Wikipedia

Sirius


Siriu, o Sirius na so denominación llatina, ye'l nome propiu de la estrella Alfa Canis Maioris (α CMa, tamién Alfa Canis Majoris), la más brillosa de tol cielu nocherniegu vista dende la Tierra, asitiada na constelación del hemisferiu celeste sur Canis Maior. Esta estrella tan notable, que ye en realidá una estrella binaria, ye bien conocida dende l'antigüedá; por casu, nel Antiguu Exiptu, la salida heliaca de Siriu marcaba la dómina de los hinchentes del Nilu,[12] y tuvo presente en civilizaciones tan desemeyaes como la griega, la maya y la polinesia. N'ocasiones, y coloquialmente, Siriu ye llamada «Estrella Perru» arriendes de la constelación a la que pertenez.

Siriu

Allugamientu de Siriu na constelación de Canis Maior.
Datos d'observación
(Dómina J2000.0)
Constelación Canis Maior (CMa)
Ascensión reuta (α) 06h 45m 08,9173s[1][N.B. 1]
Declinación (δ) −16° 42′ 58,017″[1]
Mag. aparente (V) −1,46 (A)[1] / 8,30 (B)[2]
Color Blanco azuláu[3][4]
Carauterístiques físiques
Clasificación estelar A1V (A)[1] / DA2 (B)[2]
Masa solar 2,02[5] (A) /
0,978[5] (B) M☉
Radiu (1,711[5] (A) /
0,0084 ± 3%[6] (B) R☉)
Índiz de color 0,01 (A)[1] / −0,03 (B)[2] (B-V)
−0,05 (A)[10] / −1,04 (B)[2] (U-B)
Magnitú absoluta 1,42 (A)[N.B. 2] / 11,18 (B)[2]
Gravedá superficial 4,33[7] (A)/8,57[6] (B) (log g)
Lluminosidá 25,4[5] (A) /
0,026[N.B. 2] (B) L☉
Temperatura superficial 9940[7] (A) /
25 200[5] (B) K
Metalicidá [Fe/H] =0,50[8] (A)
Periodu de rotación 16 km/s[9] (A)
Astrometría
Mov. propiu n'α −546,05[1][N.B. 1] mas/añu
Mov. propiu en δ −1223,14[1][N.B. 1] mas/añu
Velocidá radial −7,6[1] km/s
Distancia 8,6 ± 0,04 años lluz (2,64 ± 0,01 pc)
Paralax 379,21 ± 1,58[1] mas
Sistema
Nᵁ de componentes Siriu A y Siriu B
Referencies
ARICNS enlace
Otres designaciones
 
[editar datos en Wikidata]

La componente primaria de les dos estrelles que conformen el sistema, Siriu A, ye una estrella blanca de la secuencia principal de tipu espectral A1V que cunta con una temperatura superficial de 10 000 K y que ta alloñada a unos 8,6 años-lluz del Sistema Solar, lo que la convierte na sesta estrella más cercana respectu al Sol. La so magnitú aparente na banda B (azul) ye -1,46, y na banda V ye -1,47.[1] Friedrich Bessel, en 1844, dedució la presencia d'una compañera, un oxetu celeste bien tenue agora llamáu Siriu B o «el Cachorru», que foi reparáu de casualidá per primer vegada en 1862 pol constructor d'oxetivos astronómicos Alvan Graham Clark. Foi una de les primeres nanes blanques en ser afayaes, la so magnitú na banda V ye 8,44, el so tipu espectral ye DA2 y la so temperatura superficial ye d'unos 25 200 K.[5]

Por cuenta de ciertes irregularidaes na órbita del sistema Siriu formáu por dambes estrelles, suxirióse la presencia d'una tercer estrella, Siriu C, una presunta nana colorada con un quintu de la masa del Sol y tipu espectral M5-9, nuna órbita elíptica de seis años alredor de Siriu A. Esti oxetu entá nun foi reparáu y alderícase la so esistencia real.

Etimoloxía y nomes

editar

El nome propiu más común pa esta estrella provién del llatín Sīriŭs, de la mesma del griegu antiguu Σείριος (Seirios),[13] anque la pallabra helena podría ser importada d'otru llugar con anterioridá a la dómina arcaica de l'Antigua Grecia,[14] a lo que dalgunos suxeren una conexón col dios exipciu Osiris.[15] El primer usu documentáu d'esti nome data del sieglu VII e.C., na obra poética Trabayos y díes de Hesíodo,[14] quien calificó a Siriu pol so centelleo diciendo, por casu, ποίκιλος Σείριος: poíkilos Seirios, «Siriu, el que relluma en munchos colores».[16] Sicasí, Siriu cunta con más de cincuenta designaciones distintes.[17]

N'árabe conocer a la estrella como الشِّعْرَى (treslliteráu: aš-ši‘rā o ash-shira; el líder),[18] del que deriva l'alternativu Aschere. En sánscritu nomar Mrgavyadha, «cazador de venaos», o Lubdhaka, «cazador». Sol primeru d'estos dos nomes, Siriu representa a Rudra (Shiva).[19][20] Viaxando bien al norte, en Escandinavia la estrella yera llamada Lokabrenna, daqué según «l'antorcha de Loki».[21][22] Mientres la Edá Media, na astroloxía Siriu yera una de los quince estrelles fixes behenias,[23] acomuñada concretamente col berilu y los juníperos, y que'l so símbolu astrolóxicu foi llistáu por Agrippa de Nettesheim.[24]

Históricamente, munches cultures asignaron una especial trescendencia a Siriu, qu'en particular foi rellacionada frecuentemente colos perros, d'ende que coloquialmente sía conocida como la Estrella Perru» (y toles sos variantes idiomátiques: Dog Star, Stella del Cane, Hundsstern, Köpek-yıldız, Hundstjärnan, etc.), lo cual tien que ver en parte con que los nomes de les constelaciones son yá antiguos y tamién con que sía la estrella más brillosa de la so constelación, Canis Maior, el «Gran Can», que típicamente foi identificáu como'l perru del xigante Orión, anque esta nun foi la única opción. Inclusive Homero, nel so Ilíada, describió l'acercamientu d'Aquiles a Troya faciendo referencia a Siriu como perru de Orión, como estrella más brillosu y como malvada.[25][N.B. 3]

Na astronomía china, ye conocida como la estrella del llobu celestial» (en chinu y en xaponés: 天狼; pinyin: Tiānláng; rōmaji: Tenrō)[26] na Casona de Jǐng (井宿). Per otru llau, n'América del Norte, munchos pueblos indíxenes rellacionaron d'igual manera Siria colos cánidos; los seri y los tohono O'odham tomaron la estrella como un perru qu'escorría a oveyes de los montes, ente que los pies negros llamar «Cara-perru». El pueblu cheroqui empareyó Siriu con Antares como pareya de perros guardianes que curiaben cada llau del Camín de les almes»; los pawnee de Nebraska realizaron delles asociaciones: la tribu Skidi nomar «Estrella Llobu», pero otres usaben la variante «Estrella Coyote». En Alaska, los inuit del estrechu de Bering conocíen Siriu como «Perru Lluna».[27]

Otra manera, delles cultures venceyaron a Siriu con arcos y fleches. Los antiguos chinos visualizaron un gran arcu y una flecha formaos por Puppis y Canis Maior derrompiendo'l cielu sur, de manera que l'estremu de la flecha apunta al llobu Siriu. Una conexón similar atopar nel templu de Hathor en Dendera, onde la diosa Satis dispara la so saeta a Hathor —Siriu, que col nome Tir yera retratada como la flecha en sí na cultura persa posterior—.[28]

Igualmente, mentar a Siriu nel capítulu 53 del Corán, tituláu An-Najm, «La estrella», de la siguiente manera: وأنَّهُ هُوَ رَبُّ الشِّعْرَى, «Qu'Él ye'l Señor de Siriu (la Poderosa Estrella)» (53:49).[29]

Magar ye ciertu que Siriu ye designada por bien distintos nomes científicos, la gran mayoría d'ellos tán constituyíos por unes sigles y un númberu. La clásica denominación de Bayer, del sieglu XVII, basada n'ordenar les estrelles de cada constelación por rellumu aparente per aciu l'alfabetu griegu siguíu del nome llatín de la constelación en xenitivu, asignaba a esta estrella'l nome Alfa Canis Maioris o α Canis Maioris, embrivíu como α CMa. L'inconveniente d'esti sistema aniciaba nel fechu de qu'hai munches más estrelles por constelación que lletres nel alfabetu, por ello John Flamsteed plantegó un nuevu métodu consistente en dar a cada estrella d'una constelación un númberu y non una lletra, siguiendo l'ascensión reuta creciente en llugar del rellumu. Asina, y añadiendo tamién el xenitivu llatín, Siriu quedaba como 9 Canis Maioris, embrivíu de la mesma 9 CMa.[11] Darréu creáronse más catálogos estelares de mayor valumbu y precisión. Nel Bonner Durchmusterung, tres les correspondientes sigles del catálogu (hai delles por cuenta de les sos ampliaciones) van la declinación de la estrella y un númberu, Siriu ye BD −16° 1591. N'el de Henry Draper, que tien en cuenta l'orde d'ascensión reuta pa la dómina 1900.0 y que foi'l primer intentu de clasificación por tipu espectral, a Siriu axudicóse-y HD 48915; pero nel Bright Star Catalogue, qu'inclúi aproximao les estrelles visibles a güeyu, Siriu pasa a ser HR 2491. Otros munchos son PPM 217626, del Positions and Proper Motions Catalogue, SAO 151881, del Smithsonian Astrophysical Observatory, GC 8833, del Boss General Catalogue, WDS 06451-1643A, ADS 5423, GL 244, FK5 257, LHS 219, NSV 17173 y el del recién, precisu y completu catálogu Hipparcos: HIP 32349.[11][30]

Observación histórica y cultural

editar

Dada la so calidá d'estrella escepcionalmente vistosa, Siriu atopa presente dende tiempos prehistóricos na mitoloxía, les relixones y les costumes de numberoses cultures.

X1
N14		 M44

Xeroglíficu
Siriu/Sopdet.

Siriu, estrella conocida nel Antiguu Exiptu como Sopdet, Sothis o Sethis (griegu: Σῶθις, Sothis),[31] apaez yá nos primeros rexistros astronómicos, simbolizada yá por un perru, orixe del ulterior nome del Can Mayor.[32] Mientres la dómina del Imperiu Mediu d'Exiptu, el pueblu exipciu basaba'l so calendariu nel orto heliaco de Siriu, esto ye, el primer día en que se fai visible por occidente de madrugada xustu enantes de la salida del Sol, dempués d'alloñase abondo del rellumu del Sol.[12] La importancia d'esti fechu mora en que marcaba l'entamu de la temporada añal de crecida del ríu Nilu,[12] enantes del solsticiu branizu,[33] dempués d'una ausencia de setenta díes nos cielos nocherniegos.[34] El xeroglíficu de Sothis amuesa una estrella de cinco puntes y un triángulu. Sothis yera identificáu cola gran diosa Isis, que formaba parte, al pie del so maríu Osiris y el so fíu Horus, d'un triteísmo, ente que esi periodu de setenta díes nos que Siriu non se vía nel cielu simbolizaba'l pasu de Isis y Osiris pol duat, el inframundu exipciu.[34] D'una manera similar, pa los chibchas de l'actual Colombia la salida heliaca de Siriu anunciaba l'empiezu de la temporada d'agües.[35]

La ineludible rellación ente Siriu y el calendariu exipciu causó que, col tiempu, Siriu y el conocíu como ciclu sotíaco (tamién sotiaco, sothiaco o sótico) convirtiérense tamién nun importante elementu qu'ayude a determinar con mayor exactitú la cronoloxía del Antiguu Exiptu,[36][37] yá que los antiguos exipcios nun utilizaron un únicu sistema pa fechar. Per otra parte, esti métodu nun ta exentu d'inconvenientes y ello traxo l'apaición de dellos detractores que prefieran recurrir a otros sistemes.[38] El ciclu sotiaco ye'l periodu de 1461 años de 365 díes exactos (del calendariu exipciu, nel xulianu son 1460 años de 365,25 díes) que tarda la salida heliaca de Siriu en coincidir de nuevu col empiezu del añu nuevu, el primer día del mes Thoth,[37] descoordinación que vien acarretada porque l'añu exipciu nun coincidía col sidéreo. Gracies a el caltenimientu de dellos restos arqueolóxicos que faen referencia al orto heliaco de Siriu y de los que se conoz a qué dinastía pertenecen, como una tabla de marfil del faraón Dyer, puede afitase una referencia a partir de la cual datar los acontecimientos asocedíos nel Antiguu Exiptu.[39][40]

En Sumeria, alredor del tercer mileniu enantes de Cristu, Siriu adoptó yá papeles centrales na relixón sumeria. Como estrella de referencia pal calendariu, y so la denominación MULKAK.SI.SÁ, cumplía una importante función nel ciclu agrícola; y col nome de MULKAK.TAG.GA (flecha del cielu) Siriu yera considerada como una divinidá principal pero subordinao a la estrella dominante de Dios sobre'l restu d'oxetos celestes», Venus, que yera adorada como la diosa Inanna. Finalmente, na procesión d'Akitu —añu nuevu— Siriu recibía les sos correspondientes ufriendes.[41] Más tarde, y práuticamente ensin cambeos no que representaba, pa los asirios y los babilonios Siriu suponía amás, según les tables de magre MUL.APIN, la señal pa especificar los años bisiestos.

La civilización de l'Antigua Grecia reparó que l'apaición de Siriu anunciaba los templaos y secos branos mediterráneos, y por tanto tarrecíen qu'amostalgara les plantes, que debilitara a los homes y qu'escitara a les muyeres.[42] Por cuenta del so rellumu, la titilación de Siriu yera más apreciable nes condiciones atmosfériques variables de principios del branu, lo cual indicaba, pa los observadores griegos, ciertes emanaciones que provocaben la so influencia malina. Les persones que sufríen los sos efeutos yeren denominaes αστροβόλητος (astrobólētos, «cutíes pola estrella»). Na lliteratura calificar a la estrella como «encesa» o «llameante».[43] La temporada posterior a l'apaición de Siriu pasó a ser conocida como los díes del perru».[44] Los habitantes de Ceos, islla del archipiélagu de les Cícladas, nel mar Exéu, ufiertaben sacrificios a Siriu y a Zeus por que llevaren orales frescos, y esperaríen el remanecimientu de la estrella pel branu. Si alzábase clara, abarruntaba bona fortuna, pero, per otru llau, si alzábase brumosa o borrosa, agoraba (o más bien emanaba) pestilencia. Delles monedes del sieglu III e.C. recuperaes de la islla presenten perros o estrelles de los que surden rayos, lo que destaca la relevancia de Siriu.[43] Tamién en Grecia, l'astrónomu y matemáticu Aristarco de Samos consideró a la estrella como un sol por cuenta del so rellumu .[32]

Darréu, los romanos celebraben la puesta de Siriu'l 25 d'abril sacrificando pa la diosa Robigo un perru xunto con inciensu, vinu y una oveya, con oxetu de protexer esi añu les colleches d'enfermedaes como la ruque del trigu por causa de les emanaciones malvaes de la estrella.[45] Coles mesmes, los romanos denominaron «canicŭla» (canícula) a los díes del perru griegos, cultismu llatín que se caltuvo nel idioma español y que retién el so significáu, que refierse a los díes de mayor calor, lo que n'España asocede anguaño nel mes d'agostu,[46] anque esta dómina d'altes temperatures enantes tenía llugar tres el orto heliaco de Siriu;[46][32] esti desplazamientu temporal débese a la precesión de los equinoccios.[32]

 
Claudio Ptolomeo, según un grabáu medieval.

Claudio Ptolomeo d'Alexandría, nel sieglu II, cartografió les estrelles nos llibros séptimu y octavu del so Almagesto, un tratáu astronómicu que contién el catálogu estelar más completu de l'antigüedá. Nél, Ptolomeo usó Siriu como llocalización del meridianu central terrestre. Curiosamente, dibuxó Siriu como una de los seis estrelles coloraes, daqué que güei se sabe que nun ye ciertu, pero que sicasí foi una tema revesosa pa los astrónomos mientres enforma tiempu.[3][N.B. 4] Les otres cinco estrelles coloraes son de clase M y K, como por casu Arturu, na constelación Bootes, y Betelgeuse, n'Orión.[47]

N'otru llugar del mundu, Polinesia, les estrelles más brilloses yeren importantes pa la navegación ente los miles d'islles y atolones del océanu Pacíficu. Baxes, xunto al horizonte, sirvíen de brúxules estelares qu'ayudaben a los marineros a trazar el so aldu escontra'l so destín final. Adicionalmente, funcionaben como marcadores de llatitú; nel casu de Siriu, concasa cola llatitú del archipiélagu de Fixi, en 17º S, de manera que devasaba les islles cada nueche.[48] Pa los polinesios el mapa de los cielos nocherniegos nun yera'l mesmu que'l de romanos y griegos. Nel so firmamentu, Siriu pertenecía a una constelación llamada Manu, na que faía les vegaes de cuerpu d'un gran páxaru que les sos puntes de les ales nun yeren otres que Canopus al sur y Proción al norte, otros dos estrelles notables, que estremaben la nueche polinesia en dos hemisferios.[48] De la mesma forma en que l'apaición de Siriu enantes de l'aurora anunciaba'l branu pa los griegos, pal pueblu maorí señalaba l'empiezu del iviernu, na so llingua llamáu Takurua, nome que designaba tanto a la estación como a Siriu. El so puntu culminante nel solsticiu ivernizu yera día de fiesta en Ḥawai —archipiélagu que, sicasí, yá s'atopa nel hemisferiu norte terrestre, pero a baxa llatitú—, onde yera conocíu como Ka'ulua, «Reina del cielu», anque nun ye este'l so únicu nome a lo llargo del Pacíficu, pos recibía otros como Tau-ua nes islles Marqueses, Rehua en Nueva Zelanda y Aa y Hoku-Kauopae na mesma Hawaii.[48]

Nel sieglu XVIII, l'influyente filósofu prusianu Immanuel Kant cavilgó sobre Siriu y, pola mor del resplandiosu centelleo de la estrella nel cielu européu, onde nun pueden trate rivales inmediates en rellumu como Canopus, Alfa Centauri o Achernar, pensó que sería'l centru de gravitación del universu alredor del cual rotarían el restu d'oxetos celestes.[32]

Esiste un grupu étnicu de Malí, los dogones, al que se-y atribúi tener conocencies tradicionales sobre Siriu que teóricamente seríen imposibles d'adquirir ensin l'usu d'un telescopiu. Según los llibros Entretiens avec Ogotemmêli y -y renard pâle, del antropólogu francés Marcel Griaule (1898 - 1956), esti pueblu non yá conocía'l periodu orbital de cincuenta años de Siriu y del so pequeñu astru compañeru primero que los astrónomos européu y estauxunidense, sinón que tamién faíen referencia a una posible tercer estrella nel sistema. Siriu A ye conocida como Sigi tolo, Siriu B como Po tolo y la tercer estrella como Emme yá tolo. El llibru de Robert K. G. Temple de 1976 The Sirius Mystery, nel que s'acomuñar a los dogones con estraterrestres,[49] acredíta-yos amás la conocencia del sistema xovianu descubiertu por Galileo Galilei de los cuatro mayores llunes de Xúpiter y tamién la conocencia de los aniellos de Saturnu. Tales nociones astronómiques nun pasaron desapercibíes y xeneraron discutiniu y especulación. Partiendo d'un artículu del añu 1978 de la publicación Skeptical Inquirer, ye posible qu'esti estraordinariu entendimientu del sistema Siriu fuera consecuencia de contaminación cultural,[50] daqué de lo que más apocayá s'acusó a los mesmos etnógrafos,[51][52] esplicación que pela cueta paez demasiáu simplayu pa otros.[53] Noah Brosch, nel so llibru Sirius Matters, propunxo que dicha tresferencia cultural astronómica al pueblu dogón tuvo llugar en 1893, cuando una espedición francesa que pretendía contemplar un eclís visitó la so rexón.[54] Otros posibles culpables d'esa supuesta contaminación cultural podríen ser misioneros nel añu 1930,[55][56] enantes de les primeres investigaciones de Marcel Griaule colos dogones.[57]

Sistema Siriu

editar
 
Órbita de Siriu B alredor de Siriu A.

Siriu ye una estrella binaria compuesta de dos estrelles blanques orbitando ente sigo a una distancia d'unes 20 ua (unos 3·10⁹ km),[N.B. 5] aproximao la distancia ente'l Sol y Uranu, y un periodu de cincuenta años. La componente más brillosa, Siriu A, ye una estrella blanca de la secuencia principal de tipu espectral A1V, con una temperatura superficial envalorada en 9940 K.[7] La so compañera, Siriu B, ye una estrella que yá evolucionó de la secuencia principal y convirtióse en nana blanca. Anguaño ye diez mil vegaes menos lluminosa nel espectru visual, pero nun tiempu foi la más masiva de los dos.[58] La edá del sistema calculóse n'alredor de 230 millones d'años. Créese qu'un momentu más tempranu de la so esistencia había dos estrelles blanques azulaes viaxando caúna nuna órbita elíptica cada 9,1 años.[58] La emisión de radiación infrarroxo del sistema Siriu ye más alta de lo esperao, según les midíes del observatoriu espacial IRAS, lo que podría ser una prueba de polvu nel sistema y considérase inusual pa una estrella binaria.[59][60] La imaxe del observatoriu de rayos X Chandra amuesa a Siriu B clisando al so, en teoría, más brillosa compañera, yá que Siriu B ye una fonte más potente de rayos X.[61]

Siriu A

editar
 
Comparanza ente Siriu A y el Sol.
 
Concepción artística de Siriu A y Siriu B.

Siriu A tien una masa averada de 2,02 vegaes la del Sol,[5][59][62] que ye de 1,9891·1030 kg.[63] El radiu de Siriu A, 5,936±0,016 mas, foi midíu con interferómetro astronómicu. La so velocidá rotacional ye relativamente baxa, de 16 km/s,[9] por causa de lo cual nun se produz una abombadura significativa del discu,[64] al contrariu de lo que-y asocede a una estrella de tamañu asemeyáu, Vega, que por cuenta de la so alta velocidá de rotación de 274 km/s presenta un diámetru ecuatorial muncho más prominente que'l polar.[65] Ente que la magnitú aparente de Siriu ye la mayor del cielu nocherniegu no qu'a estrelles se refier, con -1,46,[1] el so magnitú absoluta ye 1,42, bien per debaxo de les sos vecines Iota Canis Maioris, Bellatrix o VY Canis Maioris. La so edá ronda los 200 o 300 millones d'años.[5]

Los modelos teóricos estelares indiquen que la estrella formar mientres el colapsu d'una nube molecular y, dempués de diez millones d'años, la so xeneración interna d'enerxía provenía dafechu de reacciones nucleares. El nucleu pasó a ser una zona convectiva y faía usu del ciclu CNO pa xenerar enerxía.[64] Espérase que Siriu A escose les reserves d'hidróxenu del so nucleu enantes de mil millones d'años dempués de la so formación. Entós va convertise nuna xigante colorada para depués acabar siendo una nana blanca.[66]

L'espectru de Siriu A desvela llinies fuertemente metáliques, esto ye, ye una estrella rica n'elementos más pesaos que'l heliu, como por casu el fierro.[59][64] En comparanza col Sol, la proporción de fierro frente a la d'hidróxenu na atmósfera de Siriu A vien dada por:  ,[8] equivalente a 100,5, lo que quier dicir que Siriu A tien un 316% de la proporción de fierro-hidróxenu esistente na atmósfera del Sol. Per otra parte, ye improbable qu'esi porcentaxe d'elementos metálicos sía'l mesmu na totalidá de la estrella; podría tar suspendíu nuna fina capa convectiva na superficie.[64]

Siriu B

editar
 
Comparanza ente Siriu B y la Tierra.

Siriu B ye la nana blanca más cercana a la Tierra.[67] Tien una masa práuticamente igual a la del nuesu Sol (0,98 M☉),[5][68] lo que la asitia como una de les nanes blanques más masives de les que se tien noticia, pos de media suelen tener la metá de la masa solar, namái qu'a esto hai que suma-y que, teniendo la mesma masa que'l Sol, el so tamañu ye más bien el de la Tierra,[68] polo que'l so densidá ye peralta. La temperatura superficial de Siriu B envaloróse en 25 200 K,[5] pero anque esta temperatura ye mayor que la de Siriu A, nun hai fontes internes d'enerxía, asina que la estrella dirá esfreciéndose progresivamente mientres un periodu de más de dos mil millones d'años nel que va radiar el so calor al espaciu esterior.[69] La magnitú aparente de Siriu B ye de 8,30,[2] asina que sería fácilmente observable al telescopiu si nun fuéramos esllumaos pola magnitú mayor de Siriu A. La so magnitú absoluta ye baxa, de tan solo 11,18.[2]

Una nana blanca namái se forma dempués de qu'una estrella desenvolver a partir de la secuencia principal y pase por una etapa de xigante colorada. Nel casu de Siriu B, esto asocedió cuando la estrella cuntaba namái cola metá de la so edá actual, hai unos 120 millones d'años. Mientres la so dómina na secuencia principal la estrella inicial, de tipu B (o B4-5),[70][71] tendría una masa averada de 5 M☉.[5] Nel intre de la so fase entemedia de Siriu B como xigante colorada, Siriu A podría aumentar el so metalicidá.

La composición de Siriu B ye básicamente un amiestu de carbonu y oxíxenu procedente de la fusión del heliu na so etapa anterior.[5] Hai una envoltura convectiva d'otros elementos más llixeros, segregaos según la so masa de resultes de l'alta temperatura superficial;[72] d'ende que l'atmósfera esterior de Siriu B sía d'hidróxenu práuticamente puru (l'elementu más llixeru) y nun s'aprecien otros elementos nel espectru d'esta estrella.[73]

Especulación sobre Siriu C

editar
 
Imaxe de rayos X del Chandra, na que Siriu B ye más visible que Siriu A.

Dende 1894, delles irregularidaes visibles na órbita del sistema Siriu fixeron pensar nuna tercera componente entá más pequeña, daqué que nunca llegó a confirmase. El meyor axuste a los datos indica que tendría una órbita alredor de Siriu A d'unos seis años y una masa de tan solo 0,06 M☉ y sería hasta diez veces más débil que Siriu B, lo que complicaría tremendamente el so visualización.[74] Nos años venti del sieglu XX dellos astrónomos repararon repetidamente una pequeña estrella na redoma de Siriu A, mas perder de vista dempués. Estudios posteriores pudieron confirmar que se trataba d'un oxetu de fondu; en 1999, un equipu d'astrónomos franceses pudo esaminar la redolada de Siriu A en busca d'un astru tenue y topó, de fondu, una estrella de rellumu similar que na primer metá de los años venti tenía d'asitiase na zona visual qu'ocupaba Siriu A. Tomar más recién nun pudieron atopar nenguna estrella compañera de Siriu A dientro d'un campu de 30 arcsec.[75][76] En 2008 publicáronse otres observaciones que fueron incapaces de detectar nin una tercer estrella nin tampoco un planeta.[76]

Posibilidá de vida alredor de Siriu

editar

La distancia de Siriu A a la cual tendría d'atopase un planeta p'allugar condiciones físiques favorables pa la vida tal que la conocemos ye de 4,7 ua, cerca de 700 millones de quilómetros. Sicasí, nesta distancia nun podría esistir una órbita estable por causa de les perturbaciones provocaes pola presencia de Siriu B. Cualquier planeta habitable sería destruyíu tres la espansión d'esta postrera mientres la so etapa de xigante colorada y, nel casu de que se formara de siguío d'esi procesu, taría sometíu a una incesante agua de cometes y asteroides, pos en redol a Siriu detectóse un discu de polvu similar a aquél qu'ocupaba'l Sistema Solar nes sos primeres fases.[59]

Descubrimientu de Siriu B

editar
 
Imaxe de Siriu A (estrella grande) y Siriu B (estrella pequeña, embaxo a la izquierda de la mayor), tomada pol telescopiu espacial Hubble.

En 1844, l'astrónomu alemán Friedrich Bessel, reconocíu por ser el primeru n'afayar la paralax trigonométrica en 1838,[77] dedució en 1844, a partir de les oscilaciones nel movimientu propiu de Siriu, que tenía una compañera invisible, lo qu'asoró a tola comunidá astronómica.[77][78] Gracies al analís de la trayeutoria pudieron calculase delles carauterístiques del sistema Siriu.[77] Casi dos décades más tarde, el 31 de xineru de 1862, l'astrónomu y fabricante de telescopios estauxunidense Alvan Graham Clark, de la Alvan Clark & Sons, asitiada en Massachusetts,[79] foi'l primeru en columbrar la débil estrella compañera de Siriu, agora denomada Siriu B y tamién, coloquialmente, «el Cachorru».[79][80] Curiosamente, nun buscaba estremar la nueva estrella, sinón probar les lentes del so nuevu telescopiu refractor —el mayor del mundu de la so clase entós, de 480 mm d'apertura, destináu al Observatoriu Dearborn— y afayar imperfecciones gracies al rellumu de Siriu.[77][79][81] A partir d'entós, Siriu dexaba de ser una estrella binaria astrométrica, i. y., binaria pero aparentemente solitaria a güeyu o con telescopiu, pa entrar na categoría d'estrelles binaries orbitales visuales.[77]

En 1851 Christian Peters pudiera cifrar el periodu orbital de la pareya en 50,093 años, y la so masa en más de seis veces la de Xúpiter, anque nesto últimu los sos cálculos quedáronse curtios. Coles mesmes, constató una fuerte escentricidá na trayeutoria orbital de Siriu B y apurrió una efeméride coles posiciones esperaes.[82]

En 1915, Walter Sydney Adams, utilizando un telescopiu reflector de 1,5 m dende'l Observatoriu Monte Wilson, reparó'l espectru de Siriu B y determinó que yera una tenue estrella ablancazada,[83] lo que llevó a los astrónomos a pensar que yera una nana blanca, la segunda na hestoria en ser afayada,[84] o inclusive la primera según otres fontes.[77][85] Colos años pasó a ser una de los trés nanes blanques «clásiques», xunto a 40 Eridani y a la Estrella de Van Maanen.[86]

La primer midida del diámetru de Siriu A foi llevada a cabu por Robert Hanbury Brown y Richard Q. Twiss en 1959 en Jodrell Bank, cola ayuda de la so interferómetro d'intensidá estelar,[87] pero nun foi sinón hasta 2005 que, col telescopiu espacial Hubble, pudo definise el tamañu de Siriu B: aproximao tien el mesmu diámetru que la Tierra, unos 12 000 km, pero con una masa llixeramente menor a la del Sol.[88][89][90][91]

Visibilidá y observación

editar
 
Triángulu ivernizu formáu por Proción a la izquierda, Betelgeuse, colorada, a la derecha (y el restu d'Orión) y Siriu debaxo nel centru.

Con una magnitú aparente de -1,46, Siriu ye la estrella más brillosa del cielu nocherniegu, casi dos veces más brillosu que la segunda estrella por rellumu, Canopus,[17] de -0,62 según el catálogu Hipparcos. Sicasí, ye superada pola Lluna, por Xúpiter y por Venus; n'ocasiones inclusive la magnitú aparente de Mercuriu y Marte ye cimeru.[92] Siriu puede reparase casi dende cualquier llugar habitáu de la Tierra. Namái aquellos que viven más allá del paralelu 73º N, dellos graos percima del círculu polar árticu, nun pueden vela; y dende delles poblaciones d'altes llatitúes, anque puede acolumbrase, álzase bien pocu sobre l'horizonte, por casu na ciudá rusa de San Petersburgu, onde namái algama 13º sobre'l mesmu.[93] Forma, xunto a Proción y Betelgeuse, el triángulu d'iviernu pa los observadores del hemisferiu norte.[62][94] Por cuenta del so declinación d'apenes −17°,[1] Siriu constituyir en estrella circumpolar nes llatitúes que van dende 73º S hasta'l polu sur. A principios de xunetu, dende'l hemisferiu sur Siriu puede vese tanto al atapecer, pos se pon tres el Sol, como a l'amanecida, cuando apaez primero que él.[95]

Coles condiciones fayadices, Siriu puede adicar pel sol a güeyu. Ye necesariu que, con Siriu nel cenit y el Sol baxu xunto al horizonte, el cielu tea claru y que'l llugar d'observación tea asitiáu a gran altitú;[96] la xunta d'estos requerimientos cumplir con mayor facilidá nel hemisferiu austral por causa de la declinación de Siriu. Mientres la nueche, una de les alliniaciones estelares más populares ye que l'allongamientu de la llinia imaxinaria creada poles trés estrelles principales del cinturón de Orión —Alnitak, Alnilam y Mintaka— va parar a Siriu escontra'l sureste, a unos 20º,[62] y a Aldebarán escontra'l noroeste.[97][98]

El movimientu orbital del sistema binariu de Siriu fai que la mínima separación angular ente dambes estrelles sía de menos de trés segundos d'arcu y que la máxima sía de dolce segundos d'arcu.[16] Si tiense la primer de les situaciones espuestes, estremar a la pequeña Siriu B del so gran compañera ye un desafíu pal observador, yá que se precisa un telescopiu de siquier 300 mm d'apertura sofitáu por unes condiciones d'observación escelentes. Polo xeneral, la torga principal pa reparar Siriu B vien dau pola gran diferencia de magnitú ente la estrella primaria y la secundaria.[99] Dende l'añu 1994, cuando asocedió'l postreru periastru del sistema Siriu,[N.B. 6] la pareya foise alloñando ente sigo, lo que facilita la so visión por separáu.[100] Coles mesmes, pa estremar dambes estrelles puede ser d'utilidá una diafragma poligonal, escurríu por Alexander Aitken, que modifique la lluz proveniente de Siriu A por que Siriu B dexe de ser imperceptible ente'l rellumu de la primera.[101][16] El próximu apoastru va tener llugar nel añu 2018, cuando'l sistema va tar separáu 12 arcsec con un ángulu de posición de 66º; l'anterior asocedió en 1966, asina qu'hasta l'añu 2010 nun foi tan fácil estremar la una de la otra.[16]

A una distancia de 2,6 pársecs (8,6 años-lluz), el sistema Siriu contién dos de los ocho estrelles más cercanes al Sistema Solar y ye'l quintu sistema estelar más cercanu a nós.[102] Ye esta proximidá, y non la lluminosidá real de Siriu, la principal razón de que la so magnitú aparente siga na llista a Lluna, Xúpiter y Venus, hermano a lo qu'asocede con otres estrelles cercanes como Alfa Centauri y en claru contraste a lo qu'asocede con estrelles superxigantes y desaxeradamente lluminoses como Canopus, Rigel o Betelgeuse, qu'a pesar d'atopase bien de más lloñe cúntense ente les más brilloses del firmamentu.[103] Con too y con eso, nun hai qu'escaecer que Siriu ye alredor de venticinco veces más lluminosa que'l nuesu Sol.[5]

Tomando Siriu como referencia de distancies, la estrella de grandes dimensiones más cercana ye Proción, a 1,61 pársecs (5,24 años-lluz) de distancia.[59] Espérase que la sonda espacial Voyager 2, llanzada nel añu 1977 col fin d'estudiar los xigantes gaseosos del Sistema Solar, pase a una distancia máxima de 1,3 pc (4,3 años-lluz) de Siriu dientro d'aproximao 296 000 años.[104]

Comparanza de rellumu

editar

Na actualidá, Siriu ye la estrella más brillosa del firmamentu, pero non siempres va ser asina. Alredor del añu 235000 d. C., Vega va reemplazar a Siriu nesa primer posición con una magnitú de -0,7,[105] y enantes del añu 260000 d. C., con una magnitú de -0,46, Canopus podría recuperar el so segundu puestu en desterciu de Siriu, que cayería na llista pa pasar a ser la tercer estrella por rellumu dende la Tierra.[105] La evolución del rellumu de Siriu en comparanza con otres estrelles bien brilloses, nel espaciu de tiempu que va dende cien milenios enantes de Cristu hasta cien milenios dempués de Cristu amosar nel siguiente diagrama y la so correspondiente tabla numbérica:[105]

 
Desenvolvimientu de los rellumos aparentes de les estrelles más lluminoses dende la Tierra a lo llargo del tiempu.
Añu
(e.C./d.C.) 		Siriu Canopus Vega Arturu Proción Altair α Cen
−100000 −0,66 −0,82 +0,33 +0,88 +0,88 +1,69 +2,27
−75000 −0,86 −0,80 +0,24 +0,58 +0,73 +1,49 +1,84
−50000 −1,06 −0,77 +0,17 +0,30 +0,58 +1,27 +1,30
−25000 −1,22 −0,75 +0,08 +0,08 +0,46 +1,03 +0,63
0 −1,43 −0,72 0,00 −0,02 +0,37 +0,78 −0,21
25000 −1,58 −0,69 −0,08 +0,02 +0,33 +0,49 −0,90
50000 −1,66 −0,67 −0,16 +0,19 +0,32 +0,22 −0,56
75000 −1,66 −0,65 −0,25 +0,45 +0,37 −0,06 +0,30
100000 −1,61 −0,62 −0,32 +0,74 +0,46 −0,31 +1,05


Siriu como estrella colorada

editar
 
Siriu A, Siriu B y el Sol nel diagrama de Hertzsprung-Russell.

La paradoxa de que Siriu yera hasta apocayá tiempu (en términos estelares) una estrella colorada sorprendía a los astrónomos,[3][106] pos a pesar de que se sabe con certidume que ye de color blancu azuláu,[3][4] los documentos históricos denotaban que la estrella yera colorada.[106]

Nel Antiguu Exiptu, pa que los sos habitantes Siriu yera de gran importancia dada la rellación ente la so orto heliaco y la crecida del Nilu, Siriu yera una estrella colorada y,[3] de la mesma, hacia l'añu 150 d. C. Claudio Ptolomeo describió Siriu con color acoloratáu, xunto a otros cinco estrelles que, n'efeutu, son d'esi color o anaranxáu: Betelgeuse, Antares, Aldebarán, Arturu y Pólux.[107] El primeru en discrepar de manera oficial foi l'astrónomu aficionáu Thomas Barker, terrateniente de Lyndon Hall en Rutland, Reinu Xuníu, quien faló de la tema mientres una xunta de la Royal Society en Londres en 1760.[108] La esistencia d'estrelles que variaben el so rellumu dio pie a la idea de que tamién podría haber otres que lo que camudaren fuera'l so color; Sir John Herschel fixo esti apunte en 1839, posiblemente influyíu pol so estudiu sobre Eta Carinae dos años tras.[109] Thomas Jefferson Jackson See reabrió l'alderique avera del color coloráu de Siriu per aciu la publicación de diversos documentos nel añu 1892 y un sumariu en 1926,[110] nos que non yá recurría a Ptolomeo, sinón que tamién citaba al poeta Arato, a Marco Tuliu Cicerón y a Xuliu César Xermánicu como persones que calificaren a la estrella de colorada, almitiendo per otru llau que nengún de los trés yeren astrónomos.[111] El filósofu romanu Lucio Anneo Séneca tamién describiera nel so momentu a Siriu con un color coloráu más escuru que'l de Marte, declarando amás «Siriu ye colorada».[32][112] Hai que señalar que, anque foi la idea más xeneralizada, non tolos observadores antiguos vieron Siriu colorada. Ello ye que na Historia de China antigua China Siriu yera la referencia que tomar como estrella blanca, y múltiples rexistros dende'l sieglu II e.C. hasta'l sieglu VII d. C. describen Siriu con tonos blancos.[113][114] Tornando a Europa, yá nel sieglu I el poeta Manilio definir de «azul de mar», imaxe repitida nel sieglu IV por Avieno.[115]

En 1985, los astrónomos alemanes Wolfhard Schlosser y Werner Bergmann publicaron un informe d'un manuscritu lombardu del sieglu VIII que contién De cursu stellarum ratio, escritu por san Gregorio de Tours. El testu, en llatín, enseñaba a los llectores cómo determinar la hora del rezu nocherniegu gracies a les posiciones de los astros nel cielu, axetivando Siriu cola pallabra rubeola, «acoloratada». Basar nesti fechu pa xustificar que Siriu B foi una xigante colorada entós daquella.[116] Sicasí, otros retrucáron-yos que probablemente san Gregorio de Tours tuviera refiriéndose a Arturu en cuenta de a Siriu.[117][118]

La posibilidá de qu'estes postures atopaes fueren causaes pola evolución estelar o bien de Siriu A o bien de Siriu B foi refugada polos astrónomos, pos el tiempu trescurríu foi demasiáu escasu pa una estrella y porque amás nun hai signos de la nebulosidad que cabría esperar nel sistema si un cambéu de tal valumbu tuviera llugar.[32][112] Inclusive se plantegó la interaición con una presunta tercer estrella, non conocida pel momento, como causa del color coloráu.[119] Delles otres esplicaciones alternatives argumentaron qu'o se calificaba la estrella de colorada como metáfora de la mala fortuna o que la titilación de Siriu daba la impresión de matices coloraos.

La esplicación final que resolvió'l misteriu yera abondo más simple: igual qu'asocede col Sol cuando s'atopa baxu nel horizonte, a l'amanecida o al atapecer, Siriu amosábase colloráu nesa mesma posición, de resultes de la dispersión de la lluz al traviés de l'atmósfera. D'ende que Siriu fuera colorada pa los exipcios, por casu, yá que nel so orto heliaco asítiase baxa nel cielu.[3][106][112]

Oxetos celestes cercanos

editar
 
Mapa del cielu de Canis Maior y les sos zones cercanes. La zona al este de Siriu ye más rica que l'asitiada al oeste.[120]

A la de reparar el cielu nocherniegu, Siriu ye una bona referencia p'asitiase nel cielu.[121] Na redoma de Siriu atopa un oxetu perteneciente al catálogu Messier, M41, un cúmulu abiertu nel que pueden apreciase decenes d'estrelles, predominantemente marielles, de magnitúes de la 8 a la 10, aproximao, lo que da al conxuntu una magnitú de 5,0.[120] A 13º escontra l'este de Siriu, esto ye, abondo más estremaos, atópense tamién M46 y M47, yá na constelación de Puppis;[122] y escontra el norte, na constelación de Monoceros, ta'l cúmulu abiertu M50. Al oeste de Siriu, y llixeramente escontra'l sur, alcuéntrase Beta Canis Maioris, qu'a pesar del so nome nun ye la segunda estrella más brillosa de la constelación, sinón la cuarta; ye una xigante azul llevemente variable que la so magnitú absoluta supera en demasía a Siriu, pero alcuéntrase muncho más alloñada del Sistema Solar. La segunda estrella más lluminosa n'apariencia de Canis Maior ye en realidá Adhara, Épsilon Canis Maioris, otra xigante azul que yá s'alcuentra muncho más al sur na constelación.[120] Cerca de Siriu tamién pueden reparase estrelles dobles o triples como μ CMa, S 516, S 518 o ν1 CMa, esta postrera de color anaranxáu bien cercana a otros dos col mesmu nome y tonalidá similar, ν2 CMa y ν³ CMa;[120] d'estos trés la más próxima a Siriu nel cielu ye ν³ CMa.[123] Cabo mentar tamién la presencia de cúmulos como'l NGC 2345, el NGC 2204 o'l NGC 2360.[120][N.B. 7]

Movimientu

editar
 
Ilustración de 1882 qu'amuesa les oscilaciones nel movimientu propiu de Siriu.

En 1718, Edmund Halley afayó'l movimientu propiu de les hasta entós supuestes estrelles fixes,[124] en comparando les midíes astrométricas de la so dómina coles daes por Ptolomeo na so Almagesto. Decatar de que les estrelles Aldebarán, Arturu y Siriu moviérense significativamente, nel casu de Siriu hasta 30 arcmin en sentíu sur —lo que supón una distancia similar al diámetru llunar aparente— nunos 1800 años.[125]

Sieglu y mediu más tarde, en 1868, Siriu convertir na primer estrella a la que se-y midió la so velocidá. Sir William Huggins analizó l'espectru de la estrella y notó un acercamientu en candia, polo que concluyó que Siriu s'alloñar del Sistema Solar a una velocidá d'unos 40 km/s.[126][127] Sicasí, esta midida de Huggins yera esaxerada tocantes a magnitú y yera errónea nel so signu, daes les midíes actuales, que señalen que Siriu se mueve a −7,6 km/s,[1] lo que quier dicir que viaxa más adulces y que nun s'alloña de nós, sinón que s'avera al Sistema Solar. La parte positiva del estudiu de Huggins foi qu'introdució l'estudiu de les velocidaes radiales estelares. Dientro d'unos 64 000 años Siriu va algamar la distancia mínima al Sistema Solar, unos 7,86 años-lluz, momentu en que la so magnitú aparente tamién va ser mayor que na actualidá y va crecer hasta −1,68. Dempués d'esi momentu, Siriu va empezar a alloñar del Sol.[105]

Siriu tien un movimientu propiu relativamente grande de 1,3 arcsec per añu, de los cualos más o menos 1,2 arcsec son en sentíu sur y 0,55 arcsec en sentíu occidental.[128]

Supercúmulu estelar de Siriu

editar

Ejnar Hertzsprung, nel añu 1909, reparó en que Siriu podría formar parte de la corriente del sietestrellu, basándose nel movimientu propiu de Siriu.[129] Esti grupu estelar del sietestrellu ye un conxuntu de 220 estrelles que comparten el so movimientu al traviés de la galaxa y que nun principiu surdieron nun cúmulu abiertu que dende entós foi perdiendo la so fuercia gravitacional.[130] Sicasí, estudios fechos en 2003 y 2005 cuestionen dicha pertenencia de Siriu a la corriente, porque'l Grupu del sietestrellu tien una edá envalorada de 500±100 millones d'años, ente que Siriu, con una metalicidá paecida a la del Sol, namái tien la metá de tiempu, esto ye, que ye demasiáu nuevu pa pertenecer al grupu.[5][131][132] En llugar d'eso, Siriu podría pertenecer a un propuestu supercúmulu estelar de Siriu, nel que taríen incluyíes otres estrelles esvalixaes, ente les que tán Beta Aurigae, Alfa Coronae Borealis, Beta Crateris, Beta Eridani y Beta Serpentis.[133] Esti cúmulu sería unu de los trés alcontraos a menos de 150 pc (500 años-lluz) del Sol, xunto al cúmulu de les Híades y al cúmulu de les Pléyades, cada unu de los cualos cunta con cientos d'estrelles.[134] Una interpretación alternativa ye que la corriente de les Híades y la de Siriu nun se componen, respeutivamente, d'estrelles col mesmu orixe, sinón d'estrelles ensin afinidá ente elles a les que les irregularidaes nel campu gravitacional de la Vía Lláctea han estampáu un patrón común de movimientu. Por tanto, nun se debería falar de supercúmulu, sinón más bien d'una corriente dinámica».[135]

editar
 
Lockheed 8 Sirius.

Les referencies a Siriu n'hestories de ciencia ficción, según na cultura popular, ye abondo recurrente,[136] inclusive sirvió como tema poética.[137]

Nel terrén audiovisual, la empresa de cadenes de radio per satélite estauxunidense Satellite CD Radio camudó'l so nome a Sirius Satellite Radio en payares de 1999, pola razón de llamase como «la estrella más brillosa del cielu nocherniegu».[138] Enantes, na serie de televisión V, los alieníxenes que lleguen a la Tierra partieren d'un supuestu cuartu planeta alredor de Siriu.[139]

En música, al compositor alemán Karlheinz Stockhausen atribúyese-y afirmar en distintes ocasiones que llegó d'un planeta asitiáu nel sistema Siriu.[140][141] Per otru llau, cabe solliñar la curtia tema instrumental «Sirius» del álbum Eye in the Sky del grupu de proyeición internacional The Alan Parsons Project. Dicha cantar, que nel álbum da entrada al senciellu «Eye in the Sky», foi popularizada en parte pol so usu n'acontecimientos deportivos, especialmente na NBA y más exautamente polos Chicago Bulls de la dómina de Michael Jordan.[142] Otros álbumes que pueden citase son Lemuria Sirius B de la banda sueca Therion,[143] o'l álbum conceptual From Mars to Sirius de los franceses Gojira.[144]

L'astrónomu Noah Brosch realizó conxetures avera del nome del personaxe Sirius Black de la serie de noveles Harry Potter de J. K. Rowling, yá que según él l'autora podría inspirase en Siriu B (Sirius B n'inglés), y aprofia el so enllaz colos perros, pos ye un personaxe que puede tresformase en perru.[137] Enantes, en 1752, Voltaire escribió un cuentu filosóficu sobre un ser veníu de Siriu, Micromégas, que podría ser un precursor del xéneru de ciencia-ficción.[145]

Tocantes a instituciones y los sos símbolos, quiciabes el fechu de mayor significación ye que na bandera de Brasil alcuéntrase presente Siriu, yá que ye una de les ventisiete estrelles dibuxaes nella, onde representa al estáu brasilanu de Mato Grosso,[146] al oeste del país y unu de los más grandes. Particularmente, na bandera ye una de les estrelles dispuestes nel llau esquierdu del círculu central.[147][148] Siriu apaez nel escudu d'armes de la Universidá de Macquarie, allugada en Sydney, y ye amás el nome de la so publicación estudiantil.[149]

En teosofía, créese que les Siete estrelles de les Pléyades tresmiten la enerxía espiritual de los siete rayos del logos galácticu a les siete estrelles del sietestrellu, pa depués pasar a Siriu. Dende ellí únviase al traviés del Sol al dios de la Tierra, Sanat Kumara, y finalmente per aciu los siete Maestros de los siete rayos a la raza humana.[150]

Nel ámbitu naval militar, Siriu ta bastante presente. Siete barcos de la Marina Real Británica fueron bautizaos HMS Sirius dende'l sieglu XVIII. El primeru d'ellos, fletáu orixinalmente en 1786, yera'l buque insinia de la Primer Flota que saleó escontra Australia en 1788.[151] La Marina Real Australiana nomó dempués a un navío so HMAS Sirius (O 226) n'honor del antiguu buque insinia británicu.[152] Ente los barcos estauxunidenses esiste un USNS Sirius (T-AFS-8). En navegación civil, el tresatlánticu italianu Siriu, dedicáu al tresporte d'emigrantes europeos escontra Suramérica, naufragó frente a les mariñes del cabu de Palos en Cartaxena (España) en 1906, grave incidente nel que morrieron más de doscientes persones.[153] En aeronáutica, n'Estaos Xuníos construyóse un avión rellacionáu con Siriu, el Lockheed Model 8 Sirius, el primeru de los cualos foi pilotáu por Charles Lindbergh,[154] afamáu Pilotu d'aviación aviador que foi'l primeru en cruciar l'océanu Atlánticu ensin escales en solitariu. Siguiendo nel mundu de los tresportes, la compañía Mitsubishi Motors diseñó'l motor Mitsubishi Sirius en 1980.[155]

Ver tamién

editar

Referencies

editar
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 Centre de Données astronomiques de Strasbourg. «NAME SIRIUS A -- Spectroscopic binary» (inglés). Consultáu'l 11 de febreru de 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 McCook, G. P.; Sion, Y. M.. «Entrada pa WD 0642-166». A Catalogue of Spectroscopically Identified White Dwarfs (versión d'agostu de 2006). CDS. ID III/235A.)
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Galadí-Enríquez, Gutiérrez Pelo; Astronomía xeneral: teórica y práutica, páx. 175.
  4. ↑ 4,0 4,1 Comellas, Guía del firmamentu, páx. 594.
  5. ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 5,13 5,14 Liebert, J.; Young, P. A.; Arnett, D.; Holberg, J. B.; Williams, K. A. (2005). «The Age and Proxenitor Mass of Sirius B». The Astrophysical Journal 630 (1):  páxs. L69–L72. doi:10.1086/462419. Bibcode: 2005ApJ...630L..69L. http://iopscience.iop.org/1538-4357/630/1/L69/pdf/19645.web.pdf. 
  6. ↑ 6,0 6,1 Holberg, J. B.; Barstow, M. A.; Bruhweiler, F. C.; Cruise, A. M.; Penny, A. J. (1998). «Sirius B: A New, More Accurate View». The Astrophysical Journal 497:  páxs. 935–942. doi:10.1086/305489. Bibcode: 1998ApJ...497..935H. http://iopscience.iop.org/0004-637X/497/2/935/pdf/36707.pdf. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 «The Physical Properties of normal A stars». Bibcode: 2004IAUS..224....1A. 
  8. ↑ 8,0 8,1 Qiu, H. M.; Zhao, G.; Chen, Y. Q.; Li, Z. W. (2001). «The Abundance Patterns of Sirius and Vega». The Astrophysical Journal 548:  páxs. 953–965. doi:10.1086/319000. http://iopscience.iop.org/0004-637X/548/2/953/pdf/0004-637X_548_2_953.pdf. Consultáu'l 12 de mayu de 2011. 
  9. ↑ 9,0 9,1 Royer, F.; M. Gerbaldi, R. Faraggiana, and A. Y. Gómez (2002). «Rotational velocities of A-type stars. I. Measurement of v ensin i in the southern hemisphere». Astronomy and Astrophysics 381:  páxs. 105–121. doi:10.1051/0004-6361:20011422. http://arxiv.org/PS_cache/astru-ph/pdf/0110/0110490v1.pdf. Consultáu'l 20 de mayu de 2010. 
  10. ↑ Hoffleit, D.; Warren, Jr., W. H.. «Entrada pa HR 2491». Bright Star Catalogue, 5th Revised Ed. (Preliminary Version)''. CDS. ID V/50.
  11. ↑ 11,00 11,01 11,02 11,03 11,04 11,05 11,06 11,07 11,08 11,09 11,10 11,11 Galadí-Enríquez, Gutiérrez Pelo; Astronomía xeneral: teórica y práutica, páxs. 88, 93.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Galadí-Enríquez, Gutiérrez Pelo; Astronomía xeneral: teórica y práutica, páxs. 37–38.
  13. ↑ Liddell, Henry G.; Scott, Robert (1980). Greek-English Lexicon, embrivida, Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-910207-4.
  14. ↑ 14,0 14,1 Holberg, Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páxs. 15-16.
  15. ↑ Brosch, Sirius Matters, páx. 21.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 Comellas, Guía del firmamentu, páx. 624.
  17. ↑ 17,0 17,1 Holberg, Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páx. XI.
  18. ↑ Staff. «Sirius». Britannica Online Encyclopedia. Consultáu'l 10 de setiembre de 2007.
  19. ↑ Kak, Subhash. «Indic idees in the Greco-Roman world». IndiaStar Review of Books. Consultáu'l 20 d'abril de 2011.
  20. ↑ Gene R. Thursby. «Shri Shri Shiva Mahadeva» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 22 d'ochobre de 2006. Consultáu'l 26 de marzu de 2011.
  21. ↑ Cleasby, Richard; Guðbrandr, Vígfusson (1957). An Icelandic-English Dictionary, 2ª (n'inglés ya islandés), Oxford, Reinu Xuníu: Oxford University Press, páx. 79, 594. ISBN 978-0198631033.
  22. ↑ The Viking Answer Lady. «Viking Age Star and Constellation Names» (inglés). «"Loki's brand; Loki's torch", Sirius. Under brenna Cleasby says, "According to Finn Magnusson (Lex. Mythol.) Sirius is called Loka brenna, 'the conflagration of Loki', referring to the end of the world."»
  23. ↑ Tyson, Donald; Freake, James (1993). Three Books of Occult Philosophy. Llewellyn Worldwide. ISBN 0875428320.
  24. ↑ Agrippa, Heinrich Cornelius (1533). De Occulta Philosophia. ISBN 9004094210.
  25. ↑ Homero (1997). Illiad, Trans. Stanley Lombardu, Indianapolis: Hackett. ISBN 9780872203525. 22.33–37.
  26. ↑ Holberg, Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páx. 22.
  27. ↑ Holberg, Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páx. 23.
  28. ↑ Holberg, Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páx. 24.
  29. ↑ «An-Najm (La estrella), Surah 53». Translations of the Qur'an. University of Southern California, Center for Muslim-Jewish Engagement. Archiváu dende l'orixinal, el 2009-04-24. Consultáu'l 8 d'agostu de 2009.
  30. ↑ «Sirius» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 2011-09-04. Consultáu'l 16 de febreru de 2011.
  31. ↑ Salvat Editor, ed., «Sothis o Sethis», Sothis o Sethis, 19 (1ª edición), Madrid, España, ISBN 84-345-7483-7, «Nome de la estrella Siriu nel antiguu Exiptu.» 
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 32,3 32,4 32,5 32,6 Comellas, Guía del firmamentu, páx. 623.
  33. ↑ Wendorf, Fred; Schild, Romuald (2001). Holocene Settlement of the Egyptian Sahara: Volume 1, The Archaeology of Nabta Plain (Vista previa de Google Books), Springer, páx. 500. ISBN 0306466120. Consultáu'l 16 de mayu de 2008.
  34. ↑ 34,0 34,1 Holberg, Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páxs. 4–5.
  35. ↑ Nuevu astrónomu. «Astronomía - Historia antigua». Archiváu dende l'orixinal, el 2010-03-28. Consultáu'l 20 de febreru de 2011.
  36. ↑ Parker, Richard A. (1950). The Calendars of ancient Egypt (n'inglés). Chicago, EE. XX.: University Press.
  37. ↑ 37,0 37,1 Salvat Editor, ed., «sothiaco», sothiaco, 19 (1ª edición), Salvat Editor, ISBN 84-345-7483-7 
  38. ↑ O'Mara, Patrick (2003). «Censorinus, the Sothic Cycle, and calendar year one in ancient Egypt: the Epistological problem». Journal of Near Eastern studies 62 (1):  páxs. 17-26. doi:10.1086/375914. 
  39. ↑ Kitchen, Kenneth Anderson (1991). «The Chronology of Ancient Egypt» (n'inglés). World archaeology, Chronologies (Londres) 23 (2):  páxs. 201-208. http://hbar.phys.msu.ru/gorm/dating/chroneg.pdf. 
  40. ↑ Krauss, Rolf (1985). Sothis- und Monddaten: Studien zur astronomischen und technischen Chronologie Altägyptens (n'alemán). Hildesheim: Gerstenberg.
  41. ↑ Edzard, Dietz-Otto (1971). Reallexikon der Assyriologie und vorderasiatischen Archäologie, Bd. 3 (n'alemán). Berlín: de Gruyter, páx. 74-75. ISBN 3-11-003705-X.
  42. ↑ Holberg, Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páx. 19.
  43. ↑ 43,0 43,1 Holberg, Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páx. 20.
  44. ↑ Holberg, Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páxs. 16-17.
  45. ↑ Ovidiu; Fasti IV, versos 901–942.
  46. ↑ 46,0 46,1 Real Academia Española. «Canícula». Diccionario de la lengua española. Consultáu'l 15 de febreru de 2011. «Canícula (na so segunda acepción): tiempu de la nacencia heliaco de Siriu, que d'antiguo coincidía cola dómina más calorosa del añu, pero que güei non se verifica hasta fines d'agostu.»
  47. ↑ Holberg, Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páx. 32.
  48. ↑ 48,0 48,1 48,2 Holberg, Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páxs. 25-26.
  49. ↑ Sheppard, R.Z. (2 d'agostu de 1976). Worlds in Collusion. Time. Archivado del original el 2013-02-02. https://web.archive.org/web/20130202154810/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,914468,00.html. Consultáu'l 2021-02-25. 
  50. ↑ Ridpath, Ian. «Investigating the Sirius "Mystery"». Committee for Skeptical Inquiry. Archiváu dende l'orixinal, el 2003-02-17. Consultáu'l 26 de xunu de 2007.
  51. ↑ de Montellano, Bernard R. Ortiz. «The Dogon Revisited». Doug's Archaeology site. Consultáu'l 13 d'ochobre de 2007.
  52. ↑ Coppens, Philip. «Dogon Shame». Consultáu'l 13 d'ochobre de 2007.
  53. ↑ Apter, Andrew (1999). «Griaule's Legacy: Rethinking "la parole claire" in Dogon Studies». Cahiers d'Études africaines 45 (1):  páxs. 95–129. http://www.sscnet.ucla.edu/history/apter/Cahiers.pdf. Consultáu'l 16 d'abril de 2008. 
  54. ↑ Brosch, Sirius Matters, páxs. 68–69.
  55. ↑ Luminet, Jean-Pierre (1992). «Le jardin des naines blanches», Seuil: -yos trous noirs (en francés), páx. 100-102. JPLuminet1992. ISBN 978-2020159487.
  56. ↑ Jodra, Serge (mayu de 1996). «L'Astronomie dogon, Les étoiles du sacrifice» (en francés). Ciel et Espace (313):  páxs. 1-5. http://www.afanet.fr/CMC/pdf/Articles/Astronomie_Dogon.pdf. 
  57. ↑ Holberg, Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, capítulu 11.
  58. ↑ 58,0 58,1 Holberg, Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páx. 214.
  59. ↑ 59,0 59,1 59,2 59,3 59,4 «Sirius 2». SolStation. Consultáu'l 4 d'agostu de 2006.
  60. ↑ «IRA observations of nearby main sequence stars and modeling of excess infrared emission». Proceedings, 6th Topical Meetings and Workshop on Cosmic Dust and Space Debris. Bibcode: 1986AdSpR...6...43B. 
  61. ↑ Brosch, Sirius Matters, páx. 126.
  62. ↑ 62,0 62,1 62,2 Bragança, Pedro (15 de xunetu de 2003). «The 10 Brightest Stars». SPACE.com. Archiváu dende l'orixinal, el 2009-06-16. Consultáu'l 12 de mayu de 2011.
  63. ↑ Williams, D. R.. «Sun Fact Sheet». NASA. Consultáu'l 27 de setiembre de 2010.
  64. ↑ 64,0 64,1 64,2 64,3 Kervella, P.; Thevenin, F.; Morel, P.; Cantu, P.; Di Folco, E. (2003). «The interferometric diameter and internal structure of Sirius A». Astronomy and Astrophysics 407:  páxs. 681–688. doi:10.1051/0004-6361:20030994. http://arxiv.org/PS_cache/astru-ph/pdf/0306/0306604v1.pdf. 
  65. ↑ Aufdenberg, J.P.; Ridgway, S.T. et ál. (2006). «First results from the CHARA Array: VII. Long-Baseline Interferometric Measurements of Vega Consistent with a Pole-On, Rapidly Rotating Star?». Astrophysical Journal 645:  páxs. 664–675. doi:10.1086/504149. http://www.chara.gsu.edu/CHARA/Papers/Paper6.pdf. Consultáu'l 9 de payares de 2007. 
  66. ↑ Holberg, Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páx. 218.
  67. ↑ Oster, Ludwig (1978, 2004). «Nebuloses planetaries y nanes blanques», Astronomía moderna (en castellanu). ISBN 84-291-4141-3. «La nana blanca más próxima a nós ye l'acompañante de Siriu, la estrella más brillosa de la constelación Canis Major; [...]»
  68. ↑ 68,0 68,1 «Astronomers Use Hubble to "Weigh" Dog Star's Companion». University of Leicester (1 d'avientu de 2005). Consultáu'l 13 d'avientu de 2009.
  69. ↑ Imamura, James N. (12 d'ochobre de 1995). «Cooling of White Dwarfs». University of Oregon. Archiváu dende l'orixinal, el 15 d'avientu de 2006. Consultáu'l 3 de xineru de 2007.
  70. ↑ Siess, Lionel. «Computation of Isochrones». Institut d'Astronomie et d'Astrophysique, Université llibre de Bruxelles. Archiváu dende l'orixinal, el 2011-05-05. Consultáu'l 24 de marzu de 2007.
  71. ↑ «Stellar evolution before the ZAMS». Proceedings of the international Astronomical Union 227. Bibcode: 976IAUS...73...75P. 
  72. ↑ Koester, D.; Chanmugam, G. (1990). «Physics of white dwarf stars». Reports on Progress in Physics 53 (7):  páxs. 837–915. doi:10.1088/0034-4885/53/7/001. Bibcode: 1990RPPh...53..837K. 
  73. ↑ Holberg, J. B.; Barstow, M. A.; Burleigh, M. R.; Kruk, J. W.; Hubeny, I.; Koester, D. (2004). «FUSE observations of Sirius B». Bulletin of the American Astronomical Society 36:  páxs. 1514. Bibcode: 2004AAS...20510303H. 
  74. ↑ Benest, D.; Duvent, J. L. (xunetu 1995). «Is Sirius a triple star?». Astronomy and Astrophysics 299:  páxs. 621–628. Bibcode: 1995A&A...299..621B. http://articles.adsabs.harvard.edu/full/1995A%26A...299..621B. 
  75. ↑ J. M. Bonnet-Bidaud, F. Coles, J. Lecacheux (2000). «Search for Companions around Sirius» (n'inglés). Astronomy and Astrophysics 360:  páxs. 991–996. Archivado del original el 2011-07-09. https://web.archive.org/web/20110709121459/http://aa.springer.de/papers/0360003/2300991.pdf. Consultáu'l 2015-06-24. 
  76. ↑ 76,0 76,1 Bonnet-Bidaud, J. M.; Pantin, Y. (ochobre 2008). «ADONIS high contrast infrared imaging of Sirius-B». Astronomy and Astrophysics 489 (2):  páxs. 651–655. doi:10.1051/0004-6361:20078937. https://www.aanda.org/articles/aa/pdf/2008/38/aa8937-07.pdf. 
  77. ↑ 77,0 77,1 77,2 77,3 77,4 77,5 Galadí-Enríquez, Gutiérrez Pelo; Astronomía xeneral: teórica y práutica, páxs. 702-703.
  78. ↑ Bessel, F. W.; communicated by Herschel, J. F. W. (avientu 1844). «On the Variations of the Proper Motions of Procyon and Sirius». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 6:  páxs. 136–141. Bibcode: 1844MNRAS...6..136.. http://articles.adsabs.harvard.edu/full/1844MNRAS...6..136.. 
  79. ↑ 79,0 79,1 79,2 Porcellino, En busca de les estrelles, páx. 61.
  80. ↑ Flammarion, Camille (August 1877). «The Companion of Sirius». The Astronomical Register 15 (176):  páxs. 186–189. Bibcode: 1877AReg...15..186F. 
  81. ↑ Craig Telescope Project. «The Craig telescope - The Lens» (inglés). Consultáu'l 26 de marzu de 2011.
  82. ↑ C.A.F. Peters: Über die eigene Bewegung des Sirius. Astronomische Nachrichten Nr. 745, 1–16; Nr. 746, 17–32; Nr. 747, 33–48; Nr. 748, 49–58, Altona 1851 (PDF). Ver tamién Holberg: Sirius …, páx. 57 ss.
  83. ↑ Adams, W. S. (avientu 1915). «The Spectrum of the Companion of Sirius». Publications of the Astronomical Society of the Pacific 27 (161):  páxs. 236–237. doi:10.1086/122440. Bibcode: 1915PASP...27..236A. http://articles.adsabs.harvard.edu/full/1915PASP...27..236A. 
  84. ↑ Holberg, J. B. (2005). «How Degenerate Stars Came to be Known as White Dwarfs». Bulletin of the American Astronomical Society 37 (2):  páxs. 1503. Bibcode: 2005AAS...20720501H. 
  85. ↑ Burnham, Dyer, Kanipe; Astronomía, páx. 348.
  86. ↑ Y. Schatzman (1958). White Dwarfs. Amsterdam: North-Holland.
  87. ↑ Brown, R. Hanbury; Twiss, R. Q. (1958). «Interferometry of the Intensity Fluctuations in Light. IV. A Test of an Intensity Interferometer on Sirius A». Proceedings of the Royal Society of London 248 (1253):  páxs. 222–237. doi:10.1098/rspa.1958.0240. Bibcode: 1958RSPSA.248..222B. 
  88. ↑ Brown, Dwayne; Weaver, Donna (13 d'avientu de 2005). «Astronomers Use Hubble to "Weigh" Dog Star's Companion». NASA. Consultáu'l 13 d'ochobre de 2007.
  89. ↑ McGourty, Christine (14 d'avientu de 2005). Hubble finds mass of white dwarf. BBC News. http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/4528586.stm. Consultáu'l 13 d'ochobre de 2007. 
  90. ↑ Bond, Peter (14 d'avientu de 2005). Astronomers Use Hubble to 'Weigh' Dog Star's Companion. Royal Astronomical Society. http://www.ras.org.uk/index.php?option=com_content&task=view&id=897&Itemid=2. Consultáu'l 4 d'agostu de 2006. 
  91. ↑ Barstow, M. A.; Bond, Howard Y.; Holberg, J. B.; Burleigh, M. R.; Hubeny, I.; Koester, D. (2005). «Hubble Space Telescope spectroscopy of the Balmer lines in Sirius B». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 362 (4):  páxs. 1134–1142. doi:10.1111/j.1365-2966.2005.09359.x. Bibcode: 2005MNRAS.tmp..739B. 
  92. ↑ Espenak, Fred. «Mars Ephemeris». Twelve Year Planetary Ephemeris: 1995–2006, NASA Reference Publication 1349. Archiváu dende l'orixinal, el 29 de xunetu de 2012.
  93. ↑ Holberg, Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páx. 82.
  94. ↑ Darling, David. «Winter Triangle». The Internet Encyclopedia of Science. Consultáu'l 20 d'ochobre de 2007.
  95. ↑ «Stories from the Stars». Stargazers Astronomy Shop. Archiváu dende l'orixinal, el 2020-03-29. Consultáu'l 17 d'avientu de 2008.
  96. ↑ Henshaw, C. (1984). «On the Visibility of Sirius in Daylight». Journal of the British Astronomical Association 94 (5):  páxs. 221–222. Bibcode: 1984JBAA...94..221H. 
  97. ↑ Galadí-Enríquez, Gutiérrez Pelo; Astronomía xeneral: teórica y práutica, páx. 39.
  98. ↑ Comellas, Guía del firmamentu, páx. 39.
  99. ↑ Comellas, Guía del firmamentu, páx. 185.
  100. ↑ Mullaney, James. «Orion's Splendid Double Stars: Pretty Doubles in Orion's Vicinity». Sky & Telescope. Consultáu'l 1 de febreru de 2008.
  101. ↑ Galadí-Enríquez, Gutiérrez Pelo; Astronomía xeneral: teórica y práutica, páx. 616.
  102. ↑ Henry, Todd J. (1 de xunetu de 2006). «The One Hundred Nearest Star Systems». RECONS. Consultáu'l 4 d'agostu de 2006.
  103. ↑ «The Brightest Stars». Royal Astronomical Society of New Zealand. Consultáu'l 14 d'avientu de 2007.
  104. ↑ Angrum, Andrea (25 d'agostu de 2005). «Interstellar Mission». NASA/JPL. Consultáu'l 7 de mayu de 2007.
  105. ↑ 105,0 105,1 105,2 105,3 Southern Stars Systems SkyChart III, Saratoga, California 95070, Estaos Xuníos.
  106. ↑ 106,0 106,1 106,2 Galadí-Enríquez, Gutiérrez Pelo; Astronomía xeneral: teórica y práutica, páxs. 599-600.
  107. ↑ Holberg, Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páx. 157.
  108. ↑ Ceragioli, R. C. (1995). «The Debate Concerning 'Red' Sirius». Journal for the History of Astronomy 26 (3):  páxs. 187–226. Bibcode: 1995JHA....26..187C. 
  109. ↑ Holberg, Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páx. 158.
  110. ↑ Holberg, Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páx. 161.
  111. ↑ Holberg, Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páx. 162.
  112. ↑ 112,0 112,1 112,2 Whittet, D. C. B. (1999). «A physical interpretation of the 'red Sirius' anomaly». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 310 (2):  páxs. 355–359. doi:10.1046/j.1365-8711.1999.02975.x. http://adsabs.harvard.edu/abs/1999MNRAS.310..355W. Consultáu'l 30 de xunu de 2007. 
  113. ↑ 江晓原 (1992). «中国古籍中天狼星颜色之记载» (en chinu). 天文学报 33 (4). 
  114. ↑ Jiang, Xiao-Yuan (abril 1993). «The colour of Sirius as recorded in ancient Chinese texts». Chinese Astronomy and Astrophysics 17 (2):  páxs. 223–228. doi:10.1016/0275-1062(93)90073-X. Bibcode: 1993ChA&A..17..223J. Archivado del original el 2016-03-03. https://web.archive.org/web/20160303172848/http://shc2000.sjtu.edu.cn/031207/sirius.htm. Consultáu'l 2015-06-24. 
  115. ↑ Holberg, Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páx. 163.
  116. ↑ Schlosser, W.; Bergmann, W. (payares 1985). «(abstract) An early-medieval account on the red colour of Sirius and its astrophysical implications». Nature 318 (318):  páxs. 45–46. doi:10.1038/318045a0. http://www.nature.com/nature/journal/v318/n6041/abs/318045a0.html (abstract). Consultáu'l 11 de xineru de 2008. 
  117. ↑ McCluskey, S. C. (xineru 1987). «(abstract) The colour of Sirius in the sixth century». Nature 318 (325):  p. 87. doi:10.1038/325087a0. http://www.nature.com/nature/journal/v325/n6099/abs/325087a0.html (abstract). Consultáu'l 11 de xineru de 2008. 
  118. ↑ van Gent, R. H. (xineru 1987). «(abstract) The colour of Sirius in the sixth century». Nature 318 (325):  páxs. 87–89. doi:10.1038/325087b0. http://www.nature.com/nature/journal/v325/n6099/abs/325087b0.html (abstract). Consultáu'l 11 de xineru de 2008. 
  119. ↑ Kuchner, Marc J.; Brown, Michael Y. (2000). «A Search for Exozodiacal Dust and Faint Companions Near Sirius, Procyon, and Altair with the NICMOS Coronagraph». Publications of the Astronomical Society of the Pacific 112:  páxs. 827–832. doi:10.1086/316581. http://arxiv.org/abs/astru-ph/0002043. Consultáu'l 21 de xineru de 2008. 
  120. ↑ 120,0 120,1 120,2 120,3 120,4 Comellas, Guía del firmamentu, páxs. 625-633.
  121. ↑ Comellas, Guía del firmamentu, páxs. 625, 634, 652.
  122. ↑ Burnham, Dyer, Kanipe; Astronomía, páx. 349.
  123. ↑ Burnham, Dyer, Kanipe; Astronomía, páx. 346.
  124. ↑ Aitken, R. G. (1942). «Edmund Halley and Stellar Proper Motions». Astronomical Society of the Pacific Leaflets 4:  páxs. 103–112. Bibcode: 1942ASPL....4..103A. 
  125. ↑ Holberg, Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páxs. 41-42.
  126. ↑ Daintith, John; Mitchell, Sarah; Tootill, Elizabeth; Gjertsen, D. (1994). Biographical Encyclopedia of Scientists. CRC Press, páx. 442. ISBN 0750302879.
  127. ↑ Huggins, W. (1868). «Further observations on the spectra of some of the stars and nebulae, with an attempt to determine therefrom whether these bodies are moving towards or from the Earth, also observations on the spectra of the Sun and of Comet II». Philosophical Transactions of the Royal Society of London 158:  páxs. 529–564. doi:10.1098/rstl.1868.0022. 
  128. ↑ Perryman, M.A.C. et ál.. European Space Agency (ed.): «The Hipparcos Catalogue» (inglés). Consultáu'l 10 de xunetu de 2008. «‚32349‘ in Feld ‚Hipparcos Identifier‘ eintippen und auf ‚Retrieve‘ klicken»
  129. ↑ Hertzsprung, Ejnar: On New Members of the System of the Stars β, γ, δ, ε, ζ, Ursae Majoris. Astrophysical Journal, Bd. 30, 135–143 (1909) (PDF).
  130. ↑ Frommert, Hartmut; Kronberg, Christine (26 d'abril de 2003). «The Ursa Major Moving Cluster, Collinder 285». SEDS. Archiváu dende l'orixinal, el 19 de mayu de 2000. Consultáu'l 22 de payares de 2007.
  131. ↑ King, Jeremy R.; Villarreal, Adam R.; Soderblom, David R.; Gulliver, Austin F.; Adelman, Saul J. (2003). «Stellar Kinematic Groups. II. A Reexamination of the Membership, Activity, and Age of the Ursa Major Group». Astronomical Journal 15 (4):  páxs. 1980–2017. doi:10.1086/368241. Bibcode: 2003AJ....125.1980K. 
  132. ↑ Croswell, Ken (27 de xunetu de 2005). «The life and times of Sirius B». Astronomy, online. Archiváu dende l'orixinal, el 2012-07-28. Consultáu'l 12 de mayu de 2011.
  133. ↑ Eggen, Olin J. (1992). «The Sirius supercluster in the FK5». Astronomical Journal 104 (4):  páxs. 1493–1504. doi:10.1086/116334. Bibcode: 1992AJ....104.1493Y. 
  134. ↑ Olano, C. A. (2001). «The Origin of the Local System of Gas and Stars». The Astronomical Journal 121:  páxs. 295–308. doi:10.1086/318011. Bibcode: 2001AJ....121..295O. 
  135. ↑ B. Famaey, A. Jorissen, X. Luri, M. Mayor, S. Udry, H. Dejonghe, C. Turon (2004). «Dynamical Streams in the Solar Neighbourhood» (n'inglés). Proceedings of the Gaia Symposium "The Three-Dimensional Universe with Gaia" (ESA SP-576). Held at the Observatoire de Paris-Meudon, 4-7 October 2004:  páxs. 129-133. http://www.rssd.esa.int/SA/GAIA/docs/Gaia_2004_Proceedings/Gaia_2004_Proceedings_129.pdf. 
  136. ↑ The editors of Asimov's Science Fiction and Analog (1993). Writing Science Fiction & Fantasy. St. Martin's Griffin, páx. 108. ISBN 978-0312089269.
  137. ↑ 137,0 137,1 Brosch, Sirius Matters, páx. 33.
  138. ↑ «Sirius Satellite Radio, Inc. – Company Profile, Information, Business Description, History, Background Information on Sirius Satellite Radio, Inc». Net Industries, LLC. Consultáu'l 17 de febreru de 2011.
  139. ↑ Internet Movie DataBase. «"V" (1984)». Consultáu'l 17 de febreru de 2011.
  140. ↑ McEnery, Paul (16 de xineru de 2001). «Karlheinz Stockhausen». Salon.com. http://www.salon.com/people/bc/2001/01/16/stockhausen/index.html. 
  141. ↑ «Beam me up, Stocky». The Guardian. 13 d'ochobre de 2005. http://www.guardian.co.uk/music/2005/oct/13/classicalmusicandopera. 
  142. ↑ «Sirius by The Alan Parsons Project» (inglés). Consultáu'l 17 de febreru de 2011.
  143. ↑ Therion. «Lemuria and Sirius B (2004)» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 23 de setiembre de 2010. Consultáu'l 17 de febreru de 2011.
  144. ↑ Juan C., Metalicos.com. «Reseña de Gojira - From Mars to Sirius». Consultáu'l 17 de febreru de 2011.
  145. ↑ Chambré, Bernard; Chesnais, Hervé; Colin, Gérard; Morineau, Dominique; Steiner, Hubert; y Tichit, Michel (Académie de Rouen). «Micromégas. Texte intégral conforme à l'édition de René Pomeau» (francés). Archiváu dende l'orixinal, el 2015-05-03. Consultáu'l 14 de mayu de 2011.
  146. ↑ Araújo Duarte, Paulo. «Astronomia na Bandeira Brasileira». Universidade Federal de Santa Catarina. Consultáu'l 12 de mayu de 2011.
  147. ↑ «MATO GROSSO – MT» (portugués brasilanu). Consultáu'l 17 de febreru de 2011.
  148. ↑ Pedro Rocha Jucá; Casa Militar do Estado de Mato Grosso (17 de febreru de 2011). «Símbolo Oficiais: bandeira de Mato Grosso» (portugués brasilanu). Archiváu dende l'orixinal, el 2013-03-12. Consultáu'l 17 de febreru de 2011.
  149. ↑ «About Macquarie University—Naming of the University». Macquarie University official website. Macquarie University. Consultáu'l 17 de febreru de 2011.
  150. ↑ Baker, Douglas (1977). The Seven Rays: Key to the Mysteries. Wellingborough, Herts.: Aquarian Press. ISBN 087728377X.
  151. ↑ Henderson, G.; Stanbury, M. (1988). The Sirius: Past and Present. Sydney: Collins, páx. 38. ISBN 0-7322-2447-0.
  152. ↑ «HMAS Sirius». Royal Australian Navy. Archiváu dende l'orixinal, el 15 de setiembre de 2008. Consultáu'l 13 de setiembre de 2008.
  153. ↑ Pérez Adán, Luis Miguel (2005). «El naufraxu del "Siriu"». Cartaxena Histórica (Editorial Áglaya) (Extra 18). ISSN 1696-991X. 
  154. ↑ Van der Atiesten, F. R.. «Lockheed 8 Sirius». National Air and Space Museum. Smithsonian Institution. Archiváu dende l'orixinal, el 2011-08-20. Consultáu'l 26 de xineru de 2008.
  155. ↑ «Mitsubishi Motors history». Mitsubishi Motors – South Africa Official Website. Mercedes Benz. Consultáu'l 27 de xineru de 2008.

Notes

editar
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Los datos astrométricos amosaos por SIMBAD a partir del catálogu Hipparcos tán referíos al centru de mases del sistema de Siriu. Vease §2.3.4 del The Hipparcos and Tycho Catalogues, Vol. 1, Axencia Espacial Europea (ESA), 1997; y la entrada de Siriu nel catálogu Hipparcos (CDS ID I/239.)
  2. ↑ 2,0 2,1 Pa una magnitú aparente m y paralax π, la magnitú absoluta de Siriu B vien dada por: esta espresión; L=4πR²σTeff4. (Esto simplificar a Ls=(Rs)^2*(Ts)^4, onde Ls, Rs y Ts son lluminosidá, radio y temperatura comparaos colos valores solares). Vease Tayler, Roger John (1994). The Stars: Their Structure and Evolution. Cambridge University Press, páx. 16. ISBN 0521458854.
  3. ↑ Ver tamién el párrafu referente a Grecia na seición Observación histórica y cultural.
  4. ↑ Vease § Siriu como estrella colorada.
  5. ↑ 1 añu-lluz = 63.241 ua; semiexe mayor = distancia × tg(ángulu subtendido) = 8,6 × 63.241 × tan(7,56″) = 19,9 ua, aproximao.
  6. ↑ Dos ciclos completos de 50,09 años de siguío del periastru de 1894,13 dan como resultáu la fecha de 1994,31. Nótese que los decimales nun indiquen díes nin meses sinón una fracción del añu.
  7. ↑ Obviamente, esti curtiu compendiu nun cubrir la bayura de cuerpos dignos d'observación pal astrónomu profesional o aficionáu nes cercaníes de Siriu, que ye enforma mayor y merez un desenvolvimientu estensu que rique la consulta de bibliografía especializada. Vease la seición de Bibliografía, cuantimás Guía del firmamentu de José Luis Comellas.

Bibliografía

editar
  • Barnett, Mary (1998). Götter und Mythen des alten Ägypten (n'alemán). Verlag Gondrom. ISBN 3-8112-1646-5.
  • Brosch, Noah (2008). Sirius Matters 354. Dordrecht: Springer. ISBN 1-4020-8318-1.
  • Burnham, Robert; Dyer, Alan; Kanipe, Jeff (2001). Astronomy, Traducción de Dulcinea Otero-Piñeiro y revisión de David Galadí-Enríquez, Barcelona, España: BLUME. ISBN 84-8076-413-9.
  • Comellas, José Luis (2002). Guía del firmamentu, 7ª, Madrid, España: Ediciones RIALP S.A.. ISBN 84-321-1976-8.
  • Galadí-Enríquez, David; Gutiérrez Pelo, Jordi (2001). Astronomía xeneral: teórica y práutica. Barcelona, España: Ediciones Omega. ISBN 84-282-1168-X.
  • Holberg, J.B. (2007). Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky. Chichester, Reinu Xuníu: Praxis Publishing. ISBN 0-387-48941-X.
  • Porcellino, Michael (1992). Antonio García Brage: A young astronomer's guide to the Night Sky, Traducción de José Miguel Miranda Pantoja, revisión téunica de Lorenzo Abellanas Rapún, Madrid: McGraw-Hill/Interamericana d'España. ISBN 84-7615-904-8.
  • Sams, Erich (2007). Sirius – Der Wächter am Tor. Glanz und Elend des Fixsterns Sirius in den alten Religionen (n'alemán). Mering: Pro Literatur Verlag. ISBN 978-3-86611-312-1.

Enllaces esternos

editar
  • Eratóstenes: Catasterismos (Καταστερισμοί).
    • 33: Can:
      • El Can Mayor (Κύων ὀ μέγας; Canis, Canis maior), que puede ser Lélape, o bien dalgunu de los perros d'Orión. A esti catasterismo llámase-y munches vegaes Siriu (Σείριος; Sīriŭs), que ye'l nome de la estrella más brillosa de la constelación. De cutiu identifícase con unu de los perros de Orión a la estrella Siriu, y col otru a la estrella Proción: la más brillosa de la constelación del Can Menor, a la que correspuende'l catasterismo que na llista de Eratóstenes lleva'l númberu 42.
      • La Perrina (Canicŭla), que puede ser Mera.

Coordenaes:   6h 45m 8.917s, -16° 42′ 58.017″

Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Sirius&oldid=4300602»