Xeografía de Rusia

Rusia (nome llocal: Россия, Rossíya) ye'l país más grande del mundu y estiéndese por casi tol norte del supercontinente d'Eurasia: ocupa'l norte d'Asia (1/3 del total continental) y l'este d'Europa –respeutivamente, el 74,7 % y el 25,3 % del so territoriu. Ta dixebrada del América del Norte continente americanu pol estrechu de Béring.

Xeografía de Rusia
Llocalización
Continente	Eurasia
Rexón	Europa Oriental, norte d'Asia
Carauterístiques xeográfiques
Superficie	17 098 242 km²
	16 377 742 km² (tierra)
	720 500 km² (agua)
Llinia de costa	37 653 km
Puntos estremos
Puntu más baxu	Mar Caspiu a -28 m
Puntu más altu	Monte Elbrus a 5642 msnm
Fronteres territoriales
• Noruega	196 km
•  Finlandia	1340 km
•  Estonia	294 km
• Letonia	217 km
• Lituania	280,5 km
•  Polonia	232 km
• Bielorrusia	959 km
•  Ucraína	1576 km
• Abkhasia	245 km
•  Xeorxa	365 km
• Plantía:RSO	74 km
• Azerbaixán	284 km
•  Kazakstán	6846 km
•  China	3645 km
• Mongolia	3485 km
•  Corea del Norte	19 km
• Plataforma continental	200 m de fondura o hasta la fondura de la esplotación
• Zona económica esclusiva	200 nmi
• Mar territorial	12 nmi
[editar datos en Wikidata]

Por cuenta del so tamañu, Rusia amuesa tanto monotonía como diversidá y al igual que la so xeografía, el so clima, vexetación y suelos tomen grandes distancies. De norte a sur de la llanura d'Europa oriental, dase una secuencia de tundra, montes de coníferes, (taiga), montes mistos caducifoleos, praderíes (estepa), y semi-ermu (la franxa del mar Caspiu), con cambeos na vexetación que reflexen los grandes cambeos nel clima. Siberia tien una secuencia similar, anque ensin taiga.

El país tien 40 Reserves de la Biosfera declaraes pola UNESCO y ocho árees naturales fueron declaraes tamién Patrimoniu de la Humanidá.

Xeografía física

Encuadre xeneral y fronteres

Asitiada nel norte y llatitúes medies del hemisferiu norte, la mayor parte de la Federación de Rusia ta muncho más cerca del Polu Norte que del Ecuador. Nun país les comparances son de poco valor, pero non asina en Rusia col so enorme tamañu y diversidá. Con 17,1 millones de km², entiende un octavu de la superficie habitada de la Tierra y daqué menos del doble que Estaos Xuníos. La so parte europea, qu'entiende una parte sustancial de la Europa continental, ye'l llar de la mayor parte de les actividaes industrial y agrícola de Rusia y foi nella, aproximao ente'l ríu Dnieper y los Monte Urales, onde tomó forma'l Imperiu rusu.

Rusia impresiona poles sos dimensiones en cualquier aspeutu. D'oeste a este, el país estender dende Kaliningráu (un enclave aislláu del restu del país pola secesión en 1991 de Lituania de la entós Xunión Soviética) hasta la islla Ratmanov (una de les islles Diómedes) nel estrechu de Bering. Esta distancia ye equivalente a más de 9200 km. De norte a sur, el país entiende dende l'estremu norte de les islles ártiques de Tierra de Francisco José al estremu sur de la República de Daguestán nel mar Caspiu, alredor de 4500 km de bien variaos, y de cutiu inhóspitos, terrenes.

La frontera de la Federación de Rusia ye la más llarga del mundu, y ye una fonte importante d'esmolición pa la seguridá nacional nel periodu posterior a la etapa soviética. A lo llargo de los 20.139 quilómetros de frontera terrestre, Rusia tien fronteres con catorce países, ocho de los cualos nun esistíen como países hasta principios del deceniu de 1990. Amás, nel so estremu nordés, solamente ochenta y seis quilómetros del estrechu de Bering dixebren la Rusia continental del so decimoquintu vecín, los Estaos Xuníos —anque la frontera más cercana ente dambos países son los 3,8 quilómetros que dixebren la islla Diómedes Mayor (Rusia) de Diómedes Menor (EE.XX.). Amás, tien fronteres coles repúbliques parcialmente reconocíes d'Abkhasia y Osetia del Sur.

Fronteres terrestres de la Federación de Rusia

Continente	País	Longitud	Mapa
Europa	Noruega	167 km
	Finlandia	1.313 km
	Estonia (*)	294 km
	Letonia (*)	217 km
	Lituania (*)	227 km
	Bielorrusia (*)	959 km
	Ucraína (*)	1.576 km
	Polonia (col exclave de Kaliningráu)	206 km
	Xeorxa (*) (Abkhasia, Osetia del Sur)	723 km
	Azerbaixán (*)	284 km
Asia	Kazakstán (*)	6.846 km
	Corea del Norte	19 km
	República Popular de China	3.605+40 km
	Mongolia	3.441 km
(*) Los «nuevos vecinos», países que nun esistíen hasta la desapaición de la Xunión Soviética.

Puntos estremos

Puntos estremos de Rusia

Puntos estremos de Rusia

Carauterística	Llocalización	Denominación	Coordenaes
Puntu más septentrional	Total	Cabu Fligely (Tierra de Francisco José)	81°50′35″N 59°14′22″E
	Continental	Cabu Cheliuskin (Krai de Krasnoyarsk)	77°44′N 104°15′E
Puntu más meridional	Total y continental	Monte Bazardyuzyu (Dagestan)	41°13′14″N 47°51′28″E
Puntu más oriental	Total	Isla Gran Diómedes (Chukotka)	65°47′N 169°01′W
	Continental	Cabu Dezhnev (Chukotka)	169°40'O
Puntu más occidental	Total	Narmeln, Gordón del Vístula, (Óblast de Kaliningráu)	(19°38'E)
	Continental	Lavry (Óblast de Pskov)	27°19'E
Ciudá más septentrional		Pevek (Chukotka)	69°42′N
Ciudá más meridional		Derbent (Dagestan)	42°04′N 48°17′E
Ciudá más oriental		Anádyr (Chukotka)	64°44′N 177°30′E
Ciudá más occidental		Baltiysk (Óblast de Kaliningráu)	19°55′E
Asentamientu más septentrional		Dikson	73°30′N 80°32′E
Asentamientu más meridional		Kurush, Dagestan	41°16′N
Asentamientu más oriental		Uelen, (Chukotka)	169°48′O
Asentamientu más occidental		Baltiysk (Óblast de Kaliningráu)	19°55′E
Puntu más eleváu		Monte Elbrus	5.642 m
Puntu menos eleváu		Mar Caspiu	−28 m
(*) Total inclúi toles islles y archipiélagos de Rusia y el exclave de Kaliningráu.

Rexones xeográfiques

L'actual división en distritos federales de Rusia tien como base la tradicional división xeográfica del país.

El territoriu de la Federación de Rusia tradicionalmente estremóse, a efeutos xeográficos, nes siguientes seis grandes rexones:

• Rusia o la Rusia europea, la parte europea hasta los montes Urales. Ta estremada de la mesma en cuatro subrexones:

• Rexón central (aproximao 650.000 km²), la rexón alredor de Moscú, la principal rexón industrial de Rusia.
• Les tierres negres», (aproximao 600.090 km²), la parte meridional en redol a les repúbliques del Cáucasu o Ciscaucasia
• la rexón de Leningráu (aproximao 1.600.000 km²), la parte noroeste, la zona de les provincies que s'abrir al Bálticu y el mar de Kara.
• los países del Volga (aproximao 1.000.000 km²), alcuentra na parte suroeste

• los Urales, la rexón de los montes Urales.

• Siberia Occidental (2 427 000 km²), darréu al este de los montes Urales, hasta'l ríu Yeniséi , tratar d'una vasta planicie de 2000 km d'anchor, de tierres baxes y mal drenadas, onde son bien frecuentes los banzaos, llagos y barraqueres; l'estremu norte costanero del océanu Árticu bien pocu allumáu pola lluz solar tien un bioma de tundra, darréu al sur de la tundra empieza un monte de coníferes (abetos, picees) y yá al sur del paralelu 50°N empieza la presencia d'una trupa foresta de latifolies caducifolies formando la taiga de Siberia Occidental. Xeográficamente, la unidá principal ye la llanura de Siberia Occidental.

• Siberia Central (4 122 000 km²), , ente los ríos Yeniséi y Lena, que remata ente 300 y 1200 m d'altitú, entecortada de cañones o de llagos fondos como'l llagu Baikal. Nel sur, álzase un altu sistema montascosu constituyíu polos montes Altái y los montes Sayanes con cumes de 3-4.000 m. La unidá principal ye la pandu Central de Siberia.

• Siberia Oriental o'l Estremu Oriente rusu (más de 6 millones de km²), los territorios al este del ríu Lena y al sur del ríu Amur, que s'abrir a les mariñes del Pacíficu, ta constituyida por dellos macizos montascosos qu'acaben al este nel estrechu de Behring y la península de Kamchatka onde abonden los volcanes activos.

• l'Árticu.

Estes divisiones xeográfiques, sirvieron de base pa la división en distritos federales de Rusia realizada nel añu 2000, anque se resalvó la rexón del Árticu (incluyéndola nos cuatro distritos federales con mariña) y nun se respetaron les llendes xeográfiques puramente: asina, el distritu de los Urales, incorpora una parte de la Siberia Occidental, mientres la otra parte añader al distritu federal de Siberia (que correspuende cola rexón xeográfica de Siberia Central).

Mapa topográficu de Rusia.

Llanura d'Europa oriental

La llanura d'Europa Oriental toma la mayor parte de la Rusia europea. La llanura de Siberia Occidental, que ye la más grande del mundu, estender escontra l'este, dende los montes Urales al ríu Yenisei. Por cuenta de que el terrén y la vexetación son relativamente uniformes en caúna de les zones naturales, Rusia presenta una ilusión d'uniformidá. Sicasí, el territoriu rusu tien representación de toles principales zones de vexetación del mundu, sacante la selva tropical.

Montes Urales

Artículu principal: Montes Urales

Los montes Urales son el cordal más conocíu del país, porque formen la frontera natural ente Europa y Asia. La cordal estiende unos 2.500 km, dende la frontera norte de Kazakstán al océanu Árticu (la isla Vaigach y les islles de Nueva Zembla formen parte del cordal). El 68% de los montes Urales atópase en Rusia, ente que'l restante 32% pertenez a Kazakstán. En términos d'elevación, los Urales tán lloñe de ser un cordal impresionante y nun constitúin una barrera natural infranquiable, habiendo dellos pasos baxos que los crucien y por onde escurren les principales rutes de tresporte. El picu más altu, el monte Narodnaya, tien namái 1.895 m.

Anque non pimpanos paisajísticamente, los Urales contienen pervalibles xacimientos minerales de fierro, carbón y petroleu, amás de níquel, oru, plata y xemes, como topacios y beriliu, polo que la rexón ye un gran centru industrial de Rusia, siendo les principales ciudaes Ekaterimburgu, Cheliábinsk, Magnitogorsk, Ufá y Perm.

Los xeógrafos tradicionalmente estremaron los montes Urales en cinco rexones: Sur, Oriente, Norte, Subárticu y Árticu. La llinia arbolada cai dende los 1400 m hasta'l nivel del mar, según avánzase en direición norte. Les seiciones meridional y central tán totalmente cubiertes de monte. Los montes vírxenes de Komi fueron declaraos Patrimoniu de la Humanidá en 1995.

Llanura de Siberia Occidental

Artículu principal: Llanura de Siberia Occidental

Al este de los Urales, ta la Llanura de Siberia Occidental, qu'ocupa una área de 2,6–2,7 millones de quilómetros cuadraos (la tercer parte de Siberia). Estiéndese, en direición norte-sur, 2.400 km, dende l'océanu Árticu hasta los montes d'Altai, los montes Sayanes y los montes Baikal; y, en direición este a oeste, 1.900 km, dende'l ríu Yenisei a los Urales. Esta llanura foi descrita como la mayor estensión de tierres baxes ininterrumpíes del mundu —más del 50% tien menos de 100 m sobre'l nivel del mar.

Los principales ríos de la llanura de Siberia Occidental son el Ob, Irtysh, y Yenisei. Pola mor del destemple en primavera, los ríos énchense anubriendo amplies zones próximes, dexando grandes llagos y banzaos. Ye una de les mayores zones pantanoses del mundu (créese que'l mayor banzáu individual del mundu ye'l de Vasuganskoe, con una área de 51.600 km²), lo que faen la rexón bien pocu apoderada pa l'agricultura.

La mayor parte de la población de la rexón vive na seición seca, al sur del paralelu 55°N. Les principales ciudaes de la rexón son Surgut y Nizhnevartovsk. Los iviernos na llanura de Siberia Occidental son duros y llongures, con un clima subárticu o continental.

La llanura tien ocho rexones con vexetación distinta: tundra, monte-tundra, taiga septentrional, taiga media, taiga meridional, montes de sub-taiga, bosque-estepa, y estepa. El númberu d'especies animales na llanura de Siberia Occidental va dende unes 107 na tundra a 278 o más na rexón de bosque-estepa.

Hai grandes reserves de petroleu y gas natural. La mayor parte de la producción de petroleu y gas estrayer d'esta zona mientres les décades de 1970 y 1980.

Pandu Central de Siberia

Artículu principal: Pandu Central de Siberia

La rexón darréu al este de la llanura de Siberia Occidental ye la pandu Central de Siberia, que s'estiende dende'l ríu Yenisei hasta'l ríu Lena. Consiste nun conxuntu de pandos pocu elevaes, ente los 320 y 740 m, siendo la parte más elevada de la mesma la pandu de Putorana que llega hasta los 1.700 m.

La inmensa rexón, una estensión de más de 3,5 millones de km², ta llindada, al norte, pola llanura Norte de Siberia na que s'atopa la llanura pantanosa Taimyr (al sur de la península de Taimyr); al sur, polos distintos macizos montascosos de Siberia meridional, como los montes Sayanes y montes Baikal que bordien el llagu Baikal; al oeste, pel ríu Yenisei; al este, el ríu Lena.

El clima ye de tipu continental, con branos curtios y templaos y llargos iviernos bien fríos. Anque dotada d'una considerable riqueza mineral, como gran parte de Siberia, caltúvose práuticamente despoblada hasta agora, con delles ciudaes importantes alcontraes a veres de los grandes ríos nos cantos de la rexón.

La mayor parte del territoriu ta cubiertu por montes de coníferes. Los ríos más importante del pandu, dellos afluentes del Yenisei y Lena, son el Tunguska Inferior, Tunguska Cascayosu, ríu Angara, ríu Villui y ríu Olenyok.

Montes Sayán y Stanovói

Monte Beluja, nos montes d'Altái.

Nel sistema montascosu al oeste de llagu Baikal, nel centru-sur de Siberia, les elevaciones más altes son 3.300 m na zona occidental de los montes Sayanes, 3.200 m na zona oriental de los Sayanes, y los 4.506 m del monte Beluja nos montes d'Altái. La rexón oriental de Sayán llega casi a orellar sur del llagu Baikal; nel llagu, hai una diferencia d'elevación de más de 4.500 m ente'l monte más cercanu, 2.840 m d'altor, y la parte más fonda del llagu, que ta 1.700 m sol nivel del mar. Los sistemes montascosos al este del llagu Baikal son más baxos, formando un complexu de cordales menores y valles que van dende'l llagu a la mariña del Pacíficu. El máximu altor dar nos montes Stanovói (monte Skalisty, 2.482 m), que s'estiende d'oeste a este, dende'l norte del llagu Baikal al mar de Ojotsk. Al sur d'esti cordal ta'l sureste de Siberia, que les sos montes algamen 800 m. Cruciando'l estrechu de Tartaria ta la isla de Sakhalin, que la so mayor elevación ye'l monte Lopatin (1.609 m).

Montes d'El Cáucasu

Artículu principal: Montes d'El Cáucasu

El terrenal verdaderamente alpín apaez nos cordales meridionales d'El Cáucasu, ente'l mar Negru y el mar Caspiu, la frontera natural ente Europa y Asia, con unos altores impresionantes, una gran barrera xeográfica, casi infranquiable, con pocos pasos ente Rusia y los sos vecinos del suroeste, Xeorxa y Azerbaixán. Ye un gran cordal alcontráu ente les cuenques del ríu Kubán y del ríu Terek, al norte d'Anatolia, y el ríu Irán, al sur. Ta formada por dos sistemes montascosos separaos:

• el Gran Cáucasu (en rusu Bolshói Kavkaz), o a cencielles Cáucasu, ye un gran cordal rectilliniu de 1.200 km de llargor, empobinada de noroeste a sureste, dende la Reserva Natural d'El Cáucasu, nel mar Negru, hasta y la península d'Apsheronsk, casi en Bakú, nel mar Caspiu.

• el Cáucasu Menor (en rusu Mali Kavkaz), que cuerre paralelu al sur de l'anterior, a unos 100 km de distancia media, d'estructura más complexa y que s'estiende cerca de 1.125 km al traviés de los montes del sur de Xeorxa y d'Armenia, siendo d'orixe volcánicu.

Munches de los visos del Cáucasu rusu superen los 4.500 m, siendo la más alta'l monte Elbrus, nel Gran Cáucasu, que con 5.642 m ye'l puntu más eleváu d'Europa.

La rexón tien un clima de tipu alpín y tien considerables recursos hidráulicos como los del Kura y pervalibles reserves de petroleu y gas natural.

Nordeste de Siberia y Kamchatka

El nordeste de Siberia, al norte del cordal Stanovói, ye una rexón bien montascosa. La llarga península de Kamchatka, que llega al sur hasta'l mar de Ojotsk, inclúi munchos pico volcánicos, dalgunos d'ellos inda activos. El más altu ye'l Kliuchevskoi (4750 m), el puntu más altu nel Alloñáu Oriente rusu. La cadena volcánica sigue dende l'estremu sur de Kamchatka escontra'l sur al traviés de la islles Kuriles y na cadena de Xapón. Kamchatka ye tamién unu de los dos centros d'actividá sísmica de la Federación de Rusia (l'otru ye'l Cáucasu). En 1995, un gran terremotu destruyó gran parte de la ciudá refinera de petroleu de Neftegorsk. Tamién s'atopa nesta rexón el gran cráter Beyenchime-Salaatin.

Cordales de Rusia

Los cordales rusos atópense principalmente a lo llargo de la so división continental (los montes Urales), a lo llargo de la frontera suroeste (el Cáucasu), a lo llargo de la frontera con Mongolia (la parte oriental y occidental de los montes de Sayan, y l'estremu occidental del montes d'Altái), y na parte oriental de Siberia (un complexu sistema de cordales na esquina nordeste del país que formen la columna vertebral de la península de Kamchatka, y, en menor estensión, los montes a lo llargo del mar de Ojotsk y el mar de Xapón). Rusia tien nueve grandes cadenes montascoses. Polo xeneral, la metá oriental del país ye muncho más montascosa que la metá occidental, que'l so interior ta apoderáu poles llanures baxes. La tradicional llinia divisoria ente l'este y l'oeste ye'l valle del ríu Yenisei. Delineando la frontera occidental de la pandu Central de Siberia de la llanura de Siberia Occidental, el Yenisei estender dende cerca de la frontera mongola hasta'l norte, nel océanu Árticu, al oeste de la península de Taymyr.

Hidrografìa

Vista del llagu Baikal (prindada por SeaWiFS.

Encruz de los ríos Chusovaya (tributariu) y ríu Kama (principal) cerca de Perm. Los Urales a la derecha.

Rusia ye un país ricu n'agua. Los primeros asentamientos nel país surdieron a lo llargo de los ríos, onde la mayoría de la población urbana sigui viviendo. El Volga, el ríu más llargu d'Europa, ye, de lloñe, la más importante vía fluvial comercial de Rusia. Cuatro de los trelce ciudaes más grandes del país atópase nes sos veres: Nizhny Novgorod, Samara, Kazán y Volgográu. El ríu Kama, que flúi al oeste dende'l sur de los Urales pa xunise al Volga na República de Tatarstan, ye'l segundu sistema fluvial européu per densidá de población nes sos riberes.

Ríos de Rusia

Rusia tien miles de ríos y cuerpos interiores d'agua, que la doten d'unu de los mayores recursos hídricos del mundu. Sicasí, la mayor parte de los ríos y regueros de Rusia pertenecen a la cuenca hidrográfica del Árticu, que s'atopa principalmente en Siberia pero tamién inclúi una parte europea de Rusia. En total, el 84% de la superficie d'agua de Rusia ta allugada al este de los Urales, en ríos que flúin al traviés d'un territoriu escasamente pobláu y desaguan nos océanos Ártico y Pacífico. En contraste, les zones con mayor concentración de población y, por tanto, con mayor demanda de suministru d'agua, tienden a tener los climes más templaos y les tases más altes d'evaporación. Como resultáu d'ello, les zones densamente poblaes, como les cuenques del ríu Don y el ríu Kuban, al norte del Cáucasu, apenes cunten con fayadizos (y en dellos casos insuficientes) recursos hídricos.

Cuarenta de los ríos rusos de más de 1.000 km, tán al este de los Urales, incluyíos los trés principales ríos que drenan Siberia y flúin en direición norte hasta l'océanu Árticu: el sistema Irtysh-Ob (un total de 5.380 km), el ríu Yenisei (4.000 km), y el ríu Lena (3.630 km). Les cuenques d'estos sistemes fluviales cubren alredor d'ocho millones de quilómetros cuadraos, descargando cerca de 50.000 m³/s d'agua nel océanu Árticu. Yá que estos ríos flúin escontra'l norte significa que les zones d'orixe se descongelan primero que les zones agües abaxo, creando enormes banzaos, como los banzaos de Vasiugán nel centru de la llanura de Siberia Occidental (53.000 km²). Lo mesmo puede dicise d'otros sistemes fluviales, incluyíu'l ríu Pechora y el Dvina Septentrional n'Europa y el ríu Kolyma y el Indigirka en Siberia. Aproximao'l 10% del territoriu rusu ta clasificáu como pantanosu.

Munchos otros ríos drenan Siberia dende los cordales orientales al océanu Pacíficu. El ríu Amur y el so principal afluente, el ríu Ussuri, forma un llargu tramu de la frontera ente Rusia y China. El sistema Amur drena la mayor parte del sureste de Siberia. Tres cuenques drenan la Rusia europea: el ríu Dniéper, que flúi principalmente al traviés de Bielorrusia y Ucrania, y que tien la so cabecera nes llombes al oeste de Moscú; el ríu Don, con 1860 km, ye orixinariu de la Pandu Central rusa, al sur de Moscú, y depués desagua nel mar d'Azov y el mar Negru en Rostov del Don; y el terceru, el ríu Volga, con muncho, el más grande de los sistemes europeos, que naz nes llombes de Valdai, al oeste de Moscú, y serpentea escontra'l sureste mientres 3.510 km antes de desaguar nel mar Caspiu. En total, el sistema Volga drena una cuenca d'alredor de 1,4 millones de quilómetros cuadraos. Xuníos por delles canales, los llargos ríos europeos de Rusia fueron un sistema vital de tresporte, y el sistema Volga inda lleva les dos terceres partes del tráficu fluvial rusu.

Los principales ríos de la Rusia europea son los siguientes:

• cursos dafechu rusos: Volga, Don, Kama, Oká y el Dvina Septentrional, *

cursos parcialmente rusos: Dniéper y el Dvina occidental.

Los principales ríos de la Rusia asiática son los siguientes:

• Obi, Irtysh, Yeniséi, Angara, Lena, Amur, Yana, Indigirka y el Kolyma .

Ver tamién: Ríos de Rusia y Cuenques hidrográfiques de Rusia

Llagos y banzaos

Les mases interiores d'agua de Rusia son, esencialmente, un ampliu legáu de la glaciación. Na Rusia europea, los mayores llagos son el llagu Ladoga (17.700 km²) y el llagu Onega (8.984 km²), al nordeste de San Petersburgu, el llagu Peipus (3.555 km²) na frontera d'Estonia, y el banzáu Rybinsk al norte de Moscú. Banzaos más pequeños, fechos pol home, de 160 a 320 quilómetros de llargu, atopar nos ríos Don, Kama, y cuenca del Volga. Tamién se construyeron grandes banzaos nos ríos siberianos, como'l banzáu Bratsk, al noroeste del llagu Baikal, que ye unu de los más grande del mundu.

El más importante de los cuerpos d'agua duce de Rusia ye'l llagu Baikal, con una superficie d'agua de 31.494 km², que ye'l más fondu y de más capacidá d'agua duce del mundu. El llagu Baikal por sigo solo tien el 85% de los recursos d'agua duce de los llagos rusos y el 20% del total mundial. Estiéndese 632 quilómetros de llargor y 59 km al traviés nel so puntu más anchu. La so fondura máxima ye 1.713 m. Otros munchos llagos, más pequeños, chisquen les llanures del norte de les rexones européu y siberianu, siendo los mayores el llagu Vygozero (1.250 km²), el llagu Beloye (1.125 km²), el llagu Topozero (986 km²) y el llagu Ilmen (982 km²), nel noroeste européu; y el llagu Chany (2.000 km²) nel suroeste de Siberia.

Ver tamién: Llagos de Rusia

Mares

Categoría principal: Mares de Rusia

Aproximao, 2/3 de les sos fronteres tán delimitadas pel agua. Práuticamente, tola llarga mariña norte ta bien percima del círculu polar árticu y, a esceición del puertu de Múrmansk - que recibe corrientes que son daqué más templaes de lo que cabría esperar de la so llatitú, por cuenta de los efeutos de la corriente del Golfu - esta mariña ta bloquiada pol xelu gran parte del añu. Trelce mares - al sur, Azov, Caspiu y Negru; al norte, Blanco, Barents, Pechora, Kara, Láptev, Siberia Oriental y Chukchi; y al este, Bering, Ojotsk y Xapón - y partes direutes de tres océanu - Árticu, Atlánticu y Pacíficu - bañen les mariñes ruses.

Islles

Artículu principal: Islles de Rusia

Clima

Llagu Baikal. El xelu ta empezando a formase nel estremu norte del llagu y nuna badea nel centru.

Rusia tien un clima dafechu continental, por cuenta del so tamañu compactu y configuración. La mayor parte del so territoriu ta a más de 400 km del mar, y el so centru a 3.840 km de la mariña. Amás, les cadenes montascoses del sur y del este bloquien les moderaes temperatures del océanu Índicu y océanu Pacíficu, anque la Rusia europea y el norte de Siberia escarecen d'esa proteición xeográfica ante l'Árticu y l'Atlánticu norte.

Por cuenta de que namái pequeñes partes de Rusia tán al sur de los 50°N y más de la metá del país ta al norte de 60°N, estenses rexones tán cubiertes so la nieve seis meses al añu, con un suelu estacionalmente conxeláu y un sosuelu de permafrost permanentemente conxeláu hasta unes fondures de dellos cientos de metros. La temperatura medio añal de casi tola Rusia europea ta per debaxo del puntu de conxelación, y la media de la mayor parte de Siberia ye 0 °C o menor. La mayor parte de Rusia tien namái dos temporaes, un branu y un iviernu, con una temporada bien corta ente ellos. Les rutes de tresporte, incluyida la totalidá de les llinies de ferrocarril, son redirixíes pel hibiernu pa travesar les agües conxelaes sobre los ríos y los llagos. Hai sicasí delles zones que constitúin importantes esceiciones a esta descripción: el moderáu clima marítimu del óblast de Kaliningráu, nel mar Bálticu, ye similar al del Pacíficu Noroeste; l'Estremu Oriente de Rusia, so la influencia del océanu Pacíficu, tien un clima monzónico qu'invierte la direición del vientu pel branu ya iviernu, estremando sópito les temperatures; y una estrecha banda territorial na zona del mar Negru tien un clima subtropical, lo que la convierte nel destín más popular de veranéu.

Rusia ye'l país más fríu del mundu, con una temperatura medio añal de —5,5 °C. Pel hibiernu, un intensu sistema d'altes presiones ye la causa de que los vientos soplen del sur y suroeste en tol territoriu rusu, salvu na rexón del Pacíficu; pel branu, un sistema de baxes presiones lleva vientos del norte y noroeste a la mayoría del país. Esta combinación meteorolóxica amenorga mientres l'iviernu la diferencia de temperatura ente'l norte y el sur. Asina, les temperatures medies de xineru son de —8 °C en San Petersburgu, de —27 °C na llanura de Siberia Occidental, y de —43 °C en Yakutsk (nel este de Siberia central, aproximao a la mesma llatitú que San Petersburgu), ente que la media d'iviernu na frontera mongola, que la so llatitú ye d'unos 10 ° más al sur, ye apenes más templada. Sicasí, les temperatures de branu si tán más afeutaes pola llatitú, siendo la media de les islles del Árticu de 4 °C, y la media de les rexones del sur de 20 °C. L'abanicu de temperatures estremes ta establecíu ente'l récor nacional de baxes temperatures de —70 °C, rexistrada en Verjoiansk nel norte-centro de Siberia y el récor de 42 °C, rexistraos en delles estaciones del sur.

Climograma de San Petersburgu.

El llargu y fríu iviernu tien un fondu impautu en casi tolos aspeutos de la vida en Rusia: afecta a ónde y como viven y trabayen les persones y al tipu de cultivos y onde se cultiven (nenguna parte del país tien una estación añal de crecedera). La duración y la severidá del iviernu, xunto coles fuertes fluctuaciones de les temperatura mediu de branu ya iviernu, impon requisitos especiales en munches cañes de la economía: nes rexones de permafrost, los edificios tienen de ser construyíos sobre pilotes; la maquinaria tien de tar fecha d'aceros especiales; y los sistemes de tresporte tienen de ser diseñaos pa llevar a cabu fiablemente el so cometíu en temperatures desaxeradamente fríes y tamién altes. Amás, mientres los llargos periodos d'escuridá y fríu, amóntase la demanda d'enerxía y l'atención sanitaria.

Yá que Rusia tien poca esposición a les influencies oceániques, la mayor parte del país recibe de baxes a moderaes cantidaes de precipitaciones, dándose les mayores nel noroeste y menguando la so cuantía de noroeste a sureste na Rusia europea. Les zones más húmedes son les pequeñes y exuberantes rexones subtropicales axacentes a la rexón d'El Cáucasu y la mariña del Pacíficu. A lo llargo de la mariña del mar Bálticu, el permediu de precipitación añal ye de 600 mm, y en Moscú ye de 525 mm. Una media de namái 20 mm cai a lo llargo de la frontera rusu-cazaca, y tan solo 15 mm pueden cayer en Siberia a lo llargo de la mariña del Árticu. La media añal de díes de nieve, un factor críticu pa l'agricultura, depende tantu de la llatitú y l'altitú, variando de 40 a 200 díes na Rusia europea y de 120 a 250 díes en Siberia.

Mediu ambiente

Rexones naturales

Los xeógrafos tradicionalmente estremaron el vastu territoriu de Rusia en cinco rexones o zones naturales:

• la zona de tundra;
• la zona de taiga o monte;
• la zona d'estepa o llanures;
• la zona de desiertu
• la zona de monte.

La mayor parte de la Federación de Rusia consta de dos llanures —la llanura d'Europa oriental y la llanura de Siberia Occidental—, dos tierres baxes —la Norte de Siberia y la Kolyma, nel estremu nordeste de Siberia—, dos pandos —la pandu Central de Siberia y la pandu de Lena, al so este—, y una serie d'árees montascoses, principalmente concentraes nel estremu nordés o estendiéndose de forma intermitente a lo llargo de la frontera sur.

Ecorrexones

			L'área de los Urales, amosando la transición del monte templáu, taiga, estepa y semi-ermu.
Desiertu polar      Tundra      Tundra alpina      Taiga	Monte de monte      Monte templáu caducifoliu      Estepa templada      Estepa seca

Tundra

Mapa de la tundra ártica.

Mapa del Árticu de Rusia.

Artículu principal: Tundra

L'Árticu rusu estiéndese casi 7.000 km d'oeste a este, dende Karelia y la península de Kola a Nenetsia, el Golfu de Ob, la península de Taymyr, la península de Chukchi (Kolymá, la rexón del ríu Anádyr y hasta'l cabu Dezhniov). Les principales islles y archipiélagos nel océanu Árticu son Nueva Zembla, Sévernaya Zemlyá, y les islles de Nueva Siberia.

Alredor del 11% de Rusia ye tundra - una llanura pantanosa y carente d'árboles. La tundra ye la zona más septentrional del país, estendiéndose dende la frontera finlandesa, nel oeste, al estrechu de Bering nel este, y depués siguiendo escontra'l sur a lo llargo del Pacíficu hasta la nortiza península de Kamchatka.

La zona ye conocida poles sos menaes de renos selvaxes, poles llamaes Nueches blanques (tapecer a medianueche, alboreando pocu dempués) nel branu, y per los díes de total escuridá pel hibiernu. El llargu y duru iviernu y la falta de sol dexen crecer namái mofos, lique, sauces nanos (Salix herbacea), y arbustos baxos nel estéril permafrost. Anque dellos ríos caudalosos de Siberia percuerren esta zona, yá que flúin escontra'l norte hasta l'océanu Árticu, el destemple parcial ya intermitente enzanquen el drenaxe de los numberosos llagos, estanques y banzaos de la tundra. La meteorización debida a les xelaes ye'l procesu físicu más importante equí, qu'adulces a pocu configura un paisaxe que foi severamente modificáu pola glaciación na postrera edá de xelu.

Menos del 1% de la población de Rusia vive nesta zona. La pesca y los puertos industriales del noroeste de la península de Kola y los grandes campos de petroleu y gas natural del noroeste de Siberia son los mayores emplegadores na tundra. Con una población de 180.000 habitantes, la ciudá industrial fronteriza de Norilsk ye la segunda ciudá en población, tres Múrmansk, de los asentamientos rusos percima del círculu polar árticu.

Ver tamién: Árticu

Taiga

Artículu principal: Taiga

.

La taiga atópase nes llatitúes altes al norte, ente la tundra y la estepa.

La taiga, que ye la mayor rexón forestal del mundu, contién mayoritariamente coníferes, picees, abetos, pinos y alerces. Ye la mayor zona natural de Rusia, una área del tamañu de los Estaos Xuníos. En partir nordés d'esta petrina, les llongures y crudos iviernos dan con frecuencia les temperatures más fríes del mundu de les zones habitaes. La zona de la taiga estender nuna amplia banda nes llatitúes medies, que s'estiende dende la frontera con Finlandia, nel oeste, a la cordal Verkhoyansk, nel nordeste de Siberia, y que llega al sur hasta les mariñes meridionales del llagu Baikal. Seiciones aisllaes de la taiga tamién se dan a lo llargo de los cordales, como na parte sur de los Urales y nel valle del ríu Amur que parte con China nel Alloñáu Oriente. Alredor del 33% de la población rusa vive nesta zona, que, xunto con una banda de monte mistu escontra'l sur, inclúi a la mayoría de la parte europea de Rusia y de les tierres ancestrales de los primeros colonos eslavos.

Ver tamién: Pandu Central de Siberia

Monte mistu caducifoliu La petrina de monte caducifoliu

y mistu, ye triangular, más ampliu a lo llargo de la frontera occidental y estrecho escontra los monte Urales. Los principales árboles son el carbayu y la picea, pero munchos otros crecen ente la vexetación, como'l haya, fresnu, abeduriu, carpe, pládanu y pinu. La separación de la taiga montiega de la estepa ye una estrecha petrina d'abeduriu y monte d'álamos asitiáu al este de los Urales hasta los montes d'Altái. Gran parte de la zona montiega haise clareada pa l'agricultura, especialmente na parte europea de Rusia. La vida montesa ye más escasa de resultes d'ello, pero son bien comunes el corzu, llobu, foín y esguil.

Estepa

Artículu principal: Estepa

La estepa, foi mientres enforma tiempu tomada como amuesa del típicu paisaxe ruso. Trátase d'una banda ancha, carente d'árboles, d'llanures herbales, atayada por cadenes montascoses, que s'estiende dende Hungría, travesando Ucraína, sur de Rusia, y Kazakstán antes de terminar en Manchuria. La mayor parte de la zona d'estepa de la Xunión Soviética atópase nes repúbliques d'Ucraína y Kazajstán; la enforma menor estepa rusa atópase principalmente ente eses naciones, estendiéndose escontra'l sur ente'l mar Negru y el mar Caspiu antes de xunise al cada vez más secu territoriu de la república de Kalmukia. Nun país d'estremos, la zona ufierta les condiciones más favorables pa los asentamientos humanos y l'agricultura, por cuenta de les sos temperatures moderaes y un nivel fayadizu de lluz solar y mugor. Inclusive equí, sicasí, los rendimientos agrícoles dacuando tán afeutaos pola imprevisibilidad de les precipitaciones y, n'ocasiones, catastrófiques seques.

Árees naturales Patrimoniu de la Humanidá

Rusia cunta con ocho árees naturales que fueron declaraes Patrimoniu de la Humanidá. Son les siguientes:

• 1995 - Montes vírxenes de Komi, nos montes Urales.
• 1996 - Volcanes de Kamchatka.
• 1996 - Llagu Baikal.
• 1998 - Montes doraos d'Altái
• 1999 - Cáucasu occidental.
• 2001 -Cordal central Sijoté-Alín.
• 2003 - Cuenca del Uvs Nuur
• 2004 - Reserva del Sistema Natural de la isla de Wrangel

Categoría principal: Patrimoniu de la Humanidá en Rusia

Reserves de la Biosfera

El país tien 40 Reserves de la Biosfera declaraes pola UNESCO. Son les siguientes:

1978	Kavkazski — Okski (Parte del Valle del ríu Oka hasta 2000) — Sijoté-Alín — Tsentral'nochernozem
1984	Astrajanski — Kronotski — Laplandski — Péchoro-llichski — Sayano-Shushenski — Sojondinski — Voronezhski
1985	Tsentral'nolesnoy
1986	Baikalski (Parte del llagu Baikal hasta 2000) — Tzentralnosibirskii
1993	Cherniye Zemli
1995	Taimirski
1997	Ubsunorskaya Kotlovina — Daursky — Teberda
2000	Katunsk — Prioksko-Terrasni (Parte del Valle del ríu Oka hasta 2000) — Barguzinskyi (Parte del llagu Baikal hasta 2000)
2001	Nerusso/Desnianskoe/Polesie — Visimskiy — Vodlozerski
2002	Islles Comandante — Darvinskiy — Nijegorodskoe Zavolje — Tierra de llagos de Smolensk — Ugra
2003	Marina del Estremu Oriente
2004	Kedrovaya Pad — Kenozersky — Valdaishi
2005	Monte de Jankaiski — (Unidá del Gran Volzhsko-Kamski) — Tierra Sarali ente la unidá de ríos del Gran Volzhsko-Kamski)
2006	Volga mediu integráu
2007	Gran Volzhsko-Kamsky (Compuestu poles reserves de la biosfera de Raifa y Sarali)
2008	Rostovski
2009	Altaiski

Otres árees protexíes

10,323.767 hectárees de la Federación Rusa tán protexíes como güelgues d'importancia internacional al amparu del Conveniu de Ramsar, en total, 35 sitios Ramsar. Finalmente, tien casi una cuarentena de parques nacionales.

El país cunta con 11.252 árees protexíes que cubren 1.637.677 km² o'l 9.7% del área total de Rusia.

Xeografía humana

Artículu principal: Organización territorial de Rusia

La estimación del World Factbook pa xunetu de 2009 algamaba los 140.041.247 habitantes. Un 73% de la población total vive en zones urbanes (2008). El 79,8 % de la población pertenez al grupu étnicu de los rusos, pero hai importantes minoríes como los tártaros (3,8%), ucraínos 2%, baksires 1,2%, chuvasos 1,1%, y otros o ensin especificar 12,1% (censu de 2002). Les repúbliques inclúin una amplia variedá de pueblos, incluyíos los noreuropeos, tártaros, pueblos cáucasicos ya indíxenes siberianos. Tocantes a la relixón, estimaciones del añu 2006 dan les siguientes cifres: ortodoxos rusos 15-20%, musulmanes 10-15%, otros cristianos 2%. Les estimaciones referir a persones prauticantes; Rusia tien grandes poblaciones de creyentes non prauticantes y de non creyentes, un legáu de siete décades de gobiernu soviéticu. L'idioma mayoritariamente faláu ye'l rusu, anque hai numberosos llinguaxes falaos por minoríes.

La capital, Moscú, ye la ciudá más grande, con una población de 10,4 millones d'habitantes. Sigue siendo'l centru del Gobiernu rusu y ye cada vez más importante como centru económicu y de negocios. La so tradición cultural ye rica, y hai munchos museos dedicaos al arte, la lliteratura, la música, la danza, la hestoria y la ciencia y tien cientos d'ilesies y docenes de notables catedrales. Esto convertir nel principal imán pa la inversión estranxera y la presencia comercial en Rusia. Nel censu de 2002, 329 ciudaes de la Federación de Rusia superaben los 50.000 habitantes; 166 teníen más de 100.000 habitantes; 75 más d'un cuartu de millón; 34 más de mediu millón; y 13 ciudaes yá superaben el millón d'habitantes. Les principales ciudaes son:

• San Petersburgu (con una población de 4,7 millones), fundada en 1703 por Pedro'l Grande como la capital del Imperiu rusu, foi llamada Petrográu mientres la I Guerra Mundial y Leningráu dempués de 1924. En 1991, como resultáu d'un referendu na ciudá, pasó a llamase de nuevu San Petersburgu. Gracies a los zares, la ciudá foi'l centru cultural, intelectual, financieru, ya industrial de Rusia. Dempués de que la capital treslladar de nuevu a Moscú en 1918, la importancia política de la ciudá menguó, pero sigue siendo un referente cultural, científicu y militar-industrial.

• Novosibirsk ye la ciudá más grande de Siberia, una importante ciudá industrial y un centru de tresporte. La universidá más importante de Rusia fora de Moscú y San Petersburgu atopar nun suburbiu de Novosibirsk, la Universidá Estatal de Novosibirsk.

• Vladivostok, alcontráu nel Alloñáu Oriente rusu, ta convirtiéndose nun importante centru comercial colos países del Pacíficu .

Les 20 ciudaes más poblaes de Rusia (2002)

Puestu	Ciudá	Suxetu Federal	Población	Puestu	Ciudá	Suxetu Federal	Población	Moscú San Petersburgu
1	Moscú	Óblast de Moscú	10.126.424	11	Ufá	Bashkortostán	1.042.437
2	San Petersburgu	Óblast de Leningráu	4.661.219	12	Volgográu	Óblast de Volgográu	1.011.417
3	Novosibirsk	Óblast de Novosibirsk	1.425.508	13	Perm	Krai de Perm	1.001.653
4	Nizhni Nóvgorod	Óblast de Nizhny Novgorod	1.311.252	14	Krasnoyarsk	Krai de Krasnoyarsk	909.341
5	Ekaterimburgu	Óblast de Sverdlovsk	1.293.537	15	align=left	Sarátov	Óblast de Sarátov		873,055
6	Samara	Óblast de Samara	1.157.880	16	Vorónezh	Óblast de Voronezh	848.,752
7	Omsk	Óblast de Omsk	1.134.016	17	Tolyatti	Óblast de Samara	702.879
8	Kazán	Tatarstan	1.105.289	18	Krasnodar	Krai de Krasnodar	646.175
9	Cheliábinsk	Óblast de Cheliábinsk	1.077.174	19	Uliánovsk	Óblast d'Uliánovsk	635.947
10	Rostov del Don	Óblast de Rostov	1.068.267	20	Izhevsk	Udmurtia	632.140
Censu rusu (2002)

Dempués del periodu soviéticu, el mapa de Rusia camudó, el nome de munches ciudaes volvió ser el que teníen cuando fueron fundaes, como se ve na siguiente tabla.

Periodu soviéticu	Periodu actual
Leningráu	San Petersburgu
Kalinin	Tver
Andropov	Rybinsk
Gorki	Nizhni Nóvgorod
Ustinov	Ízhevsk
Kuybyshev	Samara
Ordzonidzike	Vladikavkaz
Sverdlovsk	Ekaterimburgu
Stalingráu	Volgográu

Ver tamién: Ciudaes de Rusia por población

Ver tamién: Suxetos federales de Rusia

Tocantes a la división alministrativa, hai de señalase que con bien pocos cambeos, caltuviéronse la mayoría de les divisiones territoriales y alministratives de la era soviética. En 2008, hai 83 divisiones territoriales alministratives (llamaes suxetos federales): ventiún son repúbliques, nueve krais (territorios), cuarenta y seis provincies (provincies), un óblast autónomu, y cuatro okrugs autónomos. Les ciudaes de Moscú y San Petersburgu tamién tienn'estatutu federal.

Los suxetos federales más grandes atópase en Siberia: la República de Saja (Yakutia), nel centru-este de Siberia, ye'l mayor suxetu federal del país (y la entidá subnacional más grande nel mundu), dos veces el tamañu d'Alaska; en segundu llugar ta'l Krai de Krasnoyarsk, alcontráu al oeste de Saja. El óblast de Kaliningráu ye la provincia más pequeña, y ye la única non allegante de Rusia. Los dos más poblaos son el óblast de Moscú (con Moscú) y el Krai de Krasnodar, dambos na parte europea de Rusia.

Xeografía económica

Rusia tien les mayores reserves de recursos minerales de cualquier país del mundu. Anque son abondosos, tán en zones remotes con climes estremos, polo que la so esplotación ye bien costosa. El país tamién tien les reserves de combustibles minerales más abondosos, envalorándose que tien la metá de tol carbón del mundu, ya inclusive mayores reserves de petroleu. Los xacimientos de carbón tán tremaos en tol país, pero les mayores reserves atopar nel centru y este de Siberia. Les esplotaciones mineres más desenvueltes atopar nel oeste de Siberia, nel nordeste de la parte europea, pela redolada de Moscú y nos Urales. Los principales xacimientos de petroleu atopar nel oeste de Siberia y na cuenca del Volga y los Urales, anque pequeños xacimientos atópase en tol país. El gas natural, un recursu del que Rusia tien alredor del 40% de les reserves mundiales, puede atopase a lo llargo de la mariña ártica siberiana, nel Cáucasu del Norte y nel noroeste de Rusia.

Los principales xacimientos de mineral de fierro atopar al sur de Moscú, cerca de la frontera con Ucrania, na Anomalía Magnética Kursk; esta zona tien tan grandes depósitos de mineral de fierro, que causaron una esviación nel campu magnético terrestre. Hai xacimientos n'otres partes del país. Nos Urales hai esplotaciones de xacimientos de manganesu, níquel, tungsteniu, cobaltu y molibdenu en cantidaes abondes pa producir les distintes aleaciones de fierro.

Rusia tamién tien xacimientos de la mayoría de los metales non ferrosos. El mineral d'aluminiu atópase principalmente na rexón de los Urales, nel noroeste de la Rusia europea, y nel centru sur de Siberia. El cobre ye más abondosu y les principales reserves atopar nos Urales, nel área de Norilsk, xunto a los grandes y famosos xacimientos de niquel (cerca de la desaguada del ríu Yenisei na parte oriental de Siberia) y na península de Kola. Otra gran reserva ta alcontrada al este del llagu Baikal, que namái empezó a ser esplotada cuando se remató la llinia de ferrocarril Baikal-Amur Principal (BAM) en 1989.

El Cáucasu norte, l'Estremu Oriente de Rusia, y el cantu occidental de la cuenca Kuznetsk, nel sur de Siberia, tienen abondosos xacimientos de minerales de plomu y cinc. Atópense davezu xunto con cobre, oru, plata, y una gran cantidá d'otros metales raros. El país tien una de les mayores reserves d'oru nel mundu, principalmente en Siberia y los Urales. Tamién hai xacimientos de Mercuriu nel centru y sur de los Urales y nel centru sur de Siberia.

Les materies primes son abondoses y, ente elles los xacimientos de sal de potasiu y magnesiu na rexón del ríu Kama, al oeste de los Urales. Rusia tamién tien unu de los mayores xacimientos del mundu d'apatita, que s'atopa na parte central de la península de Kola. Sal de roca atopar nel suroeste de los Urales y el suroeste del llagu Baikal. Los depósitos superficiales de sal atopar nos llagos salaos a lo llargo del valle inferior del Volga. Los sulfuros pueden atopase nos Urales y nel valle mediu del Volga.

Solamente'l 8 % de la tierra utilizar pa l'agricultura y un 4% pa camperes permanentes. El 46 % son montes y tierres arbolaes, y el 42% utilizar pa otros fines.

Enllaces esternos

• Esta obra remanez de la traducción de Geography of Russia de Wikipedia - inglés, espublizada polos sos editores baxo la Llicencia de documentación llibre de GNU y la Llicencia Creative Commons Atribución-CompartirIgual 3.0 Unported.

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Xeografía de Rusia.

• Datos: Q1048240
• Multimedia: Geography of Russia