Cuéllar

Cuéllar ye una villa y conceyu español de la provincia de Segovia, na comunidá autónoma de Castiella y Lleón. Ta asitiáu al noroeste de la provincia y a mediu camín ente les ciudaes de Segovia y Valladolid, a 60 km y 50 km respeutivamente. Ye cabeza del partíu xudicial de Cuéllar, unu de los cinco nos que s'estrema la provincia, lo mesmo que de la Comunidá de Villa y Tierra de Cuéllar; pertenez amás a la contorna natural Tierra de Pinares.

Cuéllar
Bandera de Cuéllar (es) Escudo de Cuéllar (es)
Alministración
País	España
Autonomía	Castiella y Lleón
Provincia	provincia de Segovia
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Alcalde de Cuéllar	Jesús García Pastor
Nome oficial	Cuéllar (es)
Códigu postal	40200
Xeografía
Coordenaes	41°24′03″N 4°18′49″W
Cuéllar Cuéllar (España)
Superficie	217.4 km²
Altitú	857,93 m
Llenda con	Campaspero, Olombrada, Frumales, Sanchonuño, Gomezserracín, Pinarejos, San Martín y Mudrián, Samboal, Chañe, Vallelado, San Cristóbal de Cuéllar, Viloria, Torrescárcela y Bahabón
Demografía
Población	9608 hab. (2023) - 4843 homes (2019) - 4740 muyeres (2019)
Porcentaxe	6.25% de provincia de Segovia
Densidá	44,2 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+02:00 UTC+01:00
aytocuellar.es

Asitiar na llende onde confinan les provincies de Segovia y Valladolid, sobre una llanura trevesada d'este a oeste pol ríu Cega y delimitada al otru estremu por una gran cortada paralela al mesmu y al norte, qu'estrema'l términu municipal.

Por cuenta del so calter de villa medieval, foi declarada conxuntu históricu, y tien un ampliu patrimoniu nel que destaca'l so castiellu medieval, el so triple cortil cercada, unu de los más importantes y meyor calteníos de la comunidá autónoma, el conxuntu d'arquiteutura mudéxar más ampliu de la mesma y diversidá d'ilesies, monesterios y otros edificios históricos. Dientro de les festividaes que celebra atópense los Encierres de Cuéllar, declaraos d'Interés Turísticu Nacional y consideraos los encierres más antiguos d'España, con orixe nel sieglu XIII.

Etimoloxía del topónimu

Evolución

Añu	Nome
1093	Quellar
1136	Colar
1184	Collar
1210	Collaram
1215	Colara
1252	Cuellar
1260	Collite
1272	Collara
1363	Collare
1400	Cuéllar

Esisten diverses hipótesis avera del orixe del nome de Cuéllar y el so significáu. El primer autor qu'escribió sobre ello foi l'historiador Diego de Colmenares, qu'atribuyó a Cuéllar ser la famosa ciudá romana de Colenda pola semeyanza de vocablos, teoría que tamién sostuvo Federico Wattenberg na so obra, al igual que lu fixeron Madoz, Piferrer, y Somorrostro. Nun paez tener muncha veracidá esta atribución, pos ta basada na semeyanza del nome, ensin investigar otros aspeutos. Per otru llau, tampoco s'alcontraron hasta'l momentu restos romanos na villa, lo que fai más improbable que'l nome de Cuéllar derive del de Colenda y con ello pueda atribuyise la identidá d'esa ciudá a esti conceyu.

El profesor Ángel de los Ríos apuntó que Cuéllar tuviera que ver col vocablu llatín equus (caballu), teoría sofitada pol historiador Trasierra, recordando la mención de Cuéllar que faen dellos documentos medievales denominándo-y Equellar. Aun así, tampoco paez posible un tresformamientu tan importante, na que'l nome tendría de perder la y de equus y el surdimientu del diptongu ue y el doble ele.

A lo último, Sánchez Albornoz afirma que'l nome de Cuéllar ye d'orixe llatín, y Menéndez Pidal sofita esta hipótesis, considerando Cuéllar una pallabra románica, deduciendo asina que'l vocablu taría formáu pol raigañu collis (llombes) y el sufixu -llabra (abondosu), con perda de la vocal final, daqué tan común. Analizando les variantes etimolóxiques de Cuéllar, y teniendo en cuenta la topografía de la villa, que se llevanta nel cayente de delles llombes, quiciabes seya la hipótesis más atinada sobre'l significáu de la pallabra Cuéllar, polo que'l topónimu Cuéllar tendría como significáu llugar d'abondoses llombes. Curiosamente l'allugamientu de la llocalidá de Cuéllar de la Sierra (Soria) coincide topográficamente con este, pos se llevanta a los pies del Cuetu de San Juan, nun terrén irregular chiscáu de llombes.

Heráldica y vexiloloxía

Artículos principales: Escudu de Cuéllar y Bandera de Cuéllar

Escudu de Cuéllar

L'escudu heráldicu y la bandera que representen al conceyu fueron aprobaos oficialmente la 26 de setiembre de 2008. L'escudu se blasona de la siguiente manera:

«Escudu de forma española. De plata, una cabeza de caballu cortada hasta'l pechu d'oru fileteada de sable, enjaezada de sable y oru. Al timbre, corona real abierta o de Castiella.»

Boletín Oficial de Castiella y Lleón nᵘ241/2008 de 15 d'avientu de 2008

La descripción testual de la bandera ye la siguiente:

«Bandera de color púrpura, de dimensiones 2:3. Sobre'l centru del pañu, l'escudu municipal, timbrado de corona real abierta o de Castiella, nos sos colores y metales.»

Boletín Oficial de Castiella y Lleón nᵘ241/2008 de 15 d'avientu de 2008

Historia

Categoría principal: Historia de Cuéllar

=== Prehistoria tiense conocencia d'asentamientos na zona mientres el periodu de la Edá del Fierro gracies a los xacimientos atopaos na parte alta (un pobláu) y na parte de les Erijuelas de San AndrésNecrópolis de les Erijuelas (una necrópolis). L'historiador español del sieglu XVI, Diego de Colmenares, rellacionó esta villa cola antigua Colenda de los romanos, pero ye una tesis qu'otru historiadores refuguen. Nun s'alcontraron muertes romanes.

Edá Media

La primer repoblación medieval foi llevada a cabu dempués de la batalla de Simancas (939), ensin que pueda precisase l'añu nin el so repoblador. La so vida foi efímera, pos perteneciendo al condáu de Castiella, foi afarada pol caudiellu Almanzor nel añu 977, treslladando a Al-Ándalus a los sos habitantes como esclavos. Más d'un sieglu dempués tuvo llugar la segunda y definitiva repoblación, productu del movimientu repoblador lleváu a cabu por Alfonsu VI de Castiella, y encamentada al magnate Pedro Ansúrez, tal que recueyen el Chronicón de don Pelayo y El conde Lucanor. La so fundación siguió'l modelu de les Conunidades de Villa y Tierra, surdiendo tres la mesma la Comunidá de Villa y Tierra de Cuéllar; actuó per primer vegada como concilium en 1147, y el rei Alfonsu VIII de Castiella celebró les Cortes de Castiella en Cuéllar en 1184.

El bon nivel económicu consiguíu a la fin del reináu de Fernandu III de Castiella y bien especialmente mientres el del so fíu Alfonsu X el Sabiu, convertir nuna de les poblaciones más importantes del pandu del Duero. El rei Alfonso, quien amosó una fonda predilección pola villa, enllantó nella un importante emporiu ganaderu que, xunto a les exenciones que fizo na so Fueru Real (1256) confortaron una próspera economía derivada de la producción lanera, esportada yá dende'l sieglu XII a los telares flamencos utilizando los puertos del Cantábricu. El so fíu Sancho IV de Castiella frecuentó la villa como cotu de caza y la muyer d'ésti fixo d'ella'l so baluarte a la muerte del rei. Nel castiellu de Cuéllar celebró María de Molina les Cortes de 1297 y permaneció abellugada ante'l peligru de quien intentaron arrampuñar la Corona de Castiella al futuru Fernandu IV de Castiella.

Na primavera de 1354 la ilesia de San Martín foi l'escenariu del matrimoniu ente Pedru I de Castiella y Juana de Castro. Tres el so asesinatu y la proclamación como nuevu rei d'Enrique II de Castiella, la villa pasó a manes de la Corona, pos pertenecía por heriedu a la so esposa, Juana Manuel de Villena. Darréu foi heredada por Xuan I de Castiella, quien la visitó con frecuencia, y nella atopábase cuando en 1382 la reina Leonor d'Aragón finó de sobreparto, apurriéndo-yla un añu dempués n'arres a la so nueva muyer, Beatriz de Portugal. Meses antes de morrer el rei, concedió les feries de Cuéllar colos mesmos privilexos que les de Valladolid. Mientres el señoríu de la villa per parte de Fernandu I d'Aragón, los sos habitantes allegaron a la conquista d'Antequera comandados por Fernán Velázquez de Cuéllar, la so canciller mayor, y la so producción lanar pasó de los telares flamencos a los catalanes.

El señoríu de Cuéllar foi apurríu en 1444 al valíu de Xuan II de Castiella, el condestable Álvaro de Luna, quien s'atopaba en Cuéllar cuando foi prendíu y treslladáu a Valladolid pa ser degolláu, siendo apurrida a la princesa Isabel. El nuevu monarca Enrique IV de Castiella celebró les primeres Cortes del so reináu na villa, y mercar a la so hermanasca por 200.000 dobles de la banda en conceutu de dote p'apurri-y la al so valíu Beltrán de la Cueva, duque de Alburquerque y Gran Maestre de la Orde de Santiago en 1464. El nuevu señor reforzó y amplió el so recintu cercáu y castiellu ante les posteriores amenaces de la reina Isabel, quien quixo de toes toes recuperar la so posesión.

Edá Moderna

Mientres el sieglu XVII Cuéllar esperimentó un gran retrocesu y decadencia, lo mesmo qu'asocedió en cuasi toles antigües villes que fueron see y abellugu de los reis primero que éstos inclinárense per una sola ciudá (Madrid), onde moraba la Corte. Nel sieglu XVIII y gracies a les normes dictaes por Carlos III pal repartu de tierres conceyiles, la ciudá recuperóse social y económicamente. Más tarde, el pasu de los franceses nos años 1808 y 1809 supunxo una aciaga situación. Fueron escalaos los templos y les sos ayalgues y expoliada toa riqueza, como la coleición de xoyes históriques y d'armes que se guardaba nel castiellu.

Edá Contemporánea

Dempués de la Guerra Civil Española el castiellu destinar a cárcel de presos políticos. Pasaos unos años foi sede d'un sanatoriu pa tuberculosos y más tarde volvió ser cárcel de presos comunes. En 1943 la Diputación provincial escueye mayoritariamente a la so alcalde Juan Herrero Garrido pal cargu de procurador en Cortes na I Llexislatura de les Cortes Españoles (1943-1946), representando a los Conceyos d'esta provincia.

El 31 de xunetu de 1981 el Plenu de la Diputación Provincial de Segovia aprobó, por 20 votos contra unu, l'alcuerdu d'exercitar el derechu d'autonomía uniprovincial, empecipiando'l procesu autonómicu al amparu del artículu 143.2 CE.

D'un total de 210 consistorios, 178 votaron a favor de l'autonomía uniprovincial, siguiendo les teoríes del llibru La entidá histórica de Segovia de Manuel González Herrero. Sicasí, dichos Conceyos nun representaben entá a la mayoría del censu eleutoral de la provincia de Segovia, como esixe'l 143.2 CE, pos Segovia, el so conceyu de mayor población, inclinar pola opción castellanu-lleonesa. Quedaba sicasí pendiente'l votu de la ciudá de Cuéllar, segunda n'importancia y población. Na tarde del 7 d'ochobre de 1981, y ante un públicu soriellu nel Salón de Plenos, el Consistoriu cuellarano amosó'l so sofitu a la vía uniprovincial, por 7 votos contra 6, lo que dexaba expedito el camín a l'autonomía uniprovincial.

Sicasí, errores de forma na votación de Cuéllar y distintos movimientos populares motivaron que'l Conceyu decidiera convocar un nuevu plenu, anunciando la posibilidá de reconsiderar les postures qu'habíen tomáu. L'históricu plenu tendría llugar na tarde del 3 d'avientu de 1981, y la resultancia sería inversu al del 7 d'ochobre: esta vegada, 7 votos ciscaben a les Cortes la incorporación de Segovia a Castiella-Lleón, frente a los 6 que sofitaben la vía uniprovincial.

La Diputación trató de recurrir l'alcuerdu y recuperar el sofitu de Cuéllar a la causa uniprovincial, mas toa ulterior tentativa fracasó.

Plaza del castiellu.

Anguaño tase rompiendo cola fisonomía de cortiles medievales construyendo nuevos edificios nes cercaníes de la muralla y ye obligáu pola xeografía de la zona, pero ye antiestético.

Los productos agrícoles y ganaderos de la zona salvaron a Cuéllar de los años deficitarios de la posguerra, mientres nos pueblos d'alredor hubo muncha emigración al estranxeru, quedando cuasi vacíos.

Xeografía física

Allugamientu y relieve

La villa de Cuéllar asítiase en plena contorna natural Tierra de Pinares, na llende de la provincia de Segovia, al so alcuentru col de la provincia de Valladolid, y falta de dambes capitales 60 km y 50 km respeutivamente. Llenda al norte con Bahabón, Campaspero, Torrescárcela y Viloria, toos de la provincia de Valladolid; al oeste con Chañe, Arroyo de Cuéllar, Samboal, San Cristóbal de Cuéllar y Vallelado; al sur con Gomezserracín, Pinarejos, Samboal, San Martín y Mudrián y Sanchonuño y al este con Frumales y Olombrada, toos ellos de la provincia de Segovia. Les sos coordenaes exactes son 41°24′10″N 4°19′12″W, y atópase a 857,93 m sobre'l nivel del mar.

Hasta l'añu 2008, el so términu municipal tomaba una superficie de 272,4 km², pero en dichu añu la Xunta de Castiella y Lleón reconoció a la villa la titularidá del monte denomináu Común Grande de les Pegueras, dictaminando corresponder al términu municipal de Cuéllar, polo que la so superficie viose amontada en 74,46 km².

Por cuenta de tar integrada nel centru de la meseta Norte, presenta una topografía nidia, salvu na gran cortada que delimita el so términu municipal xunto col ríu Cega, onde se producen rimaes cimeres al 20%. Dende'l puntu de vista xeolóxicu estrémense tres zones: una masa procedente del Cuaternariu carauterizada per un terrén arenosu onde s'estiende una fondosa vexetación, una masa del Miocenu na que la tierra ye esencialmente magrizu, y otra perteneciente al Pliocenu, que s'entemez cola anterior.

Hidrografía y clima

Tien un típicu clima castellanu, con branos calorosos ya iviernos fríos y llongures, similar al de ciudaes como Burgos, Briviesca o Burgo de Osma

El Espadañal.

Demografía

Evolución 1902-2016
Añu	Población
1902	4.064
1913	4.177
1930	5.080
1941	7.296
1946	6.354
1951	6.853
1956	6.919
1961	6.770
1966	6.670
1970	6.699
1975	8.845
1981	8.965
1986	9.310
1991	9.071
1996	9.118
2001	9.138
2005	9.483
2007	9.514
2008	9.841
2009	9.861
2010	9.730
2016	9.501

El conceyu tenía una población de 9 730 habitantes según el padrón municipal d'habitantes (INE) a fecha de 1 de xineru de 2010, partíos ente 4 929 varones y 4 801 muyeres. Dientro d'esta cifra ta incluyida tanto la población de la capital municipal como la de los barrios y entidaes llocales menores pertenecientes al conceyu dende l'añu 1981, estremaos de la siguiente manera: Cuéllar (8 374), Arroyo de Cuéllar (381), Chatún (262), Campo de Cuéllar (221), Torregutiérrez (126), Devesa Mayor (112), Lovingos (96), Escarabajosa de Cuéllar (79), Fontes de Cuéllar (48) y Devesa (31). Ye polo tanto'l conceyu con mayor númberu d'habitantes de la provincia, sacante la capital.

Historia demográfica

La hestoria demográfica de Cuéllar tien como puntu significativu'l descubrimientu d'América nel sieglu XV, por cuenta de la gran cantidá de cuellaranos que viaxaron a les nueves tierres camudando l'aldu demográficu de la villa, pero nun ye hasta l'añu 1528 cuando puede estudiase con mayor fiabilidá, pos apaez entós el primer censu completu de población, qu'afitó los sos habitantes en 1.788. A finales del sieglu XVI la so población rondaba los 3.000 habitantes, crecedera derivada de la nueva economía enllantada dedicada mayoritariamente a l'agricultura en desterciu de la ganadería, convirtiéndose amás nun enclave migratoriu de les llocalidaes cercanes que buscaben les ventayes tributaries qu'ufiertaba la villa a los foranos.

A principios del sieglu XVII rexistra un importante descensu producíu pola decadencia que vivió Castiella a finales del sieglu XVI nel que s'amenorgó la población de Cuéllar a 2.400 habitantes y a lo llargo del XVII, hasta llegar al añu 1751 con 2.194 habitantes. La recuperación del reinu nel sieglu XVIII y la importancia comercial y económico de la población dexaron nuevamente la inmigración, llegando a mediaos del sieglu XIX a los 3.000 habitantes. Yá nel sieglu XX, unu de les mayores crecederes de la población rexistrar ente los años 1930 y 1940, con más de 2.000 habitantes, al igual que nel periodu entendíu ente 1970 y 1975, el más fructuoso de la demografía de Cuéllar en dichu sieglu, magar se debe a qu'en 1971 incorpora al so territoriu los conceyos sumíos d'Arroyo de Cuéllar, Campo de Cuéllar, Chatún, Devesa, Fontes de Cuéllar y Lovingos. A finales de los años 1980 la población sufre un descensu de 300 habitantes, empezando a recuperase nuevamente a partir de los años 1990, xubiendo de manera continua hasta l'actualidá debíu en parte a la inmigración de los conceyos de la contorna, atraíos poles industries y servicios colos que cunta, que-y convirtieron en centru económicu y comercial de referencia na zona.

Gráficu de población siglo XX

Gráficu de población 1998-2014

Inmigración

Nos últimos años la población de Cuéllar viose reforzada pola inmigración, figurando censaos nel conceyu a fecha de 1 de marzu de 2009 un total de 1.139 persones pertenecientes a 28 países distintos. El continente representáu con mayor númberu d'individuos ye Europa, que cunta con 846 habitantes, destacando la nacionalidá búlgara con 557 individuos y la rumana con 265, anque esisten persones procedentes d'Alemaña, Francia, Italia, Polonia, Portugal, Reinu Xuníu, Eslovenia, Suecia y Ucraína. El segundu llugar de procedencia ye América, que cunta con una población de 171 habitantes, na so mayoría procedentes de países d'América Llatina como Arxentina, Brasil, Chile, Colombia, Cuba, Ecuador, Hondures, Méxicu, Paraguái, Perú, República Dominicana y Uruguái, sacante dos ciudadanos naturales d'Estaos Xuníos. En tercer llugar apaez representáu'l continente africanu con 100 habitantes, de los cualos 96 vienen de Marruecos, y los cuatro restantes d'Arxelia y Malí a partes iguales. Finalmente, n'últimu llugar atópase Asia, con 22 persones naturales de China.

Economía

Artículu principal: Economía de Cuéllar

La so economía básase na agricultura, cultivu de ceberes, hortolices y llegumes. Ye importante'l cultivu de l'achicoria y nos últimos años, el de la remolacha. Ta a una distancia de 60 km de Segovia, la capital provincial, amás de 50 km de Valladolid. Otra fonte importante de la economía de la ciudá ye'l sector de la madera, yá que s'encuadra dientro de la Contorna de Pinares, abondando la industria dedicada al mueble.

La recién apertura en 2009 de l'Autovía de Pinares ameyoró notablemente la so comunicación coles ciudaes de Segovia y Valladolid, revitalizando la economía de la ciudá.

Igualmente, coles crisis y la recuperación de precios producióse un aumentu de producción de resina

Servicios públicos

Educación

La Villa cunta con tres colexos públicos d'enseñanza infantil y primaria, dos institutos y diversos centros complementarios:

Educación Infantil: cuenta con dos guarderíes privaes.

Educación Primaria:

• C.E.I.P. La Villa, fundáu en 1928, ta allugáu nel centru.
• C.E.I.P. Santa Clara, fundáu nos años 1970, asitiáu na zona sur.
• C.E.I.P. San Gil, fundáu nos años 1970 con sede na zona norte.

Educación Secundaria

• I.E.S. Duque de Alburquerque, fundáu en 1975, ta allugáu nel castiellu.
• I.E.S. Marqués de Lozoya, fundáu nos años 1970, asítiase pela rodiada, en direición a Valladolid.

Otros centros de formación

• Centru Públicu d'Educación de Persones Adultes "Antonio Herrera", allugáu nel Estudiu de Gramática.
• Centru d'Estudios Audiovisuales “Antonio d'Herrera”, con sede tamién nel citáu Estudiu.
• Escuela Oficial d'Idiomes, creada en 2002, ta allugada nes instalaciones del I.E.S. “Marqués de Lozoya”.
• Universidá de la Esperiencia, perteneciente a la xerente de la Xunta de Castiella y Lleón, tien sede nel Centru de Día de Persones Mayores.
• Escuela Municipal de Música.
• Programes de Formación-Emplego de Garantía Social, con distintos módulos, integrar nel Centru Cultural “Santa Clara”.

Amás, la Villa cunta con una Biblioteca Pública Municipal, delles academies d'inglés quitaes y una Academia d'Enseñances Diverses, tamién d'usu priváu.

Patrimoniu

Categoría principal: Monumentos de Cuéllar

La plaza Mayor y el cascu históricu

Artículu principal: Conxuntu históricu-artísticu de Cuéllar

Conxuntu Históricu Artísticu de la Villa
conceyu d'España
Llocalización
País	España
Autonomía	Castiella y Lleón
Provincia	provincia de Segovia
Masa d'agua	Cega (es)
Cuéllar Cuéllar (España)
Altitú	857,93 m
Arquiteutura
Superficie	217,4 km²
Web oficial

La importancia del cascu históricu de Cuéllar vese sofitada pola declaración de la villa dientro de la categoría de Conxuntu Históricu-Artísticu nel añu 1994. Amás, fueron declaraos de forma independiente siete edificios como Bienes d'Interés Cultural. Una de les carauterístiques que más define al cascu históricu de Cuéllar ye'l caltenimientu de la planta y trazáu medieval de la típica villa castellana, pos sacante un llixeru enanche lleváu a cabu nos sieglos XV y XVI, nun sufrió cambeos modernistes d'importancia, polo que se respetó'l treme de cais llargues y anches nes sos árees principales, y otres más curties, quebraes y tropezoses que son productu de la irregularidá del mediu físicu del allugamientu de la población.

El centru neurálxicu de la villa ye la so plaza mayor d'aire castellano, presidida pol edificiu del conceyu, una edificación construyida ente finales del sieglu XV y principios del sieglu XVI sobre los restos de la cárcel vieya, na que destaca un patiu interior d'estilu góticu-renacentista dedicáu a Isabel la Católica. La plaza presenta una forma irregular por causa de les edificaciones adosaes nel sieglu XIX frente a la puerta principal del conceyu, qu'amenorgaron les dimensiones del conxuntu. Nella celebró'l mercáu selmanal de los xueves dende'l sieglu XV hasta los primeros años del sieglu XXI, y destaquen les portalaes de columnes na parte cimera ya inferior, según el rincón sureste, que presenta una arquiteutura popular castellana de treme de madera y adobe, con pronunciaos bistechos de madera d'influencia mudéxar.

Rincón sureste de la plaza Mayor, col popular treme de madera; a la izquierda, la ilesia de San Miguel, parroquia titular de la villa.

Frente al conceyu alcuéntrase la ilesia de San Miguel, parroquia titular de la villa dedicada al Arcánxel Miguel, patrón d'ella, y qu'entiende un amiestu d'estilos arquiteutónicos que tomen dende'l románicu de piedra hasta'l barrocu, y nel so interior caltienen obres de Pedro de Bolduque, de Luca Giordano y de la escuela de Gregorio Fernández. De la plaza arrinca la cai de San Pedro, semada de cases blasonadas hasta desaguar na ilesia románica de San Pedro, desamortizada nel sieglu XIX y anguaño ocupada pol sector hosteleru. De similares carauterístiques ye la cai de la Morería, al traviés de la cual estendíase'l barriu musulmán, carauterizada pola so inclinada rimada, al igual que la cai del Colexu, que toma'l nome del colexu de Neñes Güérfanes qu'esistió hasta'l sieglu XX, del qu'entá queda de pies una recoleta capiya. Una vegada na plaza del Mercáu del Pan, espaciu nel que se celebraba'l mercáu de cebera, apaez l'hospital y capiya de la Madalena, fundáu nel primer terciu del sieglu XV pol arcedianu Gómez González, y yá dientro del barriu hebréu, l'Estudiu de Gramática, otra de les sos fundaciones, dambos edificios con portada gótica y blasonada.

El castiellu y la muralla

Vista fronteru del castiellu-palaciu de los Duques d'Alburquerque.

Artículos principales: Castiellu de Cuéllar y Muralla de Cuéllar

Presidiendo la zona alta de la villa alcuéntrase'l castiellu de los Duques de Alburquerque, el monumentu más emblemáticu de la mesma, declaráu Monumentu Nacional en 1931. Foi construyíu en fecha desconocida sobre l'ángulu sureste de la muralla de la villa, motivu pol cual caltién dellos elementos mudéxares, ente ellos la puerta sur, antigua entrada a la cortil murada de la ciudá. L'edificiu foi abellugu de la reina María de Molina tres los disturbios causaos a la muerte del rei, y en pagu a la fidelidá y llealtá amosada pola villa, el so castiellu convertir en llugar de celebración de les Cortes del reinu nel añu 1297. Tamién foi residencia puntual de Xuan I de Castiella y de la so esposa doña Leonor, quien finó ente los sos murios de sobreparto. Nel primer terciu del sieglu XV foi donáu a don Álvaro de Luna, y darréu Enrique IV de Castiella mercar a la so hermanasca la infanta Isabel p'apurri-y lo al so valíu Beltrán de la Cueva, a que los sos descendientes pertenez na actualidá.

Trátase d'una edificación principalmente gótica y renacentista, con un aire más palaciego que militar, debíu les remodelaciones llevaes a cabu a partir del sieglu XVI pola Casa Ducal de Alburquerque. Nel so interior destaca'l patiu d'armes, delimitado por dos llarpiabes llaterales y una frontera con una suntuosa galería renacentista, productu de les socesives obres llevaes a cabu por Juan d'Álava, Hernán González de Lara, y Juan y Rodrigo Gil de Hontañón. Llarpiar oriental tuvo ocupada hasta'l sieglu XIX por una selecta y pervalible armería, considerada la más rica y variada del país. Na actualidá la mayor parte de les sos estancies alluguen un institutu d'Educación Secundaria Obligatoria; el so Torre del Homenaxe ye sede de la Fundación de la Casa Ducal de Alburquerque, y amás dispón d'una oficina de turismu que xestiona les visites al edificiu.

Interior del Arcu de San Basilio, que xune la muralla col castiellu.

De dambos estremos del castiellu naz la muralla de Cuéllar, un triple recintu cercáu d'orixe románicu, que con un llargor actual de 1.400 m y 2.000 n'orixe, representa una de les muralles más importantes y meyor calteníes de Castiella y Lleón. Componer de trés recintos estremaos: el de la ciudá, que delimita la zona más próxima al castiellu y bordia la parte alta de la villa, el de la ciudadela, que recueye ente los sos murios la parte más baxa de la mesma, y la contramuralla, barrera qu'abrazaba los dos anteriores, y de la que menos restos caltiénense. A lo llargo del so perímetru llevantar hasta once puertes d'accesu, de les que se caltienen siete, destacando ente toes elles l'Arcu de San Basilio, d'estilu mudéxar y apariencia de fortín, que presenta gran semeyanza cola arquiteutura militar toledana del sieglu XIV. Na actualidá ta llevándose a cabu una intensa restauración de la muralla, gracies a un proyeutu financiáu pol Gobiernu Español, que tien como oxeto recuperar el adarve y faer transitables dalgunos de los sos tramos, como asocede nes muralles d'Ávila.

Focu d'arquiteutura mudéxar

Ilesia de San Andrés, sieglu XIII (BIC).

Artículu principal: Arquiteutura mudéxar de Cuéllar

Cuéllar ye unu de los principales focos d'arquiteutura mudéxar na conca del Duero, y el más numberosu de Castiella y Lleón, productu de la importante comunidá musulmana que sostuvo hasta'l sieglu XV. L'exemplu más singular ye la ilesia de San Andrés, construyida nel sieglu XIII, extramuros y cercana al castiellu, que la so planta foi calificada por Lampérez y Romea como la meyor del so estilu, y declarada Bien d'Interés Cultural en 1982; destaquen nel so interior importantes frescos murales d'estilu mudéxar. Tamién xunto al castiellu álzase la ilesia de San Martín, de la mesma dómina y catalogación, na que'l rei Pedru I de Castiella casóse na primavera de 1354 con Juana de Castro, y que na actualidá alluga'l Centru d'Interpretación del Arte Mudéxar, pioneru n'España.

Otru importante exemplu atopar xunto al barriu xudíu, la ilesia de San Esteban, que ta datada nel sieglu XII, y que'l so pimpanu ábside foi definíu pol Marqués de Lozoya como una de les obres más orixinales del so estilu, y foi calificáu como'l más representativu, elegante y decoráu del mudéxar. Conserva nel so interior cuatro sepulcros góticu-mudéxares decoraos con yeserías d'arabescos fechaos nos sieglos XV y XVI. Cercana a ella llevantaba la ilesia de Santiago, de la que se caltién l'ábside y parte del atriu de lo que foi sede de la Casa de los Llinaxes de Cuéllar, institución qu'arrexuntaba a la nobleza cuellarana, onde la familia del conquistador Alonso de Bazán y Herrera tenía la so capiya funeraria.

Ilesia del Salvador, sieglu XIII.

Yá nel centru de la población asítiase la ilesia de San Miguel, na cuál fixo la primer instalación de reló mecánicu de torre que s'instaló n'España datáu a finales del sieglu XIV y que caltién restos del so atriu mudéxar, a escasos metros álzase la torre de la sumida ilesia de Santa Marina, única de lladriyu en Cuéllar, en que la so nave foi soterráu'l cronista Antonio d'Herrera y Tordesillas. Travesando la cai qu'escurre dende la plaza de Santa Marina atopamos col ábside de l'antigua ilesia de San Blas, qu'a pesar de ser reutilizáu nel sieglu XVI, conserva inda los trés cuerpos de lladriyu mudéxar. Al sur de la villa, y xunto a la carretera d'Arévalo, alcuéntrase la ilesia del Salvador, datada tamién nel sieglu XIII y construyida sobre una anterior perteneciente al románicu de piedra, a la que los sos interesaos contrafuertes qu'asemeyen arbotantes góticos confiéren-y una singularidá especial, y finalmente a lo cimero de la llomba más próxima a ésta, álzase la ilesia de Santa María de la Cuesta, que caltién cegáu'l so atriu mudéxar, y amuesa una de les torres más carauterístiques, ente otros elementos mudéxares.

El monesteriu de Santa Clara, una de les primeres fundaciones clarises n'España.

Conxuntu monacal

Unu de los aspeutos más llamativos del patrimoniu monumental de Cuéllar ye'l gran númberu de monesterios que se fueron construyendo dende la Edá Media y a lo llargo de los sieglos posteriores, pos la vida monacal na villa tuvo representada por ocho congregaciones distintes. El más antiguu d'ellos ye'l monesteriu de Santa Clara, que s'alcuentra pela rodiada de la población, xunto a la carretera de Segovia. Trátase d'una de les fundaciones clarises más antigües d'España, pos consta que yá lo taba una década antes de morrer la mesma Santa Clara de Asís, y la empresa foi llevada a cabu por una de les sos discípules a instancies de Fernandu III el Santu. Nel sieglu XVI sufrió una importante remodelación a cargu del Ducáu de Alburquerque, que-y confirió l'apariencia renacentista que caltién na actualidá. Destaca l'altar mayor de la so ilesia, obra d'Isaac de Juni, según un cristu románicu nel coru baxu y otru góticu arcaizante nel interior del claustru, que se completa con grisalles de bona calidá.

Monesteriu de San Basilio.

A esta fundación franciscana femenina sumar nel postreru terciu del sieglu XIII el monesteriu de San Francisco, apadrináu polos Duques de Alburquerque nel sieglu XV como'l so llugar d'enterramientu hasta convertilo nel templu más importante de tola contorna, que pol so valumbu y riqueza artística foi consideráu la catedral de la villa. Les sos meyores obres fueron desmontaes a lo llargo del sieglu XX, y na actualidá caltiénense esvalixaes ente la Hispanic Society of America (Nueva York), el Muséu Arqueolóxicu de Valladolid, el Muséu Frederic Marès de Barcelona, el castiellu de Viñuelas en Madrid y la catedral de Segovia, ente otros, polo que la so ilesia y claustru presenten un estáu arruináu, anque se caltienen rehabilitaes les capiyes llaterales y sacristía, destinaes a eventos culturales.

Al pie de San Francisco alcuéntrase tamién el conventu de la Purísima Concepción, fundáu nel sieglu XVI por un hermanu del capitán Gabriel de Rojas, qu'alluga nel so interior un retablu de Pedro de Bolduque y Gabriel de Cárdenas Maldonado, una imaxe de San Francisco de la escuela de Gregorio Fernández y un órganu barrocu de Juan d'Inés. Formando plaza natural con estos dos, atópase'l conventu de Santa Isabel o de Santa Ana, fundación llevada a cabu en 1571 por doña Francisca de la Cueva, fía del tercer duque de Alburquerque, que foi desamortizado nel sieglu XIX, al igual que'l conventu de la Santísima Trinidá, cercanu a la plaza Mayor y edificao sobre l'antigua ilesia de San Blas, de la que caltién el so ábside mudéxar. Tamién desamortizado foi'l monesteriu de San Basilio, allugáu na redoma del castiellu, que la so capiya mayor foi patronatu de la Casa Ducal, y allugó la virxe francesa de Nuesa Señora de la Rochela.

Santuariu del Henar.

Finalmente, a 5 km del cascu urbanu y na llende provincial alcontrar ente los pinares el santuariu de La nuesa Señora d'El Henar, onde se venera la imaxe de la Virxe del Henar, una talla románica que foi proclamada en 1958 patrona de los resineros d'España; amás ye la patrona de la Comunidá de Villa y Tierra de Cuéllar, y alcaldesa perpetua de la villa. Dientro del santuariu destaca'l camarín de la Virxe, que dispón d'una coleición de cobres alemanes y la so cúpula foi pintada al frescu por José Micot. La estancia ta presidida por un retablu rococó, en que la so única fornica alcuéntrase'l tronu de la Virxe, que xira sobre la so exa dependiendo'l tipu de celebración. Aportar al tronu por una escalera de mármol d'Escobedo, y corona el retablu un llenzu de la Inmaculada, obra de Julio Ibáñez fechada en 1964, que sustitúi a una pintura de Micot.

Palacios y cases nobiliaries

• Palaciu de Pedru I. Edificiu d'orixe románicu, caltién dalguna ventana gótica y artesonados.
• Palaciu de Santa Cruz (S.XVII). Mudéxar.
• Casa del Duque
• Casa de los Rojas. Palaciu de Xusticia.
• Casa de los Velázquez de Puercu.
• Casa de los Daza.
• Casa de los Velázquez y Ruíz d'Herrera.

Cultura

• CC. Alfonsa de la Torre
• CC. Cronista Herrera.
• CC. Santa Clara
• Sala d'Actividaes múltiples del Palaciu de Pedru I.
• Sacristía y capiyes llaterales de San Francisco.
• Salones Parroquiales.
• Polideportivu de Cuéllar.

Museos

• Castiellu de Cuéllar.
• Centru d'Interpretación del Arte Mudéxar.
• Parque arqueolóxicu de San Esteban.

Eventos culturales

Feria Medieval Mudéxar na so edición de 2008.

En 1390, el monarca Xuan I de Castiella concedió a Cuéllar el derechu de tener dos feries añales, colos mesmos privilexos que teníen les de Valladolid. Mientres sieglos una d'eses feries tuvo dedicada a la ganadería, hasta la llegada de la industrialización, pasando a convertise nuna convocatoria multisectorial, con un ampliu abanicu temáticu que pretende fomentar la industria y productos de la contorna. Na actualidá denominar Feria Comarcal y celébrase añalmente mientres cuatro díes de marzu o abril na escampada allegante al castiellu. Coincidiendo nes mesmes feches, tamién se celebra la Feria d'Artesanía, un certame paralelu, allugáu nun marcu incomparable: el patiu d'armes del castiellu. Con una llarga trayeutoria, pos en 2009 va celebrar la so 30ª edición, tratar d'un eventu de prestíu ente esti tipu de muestres, nel que l'artesanía que s'ufierta al visitante ta curiada al máximu, con productos de gran calidá.

Otru eventu d'artesanía ye la Feria Medieval Mudéxar, que se celebra'l tercer fin de selmana d'agostu. Empecipiar en 1996, y na actualidá allugar na Güerta del Duque, un xardín de 8 hectárees al pie del castiellu que se convierte esa fin de selmana en una pequeña aldega medieval.

Nel añu 2008 poner en marcha tres nueves iniciatives: la Feria de Tapes, que pretende complementar la ufierta gastronómica mientres la celebración de la Feria Comarcal y la d'Artesanía; la Feria del Llibru, instaurada por cuenta de la celebración del Bicentenariu de la nacencia de José de Espronceda, poeta amestáu a Cuéllar; y la Feria de la Mocedá, que se celebra paralelamente cola del Llibru, nel mes de mayu.

Fiestes

Categoría principal: Fiestes de Cuéllar

Neñu de la Bola

La primer fiesta que se celebra, por orde cronolóxicu ye la Fiesta del Neñu de la Bola, n'honor al Neñu Jesús; conmemora y festexa el so circuncisión, evidenciando un orixe hebréu. Los actos principales son les procesiones que tienen llugar los díes d'Añu Nuevu y Reyes, nes que la imaxe ye acompañada por un grupu de danzantes que visten un traxe tradicional del sieglu XVII que baillen y canten antiguos villancicos al son de la dulzaina y el tamboril. Mientres los actos, destinaos a los neños, pártense cientos de carambelos, y celébrase la conmemoración con cohetes y la badayada de les campanes de les ilesies de San Esteban y San Miguel.

Selmana Santa

Procesión de L'Alcuentru.

Artículu principal: Selmana Santa en Cuéllar

La Selmana Santa cuellarana ta compuesta por ocho cofraderíes qu'axunten más de 700 cofrades, que participen nes distintes procesiones que tienen llugar na villa mientres la Selmana de Pasión, siendo los sos díes principales el Xueves Santu, el Vienres Santu y el Domingu de Resurreición.

Les celebraciones empiecen el Sábadu de Pasión cola procesión de La nuesa Señora de la Compasión, y a lo llargo de la selmana escurren por callar trece pasos distintes, ente los que destaquen la imaxe d'El nuesu Padre Jesús de Nazarenu; la de La nuesa Señora de la Soledá, única que sale a les cais portada por costaleros; Cristu atáu a la columna, obra de Pedro de Bolduque, y Cristu yacente, imaxe articulada que procede del taller de Gregorio Fernández.

Encierres

Los encierres de Cuéllar tán consideraos como "Los más antiguos d'España", pos hasta'l momentu nenguna llocalidá presentó un documentu anterior al que tien Cuéllar: data del añu 1215, y nél prohíbese correr los toros a los clérigos. Amás d'esta significativa titulación, los encierres de Cuéllar recibieron les siguientes reconocencies: Fiesta d'Interés Turísticu (1977), Fiesta d'Interés Turísticu Rexonal (1994), Espectáculu Taurín Tradicional (2003) y Fiesta d'Interés Turísticu Nacional (2008).

Siempres el toru foi imprescindible nesta villa. Yá nel sieglu XV corríense toros el día de San Xuan; pa festexar la nacencia d'un fíu del Duque de Alburquerque (Señor de Cuéllar) o por cualesquier otra bona noticia que llegara hasta ella. Nos sieglos XVIII y XIX inclusive los vecinos más adineraos d'ella, solíen mercar vaquillas para esfrute de la población, y festexar asina'l casoriu de dalguna fía y otros acontecimientos familiares d'importancia.

Na actualidá celebren los encierres dientro de les fiestes de La nuesa Señora del Rosario, empezando la tarde del últimu sábadu d'agostu, convocando a tolos vecinos de la villa a campana repicada "como ye d'usu y de costume". Nómase Correxidora de les fiestes y dos Dames, que xunto col pregoneru y la corporación municipal, dende'l balcón del conceyu, abren oficialmente les fiestes. Los pregoneros fueron munchos y bien variaos, y quiciabes el más significativu foi Doña Mencía de Mendoza y Luna, nel añu 1998, non yá por ser la primer muyer en Cuéllar qu'apregonaba les fiestes, sinón porque vivió nel sieglu XV, y salió aquel día del castiellu de Cuéllar, onde vive presa de los visitantes y el so trabayu d'actriz pa dar empiezu a les fiestes. Tamién destaquen los periodistes, como Moncho Alpuente, Pilar Cernuda (2001) o Carme Chaparro.

Ye, por tradición, obligación del pregoneru terminar la so actuación col berru más popular de Cuéllar: "A por ellos", que fai referencia a la xota de les fiestes, himnu por excelencia de la Villa, que les sos notes faen cimblar a cualesquier cuellarano.

Cuéllar, les sos fiestes y encierres son visitaos cada añu per miles de persones que, al llegar l'últimu fin de selmana d'agostu, mover a esta villa segoviana con mires d'esfrutar d'unes fiestes distintes, pos en Cuéllar percíbese l'antigüedá de los sos encierres, calteniendo'l tramu pel campu, amás d'urbanu, güelse la tradición, y ye que son cuasi 800 años corriendo toros.

Peñes Les munches peñes que aliñan les fiestes de los encierres de Cuéllar, estremar n'oficiales y non oficiales. Les oficiales son El Pañuelu, La Plaga, L'Embudu, Panda El Peque y El Sotu. Cualquier persona puede inscribise nes peñes oficiales pagando una pequeña cuota y asina implicase nes sos actividaes dende la organización de les mesmes. Les actividaes promovíes poles peñes oficiales formen parte del programa de festexos.

Les peñes non oficiales intenten animar les cais y enllenales de coloríu d'una forma informal y gayolero, nun formando parte de la organización oficial del programa de festexos, pero participando néstos de forma bien activa.

Romería d'El Henar

Artículu principal: Nuesa Señora d'El Henar

El Santuariu de La nuesa Señora d'El Henar, asitiáu a unos cinco quilómetros de Cuéllar escontra'l noroeste, ye'l centru de devoción más importante de tola contorna. Tien al so alredor una zona recreativa dotada de distintos servicios pa faer más prestosu la estancia de la gran cantidá de persones qu'alleguen mientres tol añu n'escursiones y n'otres fiestes, como la de los resineros, Henarillo, El Carmen, Santiago, etc., amás de la romería de La nuesa Señora del Henar que se celebra'l domingu siguiente a San Mateo, ente'l 14 y el 20 de setiembre.

La imaxe de La nuesa Señora d'El Henar ye una talla del sieglu XII, que se venera dende la so apaición a un pastor allá por 1580. Nel recintu del Santuariu atopa la Fonte del Ciriu, llugar nel que, según la tradición, tuvo despinta la imaxe dende la invasión de los almohades hasta la fecha de la so apaición. Llueu se llevantó una ermita n'honor de la Virxe, que se convirtió en templu en 1664 al amontase la devoción mariana. El pórticu ye de piedra con escalinata y triple arcu, anque la fachada foi retocada en delles ocasiones. En 1759 construyóse'l camarín, el cruceru y el claustru adosáu a la ilesia.

El camín escontra'l santuariu ye una fiesta pa los pelegrinos qu'alleguen a la romería, siendo yá cuasi una tradición beber agua de la "Fonte del Ciriu", ya inclusive enllenar dalgún cántaru con ella. Nesta romería esperimenten momentos de gran relixosidá y emoción, sobremanera na salida de la Virxe en procesión pola pradería qu'arrodia'l Santuariu, según nel cantar de sálvelo ante la imaxe. Pero amás de pol so sentíu relixosu, el Santuariu del Henar presenta un gran curiosu dende'l puntu de vista ambiental, yá que s'atopa enclaváu nuna pradería arbolada, bien favorez pa gociar del campu.

San Miguel

Festividá n'honor al Arcánxel Miguel, patrón de Cuéllar, que se celebra'l 29 de setiembre. Les actividaes lúdicu y cultural coleutives xunto colos encierrillos de promoción completen una prestosa xornada festiva. Tamién típicu en Cuéllar ye'l chateo o echegaray, arriquecíu dende va unos años col Concursu de Tapes, onde los chigres y restoranes compiten por ellaborar la meyor tapa mientres el fin de selmana.

Gastronomía

Ver tamién: Gastronomía de la provincia de Segovia

Son conocíos los famosos rustíos de lechazo de la contorna según los bonos caldos de la zona. Sopes castellanes, cascoxos, cardos, rabu de toru, y los famosos productos de la güerta (endibies, remolaches, pataques, tomates, freses, etc.).

Política y alministración

Estensión del Partíu xudicial de Cuéllar, númberu 2 de la provincia de Segovia.

Alcaldes dende les eleiciones de 1979

Llexislatura	Nome	Partíu
1979-1983	Luis Zarzuela González	UCD
1983-1987	Felipe Suárez Pérez	PDP
1987-1991	Felipe Suárez Pérez	PDP
1991-1995	Mariano Molinero Senovilla	PP
1995-1999	Octavio César Cantalejo Olmos	PSOE
1999-2003	Octavio César Cantalejo Olmos	PSOE
2003-2007	María Luisa González San Miguel	PSOE
2007-2011	Jesús García Pastor	PP
2011-2015	Jesús García Pastor	PP
2015-2019	Jesús García Pastor	PP
2019-2023	n/d	n/d
2023-	n/d	n/d

Medios de comunicación

Anguaño Cuéllar cuenta con una emisora de radio: Radio Cuéllar, perteneciente a la Cadena Ser. La so sintonía ye 90.6 FM nel conceyu y contorna. La emisora ta asitiada en callar Padre Balbino Velasco.

Amás cunta con un periódicu dixital propiu: esCuellar

Comunicaciones y tresporte

Autovía de Pinares Valladolid - Segovia, con 3 salíes en puntu quilométricu 50, 53 y 55.

Cuellaranos destacaos

Artículu principal: Cuellaranos destacaos

A lo llargo de la historia diversos fíos de la villa destacaron en numberosos campos, especialmente nel militar, cuntando con un grupu numberosu de participantes na Conquista d'América. Ente toos ellos destaquen Diego Velázquez de Cuéllar, Juan de Grijalva y el capitán Gabriel de Rojas. Amestáu a la Historia d'América tamién atopamos al cronista Antonio d'Herrera y Tordesillas, autor d'una de les más completes hestories que s'escribieron en rellación cola conquista, conocíes como Décades d'Herrera.

Nel campu de la relixón son conocíos los nomes del sacerdote Alonso Gómez de Encinas, martirizáu n'Indies y l'arcedianu Gómez González, clérigu de la cámara apostólica y capellán del papa Martín V. Obispos d'Uviéu fueron Francisco de Orantes y Villena y Juan de Torres Osorio, que tamién lo foi de Siracusa, Catania y Valladolid, ente que Fernandu Velázquez, Pedro de Cuéllar y Fernando Sarracín lo fueron de Segovia; n'América, Agustín Velázquez de Tinéu lo foi de Popayán. Pero ensin dulda, el cuellarano más destacáu na relixón foi Bartolomé de la Cueva y Toledo, cardenal español que tuvo a puntu de ser escoyíu papa nel cónclave en que foi electu Pío IV.

Al sieglu XX pertenecen les figures de Modesto Fraile Poujade, políticu de la Transición española qu'ocupó la Vicepresidencia primer del Congresu, la poeta Alfonsa de la Torre, que la so poesía dixo Gregorio Marañón que nun escaecería nunca, y Cecilio de Benito, músicu, autor del cantar más simbólicu de Cuéllar, el llamáu ¡A por ellos!, que da empiezu a les sos fiestes.

Ciudaes hermaniaes

Chiapa de Corzo (Estáu de Chiapas - Méxicu) 6 d'avientu de 2013

Bibliografía

• JIMÉNEZ ARRIBAS, Javier. Cuéllar. Editorial ÁMBITU, 1999. ISBN 84-8183-055-0
• Catálogu monumental de Castiella y Lleón. Bienes inmuebles declaraos. Vol II. Xunta de Castiella y Lleón, 1995. ISBN 84-7846-434-4
• CEBALLOS-ESCALERA Y GILA, Alfonso de. "La Casa de los Ocho Llinaxes de la Villa y Tierra de Cuéllar", Sociedá Segoviana d'Heráldica y Xenealoxía, Segovia, 1989.
• FERRERA MESÓN, Jorge. "Velázquez, un apellíu orixinariu de Cuéllar", Revista La Villa, Cuéllar, 2006.
• Velasco Bayón, Balbino (1996). Historia de Cuéllar, Caxa Segovia (Obra Social y Cultural), 4ª, Segovia: Diputación Provincial de Segovia y Ilmo. Conceyu de Cuéllar. ISBN 84-500-4620-3.
• RODRIGO CRIADO, Isaías "Cuéllar. Cróniques Municipales de la Pernomada Villa nesti sieglu: 1900-1994".

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Cuéllar.

• Conceyalía de Turismu de Cuéllar
• [1] Archiváu 2017-12-20 en Wayback Machine

• Datos: Q1631311
• Multimedia: Cuéllar