Wikipedia

Llingua tresfronteriza

Una llingua tresfronteriza, o llingua fronteriza, o a cencielles llingua de frontera, referir a una determinada llingua falada por un grupo étnicu, una tribu, o una nación, asitiada nun área xeográfica partida ente dos o más países reconocíos internacionalmente, y que tienen una frontera terrestre o marítima que dixebra o corta esa área en dos o más partes. Les llingües fronterices son particularmente comunes n'África por cuenta del so heriedu colonial, anque de toes formes tamién-y les alluga n'otres rexones habitaes por humanos.[1][2][3]

Tipos o clases editar

Les llingües tresfronterices son de cuatro clases, yá que coles mesmes ye posible definir una tipoloxía basada tantu nel tamañu del área xeográfica onde esa llingua en cuestión ye utilizada, como nel tamañu de la población falante.

Según el criteriu xeográficu, les llingües fronterices dícense «internacionales llindaes» o a cencielles «internationales».[4]

  • Dizse que son «internacionales llindaes», con o ensin estatutu oficial, cuando elles pártense nuna pequeña área xeográfica respectu del tamañu de los países arreyaos.
  • Dizse que son «internacionales» cuando tán asitiaes nuna o delles árees xeográfiques (rexonales o continentales) con siquier un estatutu oficial n'unu de los países arreyaos.

Según el criteriu de la población, les llingües fronterices dícense «simétriques» o «asimétriques».[4]

  • Les llingües fronterices «simétriques» son llingües falaes por pequeños o grandes grupos llingüísticos, de los dos llaos d'una frontera internacional. Numberoses son les llingües nesta situación que pueden paecer insignificantes, pero que de toes formes xueguen un rol especial importante na interacción y l'integración a entrambos llaos d'una frontera, ellí incentivando aspeutos económicos, comerciales, y culturales.
  • Les llingües fronterices «asimétriques» son falaes por grandes grupos d'un llau de la frontera, y por pequeñu grupos del otru llau. Y yá que estes llingües son dominantes siquier n'unu de los países arreyaos, obviamente ellí hai potencial por que sían utilizaes en dominios estendíos, y según los medios y les fortaleces y los intereses de los sos llocutores.[4]
 
Tipos (clases) de llingües fronterices
1 - Simétricu y llindáu: la llingua gagauza en mariellu
2 - Simétricu ya internacional: l'alemán en verde
3 - Asimétricu y llindáu: el vascu en color malva
4 - Asimétricu ya internacional: l'húngaru n'azul

Particularicemos agora nos cuatro clases emerxentes d'esta tipoloxía.

  1. Simétricu y llindáu como la llingua gagauza falada por 250 000 persones, de les cualos aproximao unes 170 000 en Moldavia ensin reconocencia internacional. El gagauzo tamién ye faláu en delles comunidaes n'Ucraína y Rumanía, y amás en Bulgaria. Pela so parte otru exemplu ye l'ojibwé faláu n'América, na redolada de los Grandes Llagos, nun área asitiada sobre o cerca de la frontera ente Estaos Xuníos y Canadá. Esti tipu de llingües, simétriques y llindaes, son les más numberoses, les más diversificaes, y tamién les más amenaciaes d'estinción. Amás, estes llingües tienen pocu o nenguna reconocencia a entrambos llaos de la frontera, poco sofitu a nivel oficial o d'otres fontes, y representen la mayoría de les llingües tresfronterices a nivel del mundu tou.
  2. Simétricu ya internacional, como'l alemán, que ye una llingua oficializada dende va tiempu en Austria, y ellí col mesmu estatutu llingüísticu oficial que n'Alemaña. Por cierto tamién ye una llingua falada en dellos otros países, y con presencia n'otros más al traviés de minoríes que s'identifiquen tantu por caltener les sos tradiciones y la so cultura d'orixe, como por faer usu cotidianu del idioma na redolada familiar y comuñal; envalórase que l'alemán ye faláu siquier por 120 millones de persones aproximao, y ensin cuntar aquellos que lo tienen como la so segunda llingua.[5] Ye en beneficiu d'esti tipu de llingües simétriques ya internacionales, qu'otres de menor porte ya influencia terminen per sumir. Esti grupu de llingües, importantes, caúna con muncha influencia sobre los sos vecinos y a nivel internacional, tamién caúna con gran númberu de falantes, y por cierto amás como grupu non tan numberoses a nivel mundial, son, la mayoría d'elles, tapaes y sutiles «empreses de linguicidio».[6][7][8] Y el informe d'UNESCO sobre les llingües en peligru, ensin dulda demuestra por casu que'l francés, que naturalmente se clasifica nesta categoría, amenaza seriamente 26 llingües o dialeutos dientro de les mesmes fronteres de Francia,[9] según otres 13 llingües adicionales en Québec.[10]
  3. Asimétricu y llindáu, el vascu por casu ye reconocíu como llingua oficial xunto col castellanu, nos trés provincies del País Vascu (y amás tien reconocencia rexonal parcial en Navarra), pero nel País Vascu francés nun hai nenguna reconocencia; d'onde surde con claridá l'asimetría. Pela so parte el wólof, sabir de facto y mayoritariu en Senegal yá que ellí falar el 80 % de la población, ye tamién una llingua bien minoritaria en Mauritania, onde por cierto nun hai nengún estatutu oficial, dándose entós d'esta manera una clara asimetría.
  4. Asimétricu ya internacional, como por casu el húngaru, una llingua claramente minoritaria en Rumanía (Transilvania), según n'Eslovaquia, en Serbia (Voïvodine), y con o ensin derechos menores en tolos países estremeros de Hungría, anque como ye de suponer, namái n'Hungría ye llingua oficial. El rusu pela so parte, en Kazakhstan, foi últimamente bien marginalizado (si comparar col so gran predominancia pasada), de resultes d'una nueva política llingüística empobinada a embrivir la influencia rusofalante, la que na actualidá representa entá cerca del 30 % de la población total. A pesar d'esti aspeutu negativu y del propiu esmembramientu de la XRSS, cola inevitable perda d'influencia en toles ex-repúbliques, el idioma rusu sigue siendo una llingua internacional de trescendencia.

Cambeos d'estatutu editar

 
Estatutu oficial del idioma curdu (na imaxe'l árabe en colloráu fuerte) nel Curdistán iraquín

Por causa de circunstancies polítiques, nun determináu momentu ciertes llingües pueden camudar el so estatutu. El kurdi por casu, que ye una llingua minoritaria en Turquía, Siria, Irán, ya Iraq, hasta nun fai tantu yera clasificada como una llingua «simétrica y llindada», pero gracies a la reconocencia llingüística alcordáu pola nuevu constitución irakí[11] sobre l'estatutu oficial del kurdi nel Curdistán iraquín, agora puede ser consideráu como una llingua tresfronteriza «asimétrica y llindada» (referéndum del 15 d'ochobre de 2005). Obviamente esti cambéu da mayor pesu a esa llingua tocantes a la so sobrevivencia, al empar qu'apurre esperanza y enfotu n'otres comunidaes llingüístiques estremeres.

Diferencia de población editar

No que concierne a les llingües tresfronterices llindaes (asimétriques o simétriques), convien señalar que'l tamañu en población de los países arreyaos por cierto ye importante ya incide nesta cuestión, y tien de ser tomáu en cuenta. Una llingua minoritaria pero enserta nun pequeñu país, seique puede tener más incidencia relativa qu'una llingua falada por un gran contingente de llocutores, pero enserta nun país grande n'estensión territorial y en población.

Les xentes que falen haoussa son en total 25 millones, de los cualos 18 millones atopar en Nixeria, onde la población total ellí ye de 140 millones (en númberos redondos). Obviamente en númberu los nomaos son un grupu llingüísticu numberosu, pero minoritariu en Nixeria, pos ellí solamente representen el 13 % de los nixerianos. Otra manera, los haoussas de Níxer solamente son 5 millones pero sobre una población del país de 11 millones, polo qu'ellí representen una proporción llingüística más importante qu'en Nixeria, con un 45 % (casi la metá de la población). La conclusión por tantu rescampla: el haoussa (o ḥausa) tien más importancia relativa (como llingua) en Niger qu'en Nixeria.

Criterios editar

La continuidá territorial ye parte integrante de la definición del conceutu tratáu nel presente artículu. Y les llingües internacionales frecuentemente son tamién llingües tresfronterices. Cuando una llingua tresfronteriza ta presente en dellos países, como ye notoriamente'l casu del árabe, que la so influencia estender con sentíu de continuidá xeográfica dende Mauritania a Iraq, notoriamente ye tamién llingua internacional (imposible argumentar otra cosa, imposible categorizar d'otra forma).

Obviamente, les llingües non-tresfronterices pueden ser de dos distintos tipos o clases: o bien son llingües internacionales o bien nun lo son. Sicasí, y si nun se ye cuidadosu y estrictu, cuérrese'l riesgu de pensar que toa llingua internacional ye tamién tresfronteriza. L'inglés por casu, convertir con naturalidá en llingua internacional mundial debíu al aumentu del intercambiu de bienes y servicios nes altes esferes económiques, anque con notoriedá foi de fechu llingua tresfronteriza de resultes de la conquista d'Irlanda per parte d'Inglaterra (lléase: Conquista d'Irlanda por Cromwell, Colonizaciones d'Irlanda), y nuna segunda etapa de resultes de la colonización inglesa d'América del Norte[12] siguida depués de la formación de dos grandes países: Estaos Xuníos y Canadá.

Si una llingua primeramente nun ye tresfronteriza pola so situación xeográfica, y/o por razones históricu-culturales, como son el casu del vietnamita y del xaponés, col aportar de los años tiense menos chance de ser utilizada nos intercambios tresfronterizos, y el so usu queda fundamentalmente acutáu al interior mesmu d'un determináu país, ensin llegar nunca a ser llingua internacional. Por cierto hai bultables esceiciones, y una d'elles ye l'idioma chinu, llingua oficial en tres países, y por tanto llingua internacional anque non llingua tresfronteriza al considerar esos trés países (al nun tener continuidá xeográfica ente ellos): [1] Singapour que cunta con 77 % de chinos na so población, [2] Taïwan, y [3] por cierto tamién República popular de China China.

Les llingües tresfronterices polo xeneral tienen munchos llocutores d'esa llingua materna na zona fronteriza, y les esceiciones son rares, pero cuando se dan, afecten a una llingua internacional tresfronteriza.

El suaḥili por casu ye una esceición en sí mesma, yá que ye llingua materna pa solamente 5 millones de persones sobre les mariñes de Kenia y de Tanzania, pero tamién utilizada como llingua franca y llingua tresfronteriza n'once fronteres trasnacionales, onde concentra 55 millones de llocutores. N'efeutu, el suaḥili ye utilizáu como llingua d'intercambiu ente Burundi y la República popular democrática del Congo, pero amás, a pesar del pequeñu territoriu cubiertu fundamentalmente por llocutores unillingüe-maternos, supo nel so momentu mestizarse col árabe, tresformándose asina nuna trascendente llingua de comunicación ente munchos pueblos africanos.

Diferenciación ente llingua tresfronteriza y llingua internacional editar

 
El portugués ye una llingua internacional, anque non una llingua tresfronteriza.

Una llingua fronteriza ensin dulda siempres ye una llingua internacional (siquier ente dos naciones, y quiciabes más), pero una llingua calificada como de internacional non necesariamente ye una llingua tresfronteriza. Exemplu d'ello ye'l portugués, qu'ensin dulda tien de ser calificáu como internacional, pos ye faláu n'Angola, Brasil, Cabu Verde, Guinea-Bisáu, Mozambique, Timor oriental, Santu Tomé y Príncipe, y Portugal, árees xeográfiques que nun tienen nenguna continuidá xeográfica ente elles. Nengún d'estos países comparten frontera.

La continuidá territorial d'una llingua siempres tien de ser tenida en cuenta, porque d'una o otra forma provoca una diferenciación na fala na rexón fronteriza trasnacional. Una llingua tresfronteriza carauterizar pol so aire xeográfico y la repartición de los sos llocutores, y puede tener numberoses y diverses funciones al traviés de mecanismos sociales, culturales, y/o económicu-comerciales, según funciones de tipu políticu, abellugu, contrabandu y tráficu de sustancies illegales, manipulaciones políticu-partidaries, etc. Si una determinada llingua ye falada en dos distintos países que nun tienen continuidá territorial, como ye'l casu del francés de Canadá y de Francia, ye preferible calificar esta particular situación llingüística como la correspondiente a una « llingua internacional» o una « llingua común». El francés ye en sí mesma una llingua tresfronteriza, na frontera común ente Francia con por casu Bélxica, Luxemburgu, Mónacu, y Suiza, y en dalguna midida tamién con Italia na zona de Valle d'Aosta.

Llingües tresfronterices y consecuencies editar

El control de bienes y de persones nuna frontera ríxida, implementáu por una determinada nación (l'aduana, la policía, los puestos militares, etc), son como símbolos de soberanía nacional, y efectivos medios pa regularizar y controlar y alministrar, anque en munchos casos son percibíos como valles a la circulación de xente y de mercancía, y/o fosos de separación o de alienación, pa les xentes que viven de dambos llaos de la frontera.[13]

Frecuentemente hai una identidá etnollingüística fundamental (o siquier cultural) al traviés de fronteres arbitraries, la que bien frecuentemente tiende a ser inorada per parte de les naciones concerníes y los sos respeutivos funcionarios. Los sentimientos negativos y les rensíes manifestaes por integrantes d'un mesmu pueblu estremáu arbitrariamente por una frontera político-alministrativa, manifestar nun reforzamientu de les redes sociales-comerciales-culturales al interior de dichu pueblo o de los grupos nesi tipu de situación, según la voluntá d'eses persones d'ignorar y refugar eses fronteres en tolo posible.

Arriendes d'ello, ellí onde esisten fronteres ente naciones, dos tipos de nacionalismos manifiéstense: (A) o bien un nacionalismu etnolingüístico fundamental, facilitáu pol quebre o corte d'una llingua (tresfronteriza) común, símbolu y marca d'identidá; (B) o bien los nacionalismos políticos que se correspuenden colos idearios de nación que s'atopen arreyaos cola llinia fronteriza.

Los conflictos obviamente surden cuando los sentimientos tradicionales y/o los intereses comunes son violaos, por unu, o otru, o dambos nacionalismos superpuestos, y por consecuencia, les xentes son impulsaes a reaccionar conxuntamente y solidariamente. Les llingües tresfronterices tienden a tener distintos sistemes de comunicación pa una mesma llingua a distintos llaos de la frontera, non solamente espresiones distintes y tonadillas distintos sinón inclusive distintes normes ortográfiques, etc. Esto tien d'amestase a los costos del LP (Language Planning), lo qu'en bona midida crea problemes un tanto forzaos y artificiales ente los pueblos arreyaos y ente les naciones arreyaes (en materia d'enseñanza, nos medios d'espardimientu, etc).

Estatutu de llocutores editar

 
Distribución llingüística de la llingua vasca.

Naturalmente esisten distintos niveles de comprensión d'una llingua tresfronteriza, según el llocutor de que se trate y el dominiu llingüísticu alcanzáu. Por casu la llingua vascuense puede ser un casu a estudiar, y daqué similar tamién puede desenvolvese con munches otres llingües tresfronterices típiques, esto ye, aquelles que son o se dicen « internacionales llindaes». La llingua acabante referir, tamién llamada euskara o euskera, ye falada n'España y en Francia, y los sos llocutores pueden estremase en cuatro grupos o categoríes llingüístiques, según detállase darréu.

  1. El unillingüe d'una llingua tresfronteriza, y nel casu analizáu'l unillingüe vascu, ye una persona que solamente fala y apodera el idioma vascu, a pesar de vivir en Francia o n'España. El unillingüe vascofalante o unillingüe vascuense por tanto ye una persona que solamente fala'l euskera, y qu'habita en Francia o n'España; como ye de suponer, esti grupu ye bien pocu numberosu, apenes 0,7 % de los vascuenses (unes 20 000 persones aproximao).
  2. El billingüe activu d'una llingua tresfronteriza ye una persona qu'amás de la llingua fronteriza fala y apodera otru idioma. Nel casu qu'equí nos ocupa, ye una persona que fala dos llingües, o bien francés / vascu, o bien castellanu / vascu. Esti grupu representa'l 26,9 % de los cascuences, conxuntu que de la mesma puede estremase en tres categoríes.
    1. 40 % (de 26,9 %) billingües col francés o'l castellanu dominante, o col erdara dominante.
    2. 29 % (de 26,9 %) billingües equilibraos.
    3. 32 % (de 26,9 %) billingües col vascuenciu dominante.
  3. El billingüe pasivu, esto ye nel nuesu casu, una persona qu'entiende y/o llee'l vascuenciu, pero que lu fala pocu y con dificultá; esti grupu representa'l 15,3 % de quien falen vascu.
  4. A lo último, el unillingüe d'una llingua oficial o d'una llingua franca, nel nuesu casu, el unillingüe que nun fala vascu y qu'habita nel Vasconia, y que por tanto solamente conoz o'l castellanu o'l francés; esti grupu representa'l 57,8 % de los habitantes nes provincies vasques, y como se repara, son una mayoría.

Roles editar

Rol propagandísticu (estensión d'idees relixoses) editar

 
Distribución xeográfica de les llingües kongo y kituba.

Les distintes llingües xueguen un rol importante na espardimientu de les relixones. Les instituciones relixoses usen en prioridá les llingües tresfronterices como verdaderes ferramientes de propaganda, pa convertir a un determináu grupu de persones nuna cierta fe. Por casu, munches ilesies cristiana ayuden a evanxelizar traduciendo la Biblia a un númberu cada vez creciente d'idiomes; y asociaciones tales como'l Summer Institute of Linguistics collaboren nesta xera,[14] bien especialmente asina ayudando a evanxelizar munchos pueblos n'África (lléase: evanxelización practicada pola Ilesia Kibangui nel área llingüística del kikongo,[15] 18 millones de llocutores partíos ente Angola, Gabón, y la zona oeste de los dos Congo). Fai yá más d'un sieglu, misioneros oblatos que vinieron al Congo, empecipiaron la so estadía aprendiendo esa llingua en Ipamu.[16][17] Les relixones xugaron y xueguen un rol decisivu nos procesos de socialización y d'integración rexonal, lo que desafortunadamente en munchos casos tamién enancha'l campu de los conflictos, y agrava les situaciones de crisis.

Rol d'asimilación llingüística editar

El rol de asimilación llingüística de ciertes llingües tresfronterices, con frecuencia asimétriques y consideraes importantes pol restu de la población del o de los países concerníos, en munchos casos prosiguen continuadamente la so estensión en desterciu d'otres llingües menos prestixoses na zona y/o con menor repercusión internacional. Por casu, a principios del sieglu XX en Bélxica, producióse un retrocesu bastante importante del flamencu occidental en beneficiu del francés, de xuru por causa del estatutu internacional d'esti postreru idioma.

Pensando nel futuru editar

Considerar les llingües tresfronterices siguiendo les lleis y l'allugamientu d'un país o d'una nación reconocíu/a internacionalmente, ye la norma en casi tolos casos. Por casu la llingua lunda[18][19] pertenez y rellaciónase con una área xeográfica precisa, que forma parte de tres países, Angola, Zambia, y República Democrática d'El Congu, tres países toos ellos reconocíos internacionalmente, asina que esta llingua puede ser analizada dende trés distintos óptiques. Pero percima de too, el lunda pertenez a un territoriu llingüísticu perbién definíu pola realidá del usu cotidianu d'esa llingua. Y xeneralmente y en forma errónea, nun se sigue esta llinia natural d'analís sinón que se fai l'exerciciu inversu, esto ye, considérense les fronteres actuales ente naciones, y a partir d'elles ye que se categorizan les llingües y determinar en particular les llingües tresfronterices.

Tómese en cuenta que la esistencia d'una llingua tresfronteriza nun determina la esistencia d'un país nin marca parte de les fronteres del mesmu, pos les coses en realidá pásense a la inversa. Una llingua obviamente ta marcada pola so propia historia llingüística-cultural pasada, y non tantu por acontecimientos de corte eminentemente políticu-alministrativu de recién data, impuestos por casu por aplicación d'una determinada política colonial y por alcuerdos internacionales un tanto arbitrarios y artificiales. Sicasí y en cuanto al porvenir o futuru de ciertes llingües, la considerancia de la carauterística fronteriza ta marcando aquelles llingües que seique tienen más probabilidaes de sobrevivir.

El futuru de munches llingües, y especialmente de les que nun pueden considerase güei día como internacionales (lléase tresfronterices), por cierto ye bastante inciertu. Envalórase que nos próximos cien años, y sacantes les polítiques llingüístiques actuales camuden en forma radical, bien probablemente van sumir el 90 % de les 6700 llingües que güei día esisten y son aplicaes en forma corriente pa la comunicación humana. Asina y digamos que por "seleición natural", va determinase la sobrevida fundamentalmente de les llingües tresfronterices na mayoría de los países. Esisten delles ferramientes, como por casu la "Charte européenne des langues régionales ou minoritaires",[20] que protexen les llingües minoritaries por aplicación de la "politique linguistique de l'Union européenne" (pensada pa compensar el imperialismu llingüísticu de les llingües internacionales); consultar referencies:.[21][22]

Llista de llingües n'América editar

Siguen toles llingües tresfronterices nel continente americanu.

América del Norte editar

América Central editar

América del Sur editar

 
La llingua aymara ente Chile, Bolivia, y Perú.

Bibliografía editar

Ver tamién editar

Notes y referencies editar

  1. ↑ Fernando Reyes Matta, La llingua española y los medios de comunicación (dimensión económica de la llingua española): Los proyeutos transfrontera (el nuevu llinguaxe de comunicación n'América Llatina), Congresu de Sevilla 1992.
  2. ↑ Cecilia Imaz Bayona, La nación mexicana transfronteras: Impautos sociopolíticos en Méxicu de la emigración a Estaos Xuníos, Méxicu (2006), ISBN 970-32-3570-0.
  3. ↑ Pilar Chargoñia, Uruguái: Minoríes llingüístiques, llingües fronterices, y polítiques llingüístiques actuales (la sociollingüista uruguaya Graciela Barrios preséntanos una refecha investigación, profusamente documentada, sobre les distintes planificaciones del llinguaxe rexonal), Addenda Et Corrigenda, 26 de marzu de 2007.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Ayo Bamgbose, «Deprived, endangered, and dying languages », 1993, Diogenes (161) 41,1:19-25.
  5. ↑ La diáspora alemana n'América y n'Europa, El Nacionalista, 26 de setiembre de 2008.
  6. ↑ Términu utilizáu por Claude Hagège en «Halte à la mort des langues», páxs. 132-133, Ediciones Odile Jacob, 14 de setiembre de 2002, ISBN 2738111823. Cita de páxina 132: «Le linguicide d'État, c'est-à-dire l'élimination concertée d'une ou de plusieurs langues par des mesures politiques explicites, est notamment illustré par la guerre que livrèrent les États-Unis durant les premières décennies du XXe siècle, aux langues parlée sur diverses îles de la Micronésie, comme l'est le chamorru…». Traducción de la cita de páxina 132: «El linguicidio (glotofagia) d'Estáu, esto ye, la eliminación más o menos alcordada y promocionada d'una o más llingües al traviés de midíes políticu-alministratives esplícites, particularmente ye ilustráu pola guerra abierta que llibraron los Estaos Xuníos mientres les primeres décades del sieglu XX, a les llingües falaes en delles islles de la Micronesia, como ser el chamorru…».
  7. ↑ Eduardo Berti, Claude Hagège y la muerte de les llingües: El lingüicidio Archiváu el 17 de setiembre de 2011 na Wayback Machine., SoloLiteratura, Buenos Aires, xunetu de 2001.
  8. ↑ Michel Feltin-Palas, Claude Hagège: "Imposer sa langue, c'est imposer sa pensée" (Faut-il s'inquiéter de la domination de la langue anglaise? Les langues nationales vont-elles disparaître? Sans chauvinisme nin ringardise, Le linguiste Claude Hagège dresse un constat lucide de la situation), L'Express, marzu 28 de 2012.
  9. ↑ Atles interactif UNESCO des langues en danger dans le monde, llista de llingües amenaciaes pol francés en Francia (alémanique, auvergnat, basque, bourguignon, breton, champenois, corse, flamand occidental, franc-comtois, francique mosellan, francique rhénan, francoprovençal, brito-románicu, gascón, languedocien o llinguadocianu, ligur o liguriano, lemosín, lorrain, normandu, picard, poitevin, saintongeais).
  10. ↑ Atles interactif UNESCO des langues en danger dans le monde, llista de llingües amenaciaes pol francés en Québec: atikamekw, innus (montañés) del Este, huron-wyandot, malécite, maniwaki algonquin, micmac, mohawk, naskapi, algonquin, cri del nord-este, potawatomi, abénaki, montañés del Oeste.
  11. ↑ La nouvelle Constitution irakienne «Cita artículu 4: L'arabe et le kurde sont les deux langues officielles de l'Iraq. Le droit des Irakiens d'instruire leurs enfants dans leur langue maternelle est garanti, comme le turkmène, Le syriaque et l'arménien, dans des établissements d'enseignement publics, conformément aux direutives éducatives, ou en toute autre langue dans des établissements d'enseignement privés.»; «Traducción artículo 4: L'árabe y el kurdi son dos llingües oficiales d'Iraq. El derechu de los irakíes d'instruyir a los sos fíos na so propia llingua materna ye garantido nel casu de los curdos, al igual que pa los casos de les llingües turcomana, siríaca, y armenia, n'establecimientos d'enseñanza pública, conforme a direutives educatives xenerales, y tamién en cualesquier otra llingua n'establecimientos privaos d'enseñanza.»
  12. ↑ Colonialismu inglés en Norteamérica
  13. ↑ « Transborder Languages of Africa and trans-national co-operation», profesor Sammy Chumbow de la Université de Yaoundé, en Camerún.
  14. ↑ (n'inglés) 2006: A productive year for Bible translation (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión)., Highlights of the 2006 Scripture Language Report.
  15. ↑ Hermann Hochegger, Grammaire du kiKongo yá leta, CEEBA, sér. III: Travaux linguistiques, vol. 6) « Le kiKongo yá leta s'est développé en une langue importante qui est parlée par plus de deux millions de zaïrois. Elle sert à la radio et à la télévision et a donné naissance à une riche littérature écrite (actuellement plus de 650 publications). Langue d'enseignement primaire, langue d'administration, langue d'évangélisation, langue liturgique, Le kiKongo yá leta a obtenu sa place parmi les grandes langues de la République du Zaïre. » Traducción al castellanu del comentariu: « El kiKongo yá leta constituyir nuna llingua importante falada por más de dos millones de zaireños (habitantes o naturales de Zaire). Esta llingua utilizar na radio y na televisión, y tamién dio nacencia a una rica lliteratura escrita (anguaño más de 650 publicaciones). Amás, ye llingua utilizada na enseñanza primaria, llingua na alministración, llingua d'evanxelización, llingua llitúrxica... El kiKongo yá leta fíxose un llugar de significación ente les grandes llingües de la República del Zaïre. »
  16. ↑ Amis brunoyens d'Ipamu (Ipamu et ses amis), Secteur catholique Brunoy Val d'Erres.
  17. ↑ Baudoin Mubesala Lanza, Baudoin Mubesala, La Religion traditionnelle africaine.
  18. ↑ (n'inglés) Ficha llingua lunda (archivo) n'Ethnologue.com
  19. ↑ Mapa de repartición del pueblu chilunda (de fala lunda), dixebraos en dos grupos pol pueblu tchokwé (de fala chokwe).
  20. ↑ Raúl Solís, Sesenta llingües minoritaries europees lluchen por sobrevivir, ochobre 1 de 2012.
  21. ↑ Antonio y Paula González Fernández, Imperialismu llingüísticu
  22. ↑ Robert Phillipson, L'imperialismu llingüísticu: bases teóriques

Referencies esternes editar

 
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Llingua_tresfronteriza&oldid=4179166»