Comarques históriques d'Asturies

Col términu Comarques históriques d'Asturies o partíos, faise referencia a la dixebra histórica de los conceyos asturianos pala defensa de sos intereses nel sen de la Xunta Xeneral del Principáu.

Fuera del Principáu ye d'enantar, na llamada Asturies de Santillana, les comarques de Lliébana, los Nueve Valles y la Merindá de Santillana, dixebra que tamién tien so orixe nel procesu de desfeudalización.

Asturies d'Uviéu

Orixé de la dixebra

La Xunta Xeneral del Principáu ye dende hai sieglos, el muérganu de representación históricu de los Conceyos asturianos. El so orixe ta dacuando en 1388 el Rei Xuan I de Castiella crea'l Principáu d'Asturies, otorgando'l títulu de Príncipe d'Asturies al infante Don Enrique, que llueu sería Enrique III deCastiella. Nesi tiempu los Conceyos asturianos, enfrentaos a la familia Quiñones, alcuéntrense a la Corona escontra los grandes señores feudales. Más, la socesiva incoporación a so sen dos conceyos, como resultáu del procesu de desfeudalización afitó que la composición daquella dixebrara en partíos ostentando caún daquellos distintos derechos y privilexos, asina tamién una organización política abondo diversa.

Configuración definitiva

La so configuración definitiva vieno determinada pola incorporación al realengu de los llamaos conceyos d'Episcopalía, que tien llugar a lo llargo del sieglu XVI como resultáu de los procesos desamortizadores promovíos pol rei Felipe II, que pa facer frente a los gastos de la guerra de relixón obtién del Papáu la «Bulda Breve Acceperimus», pola qu'autorizaba pa mercadexar la xurisdicción que hasta entós ostentaben l'obispu d'Uviéu ya munchos de los monasterios, más tamién la Orde de Santiagu como ye'l casu del Conceyu de Sobrescobiu. La incorporación d'estos conceyos dio llugar a la creación de seis partíos qu'alcuéntrense representaos por otros tantos procuradores, fixando'l so númberu definitivamente en siete, pa cuando otórgase esta condición a los conceyos de Tinéu y Cangas de Tinéu. Les ordenances solicitaes por Sancho de Inclán, Procurador del Principáu y aprobaes pol rei Felipe II nel Pardo el 23 de payares de 1594 siendo Gobernador d'Asturies Duarte de Acuña, fixaron una diputación permanente ya l'oficiu de Procurador Xeneral del Principáu, pues siendo abonda la reunión de los setenta conceyos, facíase necesaria la división en partíos p'axuntar la voz dos conceyos.

Asina la diputación permanente en quien delega sos facultaes la Xunta Xeneral, ta presidida pol Rexente o Decanu de la Real Audiencia, y compónse del Procurador Xeneral del Principáu, de so Alférez mayor y de siete Diputaos qu'ostenten la representación de les comarques asturianes.

Los partíos o comarques Históriques del Principáu d'Asturies son les siguientes:

I. Partíu d'Uviéu

La ciudá d'Uviéu, so Conceyu ya l'Alférez mayor del Principáu, (Familia Queipu de Llan).

II. Partíu d'Avilés

1. Avilés, Carreño, Gozón y Corvera. Ye nuevu conceyu Candamu ya Illas, que se xebrará d'Avilés nel sieglu XIX.

2. Ḷḷena, Ayer y Llaviana. En 1836 Mieres dixébrase de Ḷḷena.

III. Partíu de Llanes

Llanes, Ribeseya, Colunga, Piloña, Onís, Casu, Cangues d'Onís, Parres, Ponga, Amieva, Cabrales y Caravia.

IV. Partíu de Villaviciosa

Villaviciosa, Xixón, Siero, Sariegu, Nava y Cabranes.

V. Partíu de los cinco Conceyos

Grau, Pravia, Salas, Valdés, Miranda y Somiedo. Dientro d'esti partíu alcuéntrase tamién güei el Conceyu de Sotu'l Barcu y Muros que dixebróse del Conceyu de Pravia en 1836.

VI. Partíu de les Obispalíes

1. Antiguu Conceyu de Castropol: Bual, Castropol, Cuaña, Eilao, El Franco, Grandas de Salime, Pezós, Samartín d'Ozcos, Santalla d'Ozcos, San Tiso d'Abres, Taramundi, Vilanova d'Ozcos, Ibias. Nuevos: Tapia de Casariego ya A Veiga que se xebren de Castropol y Degaña d'Ibias nel sieglu XIX.

2. Navia y Allande: Navia, Allande y Villayón.

3. Les Regueres: Les Regueres y Llanera.,

4. Quirós: Teberga, Quirós, Tudela, Noreña, Payares, Morcín, Ribera d'Arriba, Ribera d'Abaxo, Riosa, Proaza, Santo Adriano, Tameza y Paderni.

5. Llangréu: Llangréu, Bimenes y Samartín del Rei Aurelio.

6. Sobrescobiu.

Conceyos finaos: Peñaflor axúntase a Grau, Tudela a Uviéu, Lluniegu a Uviéu, Paderni a Uviéu y Payares a Ḷḷena.

VII. Partíu de Cangas de Tinéu

Cangas de Tinéu y Tinéu.

1. Tinéu

2. Cangas del Narcea

Asturies de Santillana

Orixe de la dixebra

Ver Asturies de Santillana

Comarques

Formaben parte de l'Asturies de Santillana, les comarques de Lliébana, los nueve valles y Santillana y los conceyos del actual Principáu de Ribedeva, Peñamellera d'Arriba y Peñamellera d'Abaxo.

IV. Nueve Valles

Foi una entidá xurisdiccional y alministrativa irguida en 1581 polos valles d'Alfoz de Lloreu, Cabezón de Sal, Cabuérniga, Reocín, Piélagus, Camargu, Villaescusa, Penagus y Cayón.

V. Ribadedeva y Peñamellera.

Alcuéntrense tamién na Asturias de Santillana los conceyos afitaos güei nel Principáu d'Asturies Ribedeva, Peñamellera Alta y Peñamellera Baxa.

Ver tamién

Bibliografía

Caveda y Nava, José, Memoria Histórica de la Junta General del Principado. Imprenta del principáu, Uviéu, añu 1834, Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
Faya Díaz, María Angeles. Los señoríos eclesiásticos en la Asturias del Sieglu XVI. Ridea. Uviéu. 1992
Pérez de Castro, Ramona. Los señoríos episcopales en Asturias. El régimen Jurídico de la Obispalía de Castropol. Uviéu 1987.
Friera Alvárez, Marta. «La Junta General del Principado de Asturias contra la normativa sobre arrendamientos de 1785», Anuariu de Historia del derechu español, ISSN 0304-4319, nº 70, 2000, p. 379-404.

Referencies

Enllaces esternos

Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Comarques históriques d'Asturies.