La crisis del euru, tamién llamada crisis de la zona euru, foi una crisis qu'afectó a los países de la zona euro.[3] Tien aspeutos d'una crisis de la delda soberana, del sistema bancariu y del sistema económicu polo xeneral.

Sede del BCE en Frankfurt.
Tipos d'interés al llargu plazu (rendimientu nel mercáu secundariu de bonos soberanos con vencimientos cercanos a diez años) pa tolos países de la eurozona sacante Estonia.[1] Un rendimientu igual o superior al 6% indica que los mercaos financieros tienen series duldes sobre la solvencia d'un país.[2]
Animación cola evolución de la delda pública y el déficit de los países europeos ente 1980 y 2013

La crisis fixo difícil o imposible a dellos países na zona euro refinanciar la so delda pública ensin l'asistencia de terceros.[4] Dende finales de 2007, el mieu a una crisis de delda soberana empezó a crecer ente los inversores de resultes del aumentu de los niveles de delda privada y pública en tol mundu, de la que se producía una fola de degradaciones na calificación creiticia de la delda gubernamental ente distintes estaos europeos. Les causes de la crisis yeren distintes según el país. En munchos d'ellos, la delda privada surdida de resultes d'una burbuya nel preciu de los activos inmobiliarios foi tresferida escontra la delda soberana, y ello de resultes del rescate públicu de los bancos quebraos y de les midíes de respuesta de los gobiernos a la debilidá económica post burbuya. La estructura de eurozona como una unión monetaria (esto ye, una unión cambiaria) ensin unión fiscal (esto ye, ensin regles fiscales nin sobre les pensiones) contribuyó a la crisis y tuvo un fuerte impacto sobre la capacidá de los líderes europeos pa reaccionar.[5][6] Los bancos europeos tienen na so propiedá cantidaes considerables de delda soberana, de cuenta que la esmolición sobre la solvencia de los sistemes bancarios europeos o sobre la solvencia de la delda soberana refuércense negativamente.[7]

Les esmoliciones intensificar a principios de 2010 y darréu,[8][9] conduciendo a los ministros de finances europeos el 9 de mayu de 2010 a aprobar un paquete de rescate de 750 000 millones d'euros empobináu a asegurar la estabilidá financiera n'Europa por aciu la creación d'un Fondu Européu d'Estabilidá Financiera (FEEF).[10] N'ochobre de 2011 y febreru de 2012, los líderes de la eurozona alcordaron más midíes diseñaes pa prevenir el colapsu de la economía de los sos miembros. Estes incluyeron un alcuerdu pol que los bancos aceptaben una quita del 53.5% de la delda griega debida a acreedores privaos,[11] l'aumentu del FEEF hasta un importe superior a mil millones d'euros, y el requerimientu a los bancos europeos d'algamar un 9% de capitalización.[12] Pa restaurar l'enfotu n'Europa, los líderes de la XE tamién alcordaron crear un Pactu Fiscal Européu incluyendo'l compromisu de cada país participante n'introducir una regla d'oru presupuestario nes sos constituciones.[13][14] Los políticos europeos tamién propunxeron una mayor integración na xestión bancaria europea desenvolviendo un seguru de depósitos, una supervisión bancario y midir de recapitalización a escala continental.[15] El Bancu Central Européu tomó midíes pa caltener los fluxos de dineru ente bancos europeos baxando los tipos d'interés y aproviendo a los bancos más débiles con préstamos baratos por un importe d'hasta mil millones d'euros.

Anque la delda soberana aumentó sustancialmente solo en dellos países europeos, instalóse la perceición de que'l problema yera compartíu pela zona nel so conxuntu,[16] lo que condució a la especulación constante sobre la posibilidá de que la zona euru quebrárase. Sicasí, escontra mediaos de payares de 2011, el Euru intercambiar por un preciu inclusive cimeru al del bloque de principales socios comerciales de la XE qu'antes de la crisis,[17][18] antes de perder daqué de terrén como mientres los meses siguientes.[19][20] Los trés países más afeutaos, Grecia, Irlanda y Portugal (los trés primeros en riquir un rescate), colectivamente sumaben el 6% del Productu Interior Brutu(PIB) de la eurozona.[21] En xunu de 2012, tamién España convertir n'oxetu d'esmolición,[22] cuando l'aumentu de los tipos d'interés empezó a afectar la so capacidá d'aportar a los mercaos de capitales, conduciendo a un rescate de los sos bancos y a otres midíes.[23] En marzu de 2013 alcordóse tamién un rescate pa Xipre, de 10.000 millones d'euros.[24]

Crecimento mediu añal del PIB de la Eurozona mientres la última década.[25] Na gráfica puédese evidenciar la recuperación económica y la salida de la crisis.

Pa responder a los problemes de fondu y a los desequilibrios económicos la mayor parte de los países de la XE alcordaron adoptar el Pactu del Euru, consistente nuna serie de reformes polítiques empobinaes a ameyorar la solidez fiscal y la competitividá de les sos miembros. Este forzó a los países más pequeños a llevar a cabu más midíes d'austeridá p'amenorgar los déficit y los niveles de delda nacionales. Esti tipu de polítiques non keynesianas fueron criticaes por numberosos economistes, que demandaron una nueva estratexa de crecedera basada nel aumentu de la inversión pública, financiada por tases que dexaren la crecedera sobre la propiedá, la tierra y les instituciones financieressobremanera una nueva tasa sobre les transaiciones financieres europea. Los líderes de la XE alcordaron aumentar moderadamente los fondos del Bancu Européu d'Inversiones pa llanzar proyeutos d'infraestructura y amontar los préstamos al sector priváu. Amás, solicitar a les economíes más débiles de la XE que restauraren la competitividá por aciu la devaluación interna, esto ye, amenorgando los sos costos de producción.[26] Espérase qu'estes midíes amenorguen los desequilibrios de cuenta corriente ente los miembros de la eurozona y progresivamente lleven a la fin de la crisis.

La crisis tuvo un gran impautu na política de la XE, provocando cambeos políticos en 8 países de los 17 que formen la eurozona, conduciendo a cambeos de gobiernu en Grecia, Irlanda, España, Eslovenia, Eslovaquia y Holanda.

La crisis del euru convirtióse tamién nuna grave crisis social nos países más afeutaos, con niveles de paru algamando'l 26,9 % n'España en mayu de 2013 y el 26,8% en Grecia en marzu.[27]

Causes

editar
 
Delda pública en dólares y PIB en % (2010) pa dellos países europeos.
 
Delda pública de la eurozona, Alemaña y países en crisis en rellación al GDP de la eurozona.
 
Déficit públicu de la eurozona comparáu con EEXX y Reinu Xuníu.

La crisis del euru soberana europea surde de resultes d'una combinación de factores complexos. Ente ellos tán la globalización de les finances, les fáciles condiciones p'aportar al creitu ente 2002 y 2008 qu'incentivaron práutiques de préstamu d'altu riesgu, la crisis económica de 2008-2012, los desequilibrios nel comerciu internacional, la esistencia de distintes burbuyes nel sector inmobiliariu que mientres la crisis fueron pinchaes, la recesión global de 2008–2012, la política fiscal escoyida en rellación a los ingresos y gastos gubernamentales, y l'acercamientu dau a la xestión del rescate d'entidaes bancaries y tenedores privaos d'obligaciones polos xestores públicos, asumiendo les deldes privaes y socializando les perdes.[28][29]

Una esplicación de les causes de la crisis empieza col significativu aumentu del aforru disponible mientres el periodu que va dende l'añu 2000 hasta 2008, cuando l'importe de tolos activos en circulación nel mundu aumentaron dende alredor de 36 billones de dólares hasta 70 billones en 2007. Esta "Xigantesca Reserva de Dineru" (n'inglés, "Giant Pool of Money"), aumentó gracies a la entrada nos mercaos de capitales globales de naciones en desenvolvimientu d'alta crecedera. Distintos inversores a la busca de mayores rendimientos que los ufiertaos polos Bonos de l'Ayalga d'EEXX buscaben alternatives globalmente.[30]

La tentación ufiertada por tal cantidá d'aforru rápido disponible superó los mecanismos de control regulatorios y políticos país tres países, a midida que los emprestadores y prestatarios faíen usu d'esos fondos, xenerando asina una burbuya económica tres otra en tol mundu. A midida que estes burbuyes fueron pinchando, faciendo que'l preciu de los activos (como por casu propiedaes inmobiliaries) foi cayendo, les deldes debíes a los inversores globales que financiaren eses burbuyes caltuvieron los sos precios máximos, xenerando entós cuestiones alrodiu de la solvencia de los gobiernos y de los sos sistemes bancarios.[29]

La manera en cada país européu participó nesta crisis tomando dineru emprestao ya invirtiéndolo varia. Por casu, los bancos d'Irlanda emprestaron dineru a promotores inmobiliarios, xenerando una burbuya inmobiliaria xigantesca. Cuando la burbuya pinchó, el Gobiernu d'Irlanda y los sos contribuyentes asumieron les deldes privaes. En Grecia, el Gobiernu aumentó'l so compromisu colos sos funcionarios na forma d'arrogantes beneficios salariales y de xubilación, doblar los primeres en términos reales nel plazu de diez años.[5] El sistema bancariu d'Islandia creció de manera xigantesca, xenerando deldes con inversores globales por importe de delles vegaes la so PIB.[29][31]

La interconectividad del sistema financieru global fai que si un país quebra na so delda soberana o entra en recesión poniendo parte de la delda privada esterna en riesgu, el sistema bancariu de los países acreedores enfrentar a perdes. Por casu, n'ochobre de 2011, los emprestadores italianos debíen a bancos franceses 366.000 millones netos de dólares. Si Italia fuera incapaz de financiase, el sistema financieru de Francia y la so economía veríense sometíos a una intensa presión, lo qu'al empar afectaría a los acreedores de Francia, y asina consecutivamente. A esti fenómenu conózse-y como andada financiera.[7][32] Otru factor que contribuyó a la interconexón ye'l conceutu de proteición de la delda. Les instituciones roblaron contratos llamaos permutes d'incumplimientu creiticiu (n'inglés, Credit Default Swap, d'ende'l so popular acrónimu CDS) qu'obliguen al pagu en casu de qu'un determináu preséu de delda ente en quiebra, incluyíos los bonos emitíos polos gobiernos. Pero, dende'l momentu que dellos CDS pueden adquirise sobre'l mesmu activu, nun ta clara la esposición que cada sistema bancariu nacional tien anguaño a los CDS.[33]

Grecia escondió la so creciente delda y engañó a los funcionarios de la XE gracies a l'ayuda de derivaos financieros diseñaos polos principales bancos d'inversión.[34][35][36][37][38][39] Anque delles instituciones financieres claramente beneficiáronse de la creciente delda griega nel curtiu plazu,[34] esto dio empiezu a una crisis económica de llargu percorríu.

Aumentu de los niveles d'endeldamientu de los llares y gobiernos

editar

En 1992, los miembros de la Xunión Europea roblaron el Tratáu de Maastricht, sol cual comprometiéronse a llindar el so déficit públicu y los sos niveles de delda. Sicasí, un númberu de países miembros de la XE, ente los que tán Grecia ya Italia, fueron capaces de resalvar estes regles y d'amazcarar los sos niveles de déficit y delda gracies a l'usu de complexos preseos financierossobremanera derivaos de creitu y de divisa.[40][41] Estes estructures fueron diseñaes por importantes banco d'inversión estauxunidenses, quien recibieron importantes comisiones polos sos servicios y quien se fixeron cargu de cantidaes bien amenorgaes de riesgu de creitu elles mesmes gracies a la proteición llegal especial que les contrapartes de los derivaos ufiertáben-yos.[40]

Sía que non, los elevaos niveles de delda pública nun pueden esplicar por sigo solos la crisis. Según The Economist Intelligence Unit, la posición del área euru nun paecía "peor en dellos aspeutos, sinón más bien meyor, que la d'Estaos Xuníos o'l Reinu Xuníu". El déficit fiscal del área como un tou ye enforma menor y el ratio de delda pública sobre'l PIB yera en 2010 del 86%, aproximao'l mesmu nivel qu'Estaos Xuníos. Amás, l'endeldamientu priváu na eurozona yera significativamente menor que'l de les altamente empeñaes economíes anglosaxones.[42]

Desequilibrios nel comerciu internacional

editar

Dellos analistes como Martin Wolf afirmaron que la causa raigañu de la crisis hai que buscala nos desequilibrios na balanza de pagos. Señala que nel periodu que llevó hasta la crisis, dende 1999 hasta 2007, Alemaña tenía niveles de delda y déficit públicos relativos al so PIB peores que los de dalgunos de los países más afeutaos pola crisis como España ya Irlanda. Coles mesmes, mientres esi periodu los países más afeutaos (Portugal, Irlanda, Italia y España) caltuvieron posiciones del so balance de pagos enforma peores que la d'Alemaña.[43][44] Ente que los superávit comerciales d'Alemaña aumentaron como proporción del PIB a partir de 1999, los déficits d'Italia, Francia y España nun fixeron sinón empiorar.

Paul Krugman escribió en 2009 qu'un déficit comercial, por definición, rique una entrada de capital equivalente pa financialo, lo que puede emburriar escontra baxu los tipos d'interés aguiyando la creación de burbuyes: "mientres un tiempu, l'ábanu de capital creó la ilusión de riqueza nesos países, de la mesma forma que lo fixo pa los propietarios de viviendes n'Estaos Xuníos: los precios de los activos xubíen, les divises yeren fuertes, y tou paecía correutu. Pero les burbuyes siempres se pinchen antes o dempués, y el milagru económicu d'ayeri convirtióse nel casu desesperáu de güei, naciones que los sos activos hanse evaporado pero que les sos deldes caltener de manera bien real".[45]

Un déficit comercial tamién puede vese afeutáu por cambeos nos costos llaborales relativos, que fixeron a les naciones del sur menos competitives y amontaron los sos desequilibrios. Dende 2001, los costos llaborales unitarios d'Italia crecieron el 32% en comparanza con Alemaña.[46][47] Los costos llaborales unitarios de Grecia crecieron muncho más rápido que n'Alemaña mientres la década pasada.[48] La mayor parte de países de la XE tuvieron aumentos de los costos llaborales mayores qu'Alemaña.[49] Los países que dexaron que los sos "salarios crecieren más rápidu que la productividá" perdieron competitividá.[44] Los costos llaborales controlaos d'Alemaña, anque sían una cuestión debatible en rellación a los desequilibrios comerciales,[49] son un importante factor en rellación a la so baxa tasa de desemplegu.[50]

Problema estructural del sistema de la eurozona

editar

Esiste una contradicción estructural nel sistema del euru: hai una unión monetaria (una divisa común) ensin unión fiscal (esto ye, ensin impuestos, pensiones y funciones de l'Ayalga comunes.[51] Nel sistema de la eurozona, riquir a los países miembros que sigan un patrón fiscal similar, pero nun disponen d'una Ayalga común pa faelo valir. Esto ye, países col mesmu sistema monetariu tienen llibertá tocantes a les sos polítiques fiscales en materia d'imposición y gastu. Asina que inclusive anque esistan dellos puntos d'alcuerdu sobre la política monetaria al traviés del Bancu Central Européu, los países pueden nun ser capaces o a cencielles pueden escoyer nun siguila. Esta carauterística provocó un ciertu comportamientu de free riding de les economíes perifériques, especialmente representaes nesti sentíu pol casu de Grecia, yá que ye difícil controlar y regular les instituciones financieres nacionales. Amás, esiste tamién el problema de que'l sistema de la zona euru tien una estructura complexa pa responder y actuar con rapidez. Con 17 naciones como miembros, rique unanimidá pa tomar de decisiones. Esto puede conducir al fracasu na prevención de l'andada a otres árees, al ser difícil pa la zona euru responder rápido ante un problema financieru de valumbu.[52]

Adicionalmente, nun esiste una "unión bancaria", lo que significa que nun esiste a nivel européu una supervisión bancaria nin víes de recapitalización o resolución de bancos fallíos.[15]

Inflexibilidad de la política monetaria

editar

Puesto que la pertenencia a la eurozona implica una política monetaria común, los estaos miembros individuales nun pueden actuar de manera independiente, lo que los torgar imprimir dineru pa pagar a los sos acreedores y relaxar el riesgu d'impagu. Al "imprimir dineru", la divisa d'un país se devalúa en comparanza colos sos socios comerciales de la eurozona, faciendo les sos esportaciones más barates, lo que conduz de normal a una meyora de la balanza comercial, un aumentu del PIB y mayores ingresos por impuestos en términos nominales.[53] Sicasí, los países afeutaos pola crisis n'Europa nun tuvieron esti tipu de ferramientes de política económica a la so disposición, siendo criticada l'actitú del Bancu Central Européu, únicu detentador de la política monetaria na eurozona, pola so escesiva ortodoxa.[ensin referencies]

Falta d'unificación fiscal y movilidá llaboral

editar

Nel so artículu clásicu sobre árees monetaries óptimas, Robert Mundell (1961) señalaba la importancia de la movilidá llaboral, pa correxir los desequilibrios dientro d'una área moneterias como l'euru. Sicasí, los países del euru falten enforma de tener bona movilidá llaboral, por cuenta de la esistencia d'estaos nacionales, fronteres llingüístiques y culturales qu'alloñen enforma a dicha área de les condiciones mentaes por Mundell.

Otru trabayu influyente, un pocu posterior al de Mundell, ye'l de P. Kenen que enfatiza la importancia de la unión fiscal. Paul Krugman señala los paralelos de les crisis inmobiliaries d'Irlanda y l'estáu de Nevada. Nel primer casu Irlanda hubo de rescatar a los bancos por sigo mesma y aplicar retayos nel gastu social, ente que Nevada pudo aplicar midíes menos traumátiques por formar una unidá fiscal col restu d'Estaos Xuníos.

Perda d'enfotu

editar
 
Precios de CDS soberanu de dellos países europeos (2010-2011). La exa izquierda ta en puntos básicos: un nivel de 1.000 significa que cuesta 1 millón de dólares protexer 10 millones de dólares de delda mientres 5 años.

Antes del desenvolvimientu de la crisis, asumíase tantu polos reguladores como polos bancos que la delda soberana de la zona euru yera segura. Los bancos calteníen importantes carteres de bonos de países débiles como Grecia, qu'ufiertaben una pequeña prima y paecíen igualmente permediaos a los más saniaos. A midida que la crisis desenvolvióse, volvióse obviu que los bonos de Grecia, y posiblemente los d'otros países, ufiertaben sustancialmente más riesgu. A la falta d'información sobre'l riesgu de la delda soberana europea contribuyó'l conflictu d'interés ente distintos bancos que taben ganando importantes sumes al emitir los bonos.[54] La perda d'enfotu viose reflexada nel aumentu de los precios de los CDS soberanos, indicativu de les mires del mercáu sobre la capacidá de creitu de los países (vease'l gráficu axuntu).

Amás de lo anterior, mientres el desenvolvimientu de la crisis n'Europa, les duldes fueron estendiéndose ente los inversores sobre les posibilidaes y la capacidá de la clase política de la zona euru pa contener efectiva y rápido la crisis. Dende'l momentu que los países qu'utilicen l'Euru como la so divisa tienen menos posibilidaes de política económica, yá que nun pueden imprimir moneda na so propia divisa pa pagar a los tenedores de delda, delles soluciones riquen de la cooperación multinacional. Amás, el Bancu Central Européu tien como mandatu puramente'l control de la inflación, mandatu que nun fai referencia al emplegu, a diferencia del mandatu dual de la Reserva Federal.

D'alcuerdu a The Economist, la crisis "ye tan política como económica" y la resultancia del fechu de que la zona euru nun ta acompañada por tola arquiteutura institucional (y bonos mutualizados de solidaridá) d'un estáu.[55] La retirada masiva de fondos de los bancos tuvieron llugar nos países más débiles de la eurozona, como Grecia y España.[56] Los depósitos bancarios de la eurozona tán aseguraos, pero por axencies de cada gobiernu miembru. Si un bancu quebra, ye pocu probable que'l gobiernu seya capaz de cubrir completa y rápido tolos sos compromisos, siquier non n'euros, polo qu'esiste la posibilidá de que tuviera qu'abandonar l'euru y volver a una divisa nacional. D'esta miente, los depósitos n'euros tán meyor aseguraos nos bancos holandeses, alemanes o austriacos que nos bancos griegos o españoles.[57]

La visión de les axencies de creitu S&P

asitió la so calificación de la delda soberana al llargu plazu de 15 miembros de la Unión Económico y Monetario (UEM o Eurozona) el 5 d'avientu de 2011 en "CreditWatch" (en castellán, "Observación de Creitu") con implicaciones negatives. S&P escribió que llevaba a cabu esta calificación de resultes de les "tensiones sistémicas derivaes de cinco factores interrellacionaos: 1) l'estrechamientu de les condiciones de creitu al traviés de la zona euru; 2) primes de riesgu marcadamente más altes nun númberu creciente de bonos soberanos de la eurozona ente los que s'incluyíen dellos calificaos nel momentu como 'AAA'; 3) la continuación de los desalcuerdos ente la clase política europea sobre la forma d'atayar de manera inmediata la crisis d'enfotu del mercáu y, nel llargu plazu, sobre cómo llograr una mayor converxencia económica, financiera y fiscal ente los miembros de la zona euru; y 5) el riesgu creciente de recesión económica na eurozona como un tou pa 2012. Anguaño, espérase que la producción caya l'añu próximu en países como España, Portugal y Grecia, pero nel momentu asigna una probabilidá del 40% a la posibilidá d'una cayida del productu de tol conxuntu de la eurozona."[58]

Evolución de la crisis

editar

Grecia

editar
 
Delda de Grecia ente 1999 y 2010 comparáu a la media de la Eurozona.

N'ochobre de 2009, el Partíu Socialista griegu ganó les eleiciones llexislatives y George Papandreou llegó al poder.[59] Más tarde, anunció que la situación económica del país yera catastrófica y que'l déficit presupuestariu p'aquel añu sería del 12,5% en llugar del 3,7% qu'anunciara'l gobiernu precedente.[60] Tamién reveló que s'azorronara'l verdaderu tamañu de les sos deldes ante la Comisión Europea dende diba una década.[61] En payares y avientu, fixéronse públiques previsiones envalorando'l déficit griegu nun 12,7% y l'endeldamientu nel 113,4% pal añu 2009, niveles bien percima de la llende del 3% y 60% qu'afita'l Pactu d'estabilidá y crecedera pa los miembros de la Xunión Europea.[62][63][64]

El 8 d'avientu, l'axencia de calificación de riesgu Fitch Ratings baxó la calificación de la delda soberana al llargu plazu de Grecia d'A- a BBB+,[65][66] y el 16 d'avientu Standard & Poor's fixo lo mesmo.[67][68] Esto indicó a los inversores qu'invertir nesi país yera más ventureru, y vinu a confirmar les medranes de los mercaos. El 22 d'avientu la tercera gran axencia de calificación de riesgu, Moody's, rebaxó la nota pa Grecia d'A1 a A2.[69][70][71]

Mentanto, nesti mes d'avientu'l gobiernu griegu anunció que nun pidiría ayuda esterna pa reembolsar les sos deldes, y tuvo qu'anunciar un plan d'amenorgamientu del déficit pal añu 2010 a fin contentar a los mercaos financieros y a la Comisión Europea.[72] Sicasí esi anunciu nun foi abondu, y nos díes siguientes empezaron los ataques especulativos nos mercaos financieros y los rumores de que'l gobiernu diba declarar la cesación de pagos. La Comisión Europea mesma pidió al gobiernu más midíes, xulgando que la situación del país amenaciaba la estabilidá de los otros países europeos.[73]

Unu de les torgues pal gobiernu griegu naquel periodu foi que les midíes d'austeridá que taba obligáu a cumplir pa recibir el so rescate económicu y recuperar l'enfotu internacional xeneraron protestes qu'encabezaron los sindicatos, amás d'enfrentamientos violentos. D'ende la dificultá pa presentar un plan d'axuste radical y la consiguiente rocea de los mercaos sobre la capacidá del país d'empecipiar un amenorgamientu sostenible de la carga de la delda pública.[74][75]

Nes selmanes siguientes, la Comisión Europea y la canciller d'Alemaña Angela Merkel pidieron al gobiernu griegu que punxera mayor enfotu por amenorgar el déficit públicu y la delda acumulada.[76][77] Arriendes de esta situación remanecieron tantu en Berlín como en Bruxeles los mieos alrodiu de que la crisis griega tuviera repercusión nel euru. Asina, Angela Merkel aportunó delles vegaes en que cada miembru de la Xunión Europea tien la responsabilidá de caltener les finances públiques n'orde, condición d'estabilidá de la mesma unión y de la eurozona.

Como respuesta, el gobiernu griegu desveló a principios de xineru de 2010 un drásticu plan d'amenorgamientu del gastu públicu y prometió llindar el déficit nun 3% pa 2012.[78] Sicasí la rocea siguió, y mientres les tases de préstamu pa Grecia xubíen regularmente,[79][80] la Comisión Europea reclamó más detalles de les midíes.[81] El 2 de febreru, el gobiernu revisó'l plan d'austeridá, endurecer con nueves midíes como'l bloquéu de los sueldos a los funcionarios, la xubida de los impuestos y l'aumentu de la edá de xubilación, a pesar de qu'hubo nueves fuelgues xenerales.[82]

Un desafíu a la unión monetaria

editar

Mientres l'intre de la "crisis griega", la Xunión Europea (XE) enfrentar a un dilema. Nun había clausa nel tratáu inicial que regula la Unión que dexara a los sos países rescatar financieramente a unu o dellos d'ellos. El rescate coleutivu d'un país polos otros miembros ta prohibíu porque tien un efeutu contraproducente: eso nun afalaría a los gobiernos a amenorgar los sos déficits. Asina, mientres selmanes, Alemaña negar a ayudar direutamente a Grecia, alegando que los otros miembros de la zona euru nun taben dispuestos a pagar polos errores griegos, amás de sufrir les protestes populares y una denuncia particular contra'l gobiernu.

Per otru llau, una intervención del Fondu Monetariu Internacional (FMI) y, poro, una rellación de dependencia respeuto d'él, nun contentaba a tolos miembros de la Eurozona, porque recurrir al FMI pudiera estropiar la credibilidá del euru; traía almitir que la moneda única tenía problemes que teníen de xestionase dende l'estranxeru. Asina, a pesar de que'l direutor del FMI, Dominique Strauss-Kahn, señaló delles vegaes que taría dispuestu a emprestar dineru, Grecia y l'XE negar a aceptar esta intervención.

 
L'antiguu Presidente de Gobiernu griegu George Papandreou y el Presidente de la Comisión Europea José Manuel Barroso tres la so xunta en Bruxeles el 20 de xunu de 2011.

Mientres la situación ganaba urxencia surdieron rumores sobre otros países y amenació el riesgu d'andada: Portugal (delda del 77% del so PIB),[83][84] España (déficit similar al griegu, pero deuda pública sensiblemente más baxa),[85][84] Italia (delda pública más elevada, pero déficit enforma menor).[85][84] La situación griega alterió l'enfotu nos mercaos financieros y llevó a los inversores a retirar el so dineru d'esos mercaos, amenaciando romper la estabilidá económica europea. Los primeros rumores sobre los bonos d'estos países empezaron dende avientu,[86] y nun dexaron de reforzase nos meses siguientes.

Difícil rescate européu en 2010

editar

El 3 de febreru, la Xunión Europea anunció mientres un cume en Bruxeles que sofitaría los planes del gobiernu griegu p'amenorgar el so déficit y que sometería a Grecia a una supervisión severa pa garantizar que'l país tomaba les midíes anunciaes.[87][88] Nun s'anunció nenguna ayuda financiera. Esta intervención de sofitu y supervisión foi insuficiente p'aselar les medranes d'andada a otres economíes mayores de la zona euru como la española, colo que nun se frenaron los ataques especulativos.[89]

El 11 de febreru, los líderes de la Xunión Europea alcordaron en que nun dexaríen sola a Grecia y ayudar a sortear la so crisis, qu'amenaciaba otros países y la moneda común. Prometieron llevar alantre una aición coordinada pa salvaguardar la estabilidá financiera de la eurozona.[90][91] Sicasí, nun revelaron detalles sobre cómo sería los rescate, polo que nun s'estenaron les duldes sobre la economía helena ente los inversores.[92]

Nos díes socesivos la Xunión Europea pidió de nuevu a Grecia qu'intensificara los sos esfuercios p'amenorgar el déficit públicu, porque nin el plan d'axuste (amenorgamientu del déficit a un 8,7 % en 2010 y 3% en 2012) nin los anuncios de sofitu económicu estenaron la rocea nos mercaos.[93][94][95] Asina'l 5 de marzu, dellos díes dempués d'una fuelga xeneral,[96] el gobiernu griegu anunció nueves midíes.[97]

El 15 de marzu, ente que los mercaos financieros siguíen especulando sobre si l'ayuda europea prometida a Grecia diba materializase, los ministros de finances de la Xunión Europea (Eurogrupu) llegaron a un alcuerdu ensin detallar sobre préstamos. Sicasí, solo afirmaron que los países de la eurozona alcordaren una manera d'ayudar a Grecia en casu de que fora necesariu, pero repitieron que Grecia nun precisaba un rescate y que la crisis griega yera un problema nacional.[98][99]

Negociaciones y presión
editar

La dificultá de llegar a un alcuerdu debíase principalmente a un desalcuerdu ente Alemaña y los otros miembros de la eurozona na solución pa salir de la crisis.[100] Alemaña negar a ayudar colectivamente a Grecia,[101] ya inclusive propunxo escluyir de la eurozona a los países que nun respeten les regles y amenacien la viabilidá de la moneda.[102] Sicasí, la Comisión Europea y otros países de la eurozona como Francia taben a favor d'una ayuda a Grecia y refugaben una esclusión, por eso punxeron presión sobre Angela Merkel pa llegar un alcuerdu.[103][104] Amás, George Papandreou dio un ultimátum a la XE p'aprobar el plan de rescate, amenaciando con incumplir el plan d'axuste en casu de non rescate.[105][106]

Finalmente, el 25 de marzu Francia y Alemaña alcordaron un plan pa rescatar les finances griegues cola participación del FMI y los países de la eurozona. Sicasí, solo tratábase d'un plan d'últimu recursu pa rescatar a Grecia si s'atopa en situación de suspensión de pagos. El paquete de rescate totalizaría 23.000 millones d'euros.[107] Sicasí, nos díes siguientes siguieron les duldes sobre'l rescate, lo que reactivó la presión sobre la delda griega.[108][109] El 9 d'abril, Fitch rebaxó la calificación de la delda griega al llargu plazu BBB+ a BBB-.[110]

El 11 d'abril, los líderes del Eurogrupu revelaron los detalles del paquete de préstamos d'emerxencia, que taríen a disposición del país namái si en casu de que pidiera asistencia, con tases d'interés cerca del 5% (más baxa que'l 7% nos mercaos).[79] El dineru pondríenlo los países de la eurozona y el FMI.[111]

Activación del rescate
editar
 
      Portugal, Italia, Grecia y España      con Irlanda

El 22 d'abril, Eurostat cifró nel 13,6% del PIB el déficit públicu griegu de 2009, un monto bien cimeru al 12,9% calculáu poles estimación previes.[112] A esta revisión al alza sumóse la rebaxa pola axencia de calificación creiticia Moody's de la delda de Grecia dende A2 hasta A3,[113] lo que fizo que les tases sobre los préstamos xubieron a un 8,5%.[79]

El día 23 el primer ministru griegu George Papandreou pidió oficialmente que se punxera en marcha'l plan de rescate p'antes del 19 de mayu. El plan nun foi llanzáu darréu por cuenta de les reticencies d'Alemaña, qu'esixó condiciones bien dures antes d'emprestar la so ayuda.[114]

Coles mesmes, los mercaos financieros tarrecieron que los PIGS (Portugal, Italia, Grecia y España) viérense afeutaos por una futura cesación de pagos. Les esmoliciones reforzar en particular pa España, onde'l desemplegu xubiera hasta'l 20%, y Portugal, que tuvo un déficit eleváu (9,3% del PIB en 2009).[85][115][116]

Los díes 27 y 28 d'abril l'axencia de calificación Standard & Poor's fixo una rebaxa de la calificación creiticia d'España d'AA+ a AA,[117] y de la nota de la delda portuguesa hasta A- (el 24 de marzu, Fitch yá decidiera rebaxar la calificación a AA- dende AA),[118][119] por cuenta de los riesgos fiscales qu'enfrentaben esos países y a les sos débiles perspeutives económiques. Esta situación provocó la cayida de los valores bursátiles europeos, encabezaos pol español, y l'esbarrumbe del euru frente al dólar.[120]

L'escepticismu alemán
editar

Asina, el 28 d'abril el direutor xerente del FMI, Dominique Strauss-Kahn, y el presidente del BCE, Jean-Claude Trichet, allegaron a Alemaña pa intentar convencer al Parllamentu de qu'aprobara'l paquete de rescate pa Grecia, mientres el presidente de la Comisión Europea, José Manuel Barroso, pidía una aición rápida.[121] El problema pa la canciller alemana yera que la opinión pública alemana nun taba a favor d'esti plan, porque a Alemaña tocába-y ser el mayor contribuyente individual. Amás, eleiciones parllamentaries taben previstes pal 9 de mayu, polo que'l gobiernu alemán taba pendiente de les eleiciones y de non descontentar a los sos eleutores. Asina Angela Merkel amosóse ronciega a emprestar el dineru antes de los comicios, yá que la mayor parte de los alemanes taben en contra del rescate griegu.[122]

Nos meses anteriores, sofitárase la propuesta de que los países europeos nun rescataren Grecia, y que Grecia abandone la eurozona, considerando que tenía de salir namái de la situación na que se metió. Tamién fuera una manera de protexer l'euru y los otros países. Anque'l mesmu gobiernu alemán contemplara esta solución, depués refugar.[123]

Alcuerdos de mayu de 2010

editar

L'aprobación última del plan de rescate facer en dos etapes:

  • El 2 de mayu, los ministros de Finances de la eurozona (Eurogrupu) aprobaron una llinia de creitu de 110.000 millones d'euros p'ayudar a Grecia mientres trés años, 80.000 millones pola XE y 30.000 millones pol FMI. Sicasí, inda quedaba pendiente l'aprobación individual de cada unu de los gobiernos de la zona.[124]
  • Nos díes siguientes los gobiernos de la eurozona aprobaron oficialmente'l plan d'ayuda a nivel nacional, de cuenta que el 7 de mayu, el paquete foi aprobáu pol Conseyu Européu.
Fondu de estabilización
editar

El 10 de mayu, los ministros de Finances axuntar en Bruxeles pa crear un nuevu mecanismu de estabilización pa evitar que la crisis de la delda de Grecia estender a otros países. Trátase de préstamos de 750.000 millones d'euros en casu de dificultá d'un país. Inclúin 500.000 millones de parte de la XE y 250.000 millones del FMI.[125]

So esti plan, el Bancu Central Européu tomaría préstamos pal fondu de estabilización direutamente nos mercaos, pa emprestar esti dineru a gobiernos europeos en dificultaes. Esto ye, puede emprestar indireutamente dineru a países europeos.[126]

La meta d'esti sistema de garantía de los préstamos ye qu'evite que la crisis griega estender a otros países de la eurozona que tienen altos déficits y una débil crecedera, especialmente España, Portugal ya Irlanda. Por tanto yera tamién una manera de protexer l'euru.[127]

Segundu rescate

editar

La Troika (XE, BCE y FMI), ufiertó a Grecia un segundu préstamu de rescate per valor de 130.000 millones d'euros n'ochobre de 2011, siendo la so activación puramente condicional a la implementación de más midíes d'austeridá y a un alcuerdu de reestructuración de la so delda. Sorprendentemente, el Primer Ministru griegu George Papandreou respondió a esti anunciu, primeramente, anunciando en payares de 2011 un referendu sobre'l nuevu plan de rescate,[128][129] pero tuvo qu'echase tras ante la intensa presión de los sos socios de la XE, quien lu amenaciaron con nun apurrir un pagu pendiente de 6.000 millones d'euros que Grecia precisaba escontra mediaos d'avientu.[128][130] El 10 de payares de 2011, Papandreou optó a cambéu por dimitir tres un alcuerdu colos partíos Nueva Democracia (Grecia) y Concentración Popular Ortodoxa por aciu el cual nomábase al tecnócrata Lukás Papadimos como nuevu Primer Ministru d'un Gobiernu d'unidá nacional interín, responsable d'implementar les midíes d'austeridá necesaries p'abrir pasu al segundu rescate.[131][132]

Toles midíes d'austeridá implementaes contribuyeron, hasta'l momentu, a amenorgar el so déficit primariu antes del pagu d'intereses dende €24.700 millones (10.6% del PIB) en 2009 hasta €5.200 millones (2.4% del PIB) en 2011,[133][134] pero como efeutu colateral tamién contribuyeron al empeoramientu de la recesión griega, qu'empezó n'ochobre de 2008 y empioró en 2010 y 2011.[135] Polo xeneral, el PIB griegu tuvo'l so peor momentu en 2011, con una cayida del −6.9%,[136] un añu nel que la producción industrial afecha foi un 28.4% más baxa qu'en 2005,[137][138] entrando en bancarrota 111.000 empreses griegues (un 27% más qu'en 2010).[139][140] De resultes de too ello, la tasa de desemplegu afecha por estacionalidad pasó del 7.5%en setiembre de 2008 a un máximu históricu del 19.9% en payares de 2011, ente que la tasa de desemplegu xuvenil mientres el mesmu periodu aumentó dende'l 22.0% hasta'l 48.1%.[141][142]

La proporción de población viviendo en "riesgu de probeza o esclusión social" nun aumentar significativamente mientres los primeros dos años de la crisis. Envalorábase la so proporción de la población nel 27.6% en 2009 y el 27.7% en 2010 (solo llixeramente percima de la media de la XE-27 del 23.4%),[143] pero en 2011 el datu aumentó fuertemente hasta'l 33%.[144] En febreru de 2012, un funcionariu del FMI dedicáu a la negociación de les midíes d'austeridá griegues almitió que los retayos escesivos nel gastu públicu taben estropiando a Grecia.[133]

La vuelta a los mercaos: abril de 2014

editar

El 10 d'abril de 2014 l'Estáu griegu asitió 3.000 millones d'euros, sobremanera ente inversores estranxeros, en títulos a cinco años al 4,95%. A otru día la canciller alemana Angela Merkel que s'atopaba n'Atenes manifestó: "Grecia cumplió les sos promeses. La vuelta a los mercaos financieros ye una señal de que l'enfotu tornó. Espero qu'esta política siga”. El primer ministru griegu Andonis Samaras añadió: “¡Grecia llograr! Güei empieza un nuevu día y el país empecipia'l so camín escontra la crecedera”.[145][146]

Tercer rescate

editar

Tres una curtia crisis interna, que llevó al Corralito en Grecia de 2015, el 11 d'agostu de 2015 n'Atenes, el Gobiernu griegu y les instituciones acreedores (FMI, Comisión Europea, BCE y Mecanismu d'Estabilidá) algamaron un alcuerdu sobre un tercer rescate al país y el paquete d'aiciones que Grecia tendrá de cumplir en cuenta de recibir el primer desembolsu,[147] que fueron aprobaos trés díes depués nel Parllamentu Helénicu, colos votos de dos tercios de los llexisladores de SYRIZA, del so sociu de gobiernu ANEL y de trés partíos de la oposición.[148] El 14 d'agostu, nuna xunta del Eurogrupu foi autorizáu'l tercer rescate de Grecia, lo que supón un nuevu programa d'asistencia financiera d'hasta 86 000 millones d'euros y trés años de duración, pa evitar la quiebra del país y la salida del euru o Grexit.[149]

Irlanda

editar

La crisis de delda soberana irlandesa nun foi causada por un escesu de gastu del so Gobiernu, sinón que foi consecuencia de la garantía dada pol Gobiernu d'Irlanda sobre los pasivos de los seis principales bancos irlandeses, que financiaren una burbuya inmobiliaria. El 29 de setiembre de 2008, el Ministru de Finances Brian Lenihan, Jnr emitió una garantía d'un añu qu'afectaba a tolos depositantes y tenedores de bonos de los bancos irlandeses. Esta foi anovada en setiembre de 2009, pocu dempués del llanzamientu de l'Axencia Nacional de Xestión d'Activos (NAMA, n'inglés), un organismu diseñáu pa retirar los creitos "malos" d'estos seis bancos.

Les perdes envaloraes de los bancos irlandeses xubíen a 100.000 millones d'euros, de los cualos la mayor parte taba rellacionáu con creitos inmobiliarios fallíos concedíos a promotores inmobiliarios y propietarios de viviendes mientres la burbuya inmobiliaria, que esplotó redolada a 2007. Irlanda podría garantizar los depósitos de los bancos y haber dexáu que fueren los tenedores privaos de bonos qu'invirtieren nos bancos quien fixeren frente a les perdes, pero en cuenta de eso pidió emprestáu dineru al BCE pa pagar a esos tenedores de bonos, moviendo les perdes y la delda escontra los contribuyentes. L'axencia NAMA adquirió más de 80.000 millones d'euros de creitos malos de los bancos como mecanismu de tresferencia. La economía colapsó mientres 2008. El desemplegu creció dende'l 4% en 2006 hasta'l 14% en 2010, de la que'l presupuestu públicu pasaba del superávit en 2007 hasta un déficit del 32% del PIB en 2010, el mayor na historia de la zona euru, y ello a pesar de les midíes d'austeridá draconianas adoptaes.[29][150]

N'abril de 2010, tres l'aumentu nos mercaos del rendimientu ufiertáu polos bonos irlandeses a 2 años, l'axencia irlandesa de delda NTMA emitió un comunicáu nel que dicía que nun tendría "más obligaciones de refinanciación importantes" en 2010. Les sos necesidaes de 20.000 millones d'euros en 2010 seríen compensaes por un balance de caxa de 23.000 millones d'euros, y señaló: "tamos bien cómodos daes les circunstancies".[151] El 18 de mayu la NTMA probó'l mercáu vendiendo 1.500 millones d'euros que foi suscrita triplemente.[152]

En setiembre de 2010, los bancos nun fueron capaces de llevantar financiamientu y la garantía bancaria foi anovada per tercer añu. Esti fechu tuvo un impautu negativu sobre los bonos públicos irlandeses, creciendo l'ayuda pública a los bancos hasta'l 32% del PIB, lo qu'obligó al Gobiernu a pidir ayuda a la XE. El 21 de payares anunció un paquete de financiamientu de 85.000 millones d'euros[153] sofitáu pola XE, el FMI y tres países (Reinu Xuníu, Dinamarca y Suecia). La eurozona al traviés del MEEF y del FEEF pusó a disposición d'Irlanda 40.200 millones d'euros mientres el Reinu Xuníu, Dinamarca y Suecia contribuyeron con 4.800 millones.[154][155] Al pie de 17.99 millones d'euros adicionales apurríos poles mesmes reserves y pensiones irlandeses, el Gobiernu recibió 85.000 millones d'euros,[156] de los cualos 34.000 millones fueron utilizaos pa sofitar al sector financieru del país.[157] A cambéu, el Gobiernu d'Irlanda comprometer a amenorgar el so déficit presupuestariu per debaxo del 3% pa 2015.[157] En febreru de 2011, el Gobiernu perdió les eleiciones xenerales d'Irlanda de 2011. N'abril de 2011, a pesar de les midíes llevaes a cabu, l'axencia de calificación Moody's rebaxó'l rating de la delda de los bancos irlandeses a la categoría de bono basura.[158]

El xueves 31 de mayu de 2012 los irlandeses aprobaron en referendu (un 60% a favor y un 40% en contra) el Tratáu Européu d'Estabilidá que los compromete a llindar el so déficit públicu. El primer ministru Enda Kenny que preside un gobiernu de coalición del so partíu'l Fine Gael colos llaboristes, interpretó la resultancia como un respaldu a la so política d'austeridá. Pa los favorables al tratáu, el votu abre les puertes al financiamientu d'Irlanda con fondos europeos más allá de 2013, cuando s'acabara'l plan de rescate apautáu en payares de 2010. El tratáu va entrar a valir cuando lo ratificaren 12 de los 17 países miembros del euru.[159]

Fin del rescate: avientu de 2013

editar

N'avientu de 2013 Irlanda punxo fin al rescate européu ensin solicitar un colchón financieru al que poder recurrir en casu de surdir nuevos problemes nos mercaos. Nun informe de siguimientu de mayu de 2014, ellaboráu pol Fondu Monetariu Internacional (FMI) y coordináu cola Comisión Europea, constatábase l'entamu de la recuperación irlandesa y la bona acoyida de los sos títulos de delda, llegando a cotizar inclusive per debaxo de los del Reinu Xuníu, daqué insólitu nos últimos cinco años.[160]

Portugal

editar

Un informe publicáu en xineru de 2011 pol Diariu de Notícias[161] y publicáu en Portugal por Gradiva, demostraba que nel periodu ente la Revolución de los Claveles en 1974 y 2010, el Gobiernu de Portugal había promovíu'l sobregasto y les burbuyes d'inversión al traviés d'aliances públicu-privaes pocu tresparentes y por aciu el financiamientu de numberoses consultoríes esternes ineficientes ya innecesaries. Esto provocó considerables sobre precios n'obres públiques xestionaes pol Estáu y coles mesmes enchió los sueldos y "bonuses" de los executivos y máximos responsables. Les polítiques de contratación provocaron l'aumentu hasta niveles escesivos nel númberu de funcionarios públicos. Tanto los creitos de riesgu como la delda pública y los Fondo de Cohesión europeos fueron mal xestionaos mientres cerca de cuatro décades. El Gabinete del Primer Ministru José Sócrates nun foi capaz de prever esto en 2005, y darréu amosóse incapaz de tomar midíes que solliviaren la situación cuando'l país viose empuestu escontra la sienda de la bancarrota en 2011.[162]

El 16 de mayu de 2011, los líderes de la eurozona aprobaron oficialmente un paquete de rescate de 78.000 millones d'euros[163] pa Portugal. El préstamu de rescate va ser distribuyíu ente'l Mecanismu Européu d'Estabilidá Financiera, el Fondu Européu d'Estabilidá Financiera y el Fondu Monetariu Internacional.[164]

D'alcuerdu al Ministru de Finances portugués, el tipu mediu d'interés del préstamu de rescate esperábase que fora d'un 5.1%[165] Como parte del rescate, Portugal comprometíase a esaniciar la so aición d'oru en Portugal Telecom pa dexar la so privatización.[166][167] Portugal convertir nel tercer país de la eurozona, tres Irlanda y Grecia, en recibir un rescate financieru.

El 6 de xunetu de 2011, confirmóse que l'axencia de calificación Moody's llevara'l rating de Portugal hasta'l nivel de bono basura, apaeciendo informaciones adicionales de Moody's qu'apuntaben a que quiciabes Portugal pudiera siguir a Grecia na necesidá d'un segundu rescate.[168]

N'avientu de 2011, informóse que'l déficit presupuestariu envaloráu de Portugal en 2011 del 4,5% sería significativamente menor de lo esperao, gracies a tresferencies realizaes a partir de fondos de pensiones. Ello fai que'l país tea en situación d'algamar el so oxetivu pa 2012 antes de esperar.[169] A pesar del fechu de que s'espera que la economía contraiga un 3% en 2011, el FMI espera que'l país seya capaz de volver a los mercaos de delda soberana a mediu y llargu plazu escontra finales de 2013.[170]

El 4 de xunu de 2012 los téunicos de la "troika" (BCE, FMI y XE) dieron por bones les cuentes del país y ordenaron el desembolsu de 4.100 millones d'euros, esto ye, del quintu tramu del "rescate" alcordáu en mayu de 2011 pa salvar a Portugal de la bancarrota y que sumaba un total de 78.000 euros.

Fin del rescate: mayu de 2014

editar

En mayu de 2014, Bruxeles dio lluz verde al desembolsu del últimu tramu de l'ayuda a Portugal, 2.600 millones d'euros que completaben los 78.000 millones alcordaos.[171][172]

El 17 de mayu de 2014 dar por rematáu oficialmente el rescate de Portugal cola marcha definitiva de los inspeutores de la troika que controlaron cada dos meses les finances luses mientres los últimos trés años. D'esta forma Portugal volvía ser dueña de les sos propies decisiones.[173][174]

España

editar
 
Evolución comparativa ente la prima de riesgu griego (n'azul) y la española (en naranxa) ente 2006 y 2014.

Antecedentes

editar

Al entamu de la crisis, España tenía un nivel de delda pública baxu en comparanza con otres economíes avanzaes. Representaba'l 53% del PIB en 2010, 20 puntos menos que Alemaña, Francia o Estaos Xuníos, y 60 puntos inferior a Italia, Irlanda o Grecia,[175] afirmándose que'l país nun s'enfrenta a riesgu de default.[176] Como n'Italia, la mayor parte de la delda d'España ye controlada internamente, atopándose dambos países en meyor posición fiscal que Grecia o Portugal, lo que fai que'l riesgu de rescate seya bien improbable siempres que la situación nun se vuelva muncho más severa.[177]

Cuando surdieron rumores sobre la posibilidá de qu'España tuviera que ser rescatada, estos fueron refugaos pol Presidente del Gobiernu d'España, José Luis Rodríguez Zapatero, como "totalmente insanos ya intolerables".[178] Sicasí, pocu tiempu dempués del anunciu de la creación pola XE d'un nuevu "fondu d'emerxencia" pa los países de la eurozona en mayu de 2010 (FEEF), España tuvo qu'anunciar un conxuntu de midíes d'austeridá diseñaes p'amenorgar significativamente el déficit presupuestariu del país, unviando una señal a los mercaos financieros sobre la conveniencia y seguridá d'invertir nel país.[179] El Gobiernu d'España confiara hasta'l momentu n'evitar esti tipu de retayos fondos, pero la debilidá de la crecedera económica internu sumáu a la presión internacional forzaron al Gobiernu a espandir les midíes de retayu que yá empezara a enllantar en xineru de 2011. Siendo la cuarta economía de la eurozona, la situación d'España yera de particular interés y esmolición pa los observadores internacionales, lo que provocó que se viera sometida a presiones d'Estaos Xuníos, el FMI, otros países europeos según la Comisión Europea por qu'enllantara midíes d'amenorgamientu del déficit más agresives.[180][181]

España llogró amenorgar el so déficit dende'l 11.2% del PIB en 2009 hasta'l 9.2% en 2010,[182] pero en 2011 tuvo bien lloñe del 6% apautáu cola XE pol gobiernu de Rodríguez Zapatero pos la esviación final foi de cuasi 3 puntos (el 8.5% inicial foi aumentáu al 8.9% al afayase los "déficits ocultos" de la Comunidá de Madrid y de la Comunidá Valenciana).[183][184][185]

Al envís de aumentar l'enfotu nos mercaos financieros, el Gobiernu de Rodríguez Zapatero col sofitu del principal partíu de la oposición, el Partíu Popular lideráu por Mariano Rajoy, llogró sacar alantre'l cambéu la Constitución española en setiembre de 2011 estableciendo la obligación de tener un presupuestu equilibráu tanto a nivel nacional como autonómicu en 2020. El cambéu establez que la delda pública nun puede ser cimera al 60% del PIB, anque podríen establecese esceiciones en casu de catástrofe natural, recesión económica o otres emerxencies.[186][187] So presión de la XE, el nuevu gobiernu conservador español, lideráu por Mariano Rajoy, espera amenorgar el déficit hasta'l 5,3% en 2012 y al 3% en 2013, anque depués llogró que l'oxetivu del 3% retardar hasta'l 2014.[ensin referencies]

El procesu que conduz al rescate bancariu n'España

editar

El 9 de mayu de 2012 el gobiernu del Partíu Popular presidíu por Mariano Rajoy nacionaliza el Bancu Financieru y d'Aforros, matriz de Bankia, polo que se fai col control de la entidá.[188]

El sábadu 19 de mayu Mariano Rajoy niega en Chicago (a onde acaba de llegar pa participar nel cume de la OTAN) que la banca española precise un rescate y refuga la propuesta del nuevu presidente francés François Hollande de qu'España recurra a los fondos europeos (FEEF o MEDE) pa saniar los sos bancos. "Nun creo que'l señor Hollande dixera eso porque, lóxicamente, el señor Hollande nun sabe cómo tán los bancos españoles", declaró Rajoy.[189]

El vienres 25 de mayu el Conseyu d'Alministración de Bankia decide pidir una inyeición de 19.000 millones d'euros de dineru público pal grupu Bancu Financieru y d'Aforros, matriz de Bankia (de los que 12.000 van ser pa esa entidá), una cifra qu'enche toles previsiones y que la convierte nel mayor rescate financieru de la historia d'España y unu de los mayores d'Europa (y lo que va sumar a los 4.465 millones yá concedíos, lo que refundia un total de 23,465 millones de fondos públicos).[190]

El llunes 28 de mayu, les aiciones de Bankia pierden un 13,4%, asitiándose en 1,36 euros (perdiendo yá un 64% del so valor respeuto al de salida en xunetu de 2010), el Ibex 35 cai un 2,17 % (asitiándose nel nivel que tenía en mayu de 2003), abasnáu poles perda de los bancos (el Banco Popular perdió un 7,5%, el Bancu de Sabadell y el Caixabank más del 5%, y el Banco Santander y el BBVA, más del 3%), y la prima de riesgu disparar hasta algamar el so máximu históricu dende la entrada nel euru, los 511 puntos básicos (percima del nivel de los 500 puntos en que Grecia tuvo que ser rescatada pola Xunión Europea y mui cerca de los 517 en que foi rescatáu Portugal, o los 544 en que foi rescatada Irlanda).

A mediudía Rajoy nuna rueda de prensa vuelve afirmar que "nun va haber nengún rescate de la banca española", anque reconoz implícitamente qu'España por sigo mesma nun va poder saniar la so banca y apunta la solución (una vegada el BCE negárase a volver inyectar lliquidez a los bancos como en febreru y a mercar masivamente delda pública española, única forma en que se pudiera recurrir direutamente a los mercaos): que'l dineru fuera direutamente a los bancos, ensin pasar polos estaos. "Muncha xente, yo tamién, sofita que se camuden les normes del fondu de rescate por que pueda inyectar dineru direutamente a los bancos", afirmó.[191] A última hora de la tarde'l BFA, matriz de Bankia, anuncia unes perdes de 3.318 millones d'euros, les mayores de la historia española, solo por detrás de los 3.510 millones declaraos por Banesto tres la so intervención en 1993.[192]

El vienres 1 de xunu Rodrigo Rato critica la xestión del gobiernu de la crisis de Bankia,[193] que se suma a la realizada'l día anterior pol presidente del Bancu Central Européu, Mario Draghi, quien aseguró que'l Gobiernu español optara "pola peor manera posible de faer les coses".[194] Pela so parte, el ministru de Facienda Cristóbal Montoro afirmó: "Vivimos situaciones más difíciles, y salimos. Nun tamos solos, tenemos detrás a Europa". "España ye un país grande, internacionalizado, con alta renta per cápita. El problema ye la delda esterna, pero los tenedores son los máximos comenenciudos en qu'a España -y sala bien, porque quieren cobrar la so delda íntegra", añadió de siguío.[195]

Tres la "selmana negra" que vivió la economía española ente'l llunes 28 de mayu y el vienres 1 de xunu, el presidente Rajoy declaraba nunes xornaes del Círculu d'Economía celebraes el sábadu 2 de xunu en Sitges: "Nun tamos en cantu de nengún derribadoriu".[196]

El xueves, 7 de xunu, el subgobernador del Bancu d'España anunció que les entidaes financieres nacionalizaes CatalunyaCaixa y Novagalicia Bancu van precisar 9.000 millones adicionales d'ayuda pública, que se van sumar a los 5.500 millones d'euros yá inyectaos pol Estáu (2.465 millones en Novagalicia Bancu, onde l'Estáu tien el 93% de les aiciones; 2.968 millones en CatalunyaCaixa onde l'Estáu tamién tien el control total). Esi mesmu día conozse que'l FMI envalora que les necesidaes globales de capital pa la banca española van tar alredor de los 40.000 millones d'euros[197] y que l'axencia de calificación creiticia Fitch Ratings decidió rebaxar en trés gradies el rating d'España, dende 'A' a 'BBB' con perspeutiva negativa.[198]

El llunes 4 de xunu la Comisión Europea, al traviés del so vicepresidente y responsable d'Asuntos Económicos, Olli Rehn, na llinia de espresar por Rajoy una selmana antes, propunxo modificar les normes actuales por que'l fondu de rescate européu usar pa recapitalizar la banca, ensin pasar polos Estaos, que ye la solución demandada pol gobiernu español pa superar la crisis del sistema financieru español (empezando polos 19.000 millones que precisa Bankia), ensin recurrir al mercáu o a la emisión de delda, lo que probablemente dispararía la prima de riesgu español, faciendo cuasi inevitable'l "rescate" européu y la intervención de les sos finances. Tres l'anunciu del Comisariu Rehn la prima de riesgu cayó hasta los 520 puntos básicos (nel fin de la selmana yá taba per debaxo de los 500: el vienres cerró en 488,7 puntos básicos) y el Ibex 35 xubió cuasi un 3% asitiándose nos 6.237 puntos (al zarru del vienres algamaba los 6.552 puntos, na mayor xubida selmanal no que diba d'añu, un 8,03%). El ministru d'economía francés, Pierre Moscovici, que s'atopaba en Bruxeles, foi'l primeru en sofitar la propuesta, pero un voceru del gobiernu alemán amosóse contrariu a modificar la regulación actual del fondu de rescate européu ("los rescates han de faese al traviés de los Gobiernos p'asegurar que los préstamos tean condicionaos a ciertes polítiques").[199]

El día 6 de xunu de 2012, fíxose pública la información de qu'un paquete de rescate pa España d'ente 40.000 y 100.000 millones d'euros taba siendo consideráu, y que podría ser utilizáu en casu de ser solicitáu pol gobiernu español.[200]

El rescate

editar

El sábadu 9 de xunu el ministru d'Economía Luis de Guindales anuncia qu'España solicitó y llogró de la Xunión Europea un rescate d'hasta 100.000 millones d'euros que l'Estáu va utilizar pa saniar el sistema financieru español al traviés del FROB. A pesar de que l'últimu garante del dineru concedíu a España ye l'Estáu y non los bancos (porque la normativa de los fondos europeos de rescate nun se camudó, como s'entainó a recordar el ministru de Facienda alemán, Wolfgang Schäuble: "España va garantizar el préstamu y va tener que devolvelo"),[201] el ministru Guindales negar a llamalo rescate. "Ye un préstamu en condiciones bien favorables, meyores que les del mercáu", afirmó.[202] Nel mesmu sentíu espresóse'l presidente del gobiernu Mariano Rajoy na so comparecencia del mediudía del día siguiente, domingu 10 de xunu, y volvió evitar el términu rescate (anque yera yá'l términu utilizáu por tola prensa internacional: bailout, rescue sauvetage, salvataggio)[203] y utilizó el términu "llinia de creitu", amás de consideralo un ésitu de la so política ("evitemos el rescate d'España", llegó a dicir).[204] L'importe exactu del rescate va depender de les auditoríes a la banca española, un exerciciu d'analís que va concluyir a mediaos o a finales de xunu de 2012. El préstamu va realizar en favor del Gobiernu español, pero destináu puramente al sofitu de bancos problemáticos.[203] Según dellos medios al ser la economía española más grande que la de los otros países que yá recibieron paquetes de rescate, España dispunxo d'un importante poder de negociación a la de cerrar los términos del rescate.[205] Sicasí, según otros medios les condiciones del rescate fuéron-y impuestes al gobiernu de Rajoy, pos ésti prefiriera que la inyeición de capital fuera direutamente a los bancos, ensin contabilizase como delda, o que'l BCE apurriera lliquidez a la banca y mercara delda española masivamente pa baxar la prima de riesgu, pero nenguna de los dos propuestes foi aceptada pola XE.[204] Al circunscribirse el rescate al sistema financieru nun s'inclúin midíes concretes d'austeridá de les cuentes públiques como nel casu de los anteriores rescates aplicaos n'Irlanda, Portugal y Grecia.[206] Sicasí, nel testu espublizáu pol Eurogrupu, dempués d'afirmar que se van tomar midíes de control del sistema financieru español que va ser inspecccionado poles autoridaes europees y pol BCE, faíase referencia a les reformes o retayos p'amenorgar el déficit públicu que tenía de siguir faciendo'l gobiernu español, yá que "el progresu nestes árees va ser estrecha y regularmente revisáu en paralelu con a l'asistencia financiera". El comisario européu Olli Rehn tamién se refirió a qu'España debe "aplicar la condicionalidad normal nel marcu de la gobernanza económica reforzada d'Europa". Tou ello paecía indicar que la vixilancia del cumplimientu del déficit per España (el 5,3% del PIB en 2012 p'algamar el 3% en 2014) per parte de la Comisión Europea y del BCE, nel marcu del Plan d'Estabilidá, diba intensificase. Al paecer los intereses que va haber de pagar España pol rescate van ser del 3%, bien per debaxo del 6,3% de los bonos a diez años, y el plazu d'amortización va rondar los 10 años, anque nun se sabe si'l dineru va salir del FEEF, el llamáu fondu de rescate temporal creáu en mayu de 2010 y a valir hasta mediaos de 2013, o del MEDE, que la so entrada a valir ta prevista pal 1 de xunetu, cuando seya ratificáu polos Estaos miembros. Los bancos van recibir el dineru al traviés del FROB bien en forma d'inyeiciones direutes de capital (como Bankia, que pidió 19.000 millones, que se van convertir n'aiciones) o de "bonos contingentes convertibles", los llamaos cocos, que son préstamos a un 10% d'interés que pueden convertise en capital.[207]

El tonu trunfalista de Rajoy qu'utilizó mientres la so comparecencia del domingu 10 de xunu y el refugu a utilizar el términu rescate (faló de "llinia de creitu"), foi bien criticáu pola oposición que lu recordó que'l rescate anunciáu yera la constatación del fracasu de la so política, empecipiada cola deficiente xestión de la crisis de Bankia, y n'absolutu un ésitu como intentaba vendelo Rajoy. Alfredo Pérez Rubalcaba, líder del PSOE, afirmó que yera "el momentu más grave pa España desque empezó la crisis económica" y sicasí el gobiernu "quier faenos creer que nos tocó la llotería". Amás la oposición recordólu que'l rescate va suponer un mayor control de les política económica per parte de la Xunión Europea y del BCE, ya inclusive del FMI, (los "homes de negru" como los llamara'l ministru de Facienda Cristóbal Montoro) como s'esprendía de la "lletra pequeña" del alcuerdu.[208] Na mesma llinia espresóse Rosa Díez d'UPyD que se refirió a la "mentira" del presidente al afirmar que'l préstamu namái atañe a los bancos. "El préstamu nun ye a los bancos, sinón al FROB, que tien la garantía del Estáu, que ye quien respuende... y [per otru llau] si utiliza tou lo que tán dispuestos a danos [100.000 millones d'euros] la delda va acabar anguaño siendo'l 90% del PIB [diez puntos porcentuales más qu'antes del rescate]", afirmó. Tola oposición, sacante CiU, tuvo d'alcuerdu n'esixir que Rajoy compareza ante'l Congresu de los Diputaos y que se forme nel Congresu una Comisión d'investigación que supervise tol procesu de rescate a los bancos dende'l FROB.[209]

A lo llargo de la selmana siguiente volvió vivise una "nueva selmana negra" pa la delda, sobremanera tres l'anunciu fechu'l miércoles 13 de xunu pola axencia Moody's de que rebaxaba en tres graos la calificación de la delda soberana española y poner en cantu del bonu basura (dende A3 a Baa3), argumentando que'l rescate concedíu a España va alzar el so nivel d'endeldamientu (colo que se xunía a les baxaes alcordaes nos díes anteriores poles otres dos percancies de calificación, Fitch y Standard & Poor's). Asina'l xueves 14 de xunu la prima de riesgu algamó un nuevu máximu históricu al llegar a los 552 puntos básicos y los intereses pagos nos mercaos secundarios de delda fueron del 7%, lo que, como indicó'l ministru d'economía Luis de Guindales, yera un nivel que "nun ye sostenible nel tiempu" (el presidente del gobiernu Mariano Rajoy refugó faer declaraciones).[210] La "número dos" del PSOE, Elena Valenciano declara qu'España ta "nel so momentu más difícil dende la Transición" y ufierta al gobiernu y al restu de los partíos un pactu de "unidá nacional" ante la Xunión Europea y l'ataque de los mercaos.[211]

Nel cume del G-20 celebrada en Los Cabos (Méxicu) ente'l llunes 18 de xunu y el martes 19 de xunu, a la qu'asistió'l presidente Rajoy, unu de los grandes protagonistes foi España por cuenta de los problemes de solvencia del so sistema bancariu, y de que la so solución depende en gran midida que se supere la crisis del euru (una vegada que les eleiciones griegues del domingu 17 de xunu dieron la mayoría a los partíos qu'acepten los duros retayos que lleva consigo'l segundu rescate a Grecia), polo que se-y pidió a España "claridá y rapidez" nel pidimientu del rescate pa recapitalizar la banca. Na so respuesta Rajoy reconoció per primer vegada que nun yera una "llinia de creitu" lo que llograra d'Europa, sinón un rescate del que respondía los gobiernu y computaba como delda del Estáu. Por eso pidió nel plenariu del G-20 "romper el venceyu ente riesgu bancario y riesgu soberano, que resultó dañible" (unes hores antes la prima de riesgu disparárase hasta los 589 puntos básicos). El presidente de la Comisión Europea Durao Barroso sofitó esi puntu de vista de qu'había que romper el venceyu ente la delda pública y la delda bancaria.[212]

El xueves 21 de xunu de 2012 fáense públicos los informes sobre la banca española ellaboraos poles consultoras Oliver Wyman y Roland Berger por encargu del Ministeriu d'Economía y del Bancu d'España, que cifren les necesidaes de recapitalización pa faer frente con solvencia a un agravamientu de la crisis ensin prever ente los 51.000 y los 62.000 millones d'euros (una forqueta bien cercana a les previsiones del FMI y bien per debaxo de los 100.000 millones d'euros del tope máximu del rescate européu). Nel informe dizse que los trés grandes bancos Banco Santander, BBVA y Caixabank nun precisen más capital y que les necesidaes de recapitalización (en redol a dos tercios de la cantidá envalorada, ente los 34.000 y los 41.000 millones) correspuenden a les entidaes nacionalizaes o en víes de talo (Bankia, CatalunyaCaixa, Novacaixagalicia y Bancu de Valencia). El restu hasta los 51.000-62.000 millones destinar a entidaes medianes como Banco Sabadell, Banco Popular, Unicaja (qu'inclúi Caja Duero España), Kutxa Bank, Bancu Mare Nostrum (BMN), Ibercaja-Caxa3-Liberbank y Bankinter.[213] A otru día la prima de riesgu rexistra la so mayor baxada selmanal y asítiase nos 477 puntos básicos.[214]

Na xunta del Conseyu Européu del 28 de xunu y el 29 de xunu Mariano Rajoy consigue, col sofitu d'Italia y de Francia, qu'Alemaña dexe y acepte que'l rescate a la banca vaya direutamente a les entidaes con problemes ensin pasar pol Estáu, polo que nun va computar como delda, desligándose asina la delda bancaria de la delda soberana, anque la supervisión del procesu va pasar al Bancu Central Européu, lo que supón dar un importante pasu escontra la unión bancaria, que yera lo que demandaba Alemaña. La respuesta de los mercaos foi bien favorable. El Ibex 35 esperimentó la mayor xubida diaria de los últimos dos años, superando los 7.000 puntos, y la prima de riesgu cayó más de 70 puntos, asitiándose nos 474 puntos dempués de tar tola selmana alredor de los 550 puntos básicos.[215]

Ente'l llunes 9 de xunetu y el martes 10 de xunetu el Eurogrupu alcuerda les condiciones pal rescate del sistema bancariu español, qu'a partir de la concesión de los primeres 30.000 millones d'euros del FEEF (hasta un máximu de 100.000 millones) enriaos al traviés del FROB, con un plazu mediu d'amortización de 12,5 años, va quedar so la supervisión direuta de la "troika" formada pola Comisión Europea, el Bancu Central Européu, que va poner sol so tutela al Bancu d'España, y pol FMI, polo que'l control del sistema financieru español va dexar de tar en manes del gobiernu. Les condiciones quedaron establecíes nun denomináu "memorándum d'entendimientu" con 32 midíes a desenvolver nun plazu d'un añu. Paralelamente'l Ecofin aprobó flexibilizar los oxetivos de déficit pa 2012, al pasar del 5,3% al 6,3%, anque a cambéu esixó al gobiernu español que realice de forma inmediata más axustes p'algamar esi oxetivu.[216] A otru día el presidente Mariano Rajoy anunciaba'l mayor axuste de la historia de la democracia: 65.000 millones d'euros.[217]

 
Delda de Xipre comparada cola media de la eurozona dende 1999.

A principios de xunu de 2012, el presidente del Banco Popular de Xipre, Michalis Sarris afirmó al diariu Financial Times que'l país se acercana peligrosamente al rescate de la XE.[218] Pela so parte, a mediaos del mesmu mes, la prensa xipriota fíxose ecu de rumores na direición d'un pidimientu formal per parte del Gobiernu.[219] Finalmente, el 25 de xunu de 2012 el gobiernu de Xipre, la tercer economía más pequeña de la eurozona, anunció que tomara la decisión de solicitar l'asistencia al fondu de rescate pal so sector bancariu ante l'amenaza d'una andada dende la economía de Grecia.[220][221] El día 26 el voceru del gobiernu de Xipre, Stefanos Stefanou, afirmó que'l so país solicitara oficialmente ayuda financiera a la Xunión Europea pa saniar el so sistema bancariu.[222] El 27 de xunu'l ministru d'Economía de Xipre, Vassos Sharly, anunció'l pidimientu d'asistencia financiera a los sos socios de la eurozona y al Fondu Monetariu Internacional,[223] asumiendo'l país a los pocos díes la presidencia rotativa de la XE.[224] Magar primeramente Xipre dixo qu'esperaba terminar les conversaciones sobre l'ayuda financiera colos sos homólogos de la Xunión Europea rápido,[225] a mediaos de xunetu, Xipre anunció qu'esperaba cerrar en setiembre l'asistencia financiera que taba axustando colos sos socios europeos.[226]

Finalmente, el 22 de payares el Gobiernu de Xipre alcordó un rescate financieru col Fondu Monetariu Internacional y cola Xunión Europea. El ministru de Finances, Vassos Shiarly, informó que l'importe del rescate xubiría a 17.000 millones d'euros.[227]

Darréu, a partir del vienres 15 de marzu de 2013 col zarru normal de los establecimientos bancarios pero la so non reapertura'l llunes 18 de marzu,[228] los bancos xipriotes entraron nuna situación de corralito financieru (restricción de la llibre disposición de dineru n'efectivu),[229][230] de la que los ministros d'Economía y Finances de la eurozona concretaron los detalles del rescate, que xubiría a 10.000 millones d'euros.[24][231] El gobiernu xipriota axustó con Europa estes primeres condiciones, que se vieron parcialmente flexibilizaes.[232][233] Sicasí, la propuesta europea foi refugada pol Parllamentu chipriota,[234][235] lo que llevó a enllargar el corralito hasta'l martes 26 de marzu[236][237][238] y al anunciu per parte del voceru del Gobiernu chipriota, Jrístos Stilianidis, de la formación una comisión téunica encargada d'ellaborar los detalles de la puesta en marcha d'un plan alternativu de financiamientu[239] qu'implicaba la participación económica de Rusia[240][241] y la Ilesia ortodoxa chipriota.[242][243]

Posible andada a otros países

editar
 
Necesidaes financieres totales de dellos países escoyíes en % del PIB (2011-2013)
 
Un gráficu amosando datos económicos de Portugal, Italia, Irlanda, Grecia, Reinu Xuníu, España, Alemaña, la XE y la zona euru pa 2009. Los datos tán tomaos de Eurostat.
 
Superavit o déficit fiscal de Bélxica, Grecia, Francia, Hungría, Islandia, Portugal, España y Reinu Xuníu contra la media de la eurozona y d'Estaos Xuníos (2001-2011).

Italia

editar

El déficit presupuestariu d'Italia, asitiáu nun nivel del 4.6% del PIB en 2010, yera similar al d'Alemaña esi añu, d'un 4.3%, y menor que'l de Reinu Xuníu o Francia. Italia inclusive tenía superávit primariu nel so presupuestu (escluyendo pagos por interés de la delda). Sicasí, la so delda pública amontárase hasta asitiase nel 120% del so PIB y la so crecedera económica llevaba siendo menor que'l de la media de la XE dende diba una década.[244] Esti comportamientu económicu llevó a los inversores a ver los bonos italianos como un activu cada vez más ventureru.[245] Per otra parte, la delda pública italiana tien un vencimientu más llargu del habitual, tando la mayor parte de la mesma en manes de inverrsores domésticos. Polo xeneral, esto fai que'l país seya más resistente a un shock financieru.[246]

El 15 de xunetu y el 14 de setiembre de 2011, el Gobiernu d'Italia aprobó midíes d'austeridá destinaes a aforrar hasta 124.000 millones d'euros.[247][248] Sicasí, el 8 de payares de 2011 el rendimientu del bonu italianu llegara al 6.74% pa los títulos a 10 años, esguilando percima del 7%, nivel a partir del cual considérase qu'un país pierde l'accesu a los mercaos financieros.[249] El 11 de payares de 2011, los costos d'endeldamientu del Gobiernu d'Italia al traviés de los bonos a 10 años cayeron con fuercia dende'l 7.5% hasta'l 6.7% una vegada que'l Congresu italianu aprobó nueves midíes d'austeridá y formóse un gobiernu d'emerxencia encargáu de reemplazar al Presidente Silvio Berlusconi.[250] Ente les midíes incluyíense la promesa de consiguir en redol a 15.000 millones d'euros a partir de la venta d'inmuebles mientres los próximos trés años, un aumentu de dos años na edá de xubilación hasta los 67 años en 2026, l'apertura d'oficios hasta entós llindaes nun plazu de 12 meses y un amenorgamientu gradual de la propiedá gubernamental de servicios llocales.[245]

Eslovenia

editar

Eslovenia xunir a la Xunión Europea en 2004. Cuando tamién se xunió al Euru trés años más tarde los tipos d'interés baxaron. Esto llevó a los bancos eslovenos a financiar un boom de la construcción y la privatización d'activos estatales vendíos a miembros d'enfotu de la élite nacional. Cuando la crisis financiera mundial cutió'l país la construcción detuviérase y los negocios, hasta entós saniaos, empezaron a sufrir, dexando a los bancos con carteres de préstamos malos por importe de más de 6.000 millones d'euros, equivalente al 12% de la so cartera de creitu. Eventualmente el Gobiernu de Eslovenia ayudó al so sector bancariu a lliberar de los préstamos malos garantizando un importe d'hasta 4.000 millones d'euros, más del 11% del productu interior brutu. Esto de la mesma llevó a un aumentu de los costos de financiamientu del propiu Gobiernu, con rendimientos sobre los sos bonos a 10 años que pasaron a superar el 6%. En 2012, el Gobiernu propusó un presupuestu austeru y planes p'adoptar reformes nel mercáu llaboral coles mires de cubrir los costos de la crisis. De resultes d'estes dificultaes, especúlase sobre la posibilidá de que finalmente Eslovenia tenga que solicitar un rescate financieru, d'alcuerdu al New York Times.[251][252]

Bélxica

editar

En 2010, la delda pública de Bélxica representaba'l 100% del so PIB, el tercer mayor valor relativu de la zona euru por detrás de Grecia ya Italia.[253] Nesta fecha esistíen, adicionalmente, duldes alrodiu de la estabilidá financiera de los sos bancos.[254] En xunu de 2010 produciéronse eleiciones xenerales, magar nengún partíu llogró formar Gobiernu hasta payares de 2011 de resultes de les diferencies ente los dos partíos nacionalistes principales.[255] Esto amontó les duldes sobre la estabilidá del país.

Sicasí lo anterior, el déficit públicu en Bélxica yera del 5%, una cifra relativamente modesta, asitiándose la rentabilidá de los bonos del Gobiernu belga a 10 años en payares de 2010 nel 3.7%, inda lloñe de los tipos d'Irlanda (9.2%), Portugal (7%) y España (5.2%).[254] Amás, gracies a la elevada tasa d'aforru de los belgues, el Gobiernu de Bélxica vieno siendo capaz de financiar el so déficit principalmente al traviés de los aforros domésticos, lo que-y fai menos gustante a les fluctuaciones de los mercaos de creitu internacionales.[256] Con too y con eso lo anterior, el 25 de payares de 2011 la calificación creiticia del creitu al llargu plazu belga foi rebaxada dende AA+ a AA pola axencia Standard and Poor,[257] algamando los tipos del bonu a 10 años belga'l 5.66%.[255] Poco dempués los partíos políticos en Bélxica llograron un alcuerdu pa formar un nuevu Gobiernu. L'alcuerdu incluyó retayos fiscales y aumentos de los impuestos por importe d'aproximao 11.000 millones d'euros, cifra que tendría de dexar rebaxar el déficit presupuestariu al 2.8% del PIB pa 2012, algamando l'equilibriu presupuestariu en 2015.[258] Tres l'anunciu, los bonos belgues a 10 años cayeron de manera pronunciada hasta'l 4.6%.[259]

Francia

editar

La delda pública de Francia en 2010 yera d'aproximao un 83% del so PIB, calteniendo un déficit fiscal en 2010 del 7% del so PIB.[260] El 16 de payares de 2011, el diferencial del rendimientu del bonu de Francia frente al d'Alemaña aumentara nun 450% si comparar col so mesmu valor en xunetu de 2011.[261] El valor d'un CDS pa Francia aumentó nun 300% nel mesmu periodu.[262] El 1 d'avientu de 2011, el rendimientu del bonu francés recuperóse, llogrando l'Ayalga francesa puyar con éxito bono a 10 años per valor de 4.300 millones d'euros a un tipu mediu del 3.18%, bien per debaxo del nivel críticu del 7%.[263]

Una de les principales esmoliciones a la de llevase a cabu los distintos rescates yera la posibilidá de que la crisis pudiera arimase a más países de la zona del Euru, yá que la crisis amenorgara l'enfotu n'otres economíes europees. D'alcuerdu al Financial Policy Committee británicu, en 2011 "calteníase la esmolición de los mercaos sobre la posición fiscal d'un númberu de países de la zona euru y el potencial d'andada escontra los sistemes bancarios."[264] Amás d'Irlanda, con un déficit públicu en 2010 del 32.4% del PIB, y de Portugal nel 9.1%, otros países como España con un 9.2% en 2010 podíen atopase en riesgu.[265]

Suiza recibió l'impautu de la crisis de la eurozona a midida que empezó a salir dineru del país, escapando de los activos suizos en busca de mayor seguridá lloñe de la zona de crisis, según consecuencia del mieu a un empeoramientu de la crisis. Esto tuvo como resultáu l'apreciación del Franco Suizu en rellación al Euru y a otres divises, lo que llevó los precios nacionales a cayer y aumentó el preciu de les sos esportaciones. El Bancu Nacional de Suiza riquió a Credit Suisse un aumentu de la so capitalización. El Bancu Nacional suizu afirmó que'l Francu Suizu taba masivamente apreciáu, y qu'esistía riesgu de deflación en Suiza. Amás, el bancu central de la República Helvética afirmó que mercaría divises estranxeres en cantidaes ilimitaes si'l tipu de cambéu del Euru contra'l Francu Suizu cayía per debaxo de 1.20 CHF.[266] La compra d'euros tien l'efeutu de caltener el valor del euru. El valor de les propiedaes inmobiliaries en Suiza ye desaxeradamente alto, lo qu'implica la esistencia d'un posible riesgu añadíu.[267][268]

Alemaña

editar

En rellación a les cantidaes totales de la crisis de la zona euru, la economía d'Alemaña ye relativamente pequeña y sería incapaz, inclusive nel casu de que quixera, de garantizar el pagu de la delda soberana del restu de la eurozona si España ya inclusive Italia y Francia fueren sumaes a les naciones en quiebra. Asina, d'alcuerdu a la Canciller Angela Merkel, la participación alemana nos esfuercios de rescate taría condicionada a la negociación de reformes de la zona euru que tuvieren el potencial de resolver los problemes de desequilibriu estructural qu'aniciaron la crisis.[269][270]

Respuesta

editar

Midíes d'axuste nacionales

editar

A partir del mes de mayu de 2010, los principales países europeos presentaron midíes d'axuste económicu. En particular, los llamaos PIGS (Portugal, Italia, Grecia y España) anunciaron severos retayos nel gastu públicu y aumentos d'impuestos. Pero países con menos problemes de déficit fiscal y delda pública, como Francia y Alemaña, llevaron a cabu tamién los sos propios axustes.

  • Portugal. El parllamentu portugués votó un plan d'axuste a finales de marzu. Esti plan contemplaba l'amenorgamientu del presupuestu militar, la conxelación de los salarios de los funcionarios y el retayu nes midíes sociales.[271]
  • Grecia. El 6 de mayu, el parllamentu griegu aprobó'l plan d'austeridá primeramente propuestu pol gobiernu. Les midíes incluyíen retayos del gastu públicu - conxelamientu de los salarios y retayos nes pensiones - y una medría de los impuestos. L'oxetivu yera llograr retayos presupuestarios de 30.000 millones d'euros en trés años, cola meta d'amenorgar el déficit públicu so 3% en 2014.[272][273]
  • Italia. El 25 de mayu, el gobiernu de Silvio Berlusconi presentó un plan d'austeridá p'aforrar 24.000 millones d'euros ente 2011 y 2013. Les principales midíes son l'amenorgamientu de los sueldos y del emplegu nel sector públicu, retayos nel gastu, l'aumentu de la edá de xubilación de dellos trabayadores estatales, y l'amenorgamientu de los fondos pa los gobiernos llocales.[274][275]
  • España. Ante la situación de déficit, el gobiernu español empezó a tomar midíes de retayu nel gastu públicu. El 27 de mayu'l gobiernu de José Luis Rodríguez Zapatero consiguió aprobar los retayos, que llevaríen a un amenorgamientu del salariu de los funcionarios en 5% de media, y un amenorgamientu de delles midíes sociales, como la conxelación de les pensiones.[276] A principios de xunu axuntaron sindicatos y patronal pa cerrar la reforma llaboral.[277]
  • Alemaña. El 7 de xunu, Angela Merkel, anunció un plan d'austeridá pa un periodu de cuatro años con cuenta d'amenorgar el déficit alredor del 3% en 2013. Les midíes inclúin un retayu de 80.000 millones d'euros, l'amenorgamientu de 10.000 puestos de trabayu, la supresión d'un subsidiu a la maternidá y l'aumentu de los impuestos a los operadores de plantes d'enerxía nuclear.[278][279]
  • Francia. El 12 de xunu, el primer ministru francés François Fillon, anunció un retayu nel gastu públicu y la estensión de la edá de xubilación más allá de los 60 años, p'amenorgar el déficit públicu.[280]
  • Reinu Xuníu. Dende'l principiu del so mandatu, el nuevu gobiernu británicu de coalición, lideráu por David Cameron y Nick Clegg, anunció que los retayos seríen una prioridá pal añu 2010.[281][282] El 22 de xunu, el ministru de finances George Osborne presentó ante'l Parllamentu un presupuestu qu'inclúi fuertes retayos del gastu públicu. Ente les midíes figura'l conxelamientu de salarios públicos, l'amenorgamientu del 25% nel gastu de la mayoría de los ministerios y una medría del impuestu al consumu del 17,5% al 20%.[283][284]
  • Hungría. El 4 de xunu el voceru del Gobiernu húngaru declaró que la situación del país ye "bien grave" y que tienen qu'evitar el camín de Grecia. Acusó al gobiernu anterior de manipoliar datos. Con too y con eso Hungría nun forma parte de la eurozona, pero los países europeos tienen inversiones nesti país, polo que podría precisar dalgún tipu d'ayuda.[285]

Midíes d'emerxencia de la XE

editar

Fondu Européu d'Estabilidá Financiera (FEEF)

editar

El 9 de mayu de 2010, los 27 estaos miembros de la XE alcordaron crear el Fondu Européu d'Estabilidá Financiera, un preséu manda[286] destináu a caltener la estabilidá financiera n'Europa al traviés de la provisión d'asistencia financiera pa los estaos europeos en dificultaes. El FEEF puede emitir bonos o otros preseos de delda nel mercáu col sofitu de la Oficina de Xestión de la Delda d'Alemaña pa llevantar los fondos que sían necesarios p'aprovir de préstamos a países europeos en problemes, recapitalizar bancos o mercar delda soberana.[287] Les emisiones de bonos tán sofitaes por garantíes facilitaes por estaos miembros de la zona euru en proporción a la so participación nel capital del Bancu Central Européu.[288] La capacidá conxunta de préstamu de 440.000 millones del Fondu ta garantizada de mancomún por distintos gobiernos de países de la eurozona, y puede combinase con préstamos d'hasta 60.000 millones d'euros del Mecanismu Européu d'Estabilidá Financiera (dependiente de fondos llevantaos pola Comisión Europea a partir del presupuestu de la XE como colateral) y hasta 250.000 millones del Fondu Monetariu Internacional (FMI) llogrando una rede de seguridá d'hasta 750.000 millones d'euros.[289]

El 29 de payares de 2011, los ministros de finances de los estaos miembros alcordaron espandir el FEEF creando certificaos que pueden garantizar hasta'l 30% de les nueves emisiones de gobiernos del área del Euru en problemes pa crear vehículos d'inversión que podríen aumentar la capacidá del FEEF pa intervenir nos mercaos primariu y secundariu de bonos.[290]

El FEEF foi diseñáu de tala forma que expire en 2013, funcionando un añu en paralelu col programa de financiamientu de rescate permanente de 500.000 millones d'euros denomináu Mecanismu Européu d'Estabilidá (MEXE), que va empezar a operar asina estaos miembros que representen el 90% de los compromisos de capital ratificar. Espérase qu'esto tenga llugar en xunetu de 2012.[291][292]

Acoyida polos mercaos financieros

Les bolses disparáronse mundialmente tres l'anunciu de la creación del FEEF pola XE. El fondu aseló los mieos de que la crisis de delda griega podría arimase a otros países,[293] y esto llevó a que delles bolses de valores algamaren el so mayor nivel nun añu o más.[294] L'Euru llogró la so mayor ganancia en 18 meses,[295] antes de cayer hasta un nuevu mínimu en cuatro años una selmana dempués.[296] Poco tiempu dempués de que l'Euru volviera aumentar de resultes de la relaxación de les posiciones curties y carry trades de distintos headge funds y especuladores sobre la moneda.[297] El preciu de les materies primes tamién aumentó tres l'anunciu.[298] L'índiz Libor llogró un máximu a nueve meses.[299] Los CDS tamién cayeron.[300] Interpretóse que l'alcuerdu dexaba al BCE empezar a mercar delda pública nel mercáu secundariu, lo que s'esperaba qu'amenorgara los rendimientos de los bonos.[301] De resultes de lo anterior, la prima del bonu griegu cayó rápido dende más del 10% hasta aproximao'l 5%.[302] Asian bonds yields also fell with the EU bailout.[303])

Mecanismu Européu d'Estabilidá Financiera (MEEF)

editar

El 5 de xineru de 2011, la Xunión Europea creó'l Mecanismu Européu d'Estabilidá Financiera (MEEF), un programa de financiamientu d'emerxencia basáu en fondos llevantaos nos mercaos financieru y garantizar pola Comisión Europea utilizando'l Presupuestu de la Xunión Europea como colateral.[304] Funciona so la supervisión de la Comisión,[305] y escuerre caltener la estabilidá financiera n'Europa al traviés de la provisión d'asistencia financiera a los miembros de la XE en dificultaes económiques.[306] El fondu de la Comisión, sofitada por tolos otros 27 miembros de la Xunión Europea, tien l'autoridá de llevantar hasta 60.000 millones d'euros,[307] y tien una calificación creiticia AAA dada por Fitch, Moody's y Standard & Poor's.[308][309]

Sol MEEF, la XE asitió nos mercaos de capitales con ésitu una emisión de 5.000 millones d'euros, como parte del programa de sofitu presupuestariu alcordáu pa Irlanda, a un costu de financiamientu pal MEEF de 2.59%.[310]

Como'l FEEF, tamién el MEEF va ser reemplazáu por un programa de financiamientu de rescate permanente, que va ser llanzáu en xunetu de 2012.[291]

Alcuerdu de Bruxeles

editar

El 26 d'ochobre de 2011, los líderes de países de la eurozona axuntar en Bruxeles y alcordaron una quita del 50% de la delda soberana de Grecia de los bancos, una medría de cuatro veces (hasta cerca de 1 billón d'euros) en fondos de rescate sol Fondu Européu d'Estabilidá Financiera, una medría obligatoria del nivel de capitalización de los bancos hasta'l 9% nel área de la XE y una serie de compromisos d'Italia pa tomar midíes p'amenorgar la so delda nacional. Tamién s'algamar un alcuerdu por importe de 35.000 millones d'euros en "potenciación del creitu" destináu a apangar les posibles perdes que podríen sufrir los bancos europeos. José Manuel Barroso calificó'l paquete como un conxuntu de "midíes escepcionales pa tiempos escepcionales".[12][311]

L'aceptación del paquete foi puesta en dulda'l 31 d'ochobre cuando'l Presidente de Gobiernu griegu, George Papandreou, anunció un referendu por que'l pueblu griegu pudiera tener la última pallabra sobre'l rescate, lo qu'enoxó a los mercaos financieros.[312] El 3 de payares de 2011 el prometíu referendu griegu sobre'l paquete de rescate foi retiráu pol Presidente Papandreou.

Intervenciones del BCE

editar

El Bancu Central Européu (BCE) tomó una serie de midíes empobinaes a amenorgar la volatilidá nos mercaos financieros y a ameyorar la lliquidez:[313]

  • Primero, empezó a realizar Operaciones de Mercáu Abiertu mercando títulos de delda pública y privada, algamando la cifra de 200.000 millones d'euros escontra'l final de payares de 2011,[314] magar simultáneamente absorbió la mesma cantidá de lliquidez pa evitar un aumentu na inflación.[315]
  • Segundu, anunció dos puyes de 3 meses y una de 6 meses con axudicación completa al traviés de les sos Operaciones de Refinanciación de Llargu Plazu (ORLP).
  • Terceru, reactivó les sos llinies de swap en dólares[316] col sofitu de la Reserva Federal.[317]

Darréu, los bancos miembros del Sistema Européu de Bancos Centrales empezaron a mercar delda pública.[318]

El BCE tamién camudó la so política en materia de la necesidá de calificación creiticia pa depósitos nes sos cuentes. El 3 de mayu de 2010, el BCE anunció qu'aceptaría como colateral tola delda viva según nuevos preseos de delda emitíos o garantizaos pol Gobiernu de Grecia, independientemente del rating creiticiu del país del que se tratara. El movimientu sollivió cierta presión de los bonos griegos, qu'acababen de ser rebaxaos na so calificación hasta'l estatus de bono basura, faciendo difícil pal so Gobiernu consiguir dineru nos mercaos de capitales.

El 21 d'avientu de 2011, el BCE empezó'l mayor fervinchu de creitu nel sistema bancariu européu de los 13 años d'historia de la moneda única. Emprestó 489.000 millones d'euros a 523 bancos pa un periodu extraordinariamente llongura de trés años a un tipu de solo un 1%.[319] D'esta manera'l BCE trata d'asegurase que los bancos tienen suficiente efectivu pa cumplir colos 200.000 millones d'euros de vencimientos que tienen na so propia delda mientres los primeros trés meses de 2012, y coles mesmes caltener operando y emprestando a los negocios y particulares pa evitar qu'un credit crunch esgañe la crecedera económica. Tamién confía en que los bancos utilicen parte d'esti dineru pa mercar delda pública, solliviando asina la crisis de delda.[320]

Aición alcordada de dellos bancos centrales

editar

El 30 de payares de 2011, el Bancu Central Européu, la Reserva Federal d'Estaos Xuníos, los bancos centrales de Canadá, Xapón, Reinu Xuníu y el Bancu Nacional Suizu, inyectaron nos mercaos financieros globales con lliquidez adicional p'atayar la crisis de la delda y sofitar la economía real. Los bancos centrales alcordaron amenorgar el costu del swap de divises en 50 puntos básicos, lo que tuvo efeutu'l 5 d'avientu de 2011. Tamién alcordaron facilitase ente ellos con abondosa lliquidez p'asegurar que los bancos comerciales caltendríen la so lliquidez n'otres divises.[321]

Mecanismu Européu d'Estabilidá

editar

Pactu Fiscal Européu

editar

En marzu de 2011 empecipióse una nueva reforma del Pactu d'estabilidá y crecedera, dirixida a reforzar les sos regles adoptando un procedimientu automáticu destináu a imponer sanciones en casu d'incumplimientu tantu de los techos de déficit como de delda.[322][323] Escontra'l final d'esi añu, Alemaña, Francia y otros países pequeños de la XE fueron un pasu más allá y apostaron pola creación d'una unión fiscal na eurozona con regles fiscales estrictes y ejecutables según sanciones automátiques inxertaes nos trataos de la XE.[13][14] El 9 d'avientu de 2011, nuna xunta del Conseyu Européu, tolos 17 miembros de la eurozona y seis países qu'aspiren a xunise punxéronse d'alcuerdu en roblar un nuevu tratáu intergubernamental destináu a poner llendes estrictes nel gastu y endeldamientu públicos, con sanciones p'aquellos países que violaren les llendes.[324] El restu de países europeos non miembros de la zona euru, amás de Reinu Xuníu, amosáronse preparaos pa sumase a esta iniciativa, a condición de sometela al votu de los sos parllamentos.[291] Previóse que'l tratáu entrara a valir el 1 de xineru de 2013, si pa esa fecha 12 miembros de la zona euru haber ratificáu.[325]

Los líderes de la XE entamaron orixinalmente camudar los trataos esistentes, pero esta opción foi bloquiada pol Primer Ministru británicuDavid Cameron, quien solicitó que la City de Londres fuera exluida de les regulaciones financieres futures, incluyida la propuesta d'una tasa a les transaiciones financieres europea.[326][327] Escontra'l final del día, 26 países manifestaren el so alcuerdu al plan, dexando al Reinu Xuníu como l'únicu país en nun deseyar xunise.[328] Cameron darréu aceptó qu'esta aición fracasara n'asegurar dalgún tipu de salvaguarda pal Reinu Xuníu.[329] El refugu británicu a formar parte del paco fiscal francu-alemán destináu a salvaguardar la zona euru constituyó un refugu, de facto, a comprometese en nenguna revisión radical del Tratáu de Lisboa.

Soluciones de llargu plazu propuestes

editar

Unión fiscal europea y revisión del Tratáu de Lisboa

editar

Ángel Ubide, del Peterson Institute for International Economics, suxirió que la estabilidá al llargu plazu na eurozona rique d'una política fiscal común primero que controles na cartera d'inversiones.[330] A cambéu por un financiamientu más barata de la XE, Grecia y otros países, amás de perder el control de la so política monetaria y cambiaria dende la entrada nel Euru, perderíen adicionalmente la so política fiscal doméstica.[331] Think tanks como'l World Pensions Council argumentaron qu'una fonda revisión del Tratáu de Lisboa sería inevitable si Alemaña tuviera ésitu imponiendo la so visión económica, yá que la so estricta ortodoxa nos frentes presupuestariu, fiscal y regulatorio diríen necesariamente más allá del Tratáu na so forma actual.[332][333]

En marzu de 2011 se inicó una nueva reforma del Pactu d'estabilidá y crecedera dirixida a reforzar les regles adoptando un procesu automáticu d'imposición de sanciones en casu de imcumplimiento tantu de les regles de déficit como de delda.[334][335] Alemaña primió a otros estaos miembros por qu'adoptaren una regla d'oru presupuestario pa llograr una clara llende a la nueva delda, disciplina presupuestaria estricta y un presupuestu equilibráu. L'aplicación d'esti tipu de llendes de delda implicaría una disciplina fiscal muncho más estricta nel bloque que les regles anguaño esistentes.[336]

Escontra finales de 2011, Alemaña, Francia y otros países pequeños de la XE fueron un pasu más lloñe y sofitaron la creación d'una unión fiscal pa la eurozona con regles fiscales estrictes y venceyantes, según sanciones automátiques, tou ello incluyíu nel cuerpu de los trataos europeos. La canciller alemana Angela Merkel tamién aportunó na necesidá de que la Comisión Europea y la Corte Europea de Xusticia teníen de xugar un "rol importante" n'asegurar que los países cumplan coles sos obligaciones.

El 9 d'avientu de 2011 na xunta del Conseyu Européu, tolos 17 miembros de la zona euru y seis países qu'aspiren a xunise alcordaron roblar un nuevu tratáu intergubernamental que ponga estrictes llendes al gastu y endeldamientu de los gobiernos, con sanciones p'aquellos países que violen les llendes.[337] Tolos demás países non pertenecientes a la eurozona sacante Reinu Xuníu tamién tán preparaos pa xunise al tratáu, suxetu a votu parllamentariu.[291] Orixinalmente, los líderes de la XE entamaben camudar los trataos esistentes de la XE pero esta opción foi bloquiada pol Presidente de Gobiernu de Reinu Xuníu, David Cameron, quien pidió que la City de Londres fuera escluyida de les regulaciones financieres futures, incluyida la propuesta d'una tasa sobre les transaiciones financieres de la XE.[326][338] Escontra'l final del día, 26 países llograren un alcuerdu sobre'l plan, dexando al Reinu Xuníu como l'únicu país que nun deseyaba xunise.[339]

Eurobonos

editar

El 21 de payares de 2011, la Comisión Europea suxirió que la emisión d'eurobonos conxuntamente poles 17 naciones del Euru podríen ser una vía efectiva d'atayar la crisis financiera. Utilizando'l términu "bonos d'estabilidá", José Manuel Barroso aportunó en qu'un plan d'esti tipu tendría de venir acompañáu por supervisión fiscal estricta y coordinación de la política económica como una contrapartida esencial pa evitar el riesgu moral y asegurar una finances públiques sostenibles.[340][341]

Fondu Monetariu Européu

editar

El 20 d'ochobre de 2011, el Austrian Institute of Economic Research publició un artículu nel que proponía tresformar el FEEF nun Fondu Monetariu Européu (FME), que podría aprovir a los gobiernos con eurobonos a un tipu d'interés fixu, a una tasa llixeramente inferior a la so crecedera económica al mediu plazu (en términos nominales). Estos bonos nun seríen negociables nos mercaos secundarios, pero podríen ser teníos por inversores col FME y liquidaos en cualquier momentu. Dau'l sofitu de tola eurozona y del BCE, "la EMU podría llograr una posición similarmente fuerte vis-a-vis los inversores financieros, tal que fai EEXX, onde la Fed sofita los bonos públicos de manera ilimitada". P'asegurar la disciplina fiscal a pesar de la inesistencia de presión de mercáu, el FME operaría d'alcuerdu a regles estrictes, facilitando fondos solu a los países que cumplieren con unos criterios primeramente alcordaos en materia fiscal y macroeconómica. Los gobiernos que nun pudieren probar una política financiera saniada y sensata seríen obligaos a sofitase en bonos nacionales tradicionales, so condiciones de mercáu menos favorables.[342]

Dende'l momentu que los inversores financiaríen a los gobiernos direutamente, los bancos dexaríen de poder beneficiase de les rentes entemedies llograes al tomar dineru emprestao del BCE a tipos inferiores a los que darréu inverten nos títulos de delda pública. L'analís econométrico suxer qu'un tipu d'interés de llargu plazu estable al trés per cientu pa tolos países de la eurozona llevaría a una crecedera del PIB nominal más altu, y consecuentemente a niveles más baxos de delda pública, en 2015, comparáu col escenariu base con tipos d'interés de mercáu.[342]

Atayar los desequilibrios de cuenta corriente

editar
 
Cuenta corriente atropada dende 1980 hasta 2008 en tol mundu.

Independientemente de les midíes correutores destinaes a solucionar los problemes de delda, mientres los fluxos de capital que crucien les fronteres de la zona euru caltener ensin regulación ye probable que los desequilibrios por cuenta corriente sigan.[343] Un país que tien un importante déficit por cuenta corriente, suel tamién tenelo comercial (el déficit comercial significa que'l país importa más de lo qu'esporta) y debe necesariamente ser un importador netu de capital. Esta correlación ye una identidá matemática denomada balanza de pagos. N'otres pallabres, un país qu'importa más d'esportar debe o bien amenorgar les sos reserves d'aforros o tomar emprestáu pa pagar eses importaciones. Y a los contrariu, países como Alemaña, con un importante superávit comercial (tien una posición esportadora neta), puede o bien aumentar les sos reserves d'aforros o ser un esportador netu de capital, emprestando dineru a otros países pa dexa-yos mercar bienes alemanes.[344]

Los déficits comerciales qu'en 2009 calteníen Italia, España, Grecia y Portugal envalorar en 42.960 millones, 75.310 millones, 35.970 millones y 25.600 millones de dólares respeutivamente, ente que'l superávit comercial d'Alemaña yera de 188.600 millones de dólares.[345] N'Estaos Xuníos esistíen desequilibrios similares, un país que caltién un significativu déficit comercial (una posición importadora neta), faciendo d'él un emprestador netu de capital del estranxeru. Ben Bernanke avisió de los peligros d'esi tipu de desequilibrios en 2005, argumentando qu'un "escesu d'aforros" nun país con un superávit comercial puede llevar el capital escontra otros países con défit comercial, amenorgando artificialmente los tipos d'interés y creando, d'esta miente, una burbuya d'activos.[346][347][348]

Un país con un importante superávit comercial va ver, de normal, apreciase'l valor de la so divisa en rellación a otres divises, lo que debería de la mesma amenorgar el so desequilibriu a midida que el preciu relativu de les sos esportaciones aumenta. Esta apreciación de divisa asocede cuando'l país importador viende la so divisa pa mercar la divisa del país esportador utilizada pa l'adquisición de bienes. Alternativamente, los desequilibrios por cuenta corriente pueden amenorgase si un país incentiva l'aforru doméstico al traviés de la restricción o la penalización de los fluxos de capitales al traviés de les sos fronteres, o al traviés del aumentu de los sos tipos d'interés, magar los beneficios qu'esta aición pudieren tener veríense compensandos pola desaceleración de la economía y l'aumentu de los pagos d'interés del Gobiernu.[349]

Sía que non, munchos de los países que sufrieron la crisis tán dientro del Euru, de cuenta que la devaluación, el control de los tipos d'interés y los controles de capital nun tán disponibles pa ellos. La única solución disponible p'alzar el nivel d'aforros d'un país ye amenorgar los sos déficits presupuestarios y camudar los vezos de consumu y aforru doméstico. Por casu, si los ciudadanos d'un país aforraren más en cuenta de consumir productos importaos, esto amenorgaría los so déficit comercial.[349] Suxirióse, poro, que los países que caltienen importantes déficits por cuenta corriente (como ye'l casu de Grecia) consuman menos y ameyoren les sos industries esportadores. Per otru llau, los países qu'esporten enforma y que caltienen importantes superávits comerciales, como Alemaña, Austria y Holanda tendríen de llograr que les sos economíes mover escontra servicios domésticos y incrementarn los sos sueldos pa sofitar l'aumentu del consumu domésticu.[43][350]

Discutiniu

editar

Crítiques al euru

editar

Dellos analistes piensen qu'esta grave crisis ye consecuencia de múltiples errores que se cometieron a la de crear la unión monetaria. En concretu, sostienen que nun se puede crear una unión monetaria ensin qu'antes se produza una unión fiscal y tamién política. Y alverten qu'una unión monetaria namái ye económicamente facedera nel casu de que los países miembros de la mesma constituyan una área económica homoxénea. Reparen que se punxo de manifiestu la esistencia de dos grupos de países claramente estremaos, alverten de la progresiva ralentización de la crecedera económica de la eurozona y critiquen los letales perxuicios que ta causando la política monetaria espansiva impuesta, principalmente dende l'añu 2001, pol Bancu Central Européu (BCE).[351]

El euru creóse primero que se fixera una unión fiscal y política ente los países qu'adoptaron la moneda única europea. Colo cual, según los citaos analistes, l'euru escarez de futuru por non imponese una disciplina de homogeneización fiscal ente los países miembros que dexara algamar l'austeridá nel gastu públicu con presupuestos equilibraos y baxu endeldamientu soberanu.

Les diferencies ente los países periféricos y el nucleu duru de la XE en cuenta de menguar, aumentaron. Les diverxencies económiques ente países como Grecia, Irlanda, España y Portugal y países como Alemaña o Francia fadría invidable'l proyeutu de la moneda única y la salida d'ella per parte de los países periféricos. Estos economistes creen que la zona euro dende la so creación nun yera una zona monetaria óptima, defenden que'l Pactu d'estabilidá y crecedera nun s'aplicó cola abonda firmeza (Alemaña dende'l principiu incumplió los criterios pa caltenese na zona euru). Amás Grecia mintió pa entrar na eurozona colo qu'en realidá nun taba preparada pal so ingresu na unión monetaria. Cuando Yorgos Papandreu ganó les eleiciones desveló un déficit del 12,7 % del PIB en detrimiento del 3% anunciáu pol anterior gobiernu; amás anunció una Delda pública del 120% del PIB. Ante la baxa sostenibilidá de la delda, Grecia podría declarar el default y abandonar el Euru para asina poder devaluar el dracma, ganar competitividá y amenorgar la delda. Esta idea ta inspirada nel Corralito que se decretó en 2001. Esto traería un bloquéu de depósitos pa evitar la fuga de capitales escontra otros países más seguros, la conversión de toles cuentes bancaries a la nueva moneda, y la so devaluación. La idea, según estos economistes ye que se produza un axuste brutal, rápido, pero d'esta miente evitaríase entrar nuna depresión económica enllargada y al igual que n'Arxentina volver crecer en poco tiempu de manera bien rápida. Tres la salida de Grecia otros países periféricos podríen vese tentaos de volver a les sos monedes propies, lo que xeneraría una Europa de dos velocidaes formada por:

El nucleu duru: Formáu por Alemaña, Francia y países con traces económiques comunes, usen el Euru, política fiscal bien disciplinada y bon crecedera económica.

Países periféricos: Formáu per países del sur d'Europa, carauterizar por tener un déficit y una delda elevada, tienen un altu nivel de desemplegu, baxa competitividá ( resuelta por aciu devaluaciones ), crecedera económica débil y moneda propia cada país (francos, llires y pesetes que son devaluaes en casu de crisis).

Actores qu'alimenten la crisis

editar

Percancies de calificación

editar
 
Sede de Standard & Poor en Lower Manhattan, Nueva York.

Les percancies de calificación estauxunidenses Moody's, Standard & Poor's y Fitch, que yá fueren criticaes mientres la burbuya inmobiliaria global,[352][353] según mientres la crisis d'Islandia,[354][355] tamién xugaron un rol central y bien revesosu na actual crisis de delda europea.[356][357][358] Per otra parte, les axencies fueron acusaes d'otorgar calificaciones polo xeneral demasiáu generosamente de resultes de conflictos d'interés.[359] Amás, argumentóse que les axencies tienden a actuar de manera conservadora, y en tomar demasiao tiempu en realizar axustes cuando una empresa o país ta en problemes.[360] Nel casu de Grecia, el mercáu respondió a la crisis antes de rebáxalo de calificación.[361]

Medios de comunicación

editar

Esistió un discutiniu considerable redolada al rol de la prensa anglosaxona en redol a la crisis del mercáu de renta fixa.[362][363]

Especuladores

editar

Tanto'l Presidente de Gobiernu d'España como'l de Grecia acusaron a especuladores financieros y hedge funds del empeoramientu de la crisis por llevar a cabu la venta en curtiu d'euros.[364][365] La canciller alemana Merkel afirmó que les "instituciones rescataes con fondos públicos tán esplotando la crisis presupuestaria en Grecia y más allá".[366]

Especulación sobre la rotura de la eurozona

editar

Distintes economistes, la mayoría de los cualos nun yeren europeos y acomúñense con escueles como la teoría monetaria moderna o'l postkeinesianismo, condergaron el mesmu diseñu del sistema cambiario européu dende los sos entamos por vencer la soberanía monetario y económico nacional ensin crear una autoridá fiscal central. Argumenten que, enfrentada a problemes económicos, "ensin una institución d'esi tipu la EMU va evitar l'aición efectiva de los países por separáu ensin ufiertar nada a cambéu."[367][368] Dellos economistes non neokeinesianos, como Luca A. Ricci del FMI, argumenten a cambéu que la eurozona nun cumple los criterios necesarios pa ser considerada una zona monetaria óptima, magar se ta moviendo nesa direición.[369]

A midida que la crisis espandióse más allá de Grecia, estos economistes siguieron defendiendo, con más fuercia, la desmembración de la eurozona. Si esto nun fuera darréu realizable, encamentaron que Grecia y otres naciones debedores dexaren unilateralmente la eurozona, fixeren que la so delda entrara en default, recuperaren la so soberanía fiscal y readoptaran divises nacionales.[370][371]

La Canciller alemana Angela Merkel y el Presidente francés Nicolas Sarkozy han, sicasí, dichu públicamente en numberoses ocasiones que nun dexaríen que la eurozona se desintegrara y venceyaron la sobrevivencia del Euru a la de tola Xunión Europea.[372][373]

Delda odiosa

editar

Dellos manifestantes, analistes como'l corresponsal del periódicu Libération Jean Quatremer y ONGs como'l Comité pa l'Anulación de la Delda del Tercer Mundu (CADTM) abogen pola considerancia de la delda como de delda odiosa.[374] El documental griegu Debtocracy esamina si'l recién escándalu de Siemens y los préstamos non comerciales del BCE que se condicionaron a la compra de material militar aereu y submarín son evidencies de que los préstamos recibíos mientres la crisis per Grecia pueden considerase como delda odiosa y si una auditoría podría resultar na anulación d'una importante parte de la delda.

Crítiques a les polítiques d'austeridá

editar

Duldes sobre la efectividá de les polítiques non keynesianas

editar

Asocediéronse les crítiques sobre les midíes d'austeridá implementaes pola mayor parte de les economíes europees pa combatir la crisis de delda. Dalgunos argumenten qu'un abrupto torna a les polítiques financieres "non keynesianas" nun ye una solución vidable y predicen que les polítiques deflacionarias anguaño impuestes a países como Grecia o Italia podríen enllargar y afondar les sos recesiones.[375] Nouriel Roubini afirmó que'l nuevu creitu disponible pa países fuertemente empeñaos nun ye va suponer de manera equivalente una inmediata recuperación de les fortunes económiques: "mientres el dineru ta disponible agora y sobre la mesa, tou esti dineru ta condicionáu a qu'esos países realicen axustes fiscales y reformes estructurales".[376] Robert Skidelsky escribió que foi l'escesu de préstamu de los bancos, y non l'escesu de gastu públicu, lo que creó la crisis. L'aumentu de la delda de los gobiernos europeos ye una respuesta a la desaceleración económica a midida que el gastu aumentó y los ingresos fiscales cayeron, y non la so causa.[377]

Crítica de falta de letigimidad democrática

editar

Tamién surdieron crítiques tocantes a la llexitimidá democrática de les midíes d'austeridá, yá que son impuestes por instituciones miembros de la troika que, nel meyor de los casos, detentan una llexitimidá indireuta. Amás, los encamientos de la troikasobremanera al traviés de la Comisión Europea y el BCE, tán bien influyíos polos gobiernos qu'apurren la calificación AAA al Fondu Européu d'Estabilidá Financierasobremanera Alemaña.[378] Esto aumenta la sensación de dominación norte-sur en materia económico.

Crítica del presidente norteamericanu Barack Obama

editar

El vienres 8 de xunu de 2012, un día antes del pidimientu de rescate a la banca española, el presidente Obama criticó nuna conferencia de prensa celebrada na Casa Blanca les polítiques d'austeridá aplicaes n'Europa y alvirtió qu'elles por sigo soles nun la diben sacar de la crisis.[379]

Países como España ya Italia tán embarcaos en delles reformes estructurales, dende recaldación d'impuestos a reformes del mercáu llaboral, que tol mundu cree necesaries y que precisen un pocu d'espaciu y de tiempu pa tener ésitu. Si tán solu cortando, cortando y cortando, y la xente cada vez merca menos porque sienten una enorme presión, irónicamente eso va faer más difícil qu'eses reformes lleguen a tener resultaos. Poro, yo creo que, xunto a les midíes pa trepar cola delda y la finances públiques, ye necesariu que los líderes europeos vean cómo promover la crecedera y demuestren dalguna flexibilidá por que eses reformes echen raigaños

Recuperación y fin de la crisis

editar

A partir de 2014 la mayoría de los países de la Eurozona, rexistraron una crecedera na so PIB y munchos d'ellos empezaron a crear emplegu. Esi añu, el PIB conxuntu de tola zona, creció un 1,4%.[380] Asina mesmu, la creación d'emplegu fixo que'l porcentaxe de paru caya a niveles ensin ver dende 2009, con un porcentaxe del 9,1%, col porcentaxe más baxu p'Alemaña con un 3,8%.[381]

Les causes d'esta crecedera son delles: Los estímulos monetarios del Bancu Central Européu (BCE); les reformes llaborales; la depreciación que tuvo l'euru de resultes de les mires de futures alces de tipos d'interés n'EEXX; la cayida de los precios del petroleu ; y l'aumentu de la demanda interna nos cuatro grandes economíes de la zona del euru (Alemaña, Francia, Italia y España).[382]

Per otru llau, en 2017, la economía conxunta, creció a un nivel mayor que la economía de los Estaos xuníos, con un porcentaxe del 0,5% nel primer trimestre del añu.[383] Amás, l'euru aprecióse un 11% al algamar 1,19 dólares per euru.[384]

Impautu políticu

editar

La xestión de la crisis llevó a la fin prematuru d'un númberu de gobiernos nacionales europeos y tuvo un impautu significativu na resultancia de numberoses eleiciones:

  • Irlanda (febreru de 2011). Tres l'eleváu déficit nel presupuestu públicu de 2010 y la incertidume qu'arrodió'l procesu de rescate del Fondu Monetariu Internacional, el 30º Dáil (Parllamentu) colapsó l'añu siguiente, lo que traxo unes eleiciones xenerales, el colapsu de los partíos gobernantes previos, Fianna Fáil y el Partíu Verde, la dimisióin del Taoiseach (Primer Ministru) Brian Cowen y l'ascensu del partíu parllamentariu Fine Gael, que formó gobiernu xunto al Partíu Llaborista nel 31º Dáil, que llevó al cambéu de gobiernu y a la designación d'Enda Kenny como Taoiseach.
  • Portugal (marzu de 2011). Siguiendo al fracasu del parllamentu p'adoptar les midíes d'austeridá propuestes pol gobiernu, el Primer Ministru José Sócrates y el so gobiernu dimitieron, convocando eleiciones antemanaes en xunu de 2011.[385][386]
  • Finlandia (abril de 2011). La cuestión del rescate portugués y del FEEF apoderaron l'alderique de les eleiciones d'abril de 2011 según la formación del gobiernu subsiguiente.[387][388]
  • España (xunetu de 2011). Tres el fracasu del gobiernu español pa xestionar la situación económica, el Presidente de Gobiernu José Luis Rodríguez Zapatero convocó eleiciones antemanaes en payares de 2011.[389] "Ye conveniente tener eleiciones esta seronda de cuenta que un nuevu gobiernu pueda faese cargu de la economía en 2012, anováu tres les eleiciones", dixo.[390] Tres les eleiciones, Mariano Rajoy convertir nel nuevu Presidente de Gobiernu.
  • Eslovenia (setiembre de 2011). Tres el fracasu del referendu de xunu sobre les midíes destinaes a combatir la crisis económica y la salida de los aliaos de coalición, el Gobiernu de Borut Pahor perdió una moción de censura, convocándose eleiciones antemanaes n'avientu de 2011, convirtiéndose tres elles Janez Janša en Presidente de Gobiernu.[391]
  • Eslovaquia (ochobre de 2011). En cuenta de l'aprobación del FEEF pola oposición (dempués de la negativa de faelo d'unu de los sos socios de coalición), la Primer Ministra Iveta Radičová concedió na convocatoria d'eleiciones antemanaes en marzu de 2012, trás les cualos el líder de la oposición Robert Fico convertir en Primer Ministru.
  • Italia (payares de 2011). De resultes de la intensa presión de los mercaos sobre'l preciu de la delda soberana italiana arriendes de les duldes sobre los elevaos niveles de delda del país, el Gobiernu de Silvio Berlusconi perdió la so mayoría, dimitió y foi reemplazáu por un Gobiernu tecnócrata lideráu por Mario Monti.[392]
  • Grecia (payares de 2011). Dempués de crítiques siguíes dientro del so propiu partíu, según dende la oposición y otros gobiernos de la XE, de resultes de la so propuesta de convocar un referendu sobre les midíes d'austeridá y los rescates, el Presidente George Papandreou del partíu PASOK anunció la so dimisión en favor d'un gobiernu d'unidá nacional ente trés partíos, de los cualos solu dos siguen en coalición.[131] Tres el votu nel Parllamentu Griegu de les midíes de rescate y austeridá, que dambos partíos sofitaron pero que fueron refugaes por numberosos diputaos de los dos partíos, Papandreou y Antonis Samaras espulsaron un total de 44 diputaos de los sos respeutivos grupos parllamentarios, llevando a que'l PASOK perdiera la so mayoría parllamentaria.[393] Les eleiciones llexislatives antemanaes de 2012 supunxeron el primer momentu de la historia del país en que'l bipartidismu (al que daben forma los partíos PASOK y Nueva Democracia), que gobernara'l país mientres 40 años, colapsó en votos como castigu pol so sofitu a les estrictes midíes propuesta polos emprestadores estranxeros y la Troika (formada pola Xunión Europea, el FMI y el Bancu Central Européu). La popularidá del PASOK cayó del 42.5% en 2010 hasta un nivel tan baxu como'l 7% en delles encuestes en 2012.[394] La estrema derecha, la izquierda radical, según distintos partíos comunistes y populistes, tolos cualos opunxérense a les polítiques de midíes estrictes d'austeridá, ganaron la mayoría de los votos.
  • Holanda (abril de 2012). Dempués de que les conversaciones ente los partíos VVD, CDA y el PVV sobre un nuevu paquete d'austeridá de cerca de 14.000 millones d'euros fracasaren, el gabinete del Primer Ministru Mark Rutte colapsó. Convocáronse eleiciones antemanaes el 12 de setiembre de 2012. Pa evitar el castigu de la XE (solicitóse un nuevu presupuestu'l 30 d'abril), cinco partíos distintos formaron la coalición kunduz forxada en redol a un prespuesto d'emerxencia pa 2013 aprobáu en solu dos díes.[395][396]
  • Francia (mayu de 2012). Les eleiciones presidenciales de 2012 convertir na primer ocasión dende 1981 en qu'un candidatu nel cargu fracasó nel intentu de revalidar el cargu pa un segundu mandatu, al perder Nicolas Sarkozy frente a François Hollande.

Ver tamién

editar

Referencies

editar
  1. «Long-term interest rate statistics for EU Member States». ECB (12 de xunetu de 2011). Consultáu'l 16 d'ochobre de 2012.
  2. Wearden, Graeme (20 de setiembre de 2011). escritu n'UK. «EU debt crisis: Italy hit with rating downgrade». The Guardian. http://www.guardian.co.uk/business/blog/2011/sep/20/eu-debt-crisis-italy-downgrade. Consultáu'l 16 d'ochobre de 2012. 
  3. «La economía d'Europa recupera'l bon aldu dempués d'ocho años de crisis» (6 de mayu de 2016). Consultáu'l 2017.
  4. Haidar, Jamal Ibrahim, 2012. "Sovereign Credit Risk in the Eurozone," World Economics, World Economics, vol. 13(1), páxines 123-136, marzu de 2012.
  5. 5,0 5,1 Heard on Fresh Air from WHYY (10 d'abril de 2012). «NPR-Michael Lewis-How the Financial Crisis Created a New Third World-October 2011». Npr.org. Consultáu'l 1 d'agostu de 2012.
  6. Koba, Mark (13 de xunu de 2012). «CNBC-Europe's Economic Crisis-What You Need to Know-Mark Thoma -June 13, 2012». Finance.yahoo.com. Archiváu dende l'orixinal, el 17 d'avientu de 2012. Consultáu'l 1 d'agostu de 2012.
  7. 7,0 7,1 Seth W. Feaster; Nelson D. Schwartz; Tom Kuntz (22 d'ochobre de 2011). escritu en New York. «NYT-It's All Connected-A Spectators Guide to the Euru Crisis». New York Times (Nytimes.com). http://www.nytimes.com/imagepages/2011/10/22/opinion/20111023_DATAPOINTS.html?ref=sunday-review. Consultáu'l 1 d'agostu de 2012. 
  8. George Matlock (16 de febreru de 2010). Peripheral euro zone government bond spreads widen. http://www.reuters.com/article/idUSLDE61F0W720100216. Consultáu'l 1 d'agostu de 2012. 
  9. «Acropolis now». The Economist. 29 d'abril de 2010. http://www.economist.com/node/16009099. Consultáu'l 1 d'agostu de 2012. 
  10. EU ministers offer 750bn-euru plan to support currency. BBC News. 10 de mayu de 2010. http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/8671632.stm. Consultáu'l 1 d'agostu de 2012. 
  11. Willem Sels (27 de febreru de 2012). «Greek rescue package is non long term solution, says HSBC's Willem Sels». Investment Europe. Archiváu dende l'orixinal, el 28 d'ochobre de 2012. Consultáu'l 1 d'agostu de 2012.
  12. 12,0 12,1 «Leaders agree eurozone debt deal after late-night talks». BBC News. 27 d'ochobre de 2011. https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-15472547. Consultáu'l 27 d'ochobre de 2011. 
  13. 13,0 13,1 Pidd, Helen (2 d'avientu de 2011). «Angela Merkel vows to create 'fiscal union' across eurozone». The Guardian (Londres). http://www.guardian.co.uk/business/2011/dec/02/angela-merkel-eurozone-fiscal-union. Consultáu'l 1 d'agostu de 2012. 
  14. 14,0 14,1 «European fiscal union: what the experts say». The Guardian (Londres). 2 d'avientu de 2011. http://www.guardian.co.uk/business/2011/dec/02/european-fiscal-union-experts. Consultáu'l 1 d'agostu de 2012. 
  15. 15,0 15,1 Sponsored by (9 de xunu de 2012). The Economist-Start the Engines Angela-June 9, 2012. Economist.com. http://www.economist.com/node/21556577. Consultáu'l 1 d'agostu de 2012. 
  16. «How the Euru Became Europe's Greatest Threat». Der Spiegel (20 de xunu de 2011).
  17. «Euru in US Dollar». Google.com. Consultáu'l 1 d'agostu de 2012.
  18. Dolan, Mike (15 de payares de 2011). Puzzle over euru's "mysterious" stability. http://uk.reuters.com/article/2011/11/15/uk-markets-euru-mystery-idUKLNE7AE02520111115. 
  19. Kirschbaum, Erik (22 d'agostu de 2011). «Schaeuble says markets have confidence in euru». Reuters. http://www.reuters.com/article/2011/08/22/us-eurozone-schaeuble-idUSTRE77L0LK20110822. 
  20. «USD vs. EUR». ECB. http://www.ecb.int/stats/exchange/eurofxref/html/eurofxref-graph-usd.en.html. Consultáu'l 1 d'agostu de 2012. 
  21. «The Euru's PIG-Headed Masters». Project Syndicate (3 de xunu de 2011).
  22. Ian Traynor and Nicholas Watt (6 de xunu de 2012). «Spain calls for new tax pact to save euru: Madrid calls for Europe-wide plan but resists 'humiliation' of national bailout». The Guardian. http://www.guardian.co.uk/business/2012/jun/06/spain-euru-finished-fiscal-union. 
  23. Charles Forell and Gabriele Steinhauser (11 de xunu de 2012). «Latest Europe Rescue Aims to Prop Up Spain». Wall Street Journal. http://online.wsj.com/article/SB10001424052702303768104577458562351966868.html. 
  24. 24,0 24,1 El Eurogrupu alcuerda un rescate d'hasta 10.000 millones pa Xipre, diariu El País, 16/03/2013.
  25. «http://www.datosmacro.com/pib/zona-euro».
  26. «European Wage Update». NYT (22 d'ochobre de 2011). Consultáu'l 1 d'agostu de 2012.
  27. «[http://www.cbsnews.com/8301-505123_162-57591731/eurozone-unemployment-at-record-high-in-may/ Eurozone unemployment at record high in May]». CBS News. 1 de xunetu de 2013. http://www.cbsnews.com/8301-505123_162-57591731/eurozone-unemployment-at-record-high-in-may/. Consultáu'l 6 de xunetu de 2013. 
  28. [Lewis, Michael (26 de setiembre de 2011). «Touring the Ruins of the Old Economy». New York Times. http://www.nytimes.com/2011/09/27/books/bumerán-by-michael-lewis-review.html. Consultáu'l 8 d'agostu de 2012. ]
  29. 29,0 29,1 29,2 29,3 Lewis, Michael (2011). Bumerán – Travels in the New Third World. Norton. ISBN 978-0-393-08181-7.]
  30. «NPR-The Giant Pool of Money-May 2008». Thisamericanlife.org. Consultáu'l 8 d'agostu de 2012.
  31. LEWIS Michael (abril de 2009). «Wall Street on the Tundra». Vanity Fair (VanityFair.com). http://www.vanityfair.com/politics/features/2009/04/iceland200904-2. Consultáu'l 18 de xunetu de 2012. «A la fin, los islandeses amasaron deldes per valor del 850% del so PIB, cuando los Estaos Xuníos, un país con una delda bien elevada, algama'l 350% del so PIB.». 
  32. XAQUÍN G.V.; Alan McLEAN; Archie TSE (22 d'ochobre de 2011). «NYT-It's All Connected-An Overview of the Euru Crisis-October 2011». New York Times (Nytimes.com). http://www.nytimes.com/2011/09/27/books/bumerán-by-michael-lewis-review.html. Consultáu'l 8 d'agostu de 2012. 
  33. Sponsored by. The Economist-Non Big Bazooka-29 October 2011. Economist.com. http://www.economist.com/node/21534851. Consultáu'l 8 d'agostu de 2012. 
  34. 34,0 34,1 Story, Louise; Landon Thomas Jr., Nelson D. Schwartz (14 de febreru de 2010). escritu en Nueva York. «Wall St. Helped to Mask Debt Fueling Europe's Crisis». New York Times:  páxs. A1. http://www.nytimes.com/2010/02/14/business/global/14debt.html?pagewanted=all. Consultáu'l 8 d'agostu de 2012. 
  35. «Merkel Slams Euru Speculation, Warns of 'Resentment' (Update 1)». BusinessWeek (23 de febreru de 2010). Consultáu'l 8 d'agostu de 2012.
  36. Laurence Knight (22 d'avientu de 2010). Europe's Eastern Periphery. BBC. https://www.bbc.co.uk/news/business-12040913. Consultáu'l 8 d'agostu de 2012. 
  37. «PIIGS Definition». investopedia.com. Consultáu'l 8 d'agostu de 2012.
  38. Bernd Riegert. «Europe's next bankruptcy candidates?». dw-world.com. Consultáu'l 8 d'agostu de 2012.
  39. Nikolaos D. Philippas. «Ζωώδη Ένστικτα και Οικονομικές Καταστροφές» (griegu). skai.gr. Consultáu'l 8 d'agostu de 2012.
  40. 40,0 40,1 Michael Simkovic, Secret Liens and the Financial Crisis of 2008, American Bankruptcy Law Journal, Vol. 83, p. 253, 2009
  41. Michael Simkovic, Bankruptcy Immunities, Transparency, and Capital Structure, Presentation at the World Bank, 11 de xineru de 2011
  42. «State of the Union: Can the euro zone survive its debt crisis? (p.4)». Economist Intelligence Unit (1 de marzu de 2011). Consultáu'l 27 d'avientu de 2011.
  43. 43,0 43,1 Martin Wolf (6 d'avientu de 2011). [http://www.ft.com/cms/s/0/396ff020-1ffd-11y1-8662-00144feabdc0.html#axzz1fwLi3F1I Merkozy failed to save the eurozone]. The Financial Times. http://www.ft.com/cms/s/0/396ff020-1ffd-11y1-8662-00144feabdc0.html#axzz1fwLi3F1I. Consultáu'l 27 d'avientu de 2011. 
  44. 44,0 44,1 «State of the Union: Can the euro zone survive its debt crisis? (p.26)». Economist Intelligence Unit (1 de marzu de 2011). Consultáu'l 16 d'ochobre de 2012.
  45. NYT-Paul Krugman-Revenge of the Glut-March 2009
  46. Christopher Emsden (12 de xunu de 2012). «Italian Bond Yields Cast Doubt on Crisis Plans». Wall Street Journal. http://online.wsj.com/article/SB10001424052702303822204577463922645456142.html. 
  47. Uri Dadush, Vera Eidelman (20 d'abril de 2010). «Is Italy the Next Greece?».
  48. Natascha Gewaltig (19 de febreru de 2010). «Greece's Painful Choice». Business Week. http://www.businessweek.com/investor/content/feb2010/pi20100218_722508.htm. 
  49. 49,0 49,1 Antonio Fatas (22 de mayu de 2012). «Competitiveness and the European Crisis». Archiváu dende l'orixinal, el 15 de setiembre de 2012.
  50. Joe Weisenthal (28 de payares de 2011). «This Is The Chart That Makes Germans Seethe With Anger At The Idea Of Bailouts».
  51. Niall Ferguson. «Newsweek-Niall Ferguson-How Europe Could Cost Obama the Eelection-June 2012». Thedailybeast.com fecha=11 de xunu de 2012. Archiváu dende l'orixinal, el 7 d'agostu de 2012. Consultáu'l 8 d'agostu de 2012.
  52. [ The Euro Zone Crisis Its Dimensions and Implications. REPEC. 2012.  p. 22. http://ideas.repec.org/p/ess/wpaper/id4764.html. Consultáu'l 8 d'agostu de 2012. 
  53. «Project Syndicate-Martin Feldstein-The French Don't Get It-December 2011». Project-syndicate.org (28 de payares de 2011). Consultáu'l 1 d'agostu de 2011.
  54. Liz Alderman; Susanne Craig (10 de payares de 2011). «Europe's Banks Turned to Safe Bonds and Found Illusion». The New York Times. http://www.nytimes.com/2011/11/11/business/global/sovereign-debt-turns-sour-in-euro-zone.html. Consultáu'l 11 de payares de 2011. 
  55. «State of the Union: Can the euro zone survive its debt crisis? (p.4)». Economist Intelligence Unit (1 de marzu de 2011). Consultáu'l 17 d'ochobre de 2012.
  56. Daniel Woolls (17 de mayu de 2012). «Spanish bank hit by report of withdrawals». The Guardian. http://www.guardian.co.uk/world/feedarticle/10247117. Consultáu'l 17 d'ochobre de 2012. 
  57. Andrew Ross Sorkin (11 de xunu de 2012). «Why the Bailout in Spain Won't Work». The New York Times. http://dealbook.nytimes.com/2012/06/11/why-the-bailout-in-spain-wont-work/. Consultáu'l 17 d'ochobre de 2012. 
  58. S&P-Standard & Poor's Puts Ratings On Eurozone Sovereigns On CreditWatch With Negative Implications - 5 d'avientu de 2011
  59. 20 minutos, Los socialistes de Papandreu ganen les eleiciones griegues con mayoría absoluta, 5 d'ochobre de 2009
  60. Bruxeles dulda de les estadístiques de Grecia sobre la delda, El País (España), 12/01/2010
  61. Deldes, mentires y fuelgues: la economía griega en cuidos intensivos, 10 de febreru de 2010
  62. Alicia González, Grecia vence a les sos deldes, El País (España), 22/11/2009
  63. RTVE, La delda pública de Grecia xube a 300.000 millones d'euros, más del 120% del PIB, 10 d'avientu de 2009
  64. RTVE, Cronoloxía de la crisis griega, 30 d'abril de 2010
  65. Revista Espansión, Fitch baxa'l ráting de Grecia y dexa entever nuevos retayos, 8 d'avientu de 2009
  66. El Economista, Fitch rebaxa'l rating de Grecia d'A- a BBB+, caltién vixilancia negativa, 08/12/2009
  67. Reuters, S&P rebaxa la calificación de Grecia a "BBB+", panorama negativu Archiváu 2016-03-04 en Wayback Machine, 16 d'avientu de 2009
  68. El Economista, S&P tamién rebaxa la calificación creiticia de Grecia a 'BBB+', 16/12/2009
  69. CNN Espansión, Moody's rebaxa calificación de Grecia, 22 d'avientu de 2009
  70. Revista Espansión, Moody's baxa'l ráting griegu y el so bonu a 2 años yá da un 10%, 22 d'avientu de 2009
  71. El Comercio, Axencia Moody's rebaxó calificación de la delda de Grecia a nivel "basura", 22 d'avientu de 2009
  72. Grecia promete amenorgar el déficit ensin ayuda esterna, 12/12/2009
  73. El País (España), midíes/concretes/deficit/elpepueco/20091215elpepueco_10/Te Bruxeles celebra'l plan de Grecia pero píde-y "midíes concretes" contra'l déficit, 15/12/2009
  74. RFI, Fuelga contra plan d'austeridá, 16/12/2009
  75. BBC Mundo, Grecia en problemes esmolez a Europa, 17 d'avientu de 2009
  76. CNN Espansión, Grecia va presentar plan de rescate a XE, 05 de xineru de 2010
  77. CNN Espansión, Europa encamienta a Grecia a amenorgar deldes, 10 de xineru de 2010
  78. Andreu Missé, Grecia retruca al BCE y promete acelerar el saneamientu del déficit, El País (España), 07 de xineru de 2010
  79. 79,0 79,1 79,2 Bloomberg, Greece 10 Year: variación de los tipos d'interés polos bonos públicos de Grecia (ver "Interactive Chart")
  80. Les duldes vuelven fundir la delda pública griega, El País (España), 29/01/2010
  81. Bruxeles esixe a Grecia qu'esclarie'l so plan contra'l déficit, El País (España), 19/01/2010
  82. Grecia va xubir los impuestos y la edá de xubilación p'atayar la crisis, El País (España), 02/02/2010
  83. Radio France Internationale, escenariu-la griega Un escenariu "a la griega", 04 de marzu de 2010
  84. 84,0 84,1 84,2 Eurostat, Xeneral government debt, "Xeneral government consolidated gross debt as a percentage of GDP"
  85. 85,0 85,1 85,2 Eurostat, Public balance, "Net borrowing/lending of consolidated xeneral government sector as a percentage of GDP"
  86. Alicia González, El volcán griegu entra n'erupción, El País (España), 13/12/2009
  87. Comisión Europea, La Comisión sofita'l plan griegu p'amenorgar el déficit 03/02/2010
  88. El Mundo (España), La Xunión Europea pon so la so supervisión les cuentes de Grecia, 03/02/2010
  89. Sandro Pozzi y Luis Doncel, Los inversores llancen el mayor ataque al euru nos mercaos de futuros, El País (España), 09/02/2010
  90. alcuerdu-sobre-grecia La XE llega a un alcuerdu sobre Grecia, RFI, 11 de febreru de 2010
  91. 20 minutos, La XE va tomar midíes pa la estabilidá financiera y pide a Grecia que les cumpla, 11 de febreru de 2010
  92. Los mercaos desénchense ante la falta de detalles sobre'l rescate de la XE a Grecia, El País (España), 11/02/2010
  93. RFI, Grecia apierta'l petrina, 16 de febreru de 2010
  94. RFI, La O.Y. impon un ultimátum a Grecia, 16 de febreru de 2010
  95. EFE, La XE aumenta la presión sobre Grecia por que ponga yá en marcha les reformes estructurales, El País (España), 16/02/2010
  96. Una fuelga xeneral de los sectores público y privao paraliza Grecia, El País (España), 24/02/2010
  97. gobiernu-anuncia-un-fuerte-axuste-contra-la crisis El gobiernu anuncia un fuerte axuste contra la crisis RFI, 03 de marzu de 2010
  98. EFE, Los países del euru eviten definir el plan de rescate a Grecia, El País (España), 16/03/2010
  99. La XE sofita'l plan d'austeridá griegu pero sigue ensin precisar les midíes de sofitu, El País (España), 17/03/2010
  100. so-ayuda Europa prudente sobre la so ayuda, RFI, 16 de marzu de 2010
  101. quier-pagar-los platos rotos Alemaña nun quier pagar los platos rotos, RFI, 18 de marzu de 2010
  102. Juan Gómez, Merkel pide espulsar del euru a los incumplidores, El País (España), 18/03/2010
  103. Barroso afirma que sacar a un país del euru ye una hipótesis "absurda", El País (España), 19/03/2010
  104. rescate La XE emplaza a Berlín a sumase al rescate, RFI, 22 de marzu de 2010
  105. Papandreu da un ultimátum a la XE p'aprobar el plan de rescate, El País (España), 18/03/2010
  106. Bruxeles prime a Merkel pa sacar alantre'l rescate griegu esta selmana, El País (España), 23/03/2010
  107. rescate-de-grecia La concertación francu alemana estructura'l rescate de Grecia, 25 de marzu de 2010, RFI
  108. Los mercaos aliquen la presión sobre la delda de Grecia, El País (España), 06/04/2010
  109. Íñigo de Barrón, Les duldes sobre'l rescate lleven al 7% el costu del financiamientu de Grecia, El País (España), 07/04/2010
  110. EFE, Fitch dexa la calidá de la delda griega a un pasu del 'bono basura', El País (España), 09/04/2010
  111. El Eurogrupu pon 30.000 mlns d'euros a disposición de Grecia Reuters, 11 d'abril de 2010
  112. Andreu Missé y Claudi Pérez, Los inversores sentencien a Grecia, 22/04/2010
  113. Moody's baxa'l ráting griegu y el so bonu a 2 años yá da un 10%, Revista Espansión, 22 d'abril de 2010
  114. Acosada pola crisis, Grecia pidió'l rescate de la XE y el FMI Archiváu 2010-04-28 en Wayback Machine, La Nación (Arxentina), 23 d'abril de 2010
  115. Ian Campbell, El riesgu d'andada, El País (España), 11/04/2010
  116. Nun ye namái Grecia, El País (España), 28/04/2010
  117. 20 minutos, L'axencia Standard & Poor's rebaxa la calificación de la delda d'España, 28 d'abril de 2010
  118. Reuters, Fitch baxa un pasu rating Portugal, perspeutiva negativa, 24 de marzu de 2010
  119. S&P retaya calificación de Portugal, CNN Espansión, 27 d'abril de 2010
  120. zona-euru Llerza na zona euru, 28 d'abril de 2010, RFI
  121. Andreu Missé y Juan Gómez, Merkel esixe a Grecia trés años de duros axustes pa dar l'ayuda, El País (España), 27/04/2010
  122. zona-euro Alemaña, bomberu y pirómanu de la zona euru, RFI, 21 de mayu de 2010
  123. Merkel: Salida de Grecia de la zona euru nun ye una opción, El Universal (Venezuela), 26 d'abril de 2010
  124. plan-de-rescate El eurogrupo da lluz verde al plan de rescate, 02 de mayu de 2010, RFI
  125. Alcuerden “mecanismu escepcional” pa defender la eurozona RFI, 08 de mayu de 2010
  126. Braulio Moro, pa-salvar-al euru Europa movilizar pa salvar al euru, RFI, 10 de mayu de 2010
  127. La eurozona prepara una intervención masiva col BCE, El País (España), 08/05/2010
  128. 128,0 128,1 Rachel Donadio; Niki Kitsantonis (3 de payares de 2011). «Greek Leader Calls Off Referendu on Bailout Plan». The New York Times. http://www.nytimes.com/2011/11/04/world/europe/greek-leaders-split-on-euru-referendu.html. Consultáu'l 3 de xunu de 2012. 
  129. «Greek cabinet backs George Papandreou's referendu plan». BBC News. 2 de payares de 2011. https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-15549352. Consultáu'l 3 de xunu de 2012. 
  130. Papandreou calls off Greek referendu. 3 de payares de 2011. http://www.upi.com/Business_News/2011/11/03/Papandreou-calls-off-Greek-referendu/UPI-57761320303600/. Consultáu'l 3 de xunu de 2012. 
  131. 131,0 131,1 Helena Smith (10 de payares de 2011). «Lucas Papademos to lead Greece's interim coalition government». The Guardian. http://www.guardian.co.uk/world/2011/nov/10/lucas-papademos-greece-interim-coalition. Consultáu'l 3 de xunu de 2012. 
  132. Leigh Phillips (11 de payares de 2011). «ECB man to rule Greece for 15 weeks». EUobserver. http://euobserver.com/19/114250. Consultáu'l 3 de xunu de 2012. 
  133. 133,0 133,1 Smith, Helena (1 de febreru de 2012). escritu n'Athens. «IMF official admits: austerity is harming Greece». The Guardian. http://www.guardian.co.uk/business/2012/feb/01/imf-austerity-harming-greeve. Consultáu'l 3 de xunu de 2012. 
  134. Der ganze Staat soll neu gegründet werden. Sueddeutsche. 13 de febreru de 2012. http://www.sueddeutsche.de/wirtschaft/sparpaket-in-griechenland-der-ganze-staat-soll-neu-gegruendet-werden-1.1282482. Consultáu'l 3 de xunu de 2012. 
  135. «QUARTERLY NATIONAL ACCOUNTS: 4th quarter 2011 (Provisional)». Hellenic Statistical Authority (9 de marzu de 2012). Archiváu dende l'orixinal, el 17 de xunu de 2012. Consultáu'l 3 de xunu de 2012.
  136. «EU interim economic forecast -February 2012». Comisión Europea (23 de febreru de 2012). Consultáu'l 3 de xunu de 2012.
  137. «Eurostat Newsrelease 24/2012: Industrial production down by 1.1% in euru area in December 2011 compared with November 2011». Eurostat. 14 de febreru de 2012. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/4-14022012-AP/EN/4-14022012-AP-EN.PDF. Consultáu'l 3 de xunu de 2012. 
  138. «Eurozone debt crisis live: UK credit rating under threat amid Moody's downgrade blitz». The Guardian. 14 de febreru de 2012. http://www.guardian.co.uk/business/2012/feb/14/eurozone-crisis-live-uk-credit-rating-moodys-downgrade#block-20. Consultáu'l 3 de xunu de 2012. 
  139. «Pleitewelle rollt durch Südeuropa». Sueddeutsche Zeitung. 7 de febreru de 2012. http://www.sueddeutsche.de/wirtschaft/schuldenkrise-pleitewelle-rollt-durch-suedeuropa-1.1277487. Consultáu'l 3 de xunu de 2012. 
  140. Hatzinikolaou, Prokopis (7 de febreru de 2012). «Dramatic drop in budget revenues». Ekathimerini. http://www.ekathimerini.com/4dcgi/_w_articles_wsite2_25206_07/02/2012_426623. Consultáu'l 3 de xunu de 2012. 
  141. «Eurostat Newsrelease 31/2012: Euru area unemployment rate at 10.7% in January 2012». Eurostat. 1 de marzu de 2012. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/3-01032012-AP/EN/3-01032012-AP-EN.PDF. Consultáu'l 3 de xunu de 2012. 
  142. «Seasonally adjusted unemployment rate». Google/Eurostat. 10 de payares de 2011. https://www.google.com/publicdata/explore?ds=z8o7pt6rd5uqa6_&ctype=l&strail=false&bcs=d&nselm=h&met_y=unemployment_rate&fdim_y=seasonality:sa&scale_y=lin&ind_y=false&rdim=country_group&idim=country_group:eu:non-eu&idim=country:de:gr:ye&ifdim=country_group&tstart=410482800000&tend=1322953200000&hl=en&dl=en#!ctype=l&strail=false&bcs=d&nselm=h&met_y=unemployment_rate&fdim_y=seasonality:sa&scale_y=lin&ind_y=false&rdim=country_group&idim=country_group:eu:non-eu&idim=country:de:ye:el&ifdim=country_group&tstart=410482800000&tend=1322953200000&hl=en_US&dl=en. Consultáu'l 3 de xunu de 2012. 
  143. «Eurostat Newsrelease 21/2012: In 2010, 23% of the population were at risk of poverty or social exclusion». Eurostat. 8 de febreru de 2012. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/3-08022012-AP/EN/3-08022012-AP-EN.PDF. Consultáu'l 3 de xunu de 2012. 
  144. Smith, Helena (12 de febreru de 2012). «I fear for a social explosion: Greeks can't take any more punishment». Guradian. http://www.guardian.co.uk/world/2012/feb/12/greece-cant-take-any-more. Consultáu'l 3 de xunu de 2012. 
  145. Alicia González, "Un regresu azotáu", El País, 20 d'abril de 2014.
  146. Xavier Mas de Xaxàs, "Un 10 sobre'l cielu de Grecia", La Vanguardia, 25 de mayu de 2014.
  147. «Grecia y los acreedores apauten los detalles téunicos del tercer rescate». El País (12 d'agostu de 2015). Consultáu'l 15 d'agostu de 2015.
  148. «Tsipras llogra aprobar el rescate pero'l so Gobiernu queda bien debilitáu». El País (15 d'agostu de 2015). Consultáu'l 15 d'agostu de 2015.
  149. «La eurozona aprueba'l tercer rescate a Grecia». Público (14 d'agostu de 2015). Consultáu'l 15 d'agostu de 2015.
  150. «CIA World Factbook-Ireland-Retrieved December 2, 2011». Archiváu dende l'orixinal, el 2019-05-06.
  151. The Irish Times, 28 d'abril de 2010, p.18.
  152. Irish Times, 19 de mayu de 2010, p.15.
  153. (n'inglés) http://ec.europa.eu/economy_finance/eu_borrower/ireland/index_en.htm
  154. «The money pit». The Economist. http://www.economist.com/blogs/freeexchange/2010/09/irelands_economy_0. 
  155. "Irish Times" timeline on financial events 2008–2010
  156. EU unveils Irish bailout, CNN.com, 2 d'avientu de 2010
  157. 157,0 157,1 «Ihr Krisenländer, schaut auf Irland!». Süddeutsche Zeitung. 21 de payares de 2011. http://www.sueddeutsche.de/wirtschaft/ueberschuldete-staaten-ihr-krisenlaender-europas-schaut-auf-irland-1.1195187. Consultáu'l 19 d'avientu de 2011. 
  158. "Moody's cuts all Irish banks to junk status", RTE, 18 d'abril de 2011 14:22.
  159. Irlanda diz 'sí' al corsé fiscal de la XE editorial=El País. 2 de xunu de 2010. http://internacional.elpais.com/internacional/2012/06/01/actualidad/1338550363_580320.html. 
  160. "Irlanda: el modelu exhibíu per Bruxeles", El País, 18 de mayu de 2014.
  161. (en portugués) "O estáu a qu'o Estáu chegou" non 2ᵘ llugar do top Archiváu 2013-05-13 en Wayback Machine, Diário de Notícias (2 de marzu de 2011)
  162. (en portugués) Grande investigação DN Conheça o verdadeiro peso do Estado Archiváu 2011-01-08 en Wayback Machine, Diário de Notícias (7 de xineru de 2011)
  163. (n'inglés) http://ec.europa.eu/economy_finance/eu_borrower/portugal/index_en.htm
  164. Portugal's 78bn euru bail-out is formally approved. BBC News, 16 de mayu de 2011.
  165. Portugal Fin Min: Average Rate On EU/IMF Loan Is Around 5.1%, The Wall Street Journal, 16 de mayu de 2011
  166. Kowsmann, Patricia, "Portugal govt ends golden-share holdings" (Paid content) Archiváu 2013-10-31 en Wayback Machine, Dow Jones Newswires 5 de xunetu de 2011.
  167. «Portugal Government Ends Golden-Share Holdings». The Wall Street Journal. 5 de xunetu de 2011. http://online.wsj.com/article/BT-CO-20110705-707519.html. Consultáu'l 19 d'avientu de 2011. 
  168. "Portugal's credit rating slashed", Business Spectator, 6 de xunetu de 2011
  169. «Portugal 2011 deficit to beat goal on one-off revs-PM». Reuters UK. 13 d'avientu de 2011. http://uk.reuters.com/article/2011/12/13/portugal-deficit-idUKL6Y7ND4O320111213. Consultáu'l 30 d'avientu de 2011. 
  170. «Good Progress But Testing Times Ahead For Portugal». IMF. 22 d'avientu de 2011. https://www.imf.org/external/pubs/ft/survey/so/2011/CAR122211B.htm. Consultáu'l 30 d'avientu de 2011. 
  171. Lluz verde al últimu tramu del rescate de Portugal. 2 de mayu de 2014. https://www.lavanguardia.com/economia/20140502/54407491669/lluz-verde-ultimo-tramu-rescate-portugal.html. Consultáu'l 2 de mayu de 2011. 
  172. Anxo Lugilde, "Portugal disponer a salir del rescate a la irlandesa ensin llibrase de la troika", La Vanguardia, 3 de mayu de 2014.
  173. Antonio Jiménez Barca, "Adios, troika, adiós", El País, 18 de mayu de 2014.
  174. Anxo Lugilde, "Portugal sale del túnel con poca lluz", La Vanguardia, 18 de mayu de 2014.
  175. «Finfacts Ireland Missing Page». Finfacts.ie. Consultáu'l 15 d'abril de 2011.
  176. Muráu, Miguel-Anxo (1 de mayu de 2010). escritu en Londres. «Repeat with us: Spain is not Greece». The Guardian. http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2010/may/01/spain-economy-greece-crisis. 
  177. Gros, Daniel (29 d'abril de 2010). «The Euru Can Survive a Greek Default». The Wall Street Journal. http://online.wsj.com/article/SB10001424052748704423504575212282125560338.html?mod=WSJ_Opinion_LEFTTopOpinion. 
  178. «Zapatero denies talk of IMF rescue». Financial Times (5 de mayu de 2010).
  179. Need for big cuts dawns on Spain, 12 de mayu de 2010, http://www.ft.com/cms/s/0/ce1f9b80-5d5d-11df-8373-00144feab49a.html, consultáu'l 12 de mayu de 2010 
  180. Obama calls for 'resolute' spending cuts in Spain, EUObserver, 12 de mayu de 2010, http://euobserver.com/9/30064 
  181. «Spain Lowers Public Wages After EU Seeks Deeper Cuts», Bloomberg Business Week, 12 de mayu de 2010, http://www.businessweek.com/news/2010-05-12/spain-lowers-public-wages-after-eu-seeks-deeper-cuts-update1-.html 
  182. Johnson, Miles, "Spain approves more spending cuts", Financial Times, 24 de xunu de 2011.
  183. «Eurozone crisis live: German parliament approves Greek package – as it happened». The Guardian. 27 de febreru de 2012. http://www.guardian.co.uk/business/2012/feb/27/debt-crisis-euru-german-votes-greek-package#block-50. 
  184. "The golden amendment", Economist , 3 de setiembre de 2011
  185. Julien, Toyer, "EU to punish Spain for deficits, inaction", Reuters , 14 de febreru de 2012
  186. Mamta Badkar (26 d'agostu de 2011). «Here Are The Details From Spain's New Balanced Budget Amendment - Business Insider». Articles.businessinsider.com. Archiváu dende l'orixinal, el 15 de mayu de 2012. Consultáu'l 14 de mayu de 2012.
  187. Giles, Tremlett, "Spain changes constitution to cap budget deficit", Guardian , 26 d'agostu de 2011
  188. L'Estáu nacionaliza el grupu de Bankia. El País. 10 de mayu de 2012. http://economia.elpais.com/economia/2012/05/09/actualidad/1336559567_240280.html. 
  189. Madrid y Valencia, estandartes del PP, disparen la cifra final de déficit. Güei. 20 de mayu de 2012. http://www.hoy.es/rc/20120520/economia/rajoy-niega-banca-espanola-201205200236.html. 
  190. La matriz de Bankia pide 19.000 millones públicos y va inyectar 12.000 millones nel so filial. El País. 26 de mayu de 2010. http://economia.elpais.com/economia/2012/05/25/actualidad/1337956397_726943.html. 
  191. Rajoy: "nun va haber nengún rescate de la banca española". El País. 29 de mayu de 2012. http://politica.elpais.com/politica/2012/05/28/actualidad/1338205720_247736.html. 
  192. La matriz de Bankia almite que cerró l'exerciciu 2011 en quiebra téunica. El País. 29 de mayu de 2012. http://economia.elpais.com/economia/2012/05/29/actualidad/1338280844_747337.html. 
  193. Rato considera'l plan de Bankia una "inyeición brutal" a mariña del Estáu editorial=El País. 2 de xunu de 2012. http://economia.elpais.com/economia/2012/06/01/actualidad/1338548793_997702.html. 
  194. Draghi cree que'l Gobiernu actuó de "la peor manera posible" con Bankia. El País. 1 de xunu de 2012. http://economia.elpais.com/economia/2012/05/31/actualidad/1338453809_092322.html. 
  195. España, demasiao grande pa cayer. El País. 2 de xunu de 2012. http://politica.elpais.com/politica/2012/06/01/actualidad/1338580496_472868.html. 
  196. Rajoy xira'l so discursu pa estornar mieos: "Nun tamos nel derribadoriu". El País. 3 de xunu de 2012. http://politica.elpais.com/politica/2012/06/02/actualidad/1338632757_898029.html. 
  197. Catalunya Caixa y Novagalicia alcen la factura de capital públicu en 9.000 millones. El País. 8 de xunu de 2912. https://elpais.com/buscador/?qt=CatalunyaCaixa%20y%20Novagalicia%20alcen%20la%20factura%20de%20capital. 
  198. EUROPA PRESS (7 de xunu de 2012). «L'axencia Fitch rebaxa en trés gradies la nota d'España y dexar a dos del 'bono basura'». 20 Minutos.es. Consultáu'l 7 de xunu de 2012.
  199. Luis Doncel (5 de xunu de 2012). Bruxeles sofita l'ayuda direuta a la banca editorial=El País. http://economia.elpais.com/economia/2012/06/04/actualidad/1338815056_822474.html. 
  200. David Jolly (6 de xunu de 2012). «Europe Is Ready With Aid for Spanish Banks, France Says». The New York Times. http://www.nytimes.com/2012/06/07/business/global/daily-euro-zone-watch.html. Consultáu'l 10 de xunu de 2012. 
  201. Claudi Pérez; Lluis Doncel (10 de xunu de 2012). «España pide un rescate d'hasta 100.000 millones pa la banca». El País. http://economia.elpais.com/economia/2012/06/09/actualidad/1339230670_176850.html. Consultáu'l 10 de xunu de 2012. 
  202. La XE ufierta hasta 100.000 millones a los bancos editorial=ABC. 10 de xunu de 2912. https://www.abc.es/20120610/economia/abci-ayuda-bancos-201206100050.html. 
  203. 203,0 203,1 Raphael Minder; Nicholas Kulish; Paul Geitner (9 de xunu de 2012). «Spain to Accept Rescue From Europe for Its Ailing Banks». The New York Times. http://www.nytimes.com/2012/06/10/business/global/spain-moves-closer-to-bailout-of-banks.html. Consultáu'l 10 de xunu de 2012. 
  204. 204,0 204,1 Rajoy viende como un gran ésitu'l rescate editorial=El País. 11 de xunu de 2012. http://politica.elpais.com/politica/2012/06/10/actualidad/1339324625_177625.html. 
  205. Nicholas Kulish; Raphael Minder (6 de xunu de 2012). «Spain Holds a Trump Card in Bank Bailout Negotiations». The New York Times. http://www.nytimes.com/2012/06/07/world/europe/spain-holds-a-trump-card-in-bank-bailout-talks.html. Consultáu'l 10 de xunu de 2012. 
  206. Peter Spiegel; Victor Mallet (6 de xunu de 2012). «Europe weighs up limited Spanish rescue». The Financial Times. http://www.ft.com/intl/cms/s/0/81y1c8ec-afe5-11y1-ad0b-00144feabdc0.html. Consultáu'l 10 de xunu de 2012. 
  207. Bruxeles venceya'l rescate al axuste del déficit públicu. El País. 11 de xunu de 2012. http://economia.elpais.com/economia/2012/06/10/actualidad/1339360026_447431.html. 
  208. Rubalcaba: "Quieren faenos creer que nos tocó la llotería". El País. 11 de xunu de 2012. http://politica.elpais.com/politica/2012/06/10/actualidad/1339331475_475656.html. 
  209. La oposición esixe al presidente qu'esplique'l rescate nel Congresu editorial=El País. 11 de xunu de 2012. http://politica.elpais.com/politica/2012/06/10/actualidad/1339348804_639411.html. 
  210. La prima y el bonu instalar en máximos tres rebaxar de Moody's. El País. 14 de xunu de 2012. http://economia.elpais.com/economia/2012/06/13/actualidad/1339620702_850136.html. 
  211. Luis Doncel (16 de xunu de 2012). El PSOE reclama un pactu de "unidá nacional" ante Bruxeles y los mercaos editorial=El País. http://politica.elpais.com/politica/2012/06/15/actualidad/1339790450_600566.html. 
  212. El G-20 urge a España a esclariar el rescate editorial=El País. 20 de xunu de 2012. http://economia.elpais.com/economia/2012/06/19/actualidad/1340125588_012242.html. 
  213. La banca española precisa de 51.000 a 62.000 millones de capital editorial=El País. 22 de xunu de 2012. http://economia.elpais.com/economia/2012/06/21/actualidad/1340279394_859405.html. 
  214. Europa alluma'l so propiu 'Plan Marshall'. El País. 23 de xunu de 2012. http://internacional.elpais.com/internacional/2012/06/22/actualidad/1340347754_781635.html. 
  215. Europa acepta la recapitalización direuta de la banca española. El País. 30 de xunu de 2012. http://economia.elpais.com/economia/2012/06/29/actualidad/1340943204_828577.html. 
  216. La XE pon baxu tutela a España. El País. 11 de xunetu de 2012. http://economia.elpais.com/economia/2012/07/10/actualidad/1341932165_331354.html. 
  217. Rajoy llanza'l mayor axuste contra la crisis editorial=El País. 12 de xunetu de 2012. http://politica.elpais.com/politica/2012/07/11/actualidad/1342039254_993732.html. 
  218. Xipre, cerca del rescate bancariu. Cinco Días. 3 de xunu de 2012. http://www.cincodias.com/articulo/economia/chipre-cerca-rescate-bancariu/20120603cdscdseco_9/. 
  219. Xipre va pidir el rescate en 24 hores, según la prensa editorial=Espansión. 12 de xunu de 2012. http://www.expansion.com/2012/06/12/economia/1339513899.html. 
  220. Xipre pide'l rescate pa protexer a la so banca de l'andada griega. El País. 25 de xunu de 2012. http://economia.elpais.com/economia/2012/06/25/actualidad/1340640725_833397.html. 
  221. Xipre pide'l rescate a la XE editorial=El Mundo. 25 de xunu de 2012. https://www.elmundo.es/elmundo/2012/06/25/economia/1340618919.html. 
  222. Xipre pide oficialmente'l rescate editorial=ABC. 26 de xunu de 2012. https://www.abc.es/20120625/economia/abci-chipre-rescate-pidíu-201206251812.html. 
  223. Rescate total de Xipre. El Mundo. 27 de xunu de 2012. https://www.elmundo.es/elmundo/2012/06/27/economia/1340811267.html. 
  224. pidiendo_rescate_asume_presidencia_union_europea_85301_1032.html Xipre, en pidiendo'l rescate, asume la presidencia de la Xunión Europea. Diario de Navarra. 1 de xunetu de 2012. http://www.diariodenavarra.es/noticias/mas_actualidad/internacional/2012/07/01/chipre_en pidiendo_rescate_asume_presidencia_union_europea_85301_1032.html. 
  225. so rescate financieru-esti-llistu-esti mes.html Xipre espera que'l so rescate financieru tea llistu esti mes editorial=El Economista. 4 de xunetu de 2012. http://www.eleconomista.es/mercado-cotizaciones/noticias/4095698/07/12/Xipre-espera-que-el so rescate financieru-esti-llistu-esti mes.html. 
  226. Xipre va cerrar el so rescate en setiembre. Espansión. 17 de xunetu de 2012. http://www.expansion.com/2012/07/11/economia/1342008333.html. 
  227. RTVE - Xipre alcuerda un rescate de 17.500 millones col FMI y l'XE
  228. Xipre retrasa l'apertura de los bancos mientres axusta apangar el rescate, diariu El País, 18/03/2013.
  229. Alemaña culpa al FMI, BCE y a Xipre del corralito, diariu Intereconomía, 18/03/2003.
  230. Los bancos van siguir zarraos en Xipre hasta'l martes, diariu La Vanguardia, 20/03/2013.
  231. La XE impon un duru rescate a Xipre, diariu El País, 17/03/2013.
  232. La XE rectifica y aconseya salvar al pequeñu aforrador en Xipre, diariu El País, 18/03/2013.
  233. Xipre rectifica y renegocia el rescate pa rebaxar el castigu a los aforradores, diariu El País, 19/03/2013.
  234. De nuevu incertidume en Xipre ante la votación de quitar esta tarde, diariu El País, 19/03/2013.
  235. El Parllamentu xipriota refuga de forma atayante'l plan de rescate, diariu El País, 19/03/2013.
  236. El ‘corralito' parcial va prorrogar hasta'l martes tres el bloquéu del rescate, diariu El País, 20/03/2013.
  237. El 'corralito' xipriota amplíase una selmana, diariu El Mundo, 20/03/2013.
  238. El BCE amenacia con cortar el creitu a la banca chipriota'l martes próximu, diariu El País, 21/03/2013.
  239. plan alternativu-20130320 El Gobiernu y partíos en Xipre apauten un plan alternativu, diariu Intereconomía, 20/03/2013.
  240. Xipre pide socorru a Rusia como alternativa al rescate européu, diariu El País, 20/03/2013.
  241. Fracasen les negociaciones ente Xipre y Rusia pa reestructurar el creitu, diariu El Mundo, 20/03/2013.
  242. La ilesia ortodoxa de Xipre ufierta “tola so riqueza” pa salvar los bancos, diariu El País, 20/03/2013.
  243. La ilesia ortodoxa de Xipre diz que va hipotecar los sos bienes p'ayudar, diariu El Mundo, 20/03/2013.
  244. «CIA Factbook-Italy - Avientu de 2011». Archiváu dende l'orixinal, el 2020-05-21.
  245. 245,0 245,1 Italy Senate Vote Makes Way for Government Led by Monti, Bloomberg, 11 de payares de 2011, http://www.bloomberg.com/news/2011-11-11/italy-senate-to-make-way-for-new-government.html, consultáu'l 25 d'avientu de 2011 
  246. «Euru Plus Monitor 2011 (vease "II.4 Resilience" nes páxines 42 y 43)». The Lisbon Council (15 de payares de 2011). Consultáu'l 25 d'avientu de 2011.
  247. EU austerity drive country by country, BBC, 25 d'avientu de 2011, https://www.bbc.co.uk/news/10162176, consultáu'l 9 de payares de 2011 
  248. Italy parliament gives final approval to austerity plan, Reuters, 14 de setiembre de 2011, http://www.reuters.com/article/2011/09/14/us-italy-austerity-idUSTRE78C7NF20110914, consultáu'l 25 d'avientu de 2011 
  249. «Berlusconi to resign after parliamentary setback», Reuters, 8 de payares de 2011, http://www.reuters.com/article/2011/11/08/us-italy-idUSTRE7A72NG20111108, consultáu'l 25 d'avientu de 2011 
  250. Italy pushes through austerity, US applies pressure, Reuters, 11 de payares de 2011, http://www.reuters.com/article/2011/11/11/eurozone-idUSL5Y7MB0VY20111111, consultáu'l 25 d'avientu de 2011 
  251. Stephen Castle (14 de setiembre de 2012). «Slovenia Encounters Debt Trouble and May Need Bailout». The New York Times. http://www.nytimes.com/2012/09/15/business/global/slovenia-runs-into-debt-trouble.html. Consultáu'l 16 d'ochobre de 2012. 
  252. «Slovenia 10-Year Bond Yield». FOREXPROS (11 d'ochobre de 2012). Consultáu'l 16 d'ochobre de 2012.
  253. Maddox, David Europe in freefall – Belgium could be next to need help The Scotsman, 26 de payares de 2010
  254. 254,0 254,1 Robinson, Francis Belgian Debt and Contagion, The Wall Street Journal, 26 de payares de 2010
  255. 255,0 255,1 Bowen, Andrew and Connor, Richard (28 de payares de 2011) Belgian budget breakthrough builds hopes for new government Deutsche Welle, DW-World.DE
  256. «Belgium». Departamentu d'Estáu de los Estaos Xuníos (abril de 2010). Consultáu'l 26 d'avientu de 2010.
  257. Gill, Frank (25 de payares de 2011) Ratings On Belgium Lowered To 'AA' On Financial Sector Risks To Public Finances; Outlook Negative Standard and Poors Rating Service
  258. «An end to waffle?». The Economist (2 d'avientu de 2011). Consultáu'l 26 d'avientu de 2011.
  259. «Belgium Govt Bonds 10 YR Note Belgium BB». Bloomberg (2 d'avientu de 2011). Consultáu'l 26 d'avientu de 2011.
  260. «CIA Factbook-France - Avientu de 2011». Archiváu dende l'orixinal, el 2018-12-24.
  261. http://www.ft.com/intl/cms/s/0/c9acf040-0fac-11y1-a468-00144feabdc0.html#axzz1dt6bCax5
  262. http://www.bloomberg.com/apps/quote?ticker=CFRTR1O5:IND
  263. «French Bond Yields Torne Most in 20 Years, Spanish Debt Rises on Auction». Bloomberg (1 d'avientu de 2011). Consultáu'l 26 d'avientu de 2011.
  264. «Eurozone Eurozone 'mess' is a risk to UK banks, Bank of England governor admits». The Guardian (24 de xunu de 2011). Consultáu'l 26 d'avientu de 2011.
  265. Euru area and EU27 government deficit at 6.0% and 6.4% of GDP respectively. Eurostat. 26 d'abril de 2011. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/2-26042011-AP/EN/2-26042011-AP-EN.PDF. Consultáu'l 26 d'avientu de 2011. 
  266. Swiss National Bank sets minimum exchange rate at CHF 1.20 per euru Swiss Nation Bank, 6 de setiembre de 2011
  267. Julia Werdigier; David Jolly (14 de xunu de 2012). «Switzerland and Britain Gird Against the Storm». The New York Times. http://www.nytimes.com/2012/06/15/business/global/british-plan-offers-more-funds-to-banks.html. Consultáu'l 3 de setiembre de 2012. 
  268. Floyd Norris (22 de xunu de 2012). «Switzerland's Battle to Suppress the Franc Exacts a Price». The New York Times. http://www.nytimes.com/2012/06/23/business/economy/switzerlands-fight-to-suppress-its-currency-comes-at-a-price-at-home.html. Consultáu'l 10 d'agostu de 2012. 
  269. Nicholas Kulish; Paul Geitner (14 de xunu de 2012). «Merkel Stresses Limits to Germany's Strength». The New York Times. http://www.nytimes.com/2012/06/15/world/europe/merkel-says-germanys-ability-to-rescue-euro-zone-is-limited.html. Consultáu'l 10 d'agostu de 2012. 
  270. Gideon Rachman (14 de xunu de 2012). «Has Germany reached its limits?». The Financial Times. http://blogs.ft.com/the-world/2012/06/has-germany-reached-its-limits/. Consultáu'l 10 d'agostu de 2012. 
  271. Portugal diz si a los retayos Archiváu 2012-01-15 en Wayback Machine Euronews, 26 de marzu de 2010
  272. Grecia anunció un severu plan d'austeridá El País (Uruguái), 06 de mayu de 2010
  273. Grecia aprueba duru plan d'austeridá, El Universal (Méxicu), 06 de mayu de 2010
  274. Italia aprueba plan d'austeridá, CNN Espansión, 26 de mayu de 2010
  275. Italia sumir a los planes d'austeridá europeos, L'Universu, 25 de mayu de 2010
  276. Zapatero aprueba'l paquete de midíes El País (España), 27 de mayu de 2010
  277. España aprueba reforma llaboral, CNN Espansión, 22 de xunu de 2010
  278. Alemaña: Merkel presenta midíes d'austeridá contra déficit, El Comercio, 07 de mayu de 2010
  279. Alemaña presenta plan d'austeridá pa los próximos cuatro años, La República (Perú), 07 de mayu de 2010
  280. Luisa Corradini, Francia sumir a la fola d'austeridá Archiváu 2010-06-16 en Wayback Machine La Nación (Arxentina), 14 de xunu de 2010
  281. Iñigo Sáenz De Ugarte Reinu Xuníu inaugura una era d'austeridá, Diariu Público, 26 de mayu de 2010
  282. Cameron alvierte de que prepara "retayos doliosos" 07 de xunu de 2010, El País (España)
  283. Radio France Internationale reinar Austeridá nos predivos de la reina 22 de xunu de 2010
  284. Gran Bretaña presenta'l so nuevu plan d'axuste económicu, La Nación (Arxentina), 22 de xunu de 2010
  285. 20 minutos, Problemes n'Hungría, 04 de xunu de 2010
  286. [1] The EFSF, "a llegal instrument agreed by finance ministers earlier this month following the risk of Greece's debt crisis spreading to other weak economies."
  287. Bloomberg.com "European Rescue Fund May Buy Bonds, Recapitalize Banks, ECB's Stark Says"
  288. [2]
  289. Europeanvoice.com "Media reports said that Spain would ask for support from two EU funds for eurozone governments in financial difficulty: a €60bn ‘European financial stabilisation mechanism', which is reliant on guarantees from the EU budget".
  290. «TEXT-Euro zone finance ministers approve extending EFSF capacity». Reuters. 29 de payares de 2011. http://www.reuters.com/article/2011/11/29/eurozone-efsf-statement-idUSB5Y7MG02H20111129. Consultáu'l 2 de xineru de 2012. 
  291. 291,0 291,1 291,2 291,3 «European Council Press releases». European Council (9 d'avientu de 2011). Consultáu'l 2 de xineru de 2012.
  292. Euro zone brings forward permanent bailout fund. 9 d'avientu de 2011. http://news.xinhuanet.com/english2010/world/2011-01/06/c_13678088.htm. Consultáu'l 2 de xineru de 2012. 
  293. "European Markets Surde", The Wall Street Journal, 10 de mayu de 2010.
  294. Silberstein, Daniela (2 de xineru de 2012). European Shares Jump Most in 17 Months as EU Pledges Loan Fund. Bloomberg. http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=20601087&sid=aE1_UY3fU.og&pos=1. Consultáu'l 15 d'abril de 2011. 
  295. Traynor, Ian (10 de mayu de 2010). escritu n'UK. «Euru strikes back with biggest gamble in its 11-year history». The Guardian. http://www.guardian.co.uk/world/2010/may/10/euru-debt-crisis-rescue-package. Consultáu'l 2 de xineru de 2012. 
  296. «Euru hits four-year low on fears debt crisis will spread». The Guardian. 17 de mayu de 2010. http://www.guardian.co.uk/business/2010/may/17/euru-four-year-low-debt-crisis. 
  297. Kitano, Masayuki (21 de mayu de 2010). Euru surdes in short-covering rally, Aussie soars. http://uk.finance.yahoo.com/news/forex-euru-surdes-in-short-covering-rally-aussie-soars-targetukfocus-163f24240f58.html. Consultáu'l 2 de xineru de 2012. 
  298. Chanjaroen, Chanyaporn (10 de mayu de 2010). Oil, Copper, Nickel Jump on European Bailout Plan; Gold Drops. Bloomberg. http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=20601087&sid=aGoSOn0SC6Sk&pos=7. Consultáu'l 2 de xineru de 2012. 
  299. Jenkins, Keith (10 de mayu de 2010). Dollar Libor Holds Near Nine-Month High After EU Aid. Bloomberg. http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=20601087&sid=ae6tRKLmr_H0&pos=3. Consultáu'l 2 de xineru de 2012. 
  300. Moses, Abigail (10 de mayu de 2010). Default Swaps Tumble After EU Goes 'All In': Credit Markets. Bloomberg. http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=20601087&sid=axZ17v8gTwZY&pos=5. Consultáu'l 2 de xineru de 2012. 
  301. Shares and oil prices surde after EU loan deal. BBC. 10 de mayu de 2010. http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/10104140.stm. Consultáu'l 2 de xineru de 2012. 
  302. Nazareth, Rita (10 de mayu de 2010). Stocks, Commodities, Greek Bonds Rally on European Loan Package. Bloomberg. http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=20601087&sid=folio2REkGUzYw&pos=1. Consultáu'l 2 de xineru de 2012. 
  303. McDonald, Sarah (10 de mayu de 2010). Asian Bond Risk Tumbles Most in 18 Months on EU Loan Package. Bloomberg. http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=20601087&sid=aSsv8cK0CVOA&pos=6. Consultáu'l 2 de xineru de 2012. 
  304. EU bonds for Ireland bailout well-received on market. 6 de xineru de 2011. http://news.xinhuanet.com/english2010/world/2011-01/06/c_13678088.htm. Consultáu'l 2 de xineru de 2012. 
  305. AFP: First EU bond for Ireland attracts strong demand: HSBC. Google. 5 de xineru de 2011. https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5gTYQGEdx2fNsLoryy0QixCgbAtuQ?docId=CNG.7f52d5080666c6faeec68359512796af.941. Consultáu'l 2 de xineru de 2012. 
  306. Bartha, Emese (5 de xineru de 2011). «A Mixed Day for European Debt». The Wall Street Journal. http://online.wsj.com/article/SB10001424052748704405704576063642535867146.html. Consultáu'l 2 de xineru de 2012. 
  307. Jolly, David (5 de xineru de 2011). «Irish Bailout Begins as Europe Sells Billions in Bonds». The New York Times. http://www.nytimes.com/2011/01/06/business/global/06euru.html?_r=1&src=busln. 
  308. http://www.nasdaq.com/aspx/stock-market-news-story.aspx?storyid=201101050332dowjonesdjonline000213&title=eu-sets-price-guidance-on-five-year-euru-bond-at-swaps-+012-015
  309. Robinson, Frances (21 d'avientu de 2010). «EU's Bailout Bond Three Times Oversubscribed». The Wall Street Journal. http://online.wsj.com/article/SB10001424052748704405704576063151138069390.html?mod=googlenews_wsj. Consultáu'l 2 de xineru de 2012. 
  310. «il bond è stato piazzato al tasso del 2,59%». Movisol.org. Archiváu dende l'orixinal, el 2019-03-22. Consultáu'l 2 de xineru de 2012.
  311. Bhatti, Jabeen (27 d'ochobre de 2011). «EU leaders reach a deal to tackle debt crisis». USA Today. http://www.usatoday.com/money/world/story/2011-10-25/euru-summit/50919216/1?csp=34news. Consultáu'l 27 d'ochobre de 2011. 
  312. "Greece debt crisis: Markets dive on Greek referendu", BBC News, 1 de payares de 2011.
  313. «ECB decides on measures to address severe tensions in financial markets». ECB (10 de mayu de 2010). Consultáu'l 2 de xineru de 2012.
  314. «ECB's Weidmann says confident Italy will deliver: report». Reuters. 13 de payares de 2011. http://www.reuters.com/article/2011/11/13/us-ecb-weidmann-idUSTRE7AC0UP20111113. Consultáu'l 2 de xineru de 2012. 
  315. «Summary of ad hoc communication: Related to monetary policy implementation issued by the ECB since 1 January 2007». ECB. 28 de payares de 2011. http://www.ecb.europa.eu/mopo/implement/omo/html/communication.en.html. Consultáu'l 2 de xineru de 2012. 
  316. «ECB: ECB decides on measures to address severe tensions in financial markets». Consultáu'l 2 de xineru de 2012.
  317. Lanman, Scott (10 de mayu de 2010). Fed Restarts Currency Swaps as EU Debt Crisis Flares. Bloomberg. http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=20601087&sid=amiI5qIW8gDI&pos=4. Consultáu'l 2 de xineru de 2012. 
  318. Vits, Christian (10 de mayu de 2010). Euru-Area Central Banks Are Buying Government Bonds. Bloomberg. http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=20601087&sid=adZGdKgAJtio&pos=5. Consultáu'l 2 de xineru de 2012. 
  319. McHugh, David (21 d'avientu de 2011). «ECB lends banks $639 billion over 3 years». The Sacramento Bee. Consultáu'l 2 de xineru de 2012.
  320. Ewing, Jack (21 d'avientu de 2011). Banks in the euro zone must raise more than 200 billion euros in the first three months of 2012. New York Times. http://www.nytimes.com/2011/12/22/business/global/demand-for-ecb-loans-surpasses-expectations.html. Consultáu'l 2 de xineru de 2012. 
  321. „Grosse Notenbanken versorgen Banken mit Liquidität - Kursfeuerwerk an dean Börsen – auch SNB beteiligt“ NZZ Online
  322. «Council reaches agreement on measures to strengthen economic governance». Consultáu'l 10 d'agostu de 2012.
  323. Jan Strupczewski (15 de marzu de 2011). «EU finmins adopt tougher rules against debt, imbalance». Uk.finance.yahoo.com. Archiváu dende l'orixinal, el 2023-04-24. Consultáu'l 10 d'agostu de 2012.
  324. Baker, Luke (9 d'avientu de 2011). WRAPUP 5-Europe moves ahead with fiscal union, UK isolated. Reuters. http://www.reuters.com/article/2011/12/09/eurozone-idUSL5Y7N900120111209. Consultáu'l 10 d'agostu de 2012. 
  325. «The fiscal compact ready to be signed». Comisión Europea (31 de xineru de 2012). Archiváu dende l'orixinal, el 2012-10-22. Consultáu'l 10 d'agostu de 2012.
  326. 326,0 326,1 Fletcher, Nick (9 d'avientu de 2011). «European leaders resume Brussels summit talks: live coverage». The Guardian (Londres). http://www.guardian.co.uk/business/2011/dec/09/european-leaders-brussels-summit-talks-live. Consultáu'l 10 d'agostu de 2012. 
  327. Faiola, Anthony (9 d'avientu de 2011). «23 European Union leaders agree to fiscal curbs, but Britain blocks broad deal». Washington Post. http://www.washingtonpost.com/world/europe/23-european-union-leaders-agree-to-fiscal-curbs-but-britain-blocks-broad-deal/2011/12/09/gIQAFi5UhO_story.html. Consultáu'l 10 d'agostu de 2012. 
  328. Chris Morris (9 d'avientu de 2011). «UK alone as EU agrees fiscal deal». Bbc.co.uk. Consultáu'l 10 d'agostu de 2012.
  329. End of the vetu honeymoon? Cameron on backfoot over euru policy Politics.co.uk, Ian Dunt, 6 de xineru de 2012
  330. Failure is not an option when it comes to Greece, http://www.thenational.ae/apps/pbcs.dll/article?AID=/20100222/BUSINESSCOLUMNISTS/702219964/1058/BUSINESS&template=columnists, consultáu'l 3 de xineru de 2012 
  331. (n'inglés) see Ionescu Romeo, "Romania and Greece: Together or Alone", AJBM Vol. 4(19), p. 4197, avientu de 2010. http://www.academicjournals.org/ajbm/PDF/pdf2010/29Dec/Romeo.pdf. Consultáu'l 29 de marzu de 2011. 
  332. (en francés) M Nicolas Firzli, Orthodoxie financière et régulation bancaire: les leçons du Glass-Steagall Act, http://www.canadianeuropean.com/yahoo_site_admin/assets/docs/Bank_Regulation_and_Financial_Orthodoxy__RAF__Jan_2010.784613.pdf, consultáu'l 8 de xineru de 2010 
  333. M. Nicolas J. Firzli, "Greece and the EU Debt Crisis" The Vienna Review, marzu de 2010
  334. «Council reaches agreement on measures to strengthen economic governance». Consultáu'l 3 de xineru de 2012.
  335. Jan Strupczewski (15 de marzu de 2011). «EU finmins adopt tougher rules against debt, imbalance». Uk.finance.yahoo.com. Archiváu dende l'orixinal, el 2023-04-24. Consultáu'l 3 de xineru de 2012.
  336. Schäfer, Daniel (16 de mayu de 2010). «Berlin calls for eurozone budget laws». Financial Times. Consultáu'l 3 de xineru de 2012.
  337. Baker, Luke (9 d'avientu de 2011). WRAPUP 5-Europe moves ahead with fiscal union, UK isolated. Reuters. http://www.reuters.com/article/2011/12/09/eurozone-idUSL5Y7N900120111209. Consultáu'l 3 de xineru de 2012. 
  338. Faiola, Anthony (9 d'avientu de 2011). 23 European Union leaders agree to fiscal curbs, but Britain blocks broad deal. Washington Post. http://www.washingtonpost.com/world/europe/23-european-union-leaders-agree-to-fiscal-curbs-but-britain-blocks-broad-deal/2011/12/09/gIQAFi5UhO_story.html. Consultáu'l 3 de xineru de 2012. 
  339. "UK alone as EU agrees fiscal deal", BBC News, 9 d'avientu de 2011
  340. «Europe Agrees to Basics of Plan to Resolve Euru Crisis». Associated Press. 21 de payares de 2011. https://www.google.com/hostednews/ap/article/ALeqM5jA1xCfq5lszH-UcHpWH9vWh57Thg?docId=24c47c7dd54b46388c7ed6d9f7224717. Consultáu'l 21 de payares de 2011. 
  341. «EU's Barroso: Will present options on euru bonds». Associated Press. 14 de setiembre de 2011. http://www.reuters.com/article/2011/09/14/us-eurozone-barrosu-eurobonds-idUSTRE78D1GT20110914. Consultáu'l 3 de xineru de 2012. 
  342. 342,0 342,1 Schulmeister, Stephan (20 d'ochobre de 2011). «The European Monetary Fund: A systemic problem needs a systemic solution». Austrian Institute of Economic Research. Consultáu'l 3 de xineru de 2012.
  343. Grabel, Ilene (1 de mayu de 1998). «Foreign Policy in Focus , Portfolio Investment». Fpif.org. Consultáu'l 3 de xineru de 2012.
  344. Pearlstein, Steven (21 de mayu de 2010). «Forget Greece: Europe's real problem is Germany». The Washington Post. http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2010/05/20/AR2010052005278.html. 
  345. «CIA Factbook-Data». Cia.gov. Archiváu dende l'orixinal, el 2021-01-03. Consultáu'l 3 de xineru de 2012.
  346. «Ben Bernanke-U.S. Federal Reserve-The Global Savings Glut and U.S. Current Account Balance-March 2005». Federalreserve.gov. Consultáu'l 3 de xineru de 2012.
  347. Krugman, Paul (2 de marzu de 2009). «Revenge of the Glut». The New York Times. http://www.nytimes.com/2009/03/02/opinion/02krugman.html. 
  348. «P2P Foundation » Blogue Archive » Defending Greece against failed neolliberal policies through the creation of sovereign debt for the productive economy». Blogue.p2pfoundation.net (6 de febreru de 2010). Consultáu'l 3 de xineru de 2012.
  349. 349,0 349,1 Krugman, Paul (7 de setiembre de 1998). Saving Asia: It's Time To Get Radical. CNN. http://money.cnn.com/magacinos/fortune/fortune_archive/1998/09/07/247884/index.htm. 
  350. (n'alemán)Hagelüken, Alexander (8 d'avientu de 2011). Starker Mann, was nun?. Sueddeutsche. http://www.sueddeutsche.de/meinung/eu-gipfel-und-der-kampf-um-dean-euru-starker-mann-was-nun-1.1229181. 
  351. http://www.juandemariana.org/comentario/5225/crisis/delda/eurozona/, 15 de setiembre de 2011, Instituto Juan de Mariana.
  352. Lowenstein, Roger (27 d'abril de 2008). «Moody's – Credit Rating – Mortgages – Investments – Subprime Mortgages – New York Times». New York Times. http://www.nytimes.com/2008/04/27/magazine/27Credit-t.html. Consultáu'l 2 de febreru de 2012. 
  353. Kirchgaessner, Stephanie, and Kevin Sieff. «Moody's chief admits failure over crisis». Financial Times. Consultáu'l 2 de febreru de 2012.
  354. «Iceland row puts rating percancies in firing line». Archiváu dende l'orixinal, el 12 de xunu de 2010. Consultáu'l 2 de febreru de 2012.
  355. «BBC NEWS | Business | Ratings percancies admit mistakes». BBC News. 28 de xineru de 2009. http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/7856929.stm. Consultáu'l 2 de febreru de 2012. 
  356. http://deconomia.com/son-fiables-les axencies-de-rating/
  357. Waterfield, Bruno (28 d'abril de 2010). «European Commission's angry warning to credit rating percancies as debt crisis deepens – Telegraph». The Daily Telegraph (Londres). http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/greece/7646434/European-Commissions-angry-warning-to-credit-rating-percancies-as-debt-crisis-deepens.html. Consultáu'l 2 de febreru de 2012. 
  358. Wachman, Richard (28 d'abril de 2010). «Greece debt crisis: the role of credit rating percancies». The Guardian (Londres). http://www.guardian.co.uk/business/2010/apr/28/greece-debt-crisis-standard-poor-credit-percancies. Consultáu'l 2 de febreru de 2012. 
  359. «Greek crisis: the world would be a better place without credit rating percancies – Telegraph Blogues». The Daily Telegraph. 28 d'abril de 2010. http://blogs.telegraph.co.uk/finance/jeremywarner/100005241/the-world-would-be-a-better-place-without-credit-rating-percancies/. Consultáu'l 2 de febreru de 2012. 
  360. Are the ratings percancies credit worthy?. CNN. http://edition.cnn.com/2010/BUSINESS/05/04/credit.ratings.percancies/index.html?hpt=C1. 
  361. Error de cita: La etiqueta <ref> nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaes news.yahoo.com
  362. «euro zone rumours: There is non conspiracy to kill the euru | The Economist». The Economist. http://www.economist.com/blogs/charlemagne/2010/02/euru_zone_rumours. Consultáu'l 2 de febreru de 2012. 
  363. «Greek Debt Crisis Worsens». Archiváu dende l'orixinal, el 2010-04-13. Consultáu'l 2 de febreru de 2012.
  364. Sean O'Grady (2 de marzu de 2010). escritu en London. «Soros hedge fund bets on demise of the euru». The Independent. http://www.independent.co.uk/news/business/news/soros-hedge-fund-bets-on-demise-of-the-euru-1914356.html. Consultáu'l 2 de febreru de 2012. 
  365. Alex Stevenson (2 de marzu de 2010). «Soros and the bullion bubble». FT Alphaville. Consultáu'l 2 de febreru de 2012.
  366. Donahue, Patrick (23 de febreru de 2010). «Merkel Slams Euru Speculation, Warns of 'Resentment'». BusinessWeek. http://www.businessweek.com/news/2010-02-23/merkel-slams-euru-speculation-warns-of-resentment-update1-.html. Consultáu'l 2 de febreru de 2012. 
  367. "Can Greece survive?" por L. Randall Wray, New Economic Perspectives, 25 de xunu de 2011
  368. Wynne Godley (8 d'ochobre de 1992). «Maastricht and All That». London Review of Books 14 (19). http://www.lrb.co.uk/v14/n19/wynne-godley/maastricht-and-all-that. 
  369. Ricci, Luca A., "Exchange Rate Regimes and Location", 1997
  370. Greece's Debt Crisis, interview with L. Randall Wray, 13 March 2010
  371. "I'll buy the Acropolis" por Bill Mitchell, 29 de mayu de 2011
  372. Czuczka, Tony (4 de febreru de 2011). «Merkel makes Euru Indispensable Turning Crisis into Opportunity». Bloomberg Businessweek. http://www.businessweek.com/news/2011-02-04/merkel-makes-euru-indispensable-turning-crisis-into-opportunity.html. Consultáu'l 8 de xineru de 2012. 
  373. MacCormaic, Ruadhan (9 d'avientu de 2011). «EU risks being split apart, says Sarkozy». Irish Times. http://www.irishtimes.com/newspaper/world/2011/1209/1224308800810.html. Consultáu'l 8 de xineru de 2012. 
  374. «Greece must deny to pay an odious debt». CADTM.org (11 de xunu de 2011). Consultáu'l 2 de febreru de 2012.
  375. «'Greek tragedy won't end in the euru's death'», The Times (Londres), 2 de febreru de 2012, http://www.timesonline.co.uk/tol/comment/columnists/anatole_kaletsky/article7022509.ece, consultáu'l 15 de febreru de 2010  Archiváu 2011-06-05 en Wayback Machine
  376. Childs, Mary (10 de mayu de 2010). Roubini Says European Resolution an 'Open Question': Tom Keene. Bloomberg. http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=20601087&sid=aHwLirAaqp60&pos=5. Consultáu'l 2 de febreru de 2012. 
  377. Project Syndicate-Robert Skidelsky-The Euru is a Shrinking Zone - Avientu de 2011
  378. «La encruciada de la llexitimidá nel incipiente gobiernu económicu européu», ARI Institutu Elcano (Madrid), 5 de setiembre de 2012, http://www.realinstitutoelcano.org/wps/portal/rielcano/conteníu?WCM_GLOBAL_CONTEXT=/elcano/elcano_ye/zones_ye/ari57-2012, consultáu'l 6 de setiembre de 2012 
  379. "España nun puede siguir cortando y cortando mientres el paru crez". El País. 9 de xunu de 2012. http://internacional.elpais.com/internacional/2012/06/08/actualidad/1339167796_597012.html. 
  380. «http://www.datosmacro.com/pib/zona-euro».
  381. «so-nivel-mas-febreru-2009 Desemplegu n'Eurozona recula en xunu al so nivel más baxu dende febreru de 2009» (Julio de 2017).
  382. «¿Hai recuperación económica n'Europa?» (2015).
  383. «Economía de la Eurozona creció más qu'Estaos Xuníos».
  384. «muévese-en-maximos-de-dos-anos-y-mediu.html L'euru 'desapiega' contra'l dólar y toca máximos de dos años y mediu n'algamando los 1,19 dólares» (agostu de 2017).
  385. "Portugal PM quits after losing austerity vote", Al Jazeera, 23 de marzu de 2011.
  386. Fontevecchia, Agustino (23 de marzu de 2011). Portuguese Parliament Rejects Austerity Plan, PM Socrates Resigns. Forbes. http://blogs.forbes.com/afontevecchia/2011/03/23/portuguese-parliament-rejects-austerity-plan-pm-socrates-to-resign/. Consultáu'l 17 d'ochobre de 2012. 
  387. «Eurokriisi kuumensi jälleen puoluejohtajien tenttiä» (finnish). Finnish Broadcasting Company (13 d'abril de 2011). Archiváu dende l'orixinal, el 27 d'abril de 2011. Consultáu'l 17 d'ochobre de 2011.
  388. «Pääministeritentissä kiivailtiin taas eurotuista» (finnish). Helsingin Sanomat. Sanoma News (13 d'abril de 2011). Archiváu dende l'orixinal, el 16 d'abril de 2011. Consultáu'l 17 d'ochobre de 2011.
  389. Minder, Raphael (20 de payares de 2011). Spanish Voters Deal a Blow to Socialists over the Economy. The New York Times. http://www.nytimes.com/2011/11/21/world/europe/spanish-voters-punish-socialists.html. Consultáu'l 17 d'ochobre de 2012. 
  390. Ross, Emma (29 de xunetu de 2011). «Spain's embattled prime minister calls early elections». USA Today. Consultáu'l 17 d'ochobre de 2012.
  391. «Foto: Poslanci izrekli nezaupnico vladi Boruta Pahorja :: Prvi interaktivni multimedijski portal, MMC RTV Slovenija». Rtvslo.si (20 de setiembre de 2011). Consultáu'l 17 d'ochobre de 2012.
  392. Moody, Barry (11 de payares de 2011). Italy pushes through austerity, US applies pressure. Reuters. http://www.reuters.com/article/2011/11/11/eurozone-idUSL5Y7MB0VY20111111. Consultáu'l 17 d'ochobre de 2012. 
  393. Greece passes new austerity deal amid rioting. CBC News. 12 de febreru de 2012. http://www.cbc.ca/news/world/story/2012/02/12/greece-bailout-vote.html. Consultáu'l 17 d'ochobre de 2012. 
  394. «Poll Feb2012» (14 de febreru de 2012). Consultáu'l 17 d'ochobre de 2012.
  395. «Wilders wil nieuwe verkiezingen- ‘hoe eerder, hoe beter'». NRC Handelsblad. 21 d'abril de 2012. http://www.nrc.nl/nieuws/2012/04/21/wilders-wil-nieuwe-verkiezingen-hoe-eerder-hoe-beter/. Consultáu'l 17 d'ochobre de 2012. 
  396. «Dutch prime minister says government austerity talks collapse». The Washington Post. 21 d'abril de 2012. http://www.washingtonpost.com/business/reports-dutch-government-austerity-talks-collapse-possibly-paving-way-for-fresh-elections/2012/04/21/gIQARzIjXT_story.html. Consultáu'l 17 d'ochobre de 2012. 

Enllaces esternos

editar