreativos».[141] Tanto The Legend of Zelda como Zelda II —del que se vendieron más de 4,3 millones de copies en tol mundu—, tuvieron ente los seis xuegos más comercializaos de la NES, solo superaos poles trés primeres entregues de la serie Super Mario Bros. —en xunto, más de 68 millones de copies—[142][143][144] y por Tetris —8 millones—.[145]

Hasta febreru de 2017 vendiéronse más de 90 millones de copies de tolos títulos que conformen la serie; aproximao'l 60 % d'esta cifra correspuende a xuegos de consoles de sobremesa, y el 40 % restante a los xuegos distribuyíos pa portátiles. Del primer grupu, los xuegos más vendíos son Twilight Princess —9,91 millones; 1,16 millones de la so versión Wii U , 7,16 millones de Wii, y 1,59 millones de GameCube— y Ocarina of Time —7,6 millones, la versión orixinal de Nintendo 64—. En términos xenerales, los xuegos de la franquicia pa Wii son los más vendíos de toles plataformes con 16,09 millones d'unidaes vendíes, siguíos polos de la portátil 3DS —11,89 millones— y los de Nintendo 64 —10,96 millones—.

The Legend of Zelda ye la quinta franquicia de Nintendo cola mayor cantidá de copies vendíes en tol mundu, per debaxo de les series de Super Mario —empecipiada por Super Mario Bros. en 1985; que les sos ventes son de más de 262 millones hasta 2011, cifra que la convierte na más vendida de tola industria de videoxuegos—;[146] Pokémon —260 millones—;[147] Wii —qu'empezó con Wii Sports; con 192,76 millones en total hasta 2012—;[148][149] y Mario Kart —100,13 millones—,[150] respeutivamente.

De siguío, les ventes de cada xuegu de la franquicia, por plataforma (en negrines apaecen resaltaos los xuegos más vendíos tantu nes consoles de sobremesa, como nes portátiles; inclúi los xuegos derivaos de la serie principal):

Ventes de cada videoxuegu de The Legend of Zelda hasta febreru de 2017
(los qu'apaecen resaltaos en color azul son reediciones de xuegos anteriores; en color verde apaecen los títulos derivaos de la serie principal)[151][152][153][137]
Tipu Consola Añu Títulu Unidaes vendíes (en millones) Total de ventes per consola (el mio) Total combináu (el mio)
Sobremesa Nintendo NES 1986 The Legend of Zelda 6,51 10,89 53,84
1987 The Adventure of Link 4,38
Super Nintendo 1991 A Link to the Past 4,61 4,61
Nintendo 64 1998 Ocarina of Time 7,60 10,96
2000 Majora's Mask 3,36
Nintendo GameCube 2002 The Wind Waker 4,6 7
2004 Four Swords Adventures 0,81
2006 Twilight Princess 1,59
Wii 2006 Twilight Princess 7,16 16,09
2007 Link's Crossbow Training 4,98
2011 Skyward Sword 3,95
Wii U 2013 The Wind Waker HD 1,89 4,29
2014 Hyrule Warriors 1,24
2016 Twilight Princess HD 1,16
2017 Breath of the Wild ND
Switch 2017 Breath of the Wild ND ND
Portátil Game Boy 1993 Link's Awakening 3,83 3,83 36,18
Game Boy Color 1998 Link's Awakening DX 2,22 6
2001 Oracle of Seasons 1,86
2001 Oracle of Ages 1,92
Game Boy Advance 2002 A Link to the Past/Four Swords 2,70 5,71
2004 Classic NES Series: The Legend of Zelda 0,89
2004 Classic NES Series: The Adventure of Link 0,70
2004 The Minish Cap 1,42
Nintendo DS 2006 Freshly-Picked Tingle's Rosy Rupeeland 0,25 8,75
2007 Phantom Hourglass 5,08
2009 Irozuki Tingle no Koi no Balloon Trip 0,11
2009 Spirit Tracks 3,31
Nintendo 3DS 2011 Ocarina of Time 3D 4,65 11,89
2013 A Link Between Worlds 3,16
2015 Majora's Mask 3D 2,4
2015 Tri Force Heroes 1,19
2016 Hyrule Warriors Legends 0,49
Total 90,02

Crítica ya impautu

editar

Plantía:Cuadru azul

The Legend of Zelda (1986) dexó qu'una industria que travesaba una crisis, y na que les ventes de los videoxuegos diben en continuu descensu, volviera tener una puxanza. Marcó una pauta nel diseñu y desenvolvimientu d'otros títulos, teniendo en cuenta que «los más antiguos presentaben polo xeneral trames simples, como esaniciar a bichos espaciales qu'apaecíen na pantalla. Pero los xuegos de Nintendo son entrevesgaos. El que más vendió [hasta esi entós, en 1988], un rellatu d'espaes y bruxería llamáu The Legend of Zelda, lleva al xugador a más de 700 escenes nes que tien de vencer a magos, faese pasu ente llaberintos y finalmente rescatar a la Princesa Zelda, tou nun procesu que puede retrasar hasta 90 hores. Y que puede repitise una y otra vez».[154]

L'ésitu y popularidá de los sos elementos carauterísticos fueron retomaos por videoxuegos como Neutopia (1989; por Hudson Soft) y Crusader of Centy (1994; Nextech), que trataron por casu d'asonsañar el diseñu y sistema de xuegu, ente qu'otros utilizaron y desenvolvieron el conceutu pa definir el suyu. Ente estos postreros pueden citase Diablu (1996; Blizzard); les series King's Quest de Sierra, y Tomb Raider d'Eidos Interactive;[155] Ōkami, Dark Sector y la serie Animal Crossing.[156][157][158] Dellos diseñadores como Ken Levine —creador de BioShock—,[159] o executivos de la industria como Joe Madureira, de Darksiders: Wrath of War,[160] y inclusive persones d'otres árees del entretenimientu, como ye'l casu del lluchador Cody Rhodes, qu'en dalgún momentu usó calzáu col símbolu de la Trifuerza pa lluchar; [161] l'actor y comediante Robin Williams, quien decidió llamar «Zelda» a la so fía dáu'l so fanatismu pola serie de Nintendo;[162] y el violinista canadiense Owen Pallett, que nel so cantar «He Poos Clouds» fai referencia a Link;[163] ente otros, espresaron el so interés y apreciu pola serie de Nintendo. Al igual que Dragon Quest y Final Fantasy, The Legend of Zelda «convertir nun modelu a siguir pa incontables xuegos de fantasía, rol y aición [...] dexó-y a los sos desarrolladores recrear los sos mundos de fantasía en forma dixital».[164] D'alcuerdu a Luke Cuddy, nel so llibru The Legend of Zelda and Philosophy: I Link Therefore I Am, «el cartuchu orixinal de color doráu del primer xuegu de Zelda tien un valor sentimental pa munchos de nós. Marcó l'entamu d'una saga, y inclusive de la nuesa infancia. [...y] la franquicia volvióse un manantial cultural [na cultura popular]».[165] «Con Zelda, Nintendo demostró la so xenialidá al afaer l'universu d'espaes y bruxería inspiráu nes obres de Tolkien nun nuevu estilu d'arte y diseñu qu'atraxo non solo a los xugadores xaponeses sinón tamién a l'audiencia occidental», en pallabres de Seth Schiesel nel periódicu The New York Times.[166]

Plantía:Cuadru azul

La revista xaponesa Famitsu calificó cola so máxima puntuación a Ocarina of Time, The Wind Waker y Skyward Sword, considerándolos como «xuegos perfectos».[167][168] Nel so momentu, Ocarina of Time fíxose acreedor a un récor Guinness como «el xuegu con más altes calificaciones [de la prensa] de la historia».[169][170] Otros títulos que tuvieron un impautu sobresaliente tres el so llanzamientu fueron Twilight Princess[171] y A Link to the Past,[172] ente que'l primer xuegu de la serie foi catalogáu en 2012 como unu de los cien meyores videoxuegos de tolos tiempos, d'alcuerdu a un reportaxe publicáu pola revista estauxunidense Time.[173] En resume, tratar d'una de les series más esitoses y duraderes na historia de los videoxuegos.[155] descrita como «icónica»[174] y «consagrada».[166] Nun analís sobre l'impautu de la franquicia na cultura popular, los escritores Bill Loguidice y Matt Barton concluyeron que «l'ésitu de los títulos de Zelda pudiera debese non tantu a la so orixinalidá o innovación, sinón a la so inmaculada perfeición y esa perceición de que la so trama te lleva a [vivir] una aventura misteriosa. Son xuegos que tán fechos pa durar per siempres».[155]

Magar dellos xuegos de The Legend of Zelda incorporaron elementos innovadores nel so diseñu, gráficos o mecánica de xuegu,[166] dellos especialistes consideraron que l'argumentu y conceutu central de la saga ta «enllancáu»[175][176] como ye'l casu de Rodrigo de Sousa Trindade, críticu del sitio web Wii-Brasil.[175] Larry Frum, de la cadena estauxunidense CNN, de forma similar a Trindade, argumentó en 2011 que la serie precisaba tomar «nueves direiciones y posiblemente enfusase en nueves árees». Na so opinión: «tratar d'una serie que puede caltener felices a los sos siguidores con conceutos y personaxes yá familiares. Pero nun hai una inyeición de nueva enerxía na franquicia. Pregunto a ónde puede llevar Nintendo esta serie ensin considerar camudar delles coses de forma radical».[177] Consciente de tales comentarios, Aonuma compartió les sos idees sobre la saga en 2013 al dicir: «Si nun camudamos podríamos morrer. Precisamos evolucionar [refiriéndose a Nintendo]. Hai coses precisen camudar, coses que tienen de crecer. Pue que les impresiones de los fanáticos sía de ciertu estancamientu. Sicasí, esmolezme cuánto cambéu sería demasiáu pa ser aceptable, y tarrezo que la xente pueda dicir “Vale, esto yá nun ye Zelda“. La forma na que faemos xuegos ye bien cuidadosa [...] Creo que tenemos de tomar decisiones más apriesa, tomar riesgos y ver cómo resulten».[178]

En 2006, el sitiu GameFAQs fixo una encuesta nel so portal electrónicu por que los usuarios escoyeren a la meyor franquicia de xuegos. The Legend of Zelda quedó de primeres, percima de Final Fantasy, Metal Gear, Metroid y Fire Emblem.[179] De forma similar, la canal de televisión d'Estaos Xuníos G4 entamó en 2011 una votación n'Internet pa escoyer a la meyor serie de xuegos d'ente delles opciones, quedando Zelda ente los cuatro finalistes xunto con StarCraft, Assassin's Creed y Mass Effect,[180] y n'avientu d'esi mesmu añu, la canal tamién de EE.UU Spike TV la enlistó na categoría «Videogame Hall of Fame» —trad. lit: «Salón de la fama de los videoxuegos»—, convirtiéndose na primera n'ingresar a dichu llistáu. En pallabres del periodista canadiense Geoff Keighley: «ye normal empezar con Zelda. [...] Ye una franquicia qu'inspiró a munchos de nós pa mirar el potencial de los xuegos cuando debutó hai 25 años, y una qu'evolucionó exitosamente d'una xeneración de consoles a otra, y que constantemente amuesa'l potencial narrativo y artístico de cada consola».[181] En 2012 la revista Forbes incluyó a la banda sonora de The Legend of Zelda na llista de los dolce meyores álbumes musicales de videoxuegos de tolos tiempos».[182] En 2011, Nintendo celebró'l 25° aniversariu del estrenu del primer xuegu entamando delles actividaes alusives a la franquicia mientres tol añu.[183] A finales d'esi añu, empezó a realizase una serie de conciertos denominaos The Legend of Zelda 25th Anniversary Symphony, nos que les Orquestes Filarmóniques de Tokiu, San Diego y la Real reproducíen dellos cantares de los videoxuegos de seriar frente a una audiencia en vivu.[184][185] Esta serie de conciertos foi siguida por un tour en 2012 tituláu The Legend of Zelda: Symphony of the Goddesses.[186]

Ver tamién: Impautu cultural de The Legend of Zelda

Adautaciones

editar
Artículu principal: Adautaciones de The Legend of Zelda

Serie de televisión

editar
Artículu principal: The Legend of Zelda (serie de televisión)

Producióse una serie animada como parte de la serie de televisión The Super Mario Bros. Super Show!, producida por DiC Entertainment y distribuyida por Viacom. Los dibuxos animaos yeren tresmitíos cada vienres, a diferencia del show orixinal que yera tresmitíu los demás díes de la selmana. Ensin enforma ésitu, taben inspiraos nos primeros dos de Zelda y nellos apaecíen dellos de los escenarios y personaxes principales de la serie. Los actores que participaron brindando la so voz a los personaxes fueron: Jonathan Potts —como Link—, Len Carlson —como Ganondorf— y Cynthia Preston —como la Princesa Zelda—, toos ellos canadienses. En total producieron trelce capítulos.[187] Dalgunos d'ellos incorporáronse en Captain N: The Game Master —basada nel personaxe Captain Nintendo— na so segunda temporada.

Historietes

editar
Artículu principal: The Legend of Zelda (manga)

Valiant Comics llanzó una serie d'historietes que los sos personaxes y escenarios proveníen de la serie animada de Viacom. Lo anterior como parte de la so llinia Nintendo Comics System line. Tiempu dempués, empezaron a distribuyise mangues basaos na mayoría de los xuegos de The Legend of Zelda, incluyendo A Link to the Past, Link's Awakening, Ocarina of Time, Majora's Mask, The Wind Waker, The Minish Cap y Phantom Hourglass.[188]

Llibros

editar

Esisten dellos llibros, noveles y librojuegos basaos na serie de videoxuegos. El primeru apaeció en 1989 y titulóse Moblins Magic Spear, sol sellu editorial Western Publishing, Inc. na categoría Golden Books. Los sos escritores son Jack C. Harris, Art Ellis y Kim Ellis;[189] la trama asocede en dalgún intre de los fechos rellataos nel xuegu inaugural. De siguío publicóse un par de llibros xuego titulaos The Crystal Trap y The Shadow Prince, en 1992 y en 1993 respeutivamente. Dambos formen parte de la coleición Nintendo Adventure Books y la so narrativa sigue una estructura al estilu d'escueye la to propia aventura; fueron escritos por Matt Wayne.[190][191] Nel primeru la protagonista ye Zelda, quien tien de recuperar ciertos oxetos pa salvar a Link que se topa aprisionáu por Ganon nun cristal, ente que l'otru correspuende a una historia onde dambos lleguen a un reinu denomináu Moria y conocen al misteriosu caballeru Sir Charles.

En 1999 llanzóse una novela basada en Ocarina of Time, escrita por Jason R. Rich y publicada por Sybex Inc., como parte de la coleición Pathways to Adventure.[192] Scholastic publicó dos xuegos de llibru adicionales, basaos en Oracle of Seasons y en Oracle of Ages en 2001 y en 2002. Dambos fueron redactaos por Craig Wessel ya incorporáronse na serie lliteraria You Decide on the Adventure.[193][194]

En 2002, Enterbrain y Nintendo producieron el box set Zelda Box que contién diversos materiales alusivos a The Wind Waker, incluyendo una guía d'estratexes, un CD cola banda sonora y un llibru col arte conceptual del xuegu. Inclusive añadióse un folletu col idioma hyliano pa la so traducción al inglés. Esti llanzamientu llindóse namái a Xapón.[195] Scholastic encargar d'un nuevu llibru basáu na franquicia, How to Draw The Legend of Zelda esta vegada con ilustraciones de los xuegos y que'l so oxetivu ye ufiertar instrucciones detallaes pa dibuxar a los personaxes de Zelda; debutó en 2004.[196] Dos años dempués, la mesma editorial llanzó la novela infantil Link and the Portal of Doom, escritu por Tracey West y perteneciente a la coleición Nintendo Heroes.[197] La so historia allúgase pocu dempués del final de Ocarina of Time. Finalmente, en 2011 apaeció en Xapón el llibru Hyrule Historia que contién material artístico de Zelda según la cronoloxía oficial de la serie de xuegos.[198]

Ver tamién

editar

Referencies

editar
  1. ↑ 1,0 1,1 (n'inglés) Miyamoto Interview from Miyamoto Shrine: Shigeru Miyamoto's Home on the Web. Miyamotoshrine.com. http://www.miyamotoshrine.com/theman/interviews/230403.shtml. Consultáu'l 2 de febreru de 2007. 
  2. ↑ «Avances Legend of Zelda: Skyward Sword». Meristation. Consultáu'l 26 de marzu de 2012. «The Legend of Zelda ye una de les IPs más importantes de la historia de los videoxuegos, cada nueva entrega supón –o suel faelo- un antes y un dempués nel aportar del mercáu.»
  3. ↑ «2006 Nintendo Power Awards», Nintendo Power 215 
  4. ↑ saga-the-legend-of-zelda/ Nintendo pronúnciase sobre la linea temporal de la saga The Legend Of Zelda. Dswii.es. http://dswii.es/noticias/38969/nintendo-pronúnciase-sobre-la-linea-temporal-de-la saga-the-legend-of-zelda/. Consultáu'l 26 de marzu de 2012. 
  5. ↑ The ZU Timeline Theory. Zelda Universe. http://www.zeldauniverse.net/timeline-theory/. Consultáu'l 26 de marzu de 2012. 
  6. ↑ 'Hyrule Historia', artbook del 25 aniversariu de Zelda. Deculture.es. http://www.deculture.es/2011/12/15/hyrule-historia-artbook/. Consultáu'l 10 de xineru de 2012. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Cronoloxía The Legend of Zelda al descubiertu. Deculture.es. http://www.deculture.es/2011/12/21/cronologia-the-legend-of-zelda/. Consultáu'l 26 de marzu de 2012. 
  8. ↑ 8,0 8,1 GameSpot. «Zelda no Densetsu» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 1 d'avientu de 2015. Consultáu'l 30 de setiembre de 2006.
  9. ↑ 9,0 9,1 (n'inglés) Miyamoto: 'I didn't expect Zelda to go mainstream'. Computerandvideogames.com. http://www.computerandvideogames.com/292070/news/miyamoto-i-didnt-expect-zelda-to-go-mainstream/. Consultáu'l 5 de marzu de 2011. 
  10. ↑ 10,0 10,1 Sheff (1993), p. 172
  11. ↑ 11,0 11,1 Sheff (1993), p. 178
  12. ↑ Metacritic. «The Legend of Zelda: Ocarina of Time Nintendo 64» (inglés). Consultáu'l 26 de marzu de 2012.
  13. ↑ IGN. «Zelda Scores Big» (inglés). Consultáu'l 11 d'avientu de 2006.
  14. ↑ «Zelda: Skyward Sword llogra un 40/40 en Famitsu». Eurogamer.es. Consultáu'l 26 de marzu de 2012.
  15. ↑ «Famitsu review scores (3/1/17) – Zelda: Breath of the Wild awarded perfect score» (inglés). Nintendo Everything (1 de marzu de 2017). Consultáu'l 7 de marzu de 2017.
  16. ↑ Game Rankings. «The Legend of Zelda: A Link to the Past» (inglés). Consultáu'l 26 de marzu de 2012.
  17. ↑ «Game Informer Online» (inglés). Game Informer. Consultáu'l 19 de payares de 2008.
  18. ↑ Nintendo. «The Legend of Zelda: The Wind Waker -The Legend» (inglés). Consultáu'l avientu de 2008.
  19. ↑ Plantía:Cita videoxuegu —Trad. lliteral
  20. ↑ Nintendo, 2011, p. 70.
  21. ↑ Manuales d'instrucciones de The Legend of Zelda: A Link to the Past (páxina 3) y de A Link to the Past/Sword Adventures (p. 14).
  22. ↑ 22,0 22,1 Plantía:Cita videoxuegu
  23. ↑ Plantía:Cita videoxuegu - Trad. llit.
  24. ↑ 24,0 24,1 Manual d'instrucciones de A Link to the Past (1991). Nintendo. Consultáu'l 28 de mayu de 2014.
  25. ↑ Prólogu de The Legend of Zelda: Skyward Sword (2011).
  26. ↑ Plantía:Cita videoxuegu —Trad. lliteral
  27. ↑ Sheikav.com. «Cronología de Zelda, ¿esiste?» (castellanu). Consultáu'l 6 de xineru de 2009.
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 «Nintendo Clarifies A Link Between Worlds Timeline Placement» (inglés). Zelda Informer. Consultáu'l 27 de mayu de 2014.
  29. ↑ «The Legend of Zelda: The Complete Animated Series». IGN. Consultáu'l 27 de marzu de 2012.
  30. ↑ «That Romantic Spark Part IX - Beyond Heterosexual». Zelda Informer. Archiváu dende l'orixinal, el 1 d'avientu de 2015. Consultáu'l 27 de marzu de 2012.
  31. ↑ Superplay Magacín. «Shigeru Miyamoto Interview» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 1 d'avientu de 2015. Consultáu'l 23 d'abril de 2008.
  32. ↑ Dixital Trends. «Gaming Legend Shigeru Miyamoto Speaks» (inglés). Consultáu'l 25 de payares de 2011.
  33. ↑ Nintendo Dream. «Interview with Eiji Aonuma (traducción n'inglés)» (inglés). Consultáu'l 12 de marzu de 2007.
  34. ↑ Nindori. «Interview with Eiji Aonuma» (xaponés). Archiváu dende l'orixinal, el 1 d'avientu de 2015. Consultáu'l 6 de xineru de 2009.
  35. ↑ «Legend of Zelda Spirit Tracks Preview». 1UP.com. Consultáu'l 6 de payares de 2009.
  36. ↑ «Does Zelda Span Multiple Timelines?». IGN. Consultáu'l 29 d'ochobre de 2011.
  37. ↑ 37,0 37,1 37,2 37,3 «The Legend of Zelda - Translated Official Timeline Image» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 1 d'avientu de 2015. Consultáu'l 27 de marzu de 2012.
  38. ↑ Miyamoto, Himekawa y Thorpe, 2013, p. 68.
  39. ↑ Plantía:Cita videoxuegu —Trad. lliteral
  40. ↑ 40,0 40,1 Plantía:Cita videoxuegu —Trad. lliteral
  41. ↑ 41,0 41,1 The Legend of Zelda: Ocarina of Time, Rauru: Si nós, los seis sabios, xunimos, vamos poder ser capaces d'atrapar al demoníaco Rei Ganondorf ("アタシたち　賢者は　六人そろえば　魔王ガノンドロフを　　封印することが　できるの。"?)
  42. ↑ Les múltiples encarnaciones de Link ye un aspeutu que puede deducise de los argumentos usaos en dellos de los xuegos, como nel casu de The Wind Waker onde se refieren a un antiguu Link que la so apariencia ye idéntica a la del mozu protagonista de dichu xuegu. Auníu a ello, la cronoloxía oficial presentada en Hyrule Historia describe tres llinies de tiempu distintes nes qu'asoceden distintos acontecimientos y el destín de los protagonistes varia.
  43. ↑ «Nobuyuki Hiyama». Metacritic.com. Consultáu'l 27 de mayu de 2014.
  44. ↑ «Fujiko TAKIMOTO». Anime News Network. Consultáu'l 27 de mayu de 2014.
  45. ↑ «Sachi MATSUMOTO». Anime News Network. Consultáu'l 27 de mayu de 2014.
  46. ↑ Four Swords Adventures, Ganon: ¡Graah! ¡Soi'l demoníaco Rei de la Escuridá! ("おお…、俺は闇の魔王！！"?)
  47. ↑ Four Swords Adventures, Princesa Zelda: «Rei de la Escuridá, un antiguu demoniu que renació. ¡¡El posesor del tridente!!».
  48. ↑ La denominación oficial cola que ye conocida Ganondorf ye Gran Rei Demoníaco Ganondorf (大魔王 ガノンドロフ?) nes versiones xaponeses de Ocarina of Time y Twilight Princess, ente que l'abreviatura «Ganon» provién de la frase Bestia demoníaca Ganon (魔獣ガノン?) acuñada en Twilight Princess.
  49. ↑ «Demise». IGN. Consultáu'l 25 de payares de 2011.
  50. ↑ The Legend of Zelda: Ocarina of Time, Nabooru: «Un mozu como tu nun tendría de saber esto, pero la tribu Gerudo ta integrada namái por muyeres. Un solu home naz cada cien años... Inclusive les nueses lleis dicen que l'únicu home Gerudo tendrá de convertise en Rei de los Gerudo».
  51. ↑ The Legend of Zelda: Ocarina of Time, Neñu Kokiri: «El Venerable Árbol Deku dixo que si un Kokiri dexa los montes, él o ella ¡va morrer!».
  52. ↑ The Legend of Zelda: Ocarina of Time, Navi: «¿Ye esto lo que-y asocede a los neños que se pierden nel monte? Podría ser el nuesu amigu si faemos daqué por él...».
  53. ↑ The Legend of Zelda: Ocarina of Time, old man: «¿Escuchasti la lleenda de les "Solombres vivientes"? Yeren los Sheikah...les solombres de los Hylianos. Ellos afirmaben que yeren el proteutores del Rei de Hyrule y de la Familia Real».
  54. ↑ 54,0 54,1 54,2 54,3 «The Great Hyrule Encyclopedia» (inglés). Consultáu'l 11 d'ochobre de 2014.
  55. ↑ «The Great Hyrule Encyclopedia» (inglés). Zelda Universe. Consultáu'l 15 d'abril de 2009.
  56. ↑ «The Legend Of Zelda's Top Ten Items» (inglés). Game Informer. Consultáu'l 11 d'ochobre de 2014.
  57. ↑ IGN. «Hyrule-Glyphics Translated» (inglés). Consultáu'l 7 d'abril de 2009.
  58. ↑ GameSpot. «Zelda no Densetsu: The Hyrule Fantasy for FDS» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 1 d'avientu de 2015. Consultáu'l 23 d'ochobre de 2008.
  59. ↑ GameSpot. «The Legend of Zelda for NES» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 1 d'avientu de 2015. Consultáu'l 23 d'ochobre de 2008.
  60. ↑ Gerstmann, Jeff (22 de payares de 2006). «The Legend of Zelda Review» (inglés). GameSpot. CBS Interactive Inc.. Archiváu dende l'orixinal, el 1 d'avientu de 2015. Consultáu'l 31 d'avientu de 2012.
  61. ↑ Andrew Long. «Oldest School» (inglés). Consultáu'l 1 d'ochobre de 2006.
  62. ↑ Edge staff (24 d'abril de 2009). «The Making Of: PlayStation». Edge. Future Publishing. Archiváu dende l'orixinal, el 1 d'avientu de 2015. Consultáu'l 11 d'ochobre de 2014.
  63. ↑ IGN staff (27 d'agostu de 1998). «History of the PlayStation». IGN. Consultáu'l 11 d'ochobre de 2014.
  64. ↑ GameSpy. «Nintendo: From Hero to Zero» (inglés). Consultáu'l 1 de xineru de 2008.
  65. ↑ 65,0 65,1 65,2 65,3 Danny Cowan. «CDi: The Ugly Duckling» (inglés). Consultáu'l 25 d'abril de 2006.
  66. ↑ Interactive Dreams. «Zelda, Voyeur, and a man who worked on both CD-i projects...» (inglés). Consultáu'l 5 de marzu de 2009.
  67. ↑ IGN. «IGN: Zelda's Adventure» (inglés). Consultáu'l 15 d'abril de 2008.
  68. ↑ Sean Reiley. «#6: Zelda: Wand of Gamelon (CDI)» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 1 d'avientu de 2015. Consultáu'l 6 de xineru de 2009.
  69. ↑ «ZELDA GAME & WATCH». Vandal.net. Consultáu'l 26 de xineru de 2013.
  70. ↑ «Zelda (Multi Screen)» (inglés). IGN. Consultáu'l 26 de xineru de 2013.
  71. ↑ Bielby, Matt, ed. Non. 1 Nintendo Game Watches. Super Play. Exemplar 2. Pg. 21. Avientu de 1992
  72. ↑ IGN. «Miyamoto Speaks on Zelda GBC» (inglés). Consultáu'l 6 de xineru de 2009.
  73. ↑ IGN. «Okamoto on Zelda» (inglés). Consultáu'l 6 de xineru de 2009.
  74. ↑ IGN. «The Legend of Zelda: The Third Oracle profile» (inglés). Consultáu'l 30 de marzu de 2007.
  75. ↑ Nindb. «Ura-Zelda (Cancelled)» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 22 d'agostu de 2007. Consultáu'l 6 de xineru de 2009.
  76. ↑ «The Legend of Zelda: Link's Awakening» (inglés). IGN. Consultáu'l 11 d'ochobre de 2014.
  77. ↑ «The Legend of Zelda: Ocarina of Time / Master Quest» (inglés). IGN. Consultáu'l 11 d'ochobre de 2014.
  78. ↑ «Tingle's Balloon Fight Impressions» (inglés). IGN. Consultáu'l 26 de xineru de 2013.
  79. ↑ «BS The Legend of Zelda» (inglés). IGN. Consultáu'l 11 d'ochobre de 2014.
  80. ↑ «Link's Crossbow Training» (inglés). IGN. Consultáu'l 11 d'ochobre de 2014.
  81. ↑ «Hyrule Warriors» (inglés). IGN. Consultáu'l 11 d'ochobre de 2014.
  82. ↑ 82,0 82,1 82,2 Aonuma, Eiji; Himekawa, Akira; Miyamoto, Shigeru (2014). The Legend of Zelda: Hyrule Historia. Norma Editorial S.A. ISBN 9788467913019. Pp. 2-3.
  83. ↑ Shioya, 2013, p. 2.
  84. ↑ 84,0 84,1 (n'inglés) In the Game: Nintendo's Shigeru Miyamoto. Amazon.com. http://www.amazon.com/exec/obidos/tg/feature/-/117177/. Consultáu'l 9 de marzu de 2009. 
  85. ↑ 85,0 85,1 Andrew Vestal. «History of Zelda» (inglés). Consultáu'l 6 de xineru de 2009.
  86. ↑ (n'inglés) Miyamoto Interviews (October 1996). Miyamotoshrine.com. http://www.miyamotoshrine.com/theman/interviews/1096.shtml. Consultáu'l 9 de marzu de 2009. 
  87. ↑ Sheff (1993), p. 51
  88. ↑ Sheff (1993), p. 52
  89. ↑ Michael Fahey. «GDC07: Liveblogging Nintendo» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 29 de xunu de 2012. Consultáu'l 8 de marzu de 2007.
  90. ↑ ZELDA: The Second Quest Begins (1988), p. 27
  91. ↑ Andrew Long. «The Legend of Zelda - Retroview: Oldest School» (inglés). Consultáu'l 1 d'ochobre de 2006.
  92. ↑ 92,0 92,1 «The Legend of Zelda» (inglés). Nintendojo.com. Consultáu'l 12 d'ochobre de 2014.
  93. ↑ «The Legend of Zelda - A Link Between Worlds» (inglés). Primagames.com. Consultáu'l 12 d'ochobre de 2006.
  94. ↑ 94,0 94,1 Manual d'instrucciones de The Legend of Zelda (1986). Páxines 7 y 8.
  95. ↑ Manual d'instrucciones de Zelda II: The Adventure of Link (1988). Páxines 17 y 18.
  96. ↑ Plantía:Cita videoxuegu
  97. ↑ Plantía:Cita videoxuegu
  98. ↑ Adam Cleveland. «Links Awakening DX Review» (inglés). Consultáu'l 4 d'avientu de 2007.
  99. ↑ The Legend of Zelda: Ocarina of Time, manual d'instrucciones, pp. 22–25.
  100. ↑ Manual d'instrucciones de The Legend of Zelda: Ocarina of Time.
  101. ↑ Manual d'instrucciones de The Legend of Zelda: Majora's Mask. Páxines 24–27.
  102. ↑ 103,0 103,1 103,2 The Legend of Zelda: Majora's Mask, manual d'instrucciones, p. 10.
  103. ↑ Fran Mirabella III. «Legend of Zelda: Majora's Mask» (inglés). Consultáu'l 25 d'ochobre de 2005.
  104. ↑ Brad Shoemaker. «The Legend of Zelda: Oracle of Ages review» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 1 d'avientu de 2015. Consultáu'l 16 de marzu de 2007.
  105. ↑ Brad Shoemaker. «The Legend of Zelda: Oracle of Seasons review» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 1 d'avientu de 2015. Consultáu'l 16 de marzu de 2007.
  106. ↑ Manuales d'instrucciones de Oracle of Ages/Seasons.
  107. ↑ Manuales d'instrucciones de The Wind Waker y Twilight Princess.
  108. ↑ «The Legend of Zelda: Skyward Sword - Upgrade System Trailer». IGN. Consultáu'l 28 de marzu de 2012.
  109. ↑ «The Legend of Zelda: Skyward Sword - Wii». Levelup.com. Consultáu'l 28 de marzu de 2012.
  110. ↑ «E3: Legend of Zelda: Skyward Sword gameplay preview» (inglés). Computerandvideogames.com. Consultáu'l 28 de marzu de 2012.
  111. ↑ 112,0 112,1 (n'inglés) Play Along - An Approach to Videogame Music. Game Studies. http://www.gamestudies.org/0401/whalen/. Consultáu'l 4 d'abril de 2008. 
  112. ↑ 113,0 113,1 «The Legend of Zelda: Twilight Princess Review» (inglés). IGN. Consultáu'l 29 de marzu de 2012.
  113. ↑ «The 10 best Zelda songs EVER» (inglés). Gamesradar.com. Consultáu'l 29 de marzu de 2012.
  114. ↑ Martin Pichlmair; Fares Kayali. «Levels of Sound: On the Principles of Interactivity in Music Video Games» (inglés). Consultáu'l 2009.
  115. ↑ Glenn McDonald. «A Brief Timeline of Video Game Music» (inglés). Consultáu'l 6 d'abril de 2008.
  116. ↑ Sharon R. King. «Compressed Data; Can You Play 'Feelings' On the Ocarina?» (inglés). Consultáu'l 28 de marzu de 2008.
  117. ↑ (n'inglés) Review: Legend of Zelda. BBC News. http://news.bbc.co.uk/1/hi/entertainment/278662.stm. Consultáu'l 6 d'abril de 2008. 
  118. ↑ Zach Whalen. «Play Along - An Approach to Videogame Music» (inglés). Consultáu'l 1 de payares de 2008.
  119. ↑ (n'inglés) Majora's Mask - Ocarina Songs. Zelda Dungeon. http://www.zeldadungeon.net/Zelda06Songs.php. Consultáu'l 29 de marzu de 2012. 
  120. ↑ Fran Mirabella. «Legend of Zelda: Majora's Mask» (inglés). Consultáu'l 6 d'abril de 2008.
  121. ↑ «The Legend of Zelda: The Wind Waker» (inglés). Nlgaming.com. Consultáu'l 21 de setiembre de 2010.
  122. ↑ (n'inglés) Mighty Wind. The Daily Targum. https://web.archive.org/web/http://media.www.dailytargum.com/media/storage/paper168/news/2004/01/23/InsideBeat/Mighty.Wind-586474.shtml. Consultáu'l 6 d'abril de 2008. 
  123. ↑ «Twilight Princess - Howling Stones» (inglés). Zelda Dungeon. Consultáu'l 29 de marzu de 2012.
  124. ↑ «NDS Review - 'The Legend of Zelda: Spirit Tracks'». Worthplaying.com. Consultáu'l 29 de marzu de 2012.
  125. ↑ «The Legend of Zelda: Skyward Sword: The Kotaku Review» (inglés). Kotaku. Consultáu'l 29 de marzu de 2012.
  126. ↑ «Behind the Mario Maestru's Music» (inglés). Revista Wired. Archiváu dende l'orixinal, el 4 de xunu de 2012. Consultáu'l 6 de xineru de 2008.
  127. ↑ «Legend of Zelda Soundtrack» (inglés). Zelda Dungeon. Consultáu'l 29 de marzu de 2012.
  128. ↑ «Zelda: The Music» (inglés). Amazon.com. Consultáu'l 27 de marzu de 2009.
  129. ↑ Jared Thomas. «The Legend of Zelda: Twilight Princess» (inglés). Consultáu'l 29 de marzu de 2008.
  130. ↑ Doug Trueman. «Top Ten Video Game Soundtracks» (inglés). Consultáu'l 20 de setiembre de 2007.
  131. ↑ Whalen, Zach (2004). «Play Along — An Approach to Video Game Music». The International Journal of Computer Game Research 4 (1). http://www.gamestudies.org/0401/whalen/. Consultáu'l 28 de marzu de 2009. 
  132. ↑ Glenn McDonald. «A Brief Timeline of Video Game Music» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 1 d'avientu de 2015. Consultáu'l 26 de xineru de 2009.
  133. ↑ 134,0 134,1 «The Legend of Zelda: Oracle of Seasons review» (inglés). Gaming Target. Consultáu'l 13 de xunu de 2007.
  134. ↑ 135,0 135,1 «Inside Zelda Part 4: Natural Rhythms of Hyrule». Nintendo Power 195:  páxs. 56-58. setiembre 2005. 
  135. ↑ Manual d'instrucciones de The Legend of Zelda: Twilight Princess, p. 39.
  136. ↑ 137,0 137,1 «The Legend of Zelda» (inglés). Vgchartz.com. Consultáu'l 21 de xineru de 2013.
  137. ↑ Narly Nintendo – The Duffer's Guide to Nintendomania. Newsfield Publications. marzu de 1991.  p. p. 18. 
  138. ↑ Nintendo Power (xunetu de 1988), Top 30, p. 102
  139. ↑ Nintendo Power (mayu de 1989), Nester Awards, pp. 18-21
  140. ↑ «Westward Ho! (Toward Japan, That Is)». Computer Gaming World:  páxs. 83. payares de 1990. http://www.cgwmuseum.org/galleries/index.php?year=1990&pub=2&id=76. Consultáu'l 16 de payares de 2013. 
  141. ↑ «Mario Sales Data». Gamecubicle.com. Consultáu'l 13 d'ochobre de 2014.
  142. ↑ «Super Mario Bros voted greatest computer game ever». The Daily Telegraph (27 de xunetu de 2008). Consultáu'l 13 d'ochobre de 2014.
  143. ↑ Goss, Patrick. «The games that sold consoles». MSN. Consultáu'l 13 d'ochobre de 2014.
  144. ↑ Direutor/Producer: Magnus Temple; Executive Producer: Nick Southgate (2004). BBC. BBC Four. https://www.bbc.co.uk/programmes/b0074pz0. «The real winners were Nintendo. To date, Nintendo dealers across the world have sold 8 million Tetris cartridges on the Nintendo Entertainment system.». 
  145. ↑ Nintendo DS Lite Suggested Retail Price Drops to $99.99 and Mario Games Go Rede. Business Wire. 31 de mayu de 2011. http://www.businesswire.com/news/home/20110531005315/en/Nintendo-DS-Lite-Suggested-Retail-Price-Drops. Consultáu'l 13 d'ochobre de 2014. 
  146. ↑ Lien, Tracey (18 d'agostu de 2014). «How successful is Pokémon? Take a look at the numbers!». Polygon. Vox Media. Consultáu'l 13 d'ochobre de 2014.
  147. ↑ «Financial Results Briefing for the Fiscal Year Ended March 2012» (PDF). Nintendo (27 d'abril de 2012). Consultáu'l 13 d'ochobre de 2014.
  148. ↑ «Nintendo Top Selling Software Sales Units: Wii». Nintendo (31 de marzu de 2012). Consultáu'l 13 d'ochobre de 2014.
  149. ↑ Futter, Mike (2 de xunu de 2014). «Mario Kart 8 Speeds To Over 1.2 Million Sales In Opening Weekend». Game Informer. GameStop. Consultáu'l 13 d'ochobre de 2014.
  150. ↑ «The Legend of Zelda: A Sales History» (inglés). Vgchartz.com. Consultáu'l 21 de xineru de 2013.
  151. ↑ «Xenogears vs. Tetris» (inglés). Rpgamer.com. Consultáu'l 21 de xineru de 2013.
  152. ↑ «The Legend of Zelda: Skyward Sword Has Sold 3.4 Million Worldwide» (inglés). Siliconera.com. Consultáu'l 21 de xineru de 2013.
  153. ↑ Artículu «How market plays well at Nintendo», publicáu pol periódicu The Spokesman Review, el 9 d'abril de 1988. Puede aportase a la información en llinia en esti enllaz. Consultáu'l 14 d'ochobre de 2014.
  154. ↑ 155,0 155,1 155,2 Loguidice, Bill; Barton, Matt (2012). Vintage Games: An Insider Look at the History of Grand Theft Auto, Super Mario, and the Most Influential Games of All Time. CRC Press, páx. 304-. ISBN 9781136137587.
  155. ↑ 1UP.com. «Okami Creator Disappointed with Twilight Princess Visuals» (inglés). Consultáu'l marzu de 2007.
  156. ↑ «Dark Sector Interview: Sinister, gory and influenced by Zelda» (inglés). Computerandvideogames.com. Consultáu'l marzu de 2007.
  157. ↑ «Zelda-Themed Animal Crossing Town Is Crazy Impressive» (inglés). Kotaku.com. Consultáu'l 15 d'ochobre de 2014.
  158. ↑ Meristation. «El primer The Legend of Zelda, una prestosa influencia pa Ken Levine». Consultáu'l 14 de xunetu de 2009.
  159. ↑ «Darksiders 2 creator 'would love to do a Legend of Zelda comic book'». Computerandvideogames.com. Consultáu'l 11 d'abril de 2012.
  160. ↑ (n'inglés) Cody Rhodes: Link to the Past. ESPN. https://web.archive.org/web/20090422103225/http://sports.espn.go.com/videogames/news/story?id=4064815. Consultáu'l 6 de febreru de 2009. 
  161. ↑ (n'inglés) Robin Williams named his daughter 'Zelda' based off the Legend of Zelda series. GoNintendo.com. http://gonintendo.com/viewstory.php?id=105792. Consultáu'l 6 de febreru de 2009. 
  162. ↑ «Top 100 Albums of the 2000s» (inglés). Altmusic.about.com. Consultáu'l 29 de marzu de 2012.
  163. ↑ Barczak, Gloria; Wesley, David (2012). Innovation and Marketing in the Video Game Industry: Avoiding the Performance Trap (n'inglés). Gower Publishing Ltd., páx. 19-20. ISBN 1409459624.
  164. ↑ Cuddy, Luke (2008). The Legend of Zelda and Philosophy: I Link Therefore I Am (n'inglés). Open Court Publishing. ISBN 9780812696547.
  165. ↑ 166,0 166,1 166,2 «Señardá Trip With an Old Friend'» (inglés). New York Times. Consultáu'l 16 d'ochobre de 2014.
  166. ↑ «Legend of Zelda: Ocarina of Time (n64: 1998): Reviews». Metacritic (25 de payares de 1998). Consultáu'l 15 d'ochobre de 2014.
  167. ↑ «Zelda Scores Big». IGN (11 d'avientu de 2002). Consultáu'l 15 d'ochobre de 2014.
  168. ↑ «Nintendo Records». Guiness World Records. Consultáu'l 5 de marzu de 2011.
  169. ↑ «Zelda Ocarina of Time Records» (inglés). Guiness World Records. Consultáu'l 29 de mayu de 2012.
  170. ↑ «Legend of Zelda: Twilight Princess». CVG. Consultáu'l 15 d'ochobre de 2014.
  171. ↑ «The Legend of Zelda: A Link to the Past». Gamespot. Consultáu'l 15 d'ochobre de 2014.
  172. ↑ «All-TIME 100 Video Games» (inglés). Time.com. Consultáu'l 15 d'ochobre de 2014.
  173. ↑ «'Hyrule Warriors' an entertaining take on 'The Legend of Zelda'» (inglés). News10.net. Consultáu'l 15 d'ochobre de 2014.
  174. ↑ 175,0 175,1 «The Legend of Zelda: A Link Between Worlds» (portugués). Wii-brasil.com. Consultáu'l 16 d'ochobre de 2014.
  175. ↑ «[Review The Legend of Zelda: A Link Between Worlds]» (inglés). Dlc-cast.com. Consultáu'l 16 d'ochobre de 2014.
  176. ↑ «Game review: This 'Zelda' needs a refresh» (inglés). CNN.com. Consultáu'l 16 d'ochobre de 2014.
  177. ↑ «saga-zelda-si-nun camudamos-podriamos-morrer/ Eiji Anouma, productor de la saga Zelda: “Si nun camudamos podríamos morrer”». Gamespek.com. Consultáu'l 16 d'ochobre de 2014.
  178. ↑ «Summer 2006: Best. Series. Ever.» (inglés). GameFAQs. Consultáu'l 30 de marzu de 2012.
  179. ↑ «Videogame Deathmath: Best Franchise» (inglés). G4tv.com. Consultáu'l 30 de marzu de 2012.
  180. ↑ «Legend of Zelda Franchise To Be First Video Game Hall of Fame Honoree» (inglés). Spike.com. Consultáu'l 30 de marzu de 2012.
  181. ↑ Kain, Erik (9 d'agostu de 2012). «The Top 12 Video Game Soundtracks Of All Time» (inglés). Forbes. Consultáu'l 16 d'avientu de 2012.
  182. ↑ «Zelda 25th anniversary will be special - Nintendo» (inglés). Officialnintendomagazine.co.uk. Consultáu'l 29 de marzu de 2012.
  183. ↑ Danny Bivens. «The Legend of Zelda 25th Anniversary Symphony - Tokyo, Japan» (inglés). Nintendo World Report. Consultáu'l 29 de marzu de 2012.
  184. ↑ «Orchestra Nova San Diego Continues to Garner National Attention» (inglés). Prweb.com. Consultáu'l 29 de marzu de 2012.
  185. ↑ «The Legend of Zelda» (inglés). Dallassymphony.com. Archiváu dende l'orixinal, el 1 d'avientu de 2015. Consultáu'l 29 de marzu de 2012.
  186. ↑ Michael S. Drucker. «The Legend of Zelda: The Complete Animated Series» (inglés). Consultáu'l 30 de setiembre de 2008.
  187. ↑ -y Palais de Zelda. «Mangues - Bédés» (francés). Consultáu'l 8 d'abril de 2009.
  188. ↑ «The legend of Zelda : Molblin's magic spear» (inglés). WorldCat.org. Consultáu'l 31 de marzu de 2012.
  189. ↑ «The crystal trap» (inglés). WorldCat.org. Consultáu'l 31 de marzu de 2012.
  190. ↑ «The shadow prince» (inglés). WorldCat.org. Consultáu'l 31 de marzu de 2012.
  191. ↑ «The legend of Zelda : ocarina of time» (inglés). WorldCat.org. Consultáu'l 31 de marzu de 2012.
  192. ↑ «The legend of Zelda : Oracle of seasons» (inglés). WorldCat.org. Consultáu'l 31 de marzu de 2012.
  193. ↑ «The legend of Zelda : oracle of ages» (inglés). WorldCat.org. Consultáu'l 31 de marzu de 2012.
  194. ↑ «Zelda Box» (inglés). Ncsxshop.com. Archiváu dende l'orixinal, el 1 d'avientu de 2015. Consultáu'l 31 de marzu de 2012.
  195. ↑ «How to draw the legend of Zelda» (inglés). WorldCat.org. Consultáu'l 31 de marzu de 2012.
  196. ↑ «Nintendo heroes. Link and the portal of doom» (inglés). WorldCat.org. Consultáu'l 31 de marzu de 2012.
  197. ↑ «ハイラル・ヒストリア : ゼルダの伝說大全 / Hairaru hisutoria : zeruda no densetsu taizen» (inglés). WorldCat.org. Consultáu'l 31 de marzu de 2012.

Bibliografía

editar
  • «ZELDA: The Second Quest Begins». Nintendo Power 1:  páxs. 26-36. xunetu 1988. 
  • Pelland, Scott (2001). «The Legend of Zelda: Oracle of Seasons/The Legend of Zelda: Oracle of Ages Player's Guide». Nintendo of America, Inc. 
  • Sheff, David (1993). «How Nintendo Zapped an American Industry, Captured Your Dollars, and Enslaved Your Children». Random House. 
  • Shioya, Masahiko (2013). «The Legend of Zelda: Hyrule Historia». Dark Horse Comics. 

Enllaces esternos

editar




Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=The_Legend_of_Zelda&oldid=4296343»