Alexandría

Alexandría ( árabe: الإسكندرية Al-ʼIskandariya, árabe exipciu: اسكندريه Isindireyya, griegu Αλεξάνδρεια, coptu: Ⲣⲁⲕⲟⲧⲉ Rakotə), ye una ciudá del norte d'Exiptu, na zona más occidental del delta del Nilu, sobre una llomba que dixebra'l llagu Mariout del mar Mediterraneu.

Alexandría
Alministración
País	Exiptu
Gobernaciones	gobernación d'Alexandría
Tipu d'entidá	asentamiento portuario (es)
Nome oficial	الإسكندرية (ar)
Nome llocal	الإسكندرية (ar)
Códigu postal	21500
Xeografía
Coordenaes	31°11′51″N 29°53′33″E
Alexandría Alexandría (Exiptu)
Superficie	2523 km²
Altitú	−1 m
Demografía
Población	4 870 000 hab. (2016)
Porcentaxe	100% de gobernación d'Alexandría
Densidá	1930,24 hab/km²
Más información
Fundación	331 edC
Prefixu telefónicu	03
Estaya horaria	Egypt Standard Time (en) (horariu estándar) Daylight saving time in Egypt (en) (horariu de branu)
Llocalidaes hermaniaes	Bratislava, Casablanca, Constanța, Durban, Kazanlǎk, Kanpur, Yevlax (es) , Guiumri, Odesa, Shanghai, San Petersburgu, Tesalónica, Yeda, Kuching, Le Mans, Limassol Municipality (en) , Cleveland, Bengasi, Baltimore y Pafos (es)
alexandria.gov.eg

Ye tamién l'actual capital de la gobernación del mesmu nome, y el principal puertu del país. Ye la segunda ciudá más importante d'Exiptu tres la ciudá d'El Cairu, capital del país.

Fundada por Alexandru Magnu nel añu 331 e.C. nuna estratéxica rexón portuaria, convertir en pocos años nel centru cultural del mundu antiguu.

Xeografía física

Mapa del Nilu nel qu'apaez, nel estremu noroeste del so delta, Alexandría

Fotografia dende satélite de la ciudá d'Alexandría (Exiptu), 1990

Alexandru Magnu (Sarcófagu, Muséu Arqueolóxicu d'Istambul)

Ta asitiada sobre una península y estiéndese hasta la islla de Faros y per tierra firme estender al sur del puertu oriental. Esta parte continental ta habitada por europeos ente que na parte de la península atopa'l barriu exipciu.

Ciudá portuaria

Dende l'antigüedá esistieron n'Alexandría dos puertos. En 1870 construyóse una escollera, reformada en 1906, qu'amplió'l puertu occidental convirtiéndolo nel meyor del Mediterraneu oriental, que soporta'l 80% del tráficu marítimu esterior d'Exiptu, yá que puede acoyer hasta 250 buques de gran caláu, y onde ta la terminal del oleoductu Suez-El Cairo-Alexandría, con una refinería de petroleu y el centru comercial, l'aduana y numberosos almacenes. Tamién s'usa como base polos barcos pesqueros. El puertu oriental convirtióse en puertu deportivu.

L'edificiu relixosu más importante de la ciudá ye la mezquita d'Abu al-Abbas al-Mursi, un xeque murcianu del sieglu XIII, patrón de los pescadores alexandrinos.

Historia

Alexandría na Antigüedá

Raqd.t (Alexandria) en xeroglíficu

<manco>r:Z1:a A35 t::niwt</manco>

{{{3}}}

Nel añu 332 e.C., Exiptu taba sol dominiu persa. Esi mesmu añu, Alexandru Magnu entró triunfante n'Exiptu como vencedor del rei persa Darío III y los exipciu aceptar y aclamar como a un llibertador. Hai que tener en cuenta amás, que n'Exiptu había dende enforma tiempu tres gran cantidá de colonies griegues y que polo tanto nun yeren consideraos como estranxeros.

N'abril de 331 e.C., fundó la ciudá que llevaría'l so nome nun llugar del delta del Nilu, sobre un pobláu llamáu Rakotis habitáu por un puñáu de pescadores. La eleición del allugamientu foi bien afortunada pos taba al abellugu de les variaciones que pudiera tener el ríu Nilu, y per otru llau, lo suficientemente cerca del so cursu como por que pudieren llegar al traviés de les sos agües les mercancíes destinaes al puertu, al traviés d'una canal que xunía'l ríu col llagu Mareotis y el puertu.

Al este d'Alexandría na antigüedá (onde agora ta la badea de Abu Kir) hubo delles islles y banzaos onde dende'l sieglu VII e.C. esistíen importantes ciudaes como Canopo y Heracleion. Esta postrera foi redescubierta apocayá so l'agua.

El llugar taba frente a una islla llamada Faru, que col tiempu y les múltiples meyores que se fadríen quedaría xunida por un llargu dique a la ciudá d'Alejandro. L'arquiteutu que realizó esta obra llamábase Dinócrates de Rodas. El dique tenía un llargor de siete estadios (185 m cada estadiu), polo que se-y llamó Heptastadio (Επτασταδίων). La construcción del dique conformó dos puertos, a entrambos llaos: el Gran puertu escontra l'este, el más importante; y el Puertu del bon regresu (Εύνοστος), al oeste, que ye'l que sigue utilizándose anguaño.

Nos amplios muelles del gran puertu atracaben barcos que derrompieren el Mediterraneu y l'Atlánticu. Traíen mercancíes que se apilaban nos muelles: lingotes de bronce d'España, barres d'estañu de Bretaña, algodón de les Indies, sedes de China. El famosu faru construyíu na islla de Faros por Sóstrato de Cnido, en 280 e.C., dispunxo nel so cumal un fueu permanentemente alimentáu qu'emponía a los navegantes, hasta 1340, cuando foi destruyida la edificación.

L'arquiteutu Dinócrates ocupóse tamién del trazáu de la ciudá y facer según un plan hipodámico, sistema que se venía utilizando dende'l sieglu V e.C.: una gran plaza, una cai mayor de trenta metros d'anchor y seis quilómetros de llongura que travesaba la ciudá, con cais paraleles y perpendiculares, cruciándose siempres n'ángulu rectu. Construyéronse barrios, asemeyaos a los que llevantaron los españoles nes ciudaes hispanoamericanes, les llamaes cortes. Les cais teníen conducciones d'agua por cañeríes. Alministrativamente estremar en cinco distritos, cada unu de los cualos llevó como primer apellativu una de los cinco primeres lletres del alfabetu griegu. Cuando Alejandro colar d'Exiptu pa siguir les sos lluches contra los perses dexó como alministrador d'Alexandría a Cleomenes de Naucratis.

Foi una ciudá opulenta. Los Ptolomeos construyeron un palaciu de mármol con un gran xardín nel qu'había fontes y estatues. Al otru llau d'esi xardín llevantaba otru edificiu construyíu en mármol al que llamaben Muséu (Μουσείον). Foi una innovación del rei Ptolomeo I Sóter y nél axuntaba tol saber de la dómina. El muséu tenía una gran biblioteca. Cerca d'esti edificiu llevantaba'l templu de Serapis, el nuevu dios greco-exipciu. Nel centru de la ciudá topaben l'Asamblea, les places, los mercaos, les basíliques, los baños, los ximnasios, los estadios y demás edificios públicu y necesariu pa les costumes d'aquellos sieglos.

Los habitantes d'esta magnífica ciudá yeren na so mayoría griegos de toles procedencies. Tamién había una colonia xudía y un barriu exipciu, de pescadores, el más probe y abandonáu de la gran urbe.

Alexandría convirtióse llueu nel centru de la cultura griega na dómina helenística y contribuyó a helenizar al restu del país de tal manera que cuando llegaron los romanos tou Exiptu yera billingüe^{[ensin referencies]}. L'arte y l'arquiteutura yeren lo único que se calteníen puramente exipciu. Tan importante aportó a y tan grandiosa que la llamaron Alexandria ad Aegyptum, esto ye, "Alexandría que ta cerca d'Exiptu", perdiendo importancia'l restu del país.

El suañu d'Alejandro

Moneda romana acuñada col Faru d'Alexandría.

L'escritor griegu Plutarcu (c. 46-125) qu'escribió la biografía d'Alexandru Magnu, cunta cómo ésti s'inspiró pa tomar la determinación de fundar la ciudá nesti sitiu. Según paez, tuvo un suañu nel que se-y apaeció un vieyu de pelos bien blancos y que-y recitaba insistentemente ciertu pasaxe de la Odisea: "Hai de siguío una islla nel mar aturbolináu, delantre d'Exiptu, que llamen Faros (Φάρος)". Cuando se llevantó quixo dir a la islla y diose cuenta de la so situación privilexada y entá ye más si, per mediu d'un dique, xunir a la mariña. Entós mandó traer farina pa marcar él mesmu l'enclave de la futura Alexandría (pos nun se disponía del yelsu con que solía faese) y él mesmu dibuxó'l círculu en forma de mantu macedoniu. Deque hubo termináu cuando empezaron a llegar dende'l ríu y dende el mar páxaros grandes y diversos que se dedicaron a comer tola farina espardida. Cuando vio lo que taba asocediendo, Alejandro alterióse bien esmolecíu pensando que se trataba d'un mal badagüeyu. Pero Aristandro, el vidente que lu acompañaba supo interpretar el bon badagüeyu y que'l venir de los páxaros agoraba que la ciudá sería tan rica y próspera que podría nutrir a tolos homes de toles races.

El Muséu

Ptolomeo I mandó construyir el gran palaciu que sirviría d'agospiamientu a tola dinastía ptolemaica. El so fíu, Ptolomeo II Filadelfos foi'l impulsor y creador del edificiu llevantáu al otru llau del xardín y conocíu dende'l principiu col nome de muséu. Llamáronlu asina por respetu a la sabiduría, porque lo consideraron como un santuariu consagráu a les muses, que yeren les dioses de les artes y de les ciencies. Considérase como l'establecimientu científicu más antiguu del mundu, con una Universidá d'enseñanza cimera.

Tablilla romana del 56 e.C., mentando la Biblioteca d'Alexandría.

L'edificiu constaba de dellos apartaos dedicaos al saber, que col tiempu fueron ampliándose y tomando gran importancia. Unu d'esos apartaos dedicar a biblioteca y foi quiciabes el que más creció y el que más fama adquirió nel mundu de l'antigüedá. Había tamién un xardín botánicu con plantes de tolos países conocíos, una coleición zoolóxica, un observatoriu astronómicu y una sala d'anatomía onde se faía la vivisección en cuerpos de criminales y onde, mientres dalgún tiempu, llegar a disecar cadabres.

Contenía habitaciones a manera de residencia pa sabios, gramáticos y médicos y tolos gastos corríen por cuenta de los reis que taben arguyosos d'esta institución y comíen munches vegaes ellí na so compañía. Los sabios amás d'investigar y estudiar, daben conferencies y lleiciones a los mozos que quixeren aprender. N'Alexandría llegó a haber hasta 14.000 estudiantes. Ellí vivieron los famosos gramáticos alexandrinos que determinaron les lleis de la retórica y la gramática, los famosos xeógrafos que diseñaron mapes del mundu y los famosos filósofos que'l so grupu acabó fundando una especie de relixón.

Ente los grupo de sabios atopábense personaxes tan famosos na Historia como Arquímedes (ciudadanu de Siracusa), Euclides, que desenvolvió ellí'l so xeometría; Hiparco de Nicea, qu'esplicó a toos la trigonometría y defendió la visión xeocéntrica del Universu, enseñó que les estrelles tienen vida, que nacen y dempués vanse moviendo a lo llargo de los sieglos y finalmente, muerren; Aristarco de Samos, que defendió tou lo contrario, esto ye, el sistema heliocéntricu (movimientu de la Tierra y los demás planetes alredor del Sol); Eratóstenes, qu'escribió una xeografía y compunxo un mapa bastante exactu de "el mundu conocíu", consiguiendo midir la circunferencia terrestre con un error inferior al 1%; Herófilo de Calcedonia, un fisiólogu que llegó a la conclusión de que la intelixencia ta nel celebru y non nel corazón; Apolonio de Pérgamo, gran matemáticu; Herón d'Alexandría, un inventor de caxes de engranajes y tamién d'unos aparatos de vapor estelantes (ye l'autor de la obra Autómates, la primer obra que conocemos nel mundu sobre los robots), etc. Más tarde, yá nel sieglu II, ellí mesmu trabayaron y estudiaron l'astrónomu y xeógrafu Claudio Ptolomeo y el médicu Galeno, qu'escribió bastantes obres sobre l'arte de la sanamientu y sobre l'anatomía; les sos enseñances y les sos teoríes fueron siguíes hasta bien entráu'l Renacimientu.

Nel sieglu III e.C. nació nesti templu del saber una nueva ciencia: l'alquimia, basada na sabiduría y conocencies de los exipcios sobre les sustancies materiales y nes teoríes griegues sobre los elementos. Esta ciencia foi l'embrión de lo que sieglos más tarde sería la química, que les sos bases como ciencia esperimental sentó Antoine Laurent Lavoisier.

Escuela d'Alexandría

Artículu principal: Escuela neoplatónica d'Alexandría

La denominación Escuela d'Alexandría, de filosofía antigua, emplegar en dellos sentíos:

Denominar asina a la corriente filosófica neoplatónica que se desenvolvió ente los sieglos III y VII na ciudá, carauterizada pol sincretismu y l'eclecticismu. A ella pertenecen, ente otros, Olimpiodoro y Hipatia.

Dase tamién esti nome a la filosofía xudaica de Filón, quien vivió n'Alexandría nel sieglu I, ya interpretó la Biblia aplicando los métodos del platonismu estoicu. Ye la escuela filosófica de los pensadores cristianos alexandrinos, o venceyaos a esta ciudá, de los sieglos II y III, que les sos idees tienen una poderosa influyencia en tola teoloxía del cristianismu primitivu. Los principales representantes fueron Clemente d'Alexandría (filósofu cristianu griegu) y Oríxenes (Padre de la Ilesia, alexandrín).

Nun sentíu más ampliu, tamién reciben el nome d'escueles d'Alexandría a les escueles científiques que surdieron na ciudá mientres los primeros sieglos e.C. ya influyeron n'otres ciudaes con idees ecléctiques y del neopitagorismu paganu. Destacaron Aristarco de Samos (astrónomu y matemáticu griegu), Hiparco de Nicea (astrónomu, xeógrafu y matemáticu griegu), Claudio Ptolomeo (xeógrafu y matemáticu greco-exipciu), Diofanto (matemáticu greco-exipciu), Eratóstenes (matemáticu, astrónomu y xeógrafu griegu), Ammonio Saccas (fundador del neoplatonismu), y Filón d'Alexandría (filósofu xudíu greco-exipciu).

Alexandría romana

Xuliu César tomó la ciudá nel 46 e.C., p'atayar la guerra dinástica ente Cleopatra y el so hermanu y correxente Ptolomeo XIII y mientres la batalla nel mar produció'l quema d'Alexandría, nel cual amburaron dellos almacenes de llibros nel puertu, pero non la Gran Biblioteca. Dempués d'asegurar a Cleopatra nel tronu exipciu y casala col so hermanu menor, Ptolomeo XIV, Xuliu César tornó a Roma. Mientres la guerra que se desamarró tres la muerte de César, Marcu Antoniu viaxó a Exiptu pa convencer a la reina de sofita-y. La entrada d'Exiptu na guerra supunxo tomar de la ciudá nel añu 30 por Augusto, que convirtió Exiptu en propiedá particular so, acabando asina cola independencia del país.

Teatru romanu.

Los romanos convirtieron al país na tenada del Imperiu, colo qu'aumentó la importancia de la ciudá, en que los sos almacenes tenía de depositase tola collecha: cada añu, tenía d'unviase a Roma una cantidá de trigu que yera l'equivalente a la tercer parte del so suministru, cantidá y preciu que s'afitaba na bolsa d'Alexandría pola annona exipcia. Pa caltener aislláu al país, prohibióse l'usu de la moneda romana, que tenía de camudase pola local d'Alexandría. Toos estes disposiciones convirtieron a la ciudá nuna próspera metrópolis con dellos cientos de miles d'habitantes, cosmopolita y centru financieru de la zona.

Mientres el periodu romanu la ciudá esperimentó numberosos desastres: de primeres, la llamada Guerra Bucólica (172-5); depués foi escalada por un caprichu de Caracalla (215), y estrozada por Valeriano en 253, poles tropes de Zenobia, reina de Palmira, en 269, y por Aureliano en 273. Esti postreru escaló y destruyó dafechu'l Bruchión, desastre qu'estropió'l Muséu y la Biblioteca. Dizse que naquella ocasión los sabios griegos abellugar nel Serapeo, que nunca sufrió con tales desastres, y otros emigraron a Bizanciu. Finalmente, en 297 la revuelta del usurpador Lucio Domicio Domiciano acabó con Alexandría tomada y escalada poles tropes de Diocleciano, tres un asediu d'ocho meses (victoria conmemorada pol llamáu Pilastra de Pompeyo»). Dizse que tres la capitulación de la ciudá, Diocleciano ordenó que la carnicería siguiera hasta que'l sangre llegara a les rodíes del so caballu, llibrando a los alexandrinos de la muerte la cayida accidental d'ésti, al esnidiar nun charcu de sangre.

Amás hubo nel periodu varios terremotos bederres. El del 21 de xunetu de 365 foi particularmente devastador. Según les fontes, hubo 50.000 muertos n'Alexandría, y l'equipu de Franck Goddio del Institut Européen d´Archéologie Sous-Marine, atopó no fondero de les agües del puertu cientos d'oxetos y cachos de columnes que demuestren que siquier el venti per cientu de la ciudá de los Ptolomeos fundir nes agües, incluyendo'l Bruchión, supuestu enclave de la Biblioteca.

En 616 los perses de Cosroes II tomaron la ciudá.

El cristianismu

Arte copto: Arcánxel San Miguel.

Una tradición bien antigua asegura que'l primer cristianu que llegó a Alexandría pa predicar la nueva relixón foi San Marcos. Esto asocedía nel añu 61 dempués de Cristu. La mesma tradición cunta que'l primer cristianu convertíu foi Aniano, d'oficiu, zapateru. San Marcos curó-y la firida d'una mano y coles mesmes faló-y del significáu del cristianismu. Dende esos tiempos de predicación, los cristianos d'Alexandría y del restu d'Exiptu caltuvieron una gran tradición evanxélica. San Marcos foi escorríu sol mandatu del emperador Nerón y nel añu 68 foi martirizáu y muertu. Dende entós hasta la dómina del emperador Traxanu (empiezos del sieglu II), los cristianos tuvieron que despintar les sos creencies, amenaciaos poles persecuciones. A partir d'esti momentu dexóse-yos con tolerancia estendese por tola ciudá d'Alexandría y adulces, a lo llargo de tol valle del Nilu.

Nel sieglu II, Panteno y, darréu, Clemente d'Alexandría y el so discípulu Oríxenes establecieron nesta ciudá un verdaderu pebidal de teólogos, hasta tal puntu que'l restu de la cristiandá mirába-yos con ciertu rocea. Ye la que se conoz como Escuela catequística d'Alexandría. Al llegar al sieglu IV, col emperador Constantín I el Grande, esistíen graves disensiones cristianes nel norte d'África y n'Alexandría. Les tensiones col restu de la comunidá cristiana conducieron a la cisma cola apaición amás del presbíteru Arriu y la so doctrina'l arrianismu. Por esta razón, l'emperador convocó'l conceyu de Nicea, onde s'establecieron les bases del credo (declaración resumida de la fe católica).

Per otra parte, desencadenóse una abierta rivalidá ente les dos ciudaes más importantes del momentu: Constantinopla y Alexandría. Esta rivalidá afectó abondo a los eternos alderiques teolóxicos sobre la naturaleza o naturaleces de Cristu. Yera la guerra” ente los monofisitas y los ortodoxos de Calcedonia.

Pero les lluches y disputes ente cristianos siguieron ensin remediu y yá nel sieglu VI, nel añu 553, nel segundu conceyu de Constantinopla, col emperador romanu Xustinianu I al frente, foi declarada herética la ortodoxa de los cristianos d'Alexandría que siguíen enfrentaos a los cristianos de Calcedonia. Nos últimos años de mandatu d'esti emperador, los monofisitas de Siria empezaron a entamar la so ilesia separada del restu de los cristianos, con una estructura propia.

Cuando'l pueblu árabe musulmán llegó en plan de conquista a Exiptu nel 641 dieron el nome de qubt al cristianu d'Alexandría. Esta ye la pallabra que nós conocemos como coptu. El símbolu de la cruz de Cristu empezar a emplegar n'Alexandría, ente los cristianos coptos, foi un costume que nació ellí; sábese que nun esistía nes catacumbes nin nel lábaro de Constantino que llevaba un crismón.

Los cristianos coptos son la mayor relixón nesta rexón del norte d'Exiptu, anque nel sieglu XIX, los misioneros católicu y protestante convirtieron dalgunos de los siguidores ortodoxos a les sos respeutives ilesies.

L'islam

Mezquita de Attarina.

Alexandría siguía siendo una de les mayores metrópolis mediterránees nel momentu de la conquista musulmana. El so patriarca, Ciro, capituló ante los invasores n'abril de 641, al ser ganaes les fuercies imperiales locales. Sicasí, el gobiernu imperial nun reconoció la capitulación, y los sos habitantes alzar contra'l xugu musulmán. Tres 14 meses d'asediu, la ciudá foi conquistada polos musulmanes a finales de 642. L'historiador Eutiquio cita una carta escrita'l vienres de la lluna nueva de Moharram del añu ventenu de la Hégira onde'l comandante musulmán Amr ibn al As, al entrar na ciudá, dirixir al segundu socesor de Mahoma, el califa Umar ibn al-Jattab y fixo un inventariu de lo atopao na ciudá d'Alexandría: «4.000 palacios, 4.000 baños, 12.000 mercaderes d'aceite, 12.000 xardineros, 40.000 xudíos y 400 teatros y llugares d'esparcimientu». El cronista Ibn al-Kifti afirmó nel so Crónica de los sabios que naquel momentu foi destruyida la Gran Biblioteca. Anque los árabes pudieren destruyir numberosos llibros, lo cierto ye que nin la Biblioteca nin la biblioteca-fía del Serapeo esistíen yá daquella, víctimes de les guerres civiles ente romanos, de los desastres naturales y el fanatismu de los coptos.

Una flota imperial desembarcó na ciudá a empiezos de 645 pa reconquistar Exiptu, pero l'exércitu que tresportaba foi ganáu poles cimeres fuercies árabes, y acabó per retirar se. Tres un nuevu y llargu asediu, en 646 los árabes tomaron la ciudá per tercer vegada, destruyéndola en bona parte pa evitar que los bizantinos volvieren atrincherase nella vía marítima. Acabaron asina 975 años de pertenencia al mundu grecollatín.

Mientres un intervalu, ente 811 y 827, la ciudá tuvo en manes de pirates andalusíes, en ciertu mou antecedentes de los almogávares, pa retornar a manes árabes.

En 828, el cadabre de San Marcos foi recuperáu de la ciudá por navegantes venecianos, que lo depositaron na Basílica de San Marcos, construyida espresamente p'allugar los sos restos.

Tres un llargu cayente, Alexandría resurdió como gran metrópolis na dómina de les Cruzaes y vivió un periodu floreciente gracies al comerciu, con convenios colos aragoneses, xenoveses y venecianos que distribuyíen los productos llegaos d'Oriente al traviés del mar Roxu. En 1365 la ciudá foi brutalmente escalada en siendo tomada polos cruzaos empobinaos pol rei Pedru I de Xipre. Nos sieglos XIV y XV, Venecia esanició a la competencia y el so almacén alexandrín convertir nel centru de la distribución de especies hasta que los Historia de Portugal#Los Descubrimientos portugueses abrieron la ruta del Cabu en 1498, fecha que marca'l cayente comercial, agraváu pola invasión turca. Cuando Napoleón entró na ciudá, yera un pueblu mediu arruináu de namái 7.000 habitantes. Mehmet Alí reconstruyir nel sieglu XIX, convirtiéndose nuevamente nel gran puertu exipciu.

El 19 de mayu de 1798, los franceses salen de Toulon con más de 400 barcos, 40.000 homes y 10.000 marineros y lleguen a Alexandría'l 30 de xunu, el desembarcu de tropes facer en barques de remu hasta la nueche polo que s'asitia la so flota na amplia badea de Abukir, onde ye destruyida por Nelson un mes más tarde, tomando los ingleses el control del puertu Alexandría y dando fin a la espedición francesa.

La flota británica bombardeó el puertu nel añu 1882, lo que provocó una gran quema y el saquéu de les ruines per parte de los beduinos. Al cabu d'un mes desembarcó un gran exércitu británicu que restauró l'orde y dio entamu'l protectoráu británicu sobre Exiptu.

Alexandría en 1681.

Los xudíos d'Alexandría

Los papiros d'Elefantina dannos información alrodiu de la vida de la comunidá xudía asitiada na zona d'Alexandría tres tomar de Xerusalén en 586 e.C. por Nabucodonosor II, anque esisten datos d'asentamientos en dómina de Manasés.

Dende los reis lágidas, los xudíos de la Diáspora establecer na ciudá atraíos pol Muséu, protexíos pola tolerancia del mundu paganu en materia de diversidá relixosa, y crearon un activu focu intelectual con un centru d'estudios hebraicos.

Los xudíos gociaben de tolos derechos civiles, como cualquier ciudadanu griegu, pero calteníen les prerrogativas concedíes polos reis perses, y constituyíen una comunidá política independiente y autónoma, llindada namái pola subordinación a los Ptolomeos primeru y a los romanos dempués. Al so frente teníen los cargos de les comunidaes de la diáspora: arcontes, que rexíen los asuntos alministrativu y xudicial, y el archisinagogo a quien correspondía tou lo referente al cultu, amás d'un etnarca con grandes poderes civiles que-y dexaben tratar colos funcionarios d'Exiptu o del Imperiu romanu. Constituyeron asina un grupu étnicu apartáu de la población d'Alexandría, con un aislamientu llingüísticu, económicu y cultural que-yos dexó caltener la so identidá y relixón, fieles a la llei y a les tradiciones ancestrales.

Los romanos, qu'antes del Imperiu fueren aliaos de los xudíos, otorgar dellos privilexos más, como la celebración del shabat. Sicasí, el sentimientu antixudíu foi afaláu polos escritores griegos alexandrinos, que los acusaben de exclusivismu, grosería y desllealtá.

Probablemente a los exipciu agafábalos la tolerancia que l'imperiu otorgara a los xudíos, y nun faltaba ente ellos el descontentu pola dominación forana, primero griega y depués romana. Esa rensía traducir nuna xenofobia que terminó per descargar se contra'l pueblu hebréu. Esto, más la envidia social frente al florecimientu d'esa coleutividá, foi caldu de cultivu pa les primeres agresiones escrites, como les d'Apión, iniciador de los baturicios antixudíes que l'añu 38 provocaron que decenes de miles de xudíos fueren asesinaos. Dos personaxes enfrentar a Apión: Flavio Josefo, que tituló una de les sos obres Contra Apión, y el filósofu Filón d'Alexandría, qu'encabezó una delegación pa entrevistase con Calígula, intentando acabar cola violencia na ciudá.

La negativa xudía a prauticar el cultu oficial al Emperador, xunto a los dos revueltes xudíes, provocó la hostilidá romana y abrasó la población xudía n'Alexandría (al igual qu'en Xerusalén), que constituyía un 40% de la ciudá hasta'l sieglu II d. C. Les rellaciones ente xudíos y griegos siguieron siendo tirantes y Alexandría convirtióse pasu ente pasu nun focu d'antisemitismu. El mesmu Lisímaco, direutor de la Biblioteca d'Alexandría, foi unu de los instigadores de desórdenes contra los xudíos. Anque nos sieglos siguientes Exiptu foi cuasi siempres un llugar relativamente seguro pa los xudíos, Alexandría caltuvo la so tradición antisemita y producíense biltos esporádicos antixudíos.

Escuela xudía d'Alexandría

Septuaginta (Códigu alexandrín).

Helenizados na dómina macedonia, tuvieron una gran influyencia sobre los sos correlixonarios na dómina de los seleúcides y asmoneos. Traducieron al griegu la Biblia, la llamada versión de los setenta o Septuaginta nos sieglos III y II e.C., amás de producir una abondosa lliteratura hebrea en llingua griega: epopeyes, drames, obres moralizantes. Les más conocíes son la Carta de Aristea, los Oráculos sibilinos, el Llibru de la Sabiduría de Salomón. Ente los autores conocíos, puede citase a Eupolemo, Artipon Demetrio, Aristeo y Filón.

La que se llamó escuela xudía d'Alexandría ta fuertemente influyida pola filosofía griega. Al estudiar esta filosofía atopen conceutos espirituales y morales que deseyen conciliar cola Llei mosaica, considerando esta llei como fonte na que s'inspiraron aquellos filósofos, especialmente Platón. El métodu pa demostrar esta identidá foi la interpretación alegórica, yá conocida polos xudíos de Palestina y bien envalorada nos ambientes griegos.

El primer representante conocíu ye Aristóbulo, del que namái se sabe que yera vecín d'Alexandría en tiempos de Ptolomeo VI Filometer. Esplica alegóricamente los pasaxes bíblicos, llimando les dificultaes que presenten la Biblia y los mitos griegos. Filón, contemporaneu de Xesucristu, dedica la so obra a xunir sistemáticamente les idees xudíu y griegu, y ye'l predecesor del neoplatonismu de Plotino y de gran parte de les idees de los Padres de la Ilesia.

La Escuela exexética d'Alexandría, qu'intenta hermanar la filosofía griega y el cristianismu, considérase socesora de la xudía.

La persecución contra les relixones monoteístes entamada polos emperadores romanos acabó con esta actividá lliteraria.

Los xudíos na Alexandría del sieglu XX

A principios de la década de 1940, tres sieglos de convivencia relativamente pacífica como dhimmíes, los xudíos empezaron a sufrir persecuciones y atentaos en tou Exiptu. Tres la independencia d'Israel y la subsiguiente guerra árabe-israelina de 1948, los cerca de cien mil xudíos exipcios quedaron so barruntu y la hostilidá contra ellos foi n'aumentu. La situación agravóse entá más tres la crisis de Suez: cerca de 25.000 xudíos fueron espulsaos y los sos bienes y tierres confiscados. La mayor parte abellugar na vecina Israel, anque otros emigraron a Francia y a América. En namái unos años escastóse la presencia milenaria de xudíos n'Exiptu, incluyíes comunidaes xudíes perantigues como la d'Alexandría, bien anteriores a l'arabización y islamización d'eses tierres.

Conflictu

El 11 de xunu de 1882, españa n'Alexandría un movimientu xenófobu que s'estiende a otres ciudaes del delta del Nilu y nel intre del cual son asesinaos 200 estranxeros. El conflictu tuvo'l so orixe na entrada de barcos ingleses y franceses nel puertu d'Alexandría pa oponese al derrocamientu del Jedive Tewfik. El 11 de xunetu de 1882, una escuadra británica abre fueu sobre la ciudá y ocupar. El 13 de setiembre de 1882, Exiptu ye declaráu protectoráu británicu, statu quo que se caltuvo hasta 1946.

Alexandría anguaño

L'Alexandría del sieglu XXI ye una ciudá moderna, con un trazáu en cuadrícula (plan hipodámico), al estilu griegu, o européu del sieglu XIX, que difier de les llaberíntiques ciudaes islámiques.

Actual Biblioteca alexandrina.

Ye un centru del comerciu del algodón, principal productu agrícola del país, y con un importante nucleu d'industries testiles, químiques, de construcción mecánica y naval y centru bancariu.

El so aeropuertu ye'l segundu d'Exiptu, con un gran tráficu internacional.

El Plan Toshka o "New Valley", inauguráu en xineru de 1997, que la so finalidá ye faer un delta alternativu paralelu al valle del Nilu que va recuperar tierres del desiertu, va ampliar les sos perspeutives de negociu.

La comunidá internacional, per mediu de la Unesco, financió'l Proyeutu de Reconstrucción de l'Antigua Biblioteca d'Alexandría: la Bibliotheca Alexandrina, que tien un centru de conferencies, un muséu de les ciencies, un planetariu, un centru d'estudios y l'Institutu Caligráficu y Muséu. Ocupa una área de 85.000 m² y guarda 8 millones de llibros, 100.000 manuscritos antiguos y 10.000 llibros raros, amás de material electrónico y audiovisual y bases de datos.

Puertu d'Alexandría.

Clima

Parámetros climáticos permediu d'Alexandría, Exiptu
Mes	Xin	Feb	Mar	Abr	May	Xun	Xnt	Ago	Set	Och	Pay	Avi	añal
Temperatura máxima absoluta (°C)	29.6	33	40	41	45	43.8	43	38.6	41.4	38.2	35.7	31	45
Temperatura máxima media (°C)	18.3	18.6	20.5	24.0	26.3	28.6	29.7	30.4	29.6	27.4	23.1	20.0	24.7
Temperatura media (°C)	13.4	13.9	15.7	18.5	21.2	24.3	25.9	26.3	25.1	22.0	18.7	14.9	20
Temperatura mínima media (°C)	9.1	9.3	10.8	13.4	16.6	20.3	22.8	23.1	21.3	17.8	14.3	10.6	15.8
Temperatura mínima absoluta (°C)	-0	0	2.3	3.6	7	11.6	17	17.7	14	10.7	1	1.2	-0
Lluvia (mm)	52.8	29.2	14.3	3.6	1.3	0.01	0.03	0.1	0.8	9.4	31.7	52.7	195.9
Díes de lluvia (≥ 0.01 mm)	11	8.9	6	1.9	1.0	0.04	0.04	0.04	0.2	2.9	5.4	9.5	46.9
Hores de sol	192.2	217.5	248	273	316.2	354	362.7	344.1	297	282.1	225	195.3	3307.1
Humedá relativa (%)	69	67	67	65	66	68	71	71	67	68	68	68	67.92
Fonte nº1: World Meteorological Organization (UN), Hong Kong Observatory for sunshine and mean temperatures, Climate Charts for humidity
Fonte nº2: Voodoo Skies and Bing Weather for record temperatures

Vida social

Anque pola proximidá al mar les costumes nel vistir resulten un pocu más relaxaes que n'El Cairu, sigui esistiendo daqué de puritanismu nos espacios públicos, como la sablera o los cafés, namái con presencia masculina. La oración ye respetada, y l'alcohol, qu'en Cairo resulta habitual, ye raru. Col bon tiempu, los habitantes tán na cai: bien na corniche (20 quilómetros de paséu marítimu), bien nos cafés xugando al dominó y fumando la tradicional pipa d'agua, o de compres: dende la plaza de Mohammed Alí escontra l'interior, tola ciudá ye un amiestu de zoco tradicional y centru comercial modernu. A la fin de la sablera, el fuerte Qaytbay, qu'agospia'l muséu naval y una mezquita que'l so minarete foi destruyíu polos británicos nel sieglu XVIII, convirtióse nun centru de xuntes, dende onde se contempla la ciudá y el mar y puede tomase el té en dalguna de les ventanes.

La cosmopolita y occidentalizada vida de l'Alexandría de principios del sieglu XX, cuando'l 60% de la población formar coptos, griegos, armenios, xudíos, británicos ya italianos, sumió a partir de la proclamación de la república y de la crisis de Suez. La emigración de la mayor parte de les comunidaes griega, europea y xudía acabó col calter más cosmopolita de la ciudá. Nos últimos años apaecieron conflictos interreligiosos ente musulmanes radicales y cristianos coptos (12% de la población).

Patrimoniu

Pilar de Pompeyo.

Aquellos antiguos monumentos de que fala la historia d'Alexandría sumieron cuasi toos; namái de dalgunos llegaron hasta los nuesos díes restos y ruines tremaos:

Dómina Grecorromana

• El faru, monumentu lleváu a cabu pol segundu de los Ptolomeos y que, según cuenta la Historia, llegó a tar catalogáu como una de les Siete maravíes del mundu antiguu. Apocayá fixéronse estudios submarinos y paez ser que s'atoparon bastantes muertes d'esta gran torre.
• La columna o pilastra de Pompeyo que pertenecía al Serapeo o templu del dios exipciu Serapis y que se topa asitiada sobre un montículo nel antiguu distritu de Racotis.
• El Serapeo del qu'apenes queda nada sinón dellos túneles, criptes y nichos y dalguna columna de mármol.
• El Cesareum ye unu de los monumentos sumíos, afaráu por alteriar de Teófilo; nel so llugar ta la estatua del nacionalista alexandrín Saad Zaghloul.
• La fortaleza de Quaitbay, una grandiosa fortaleza defensiva, mandada construyir nel añu 1480 pol sultán Quaitbay. El so curiosu anicia en que ta construyida esautamente nel mesmu llugar onde se supón que s'atopaba'l famosu faru.
• Les tumbes de Anfushi, afayaes nos años 1901 y 1921.
• Les tumbes d'El Shatby.
• Les catacumbes egípcias y greco-romanes de Kom el Shukafa, de los sieglos I y II.
• El teatru romanu y la Villa de los páxaros.
• El templu de Taposiris Magna, contemporaneu de la fundación d'Alexandría. Güei namái queden restos d'un muriu esterior y un pilono.

El Muséu Grecorromanu.

Mezquites, Iglesias y Palacio

• Mezquita Terbana, construyida colos restos de los monumentos grecorromanos.
• Mezquita de Abbu El Mursi.
• El Palaciu Montazah, que foi residencia de branu de la familia real, mandáu construyir pol jedive d'Exiptu (virréi) (1892-1914) Abbas II. Ta arrodiáu d'unos formosos xardinos d'estilu européu.
• Catedral Ortodoxa Griega de L'Anunciación.
• Ilesia Ortodoxa Griega de El Swesrian.
• Ilesia católica de Santa Catalina.
• Ilesia Copta de San Marcos.
• Sinagoga xudía.

Museos

• El Muséu Grecorromanu, construyíu nel añu 1893, mientres el gobiernu de Abbas Helmi II. Ta dedicáu sobremanera al arte alexandrino.
• Muséu Nacional d'Alexandría, inauguráu en 2003, con arte faraónico, grecorromanu, coptu, árabe y del sieglu XX.
• Los monumentos somorguiaos. A lo llargo de los años 1990, el Conseyu d'Antigüedaes y l'Institutu Européu d'Antigüedaes llanzar a un proyeutu d'investigación na zona del puertu del este, llogrando fructuosos resultaos y grandes ya importantes afayos que dieron pie a una investigación y estudiu refechu del llugar y de la so historia.
• Muséu Kavafis, asitiáu na casa del poeta griegu.

Personaxes nacíos n'Alexandría nos sieglos XIX-XX

• Constantino Cavafis (poeta)
• Demis Roussos (cantante)
• Eric Hobsbawm (historiador)
• Jean Agélou (fotógrafu)
• Fawzia d'Exiptu (princesa)
• Gamal Abdel Nasser (presidente)
• Georges Moustaki (compositor y cantante)
• Georges Schehadé (poeta y dramaturgu)
• Garbis Aprikian (músicu)
• Giuseppe Ungaretti (poeta)
• Filippo Tommaso Marinetti (poeta)
• Mohamed Al-Fayed (empresariu)
• Omar Sharif (actor)
• Rudolf Hess (dirixente nazi)
• Tawfiq al-Hakeem (escritor)
• Youssef Chahine (direutor de cine)
• Nagui (comediante)

Lliteratura

• Los Idus de Marzu de Thornton Wilder.
• El cuartetu d'Alexandría de Lawrence Durrell, compuestu por 4 llibros: Justine, Balthazar, Mountolive y Clea, tien llugar na Alexandría d'enteguerres.
• Miramar, del Premiu Nobel de Lliteratura exipciu Naguib Mahfuz desenvolver na Alexandría de los años 60.
• "Nun digas que foi un suañu", del español Terenci Moix (Premiu Planeta 1986), desenvuelve gran parte de la so trama na Alexandría del sieglu I antes de Cristu, na etapa final del reináu de Cleopatra. La obra topó continuación en "El suañu d'Alexandría". Tres la muerte del escritor, les sos cenices fueron espardíes pola badea d'Alexandría y les sos obres completes donaes nun actu oficial a la biblioteca de la ciudá.

Ver tamién

• Hipatia
• Alexandru Magnu
• Periodu helenísticu
• Periodu helenísticu d'Exiptu
• Dinastía Ptolemaica
• Biblioteca d'Alexandría
• Escuela d'Alexandría
• Universidá d'Alexandría
• Faru d'Alexandría

Bibliografía

• Cursu d'Historia pa segunda enseñanza, tomu I, segunda edición. Autor, Pedro Aguado Bleye. Madrid 1935
• Grecia, trubiecu d'Occidente, tomu II Atles culturales del mundu Folio-Ediciones del Prau 1992; ISBN 84-7838-164-3
• El cristianismu Vol I. Atles culturales del mundu. Folio-Ediciones del Prau ISBN 84-7838-177-5 Madrid 1992
• Historia Universal Oriente y Grecia de Ch. Seignobos. Editorial Daniel Jorro, Madrid 1930
• Atles históricu de la Grecia clásica. Pierre Cabanes. Editorial Acentu, 2002. ISBN 84-483-0719-4
• Enciclopedia Larousse, Vol I. Editorial Planeta 1987; ISBN 84-320-7371-1
• Asunción Doménech (2012) - L'Aventura de la Historia - 164 - Roma, el negociu de la prostitución. Editorial: Unidá Editorial Sociedá de Revistes S. L. U.

Bibliografía complementaria

• Brundige, Y. N. The Library of Alexandria, 1989.
• Canfora, L. (traductor: M. Ryle) The Vanished Library, Berkeley, University of California Press 1989
• Fraser, P. M. Ptolemaic Alexandria, volume I of III Oxford University Press 1972
• García Esperón, M. Querido Alexandría, Norma, Bogotá 2007. (novela histórica)
• Johnson, Y. D. 1970 History of Libraries in the Western World Metuchen: Scarecrow Press
• Kerorguen, J. (traductor: Y. Sempere Colombina) La Edá de les Ciudaes. Codex, Buenos Aires 1961
• Marlowa, J. The Golden Age of Alexandria, Londres, Trinity Press 1971.
• Communication and Information Organización de les Naciones Xuníes pa la Educación, la Ciencia y la Cultura (UNESCO)

Predecesor: Madrid

Capital Mundial del Llibru 2002

Socesor: Nueva Delhi

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Alexandría.

• M. Matter: Historia de la Escuela d'Alexandría (Histoire de l'École d'Alexandria). Hachette, 1840.
  • Testu francés nel sitio de Philippe Remacle (1944 - 2011).

• Aulo Hircio: Comentarios de la Guerra d'Alexandría (De bello Alexandrino).
  • Testu español nel sitiu de la Biblioteca de Clásicos Grecollatinos.
  • guerra civil-oc-i.html Testu español nel sitio Imperivm.
    • Testu llatín nel sitio The Latin Library.
• Alexandría, una ciudá con encantu eternu Archiváu 2010-05-15 en Wayback Machine
• Alexandría alluga una sede del Institutu Cervantes.

• Datos: Q87
• Multimedia: Alexandria